0%
تفسير الميزان جلد 2
فهرست
جستجو
تفسير الميزان جلد 2
نویسنده: علامه سيد محمد حسين طباطبائى (ره)
گروه:
دانلود: 6808
- سوره بقره ، آيات 185 183
- ويژگيهاى بيانى آيات تشريع روزه
- بيان آيات
- كلماتى در آيه وجوب روزه كه مفاد آن تسهيل امر روزه براى مؤ منين است
- مقايسه اى بين سياق آيات روزه با آيات قصاص و وصيت
- ويژگيهاى تعبير به (يا ايها الذين آمنوا)
- معناى لغوى (صيام ) و (صوم ) و منظور از (الذين من قبلكم ) در آيه شريفه
- روزه در اديان و اقوام ديگر، در بيان فلسفه و حكمت عمده روزه در اسلام
- هدف از تشريح روزه در اسلام
- بيام فايده روزه و اينكه نفع آن عايد خود انسان مى شود
- گفتار بعضى از مفسرين عامه در باره (اياما معدودات ) و رد آن
- استحباب روزه در روز عاشورا از بدعت هاى ابداعى بنى اميه است
- روزه بر مريض و مسافر واجب نيست
- روزه بر مسافر و مريض حرام است ، نه مباح
- دو اشكال كه بر قول اين گروه وارد است
- بيان عدم وقوع نسخ در آيات روزه و رد قائلين به وقوع نسخ در اين آيات
- چكيده سخن در رد كسانى كه قائل به وقوع نسخ در آيات روزه شده اند
- معناى كلمه (تطوع ) و موارد استعمال آن
- مراد از جمله (وان تصوموا خير لكم )
- اشكالاتى كه به قول اين گروه از مفسرين كه ان تصوموا خير و لكم را بمعنى استحبابروزه بر مريض و مسافر دانسته اند وارد است
- فرق بين (انزل ) و (تنزيل ) و اشاره به وجه تسميه
- مراد از نزول قرآن در ماه رمضان و نقد و بررسىاقوال مختلف درباره تدريجى يا دفعى بودننزول آن(18)
- رد گفتار كسانى كه آيه را حمل كرده اند برنزول جزئى از قرآن در ماه رمضان
- آنچه در اين باره از تدبر در آيات كتاب استفاده ميشود
- آيات ديگرى از قرآن كه دلالت مى كند قرآن ابتدا دفعى و سپس تدريجى نازل شده است
- چكيده سخن در آنچه كه حاصل تدبر در آيات قرآنى است
- گفتار بعضى از اهل بحث در توجيه نزول قرآن در ماه رمضان
- توضيح بى پايگى و واهى بودن آن گفتار
- آياتى از قرآن كريم كه دلالت مى كند پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم قبل از بعثت و نزول قرآن هم نبى بوده و هم نماز مى خوانده است
- استدلال به آياتى از سوره هاى محر و مدثر بر رد گفتار مفسر مذبور
- رد بخش هاى ديگرى از گفتار اين مفسر
- ورد استعمال كلمه (ناس )
- بحث روايتى (شامل رواياتى در ذيل آيات روزه ونزول قرآن )
- (دو روايت در كيفيت روزه گرفتن پيامبر اسلام صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم )
- مراد از حديث قدسى : روزه فقط براى من است و من جزاى آن هستم (يا جزاى آنرا ميدهم )
- رواياتى از امام صادق ( عليه‌السلام ) در ذيل آيه (اكتب عليكم الصيام )
- چند روايت در باره معناى (قرآن )، (فرقان ) و (كتاب )
- رواياتى در زير آيه (فمن شهد منكم الشهر فلصمه ) و حكم روزه ماه رمضان براى مسافرو مريض
- دو روايت از امام صادق ( عليه‌السلام ) در باره تكبير عيد فطر و حكم شرعى آن
- رواياتى درباره نزول قرآن در ماه رمضان و شب قدر
- گفتار ابن عباس درباره ماه رمضان وليله مباركه و بررسى گفتار او
- آيه 186 بقره
- بيان آيايه
- نكات و دقايقى كه در آيه شريفه بكار رفته است و فرق بين دعا و سؤال و سخن در معناى عبوديت
- نزديك بودن خداى سبحان به بندگان ، مقتضاى مالكيت مطلقه الهى و عبوديت عباد است
- شرط استجابت دعا و اشاره به تقسيم دعا به غريزى (فطرى ) و زبانى
- دو گونه دعا كه به هدف اجابت نمى رسد
- آيات ديگرى از قرآن در باب دعاى و مضمون يگانه اى كه همگى آنها بر آن دلالت دارد
- آنچه از آيات مربوطه استفاده مى شود اينست كه مطلق عبادات دعا هستند
- بحث روايتى (شامل رواياتى در فضيلت ، شرائط و آداب دعا)
- اخلاص در دعا به معناى ابطال اسباب عادى نيست
- اشاره به دو نظام در زندگى انسان : نظام فطرى و نظام تخيلى
- فرمايشات پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و اميرالمؤ منين عليه‌السلام درباره دعا
- معناى اينكه فرموده اند: (عطيه به اندازه نيت است )
- (فلسفه دست بلند كردن در حال دعا كه سيره پيامبر اسلام بوده است )
- سفارشات رسول خدا به ابوذر و توضيح برخى از جملات آن
- اشاره به رابطه دعا با اسباب عادى در فرمايش پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
- اعتقاد به جريان امور عالم تنها از مسير اسباب خود سلب اختيار از خداوند نمى كند
- فرمايش امام (عليه‌السلام) كه دعا هم از قدر است و رواياتى در باره رد قضاى الهى به سبب دعا
- فرمايشات امام صادق ( عليه‌السلام ) در شرايط استجابت دعا
- سر اينكه فرمود (اگر خدا را به حق معرفت ميشناختند كوهها در برابر دعاى شمامتلاشى ميشدند
- آيه 187 بقره
- سوره بقره ، آيه 187
- ترجمه آيه
- رعايت ادب در قرآن و استعاره اى لطيف درباره زوجين
- ناسخ بودن آيه شريفه حكم قبلى را مبنى بر حرمتعمل زناشوئى در شبهاى ماه رمضان(65)
- رد توجيح فوق و پاسخ به توجيهاتى كه براى آيه شريفه كرده است
- طرح يك اشكال در ارتباط با مسئله نسخ در آيه و پاسخ به آن )
- نتيجه گرى مطالب و بيان معناى آيه شريفه
- معناى (فجر) و بيان ابتداء فرمان روزه در ضمن يك استعاره زيبا
- تجديد زمانى زمانى انتهاى روزه و فرق بين تمام وكمال و علت اينكه و علت اينكه در مورد روزه (اتموا) به كار رفته است
- معناى اعتكاف و اشاره آيه شريفه به يكى از شروط آن
- بحث روايتى (در زيل آيه كريمه احل لكم ليله الصيام الرفث الى نسائكم ...) و شاءن نزول آن )
- دو روايت در شاءن نزول (احل لكم لليه الصيام ...) به نقل از تفسير (الدارالمنثور) سيوطى
- آيه 188 بقره
- سوره بقره ، آيه 188
- ترجمه آيه
- بيان آيه
- امضاى مالكيت خصوصى انسان در قرآن و محترم شمردن آن
- بحث روايتى
- بحث روايتى (در ذيل آيه شريفه )
- بحثى علمى و اجتماعى
- بحث علمى و اجتماعى (پيرامون مالكيت فردى )
- آيه 189 بقره
- سوره بقره ، آيه 189
- ترجمه آيه
- بيان آيه
- معناى هلال و وجه تسميه آن
- در (يسئلونك عن لا هله ) چه چيزى مورد سئوال واقع شده است ؟!
- ماههاى قمرى و نقش مهم آنها در تنظيم امور زندگى انسانها
- بحث روايتى
- پيرامون آيه شريفه (يسئلونك عن الاهلة ...) و شاءن نزول آن
- روايتى از تفسير الدر المنثور در شاءن نزول آيه و نقد و بررسى آن
- سوره بقره ، آيات 190195
- آيات 195 - 190 بقره
- ترجمه آيات
- بيان آيات
- سياق آيات در ارتباط با فرمان جهاد و قتال با مشركين مكه است
- اشاره به جنبه دفاعى قتال در اسلام
- معناى (فتنه ) در قرآن
- لزوم دعوت قبل از قتال (90)
- نسخ نشدن آيه شريفه (قاتلوهم حتى لاتكون ) با آيه 29 توبه
- تجاوز ابتدائى مذموم و ممنوع ، و تجاوز در برابر تجاوز، پسنديده و مشروع مى باشد
- معناى احسان در برابر ظالم
- معرفى جهادى كه قرآن بدان فرمان داده
- گفتارى پيرامون جهادى كه در قرآن بدان فرمان داده شده است
- دسته هاى مختلف آيات قرآنى راجع به جهاد وقتال و مراتب و مراحل آن
- اسلام و دين توحيد فطرى است و مجاهده در راه دفاع از اين دين نيز فطرى است
- حكم قرآن درباره قتال با شرك هاى در لفافه و نمونه هايى چند از آيات قرآنى درباره آن
- پاسخ به گفته غلط: اسلام دين شمشير و اجبار است و مخالف روش انبياى سلف مى باشد!
- پاسخ به اشكال مسلمان شدن برخى از روى ترس وتحميل قانون به اقليت ها
- مسئله قبال و سيره انبياء الهى در ارتباط با آن
- بحث اجتماعى
- بحث اجتماعى (در بيان اينكه هر قتال و مبارزه اى جنبه دفاعى دارد)
- انسان و جايگاه او از نظر دفاعى در بين حيوانات
- بحث روايتى (در ذيل آيات قتال
- بحث روايتى
- در ذيل آيات قتال
- رواياتى در ذيل آيه (وقاتلوهم حتى لا تكون فتنه )
- رواياتى در ذيل آيه (الشهر الحرام بالشهر الحرام ) و مسئله قتال در ماههاى حرام
- رواياتى در ذيل آيه (و لا تلقوا بايديكم الى التهلكه )
- آيات 203 - 196 بقره (مربوط به حج )
- بيان آيات
- فرق بين تمام و كمال و مراد از امر به اتمام حج
- معناى حج و بيان اقسام آن در اسلام
- معناى كلمه هدى و فرق آن با هديه
- تفاوت اعمال و مناسك حج براى اهل مكه و غير آنها از مردم
- وجه تشديد بليغ امر به تقوى در آيه شريفه (واتقوالله ...)
- آيه اى كه دلالت مى كند بر اينكه دادوستد در حج حلال است
- وقوف و كوچ از عرفات يكى ديگر از مناسك حج خانه خدا
- دعوت به ذكر و ياد خدا و مبالغه در آن در خلال مناسك حج
- بحث روايتى
- بحث روايتى (در ذيل آيات حج و شاءن نزول و بيان آنها)
- بحث روايتى ديگر
- بحث روايتى ديگر (در باره حج تمتع و نقد و بررسى ترحيم آن بعد ازرسول الله صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
- رواياتى چند از طريق اهل سنت در باره حج تمتع
- رواياتى دال بر تشريح حج ثمتع در زمان پيامبر و نهى خليفه دوم آن بر اساس اجتهادشخصى
- گفتار صريح عمر در اينكه آنچه رسولخدا انجام مى داده او از آن نهى مى كند
- حكم خليفه دوم بر تصريح خود او بر خلاف قرآن است
- بررسى كلى پيرامون نهى از متعه در حج
- دلائلى كه در روايات براى تحريم حج تمتع (پس از پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم )اقامه شده و نقدو رد آنها
- تمتع در حج موافق با كتاب خداست نه نهى از آن
- نهى عمر صراحتا اجتهاد در مقابل نص است
- رد استدلال برخى كه گفته اند حكم تمتع در حج باعث تعطيل بازارهاى مكه است
- رد استدلال برخى كه تشريع حج تمتع را بر مبناى قول عثمان بر اساس ترس از رسول خدا دانسته اند
- حج تمتع مختص اصحاب پيامبر نيست
- امتثال دستورات رسول الله صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم واجب است ، احكام خدا نسخ ناشدنى است و والى حق ندارداحكام خدا و رسول صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم را تغيير دهد
- اطاعتى كه آيه (اطيعوالله و اطيعواالرسول و اولى الامر منكم ) براى ولى امر قرار میدهد اطاعت در غير احكام است
- ولى امر نمى تواند به منظور صلاح كار خود احكام خدا را زير و رو كند ولى آنچه مىكند به صلاح حال امت مى كند
- تطبيق آنچه در باره حدود اختيارات ولى امر گفته شده با مسئله تمتع و آنچه از خليفه دومصادر شد
- آيات 207 204 بقره
- بيان آيات
- تقسيم مردم از نظر صفات و ذكر احوال و خصائص منافق
- فساد تكوينى و فساد تشريعى و آنچه در آيه (و الله لا يحب الفساد) مورد نظر است
- معناى عزت در آيه (اءخذته الغرة بالاثم ) و اينكه عزت حقيقى مراد نيست
- بحث در معناى باء در (بالاثم ) و متعلق آن در آيه (اءخذته الغرة بالاثم )
- دسته اى ديگر از مردم (در مقابل منافق )
- بحث روايتى
- دسته اى ديگر از مردم (در مقابل منافق )
- روايات زيادى نقل شده كه آيه (و من الناس من يشرى نفسه ...) در شاءن امير المؤ منين عليه‌السلام در شب فراش نازل شده است
- آيات 210 208 بقره
- بيان آيات
- هفت آيه كامل كه راه نگهدارى وحدت دينى در جامعه انسانى را بيان مى كند
- معناى (سلم ) كه بدان امر شده و مراد از (گام هاى شيطان )كه از آن زنهار داده شدهاست
- خداوند متصف به صفات اجسام نيست و ظواهر برخى آيات بايد به وسيله آيات محكم قرآنى معنا بشود
- توجيهى لطيف تر و دقيق تر از ظواهرى كه افعال حدوثى را به خداوند نسبت مى دهد
- بحث روايتى
- بحث روايتى (پيرامون مراد از آيات ياد شده )
- بحث روايتى ديگر
- تفسير آيه : (هل تنظرون ...) و آيات مشابه آن در روايات ائمهاهل بيت (عليه‌السلام) بر سه وجه
- (بحث پيرامون رجعت )
- مساءله رجعت ورد بر منكرين آن
- روايات ائمه اهل بيت عليهم‌السلام نسبت به اصل رجعت متواتر است
- بيان اينكه بين نشاءه دنيا و نشاءه قيامت مزاحمتى نيست همانگونه كه بين عالم برزخ وعالم دنيا هم مزاحمتى وجود ندارد
- روز ظهور مهدى (عليه‌السلام) و روز رجعت و روز قيامت مراتب مختلف يك حقيقت هستند
- آيات 212 211 بقره
- ترجمه آيات
- بيان آيات
- عبرت گرفتن از سرگذشت و سرنوشت بنى اسرائيل و اشاره به علت انحراف كفار
- سرچشمه تمامى انحرافات زينت يافتن زندگى دنيا در نظر مردم است
- آيه 213 بقره
- ترجمه آيه
- بيان آيه
- بيان آيه شريفه و اشاره به علت تشريح دين
- آغاز خلقت انسان
- آغاز خلقت انسان
- فرضيه هاى علماى طبيعى امروز در باره تكامل بشر هيچ دليل علمى و يقينى ندارد
- انسان از روحى و بدنى تركيب شده
- انسان مركب از روح و بدن است
- شعور حقيقى انسان و ارتباطش با اشيا
- شعور حقيقى انسان و ارتباطش با اشيا
- دانش هاى عملى انسان
- دانش هاى علمى انسان
- گوناگونى علوم و ادراكات انسان
- هدايت خداوند كه مربوط به تمامى موجودات مى شود ، و هدايت او كه مختص انسان است
- انسان هر چيزى را جهت انتفاع استخدام مى كند
- به كار گرفتن هر چيزى توسط انسان ، به منظور انتفاع از آنها انسان هر چيزى را
- مدنى بودن انسان انسان بمقتضاى طبيعتش مدنى است
- پديد آمدن اختلاف ميان افراد انسان
- پديد آمدن اختلاف ميان افراد انسان و لزوم تشريع قوانين در جوامع بشرى
- راه هاى اعمال قانون در جامعه
- بيان يك مثل براى درك بهتر مطالب فوق
- تنها راه صحيح رفع اختلاف ، راه دين است
- تنها راه صحيح رفع اختلاف راه دين است
- اعتقاد به معاد و نقش آن در زندگى انسان
- ستايش فراوان علم و علما در قرآن كريم خود سخن كسانى كه اساس دين را برجهل تقليد مى دانند باطل مى كند
- اختلاف در خود دين
- اختلاف در خود دين
- انسان بعد از دنيا
- انسان بعد از دنيا
- (كان الناس امة واحدة ...) معناى كلمه (امت )، ريشه و موارداستعمال آن
- بيان مراد از امت واحده بودن انسان و اشاره به پيدايش دو اختلاف در ميان آنها
- بررسى مسئله اختلاف از قديم ترين عهد زندگى بشر
- تفسيرهاى ديگرى بر (كان الناس امة واحدة ) و نقد ورد آنها
- تفسير بعضى كه مفاد آيه را مدنى بالطبع بودن انسان در همه ادوار تاريخ پنداشته اند
- سه وجه در رد گفتار مفسرين فوق الذكر
- تفسير آيه (فبعث الله النبيين و مندرين ) و وجه اينكه تعبير به بعث و بنى شده نهارسال و رسول
- نخستين كتاب آسمانى كتاب نوح عليه‌السلام بوده است
- اختلاف در دين به وسيله علما و از طغيان و بغى پديد آمده است
- سه طائفه كه خداوند آنان را معذور مى داند
- فطرى بودن دين با غفلت و اشتباه منافاتى ندارد
- نكاتى كه از آيه شريفه (كان الناس امة واحدة ) استفاده مى شود
- عنايت خداى تعالى به رفع اختلافات انسانها و هدايت بشر بسوى كمال از راه بعث انبيا (عليه‌السلام)
- تقرير دليل و برهان براى نبوت عامه
- به حكم عقل و تجربه راه رفع اختلافات انسانها منحصر در تفهيم الهى از راه وحى ونبوت است
- بيان اينكه تجربه و بحث كرده وقتى خلقت و تكوين اقتضای اثرى را داشت ديگراقتضاى خلافت آن را ندارد
- (نكته ششم ) دين اسلام كه خاتم اديان است براى آخرين مرحله كمال انسان تشريع شده است
- شبهه شريعت اسلام قابل انطباق با همه اعصار نيست و پاسخ بدان
- گفتار در عصمت انبيا عليه‌السلام
- نكته هفتم عصمت انبيا على نبينا و آله و عليهم‌السلام گفتار
- عصمت انبيا (عليه‌السلام) از خطا در تلقى و در تبليغ وحى
- عصمت انبيا (عليه‌السلام) از معصيت و ذكر آياتى كه به طور مطلق بر عصمت انبيا (عليه‌السلام ) دلالت دارند
- آياتى كه به طور مطلق بر عصمت دلالت مى كنند
- استدلال از طريق عقلى بر عصمت انبياء
- استدلال به آيه (و ما ارسلنا من رسول الا ليطاع باذن الله ) بر عصمت انبياء
- اشكال به آيات استدلال شده بر عصمت انبياء و پاسخ به آن
- سبب و منشاء عصمت انبيا (عليه‌السلام ) نيرو و ملكه نفسانى آنها است نهعامل و سبب خارج از وجود ايشان
- گفتارى در نبوت
- گفتارى در نبوت
- معناى (رسول ) و (نبى ) و فرق آن دو
- انبيائى كه در قرآن از آنان ياد شده است
- تعداد انبيا و انبياى اولوالعزم
- بحث روايتى
- بحث روايتى (شامل رواياتى در ذيل آيه (كان الناس ...) و پيرامون نبوت ومسائل آن )
- روايتى از امام صادق( عليه‌السلام ) در اثبات نبوت و وجود انبياء الهى
- روايتى مشهور در باره عدد انبياء و رسل و كتب مرسله
- رواياتى درباره انبياى الواالعزم (عليه‌السلام)
- معناى اولواالعزم و اقوال متعدد درباره انبياى اولوالعزم
- روايتى از امام صادق (عليه‌السلام ) دالّ براينكه شريعت محمدى صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم كامل ترين شرايع است
- بحث فلسفى
- (درباره نبوت عامّه از جهت اثر آن در كمال يابى انسان )
- عقل عملى و احساسات فطرى انسان بدون دعوت انبياء (عليه‌السلام ) كفايت نمى كند
- بحث اجتماعى
- (درباره نبوت و پاسخ به شبهات و اشكالات )
- رابطه هدايت الهيّه و دعوت نبويه به هدايت تكوينيه
- آثار تكوينى هدايت دينى در اصلاح جوامع بشرى و تاءثيرمتقابل عمل و نفس در يكديگر
- اشاره به اقسام اجتماعات بشرى و اينكه تنها مى توان از تربيت دينى اميد خير و سعادت داشت
- رابطه دعوت انبياء (عليه‌السلام) با فطرت انسانها
- بطلان گفتار كسى كه در صدد توجيه طبيعى مسائل نبوت برآمده است
- پاسخ به اين شبهه كه مسئله نبوت امرى خارق العاده و از فطرت همگانى بيگانه است
- توضيحى درباره عصمت انبياء (عليه‌السلام) در پاسخ به شبهه
- خطا و غلط در تكوين راه ندارد و ارتباط اين مسئله با عصمت انبياء
- شعور باطنى انبياء (عليه‌السلام) يعنى وحى مانند شعور فطرى همگانى تغيير و تاءثيرپذيرنيست
- نتايجى كه در اين مبحث به دست آمده
- سوره بقره ، آيه 214 (درباره ثبات و تسليم در برابر سختى ها و فتنه ها كه امت هابدان مبتلا مى گردند)
- بيان آيه
- بهشت رضوان و قرب رب العالمين در گرو تحمل سختى ها است و سنت الهى در ميان امم گذشته در بين امت اسلام تكرار خواهد شد (تكرار تاريخ )
- معناى باساء و ضراء و اشاره به سنت جاريه الهى درباره همه انسانها
- سوره بقره آيه 215 (درباره انفاق )
- ترجمه آيه
- بيان آيه
- توضيح نكته اى كه در عدم انطباق جواب به سؤال در آيه نهفته است
- رد وجوه نادرست كه در مورد عدم تطابق سؤ ال و جواب در آيه گفته شده است
- مواردى از آيات قرآنى كه در آنها يكى از فنون بلاغت كه انتقال از مطلبى به مطلب ديگر است به كار رفته است
- بحث روايتى
- (در ذيل آيه شريفه مذكوره و شاءن نزول آن )
- سوره بقره ، آيات 218 216
- بيان آيات
- چرا جنگيدن و قتال بر مؤ منين كره و گران بوده ؟
- وجه تكرار كلمه عسى در آيه شريفه (و عسى ان تكرهوا)
- سؤ ال درباره جنگ در ماه حرام و پاسخ آن
- گفتارى پيرامون حبط
- معنا و آثار حبط اعمال و بيان اينكه مراد از حبط ابطال مطلق اعمال (عبادى و معيشتى است )
- بى اساس بودن نظام در اين كه آيا اعمال شخص مرتد تا حين مرگ باقى است يا به محض ارتداد حبط مى شود
- بررسى مسئله تاءثير اعمال نيك و بد در يكديگر (احباط و تكفير)
- مسئله اصلى در مبحث احباط و تكفير، زمان و مكان استحقاق جزائى اعمال است
- گفتارى پيرامون احكام اعمال از حيث جزا
- اشاره به اعمال نيك و بدى كه به انحاء مختلف در يكديگر اثر مى گذارد
- نظامى كه از لحاظ پاداش و كيفر اعمال بر اعمال حاكم است مغاير نظام طبيعى اعمال است
- اختلاف بين اين دو نظام نه تنها مخالف مبانى عقلى نيست بلكه مبتنى بر احكام كليه عقلائيه است
- طريقه سخن گفتن قرآن با مردم در خصوصيات احكام جزا
- نمونه هايى از موارد جزايى كه عقل عملى اجتماعى هم به آنها حكم مى كند
- بيان عدم اختلاف و تعارض بين دو دسته آيات مربوط به جزاى اعمال
- مردم از نفى علم از مجرمين در دنيا و آخرت
- گفتارى از امام غزالى پيرامون نقل اعمال (از شخصى ديگر)
- اشكال بر كلام غزالى
- محفوظ بودن اعمال و تجسم آنها
- وجود ارتباط بين اعمال انسان و حوادث خارجى اين جهان
- نتايج اعمال نيك و بد افراد و جوامع در اين عالم
- نعمت ها و بلاهاى الهى و عناوين آنها در خصوص دو دسته مختلف : امت صالح ، امت طالح وبد
- اعتقاد به تاءثير اعمال انسان در پيدايش حوادث عمومى به معناى انكار نظام عليت در جهانطبيعت نيست
- وجود شرور در دنيا جزئى از نظام تكوينى خالق عالم است
- آنچه را خداى متعال آفريده است بيهوده و عبث خلق نكرده است
- عوامل سعادت و خير بر عوامل شقاوت و شر غلبه دارد
- به علت محدود بودن فكر و درك انسان ، غلبه خدائى براى اكثريت مردم مجهول است
- غلبه معنويات غير غلبه جسمانيات است
- مؤ من در هر حال منصور و غير مغلوب است و حق در دنيا هم در ظاهر و هم در باطن غالب است
- مناط و ملاك در حق بودن و باطل بودن قول وفعل
- اقوال و افعال نيك (حسنات ) منطبق بر حكم عقل هستند
- بحث روايتى
- (در ذيل آيات گذشته )
- رواياتى به نقل از ابن عباس در خصوص آيه (و عسى ان تكوهوا شيئا ) و بيان مفاد روايت
- روايتى در شاءن نزول آيه (يسئلونك عن الشهر الحرامقتال فيه ...)
- داستانى از تاريخ صدر اسلام و شاءن نزول آيه حرمت جنگ در ماههاى حرام از زبان يك روايت
- سوره بقره ، آيات 220 219
- بيان آيات
- معناى خمر و ميسر و ذكر چگونگى بازى مسير
- معناى (اثم ) و بيان مضرات جسمانى و اخلاقى ميگسارى
- تحريم تدريجى ميگسارى توسط شارع مقدس اسلام
- رد سخن بعضى از مفسرين كه گفته اند آيه سوره بقره صريح در حرمت شراب نيست
- آخر مرحله در تحريم خمر و ميسر
- شرح بقيه مفردات آيه شريفه سيئلونك عن الحمر و المسيرقل فيها اثم كبير
- معناى عفو در (يسئلونك ماذا ينفقون قل العفو...)
- دو نكته در آيه : 1 تشويق مردم به تفكر پيرامون حقايق وجود 2 عدم رضايت به تقليدو اطاعت كوركورانه
- وجه اينكه مسلمانان از امر ايتام از پيامبر اسلام صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم سوال كردند
- ترخيص در اختلاط سرپرستان و اولياء ايتام با ايتام ، متضمن مساوات بين تمام مومنين است
- بحث روايتى
- (در ذيل آيات گذشته مربوط به شراب و قمار، انفاق و سرپرستى ايتام )
- روايتى از ائمه معصومين عليه‌السلام در شدت حرمت شرب خمر
- پيامبر اسلام صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم شارب خمر را لعنت مى كند
- روايتى درباره وضع شارب خمر در روز قمامت
- رواياتى در شاءن نزول (و يسئلونك ماذا ينفقونقل العفو) و معناى عفو
- رواياتى در شاءن نزول (و يسئلونك عن اليتامى )
- سوره بقره ، آيه 221
- ترجمه آيه
- بيان آيه
- معنا و مراتب شرك به موارد استعمال كلمه (مشرك ) و (كافر)
- در قرآن كريم كلمه (مشرك ) بر غير اهل كتاب اطلاق شده و اطلاق آن براهل كتاب ثابت و معلوم نيست
- ظاهر آيه شريفه تحريم ازدواج با زن و مرد بت پرست است نه ازدواج بااهل كتاب
- عدم تعارض و عدم وقوع نسخ بين آيات سوره بقره و آيات سوره مائده و ممتحنه
- ملاك شايستگى در طرف ازدواج ايمان است نه مزاياى اعتبارى ديگر
- بحث روايتى
- (در شاءن نزول آيه شريفه و لا تنكوا المشركات حتى يؤمن ...)
- سوره بقره ، آيات 223 222
- بيان آيات
- معناى (محيض ) و (اذى ) و وجه اينكه قرآن محيض را اذى خوانده است
- آراء طوائف و مذاهب مختلف در مساءله محيض و رعايت اعتدال در نظريه اسلام در اين باره
- معناى طهارت و بررسى منشاء پيدايش مفهوم طهارت و نجاست در بين مردم
- كلماتى كه بر طهارت و نجاست مادى و معنوى دلالت دارند، و اينكه اسلام هر دو قسمطهارت و نجاست را معتبر شمرده است
- اسلام دين توحيد است و تمام فروغ آن به همان اصل بر مى گردد. اصل توحيد طهارت و بقيه معارف آن نيز طهارتها هستند
- بررسى گفتارى برخى مفسرين در استدلال به آيه (فاءتوا حرثكم انى شئتم )
- معناى توبه و وجه اينكه توابين و متطهرين در آيه شريفه ان اللّه يحب التوابين و يحب المتطهرين به صورت مطلق آمده است
- معناى آيه (فاتوا حرثكم انى شئتم ) با توجه به كاربرد دو گانه انى در زمان و مكان
- حاصل كلام در معناى جمله (زنان شما كشتزار شمايند)
- امر به ازدواج و تناسل و ديگر دستوراتى كه مربوط به زندگانى دنيوى است به امربه عبادت و ذكر خدا منتهى مى شوند
- بحث روايتى
- (در ذيل آيات گذشته مربوط به حيض ، طهارت ...)
- رواياتى از امام صادق (عليه‌السلام) درباره احكام حائص و مفاد آيه (فاتوهن من حيث امركم الله ...)و (ان الله يحب التوابين و يحب المتطهرين )
- روايتى از امام باقر (عليه‌السلام) درباره حالتهاى مختلف دل انسان و اينكه آيا بعضى موارد مورد ابتلاء مؤ منين نفاق محبوب مى شود يا خير؟!
- توضيح و تفسير برخى قسمتهاى روايت مذكوره
- رواياتى از معصومين (عليه‌السلام) درباره مفاد آيه (نساءكم حرث لكم ...)
- روايتى از اهل سنت در شاءن نزول (نساوئكم حرث لكم ...) و بياناقوال مختلف در استدلال به آن
- رواياتى چند از اهل سنت و بيان فتواى آنان بر جواز وطى از پشت همسر
- استدلال ابن عباس درباره محيض و بررسى استدلال او
- سوره بقره ، آيات 227 224
- بيان آيات
- معناى كلمات (عرضه ) و (ايمان ) و وجه تسميه كلمه يمين به معنى سوگند
- معناى آيه شريفه (و لا تجعلوا الله عرضه لايمانكم ...)
- آثار سوء روانى و اجتماعى سوگند بسيار
- معناى كلمه (لغو) و مراد از سوگند لغو در آيه قرآن
- معناى (كسب ) و فرق آن با (اكتساب )
- گفتارى پيرامون معناى قلب در قرآن كريم
- تجربه وجود يك مركز فرماندهى در بدن كه به تمام اعضاء دستور صادر مى كند راثابت كرده است
- پى بردن بشر به مغز به عنوان راءس البدن از دير باز بوده است
- نظر ابوعلى سينا درباره مركز ادراكات نفسانى در انسان
- اشاره به كراهت سوگندهاى لغو و بيهوده
- تفسير آيه (للذين يؤ لون من نسائهم ) با توجه به مفردات آن
- بحث روايتى
- (شامل رواياتى راجع به قسم خوردن وايلاء)
- رواياتى از صادقين (عليه‌السلام ) درباره ايلاء
- سوره بقره ، آيات 242 228
- بيان آيات
- اشاره به حكمت تشريع عده براى زن مطلقه
- توضيحى مبسوط پيرامون واژه (قرء) و معناى آن
- معناى كلمه (بعل ) و توضيح مرجع ضمير كلمه بعولتهن در آيه ت (و بعولتهن احقبردهن ...)
- سزاوارتر بودن شوهران به مردان مطلقه نسبت به مردان ديگر در صلاق رجعى
- تكرار كلمه (معروف ) در آيات طلاق نشانه اهتمام شارع مقدس نسبت به انجام اين عمل به وجه سالم است
- (معروف ) از نظر اسلام و روش صحيح رعايت تساوى در قانونگذارى اسلام
- معناى كلمه (تسريح ) و مراد از (تسريح زن بر احسان ) در آيه شريفه
- مراد از نگهدارى زن به وجه معروف يا طلاق دادن به او وجه نيكو
- وجه اينكه (امساك ) و (تسريح ) در آيه شريفه هم به قيد معروف و هم به قيد احسان مقيدشده اند
- وضعيتى كه طلاق جايز شمرده شده و شوهر مى تواند مهريه را پس گرفته طلاق دهد
- اكتفا به عمل به ظواهر دين و غفلت از روح آن و تفرقه بين احكام فقهى و معارف اخلاقى ،ابطال مصالح شريعت است
- نوع سوم طلاق و حكم آن
- لطائف و ظرائف دقيقى كه در آيات طلاق به كار رفته است
- اشاره به حكمت نهى از امساك به قصد ضرر در آيه (فمن يفعل ذلك فقد ظلم نفسه ...)
- مقصود از نعمت در (و اذكرو نعمة الله عليكم )
- نهى آيه شريفه از دخالت اوليا در امر ازدواج مجدد همسرانى كه عده شان تمام شده و مى خواهند دوباره با همسر قبلى خود ازواج كنند
- علت اينكه رجوع زنان به شوهران خود ازكى و اءطهر خوانده شده است
- وجه اينكه در آيه شريفه به جاى كلمه (والد)، (مولودله ) آورده شده است
- فرزند ملحق به پدر است يا مادر؟! و آيه قرآن كدام يك را معتبر مى داند
- معناى كلمه ارضاع و حكم بچه شيرخواره پس از طلاق والدين او
- بيام احكامى خچند در خصوص بچه شير خوار و وظايف والدين او پس از طلاق
- عقائد قبل از اسلام در باره زن شوهر مرده
- معنى تعريض و بيان فرق آن با كنايه
- معناى اكنان و مراد آيه (و لا جناح عليكم فيما عرضتم ...)
- معناى (عزم ) و وجه اينكه در آيه شريفه عقده نكاح به عزم وابسته شده است
- معناى (موسع ) و (مقتر) و آيه شريفه (و متعوهن على الموسع قدره ...)
- موردى از طلاق كه مرد بايد نصف مهر زن را به او بدهد
- تشويق مردم به احسان و فضل نسبت به يكديگر در روابط بين خود
- نماز از واجباتى است كه در هيچ حالتى ساقط نمى شود
- معناى كلمه (عقل ) و بيان كلماتى كه در قرآن كريم درباره انواع ادركات انسانى آمده است)
- معانى كلمات زن ، حسبان ، شعور، ذكر و عرفان و معرفت
- معانى كلمات فهم ، فقه ، درايت ، فكر و راءى
- معانى كلمات زعم ، علم ، حفظ، حكمت ، خبرت و شهادت
- تشويق مردم به احسان و فضل نسبت به يكديگر در روابط بين خود درباره عقل و خردمندى انسان
- در قرآن ، مراد از تعقل ادراك تواءم با سلامت فطرت است ، نه تعقل تحت تاءثير غرائز و اميال نفسانى
- بحث روايتى
- بحث روايتى (در ذيل آيات طلاق )
- حكمت تحريم رجوع بعد از طلاق سوم
- درباره وقوع سه طلاق با يك لفظ يا در يك مجلس از نظر خاصه و عامة
- رواياتى در مورد طلاق خلع و مبارات
- معناى خلع از زبان امام باقر (عليه‌السلام) و بيان اولين خلعى كه در اسلام واقع شده است
- معناى (عسيله ) و روايت معروف به آن كه در زمان پيامبر اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم واقع شده است
- عقل متعه در محلل شدن كافى نيست
- دو روايت در شاءن نزول آيه (فلا تعضلوهن ان ينكحن ازواجهن )
- رواياتى در باره شير دادن به فرزند و احكام آن
- آنچه در اسلام حكم سلبى و يا عدم صحت و عدم اعتبار بر آن بار شده است
- رواياتى راجع به عده زن مطلقه و شوهر مرده
- رواياتى در باره آيه (و لا حناح عليكم ان ...) و موردى كه بر پرداخت نصف مهر برمرد واجب مى شود
- مراد از (صلوة وسطى ) در (حافظوا على الصلوات و الصلوة الوسطى )
- اقوال مفسرين در تفسير صلاة وسطى مختلف است
- رواياتى در ارتباط با آيه (فرجالا او ركبانا...) و نماز خوف
- بحث علمى
- بحث علمى (پيرامون زن ، حقوق و شخصيت و موقعيت اجتماعى او از نظر اسلام و ديگرملل مذاهب )
- زندگى زن در ملت هاى عقب مانده
- زندگى زن در ملت هاى عقب مانده
- زندگى زن در امتهاى پيشرفته قبل از اسلام
- زندگى زن در ملت هاى متمدن قبل از اسلام
- زن در ميان كلدانيان ، آشوريان ، روميان و يونانيان قديم
- وضع زن در عرب و محيط زندگى عرب ،
- وضع زن در عرب و محيط زندگى اعراب
- نتايجى كه از آنچه گفته شد به دست مى آيد
- اسلام چه تحولى در امر زن پديد آورد؟
- تحولى كه اسلام در امر زن پديد آورد
- هويت زن در اسلام
- از نظر اسلام مرد و زن از نظر خلقت برابرند
- ملاك برترى از نظر اسلام تقوى و پرهيزگارى است
- نكوهش عرب جاهليت در قرآن به جهت بى اعتنايى به امر زنان
- و زن و موقعيت اجتماعى زن در اسلام
- دو خصلت ويژه در آفرينش زن
- احكام مختص و احكام مشترك زن و مرد در اسلام
- حيات اجتماعى سعادتمندانه ، حيات منطبق با خلقت و فطرت است
- فطرت در مورد وظائف و حقوق اجتماعى افراد و عدالت بين آنان چه افتضائى دارد؟
- معناى تساوى در مورد حقوق زن و مرد
- عدم اجراى صحيح قانون به معناى نقص در قانونگذارى نيست
- آزادى زن در تمدن غرب
- آزادى زن در تمدن غربى
- بحث علمى ديگر
- بحث علمى ديگر (درباره زناشوئى و منشاء طبيعى و فطرى آن )
- آيه 243 بقره
- گفتار يكى از مفسرين مبنى بر اينكه آيه در مقام بيان حكايتى واقعى نيست بلكه تمثيلى است از قيام و دفاع مردم
- رد گفتار اين مفسر
- بحث روايتى
- بحث روايتى (در باره شاءن نزول آيه شريفه )
- بيان آيات
- بيان اتصال و ارتباط آيات مذكوره و آهنگ كلى آنها
- وجه مقيد ساختن قتال و جهاد به قيد (فى سبيل الله )و اشاره به معناى قرض دادن به خدا معيار
- معناى قبض و بسط و وجه اينكه سه صفت از صفات خداوند در اين آيه آمده است
- غلط بنى اسرائيل براى حاكم كه موجب اعتراض آنها به فرماندهى طالوت شد
- عمل به مصالح و قدرت بر اجراى آن ، لوازم و شرائط زمامدار است نه شرافت دودمان وثروتمندى
- افعال خداى سبحان حكيمانه و داراى مصلحت است و در عين حال باري تعالى محكوم و مقهور مصالح نيست
- گفتارى در معناى (سكينت ) آرامش روانى در سايه ايمان
- اشاره به پيروى جمعى اندك و با ايمان بر لشگرى گران و بى ايمان ، در داستان طالوت و جالوت
- لشكر طالوت سه طايفه شدند
- استعاره از كنايه اى لطيف در: (ربنا افرغ علينا صبرا)
- توضيحى درباره دفاع و فطرى بودن آن درذيل (لولا دفع الله الناس بعضهم ببعض )
- مسئله دفع و غلبه معنايى و عمومى است
- گفته هاى ساير مفسرين در معناى دفع در آيه شريفه
- بحث روايتى
- بحث روايتى (در ذيل آيات گذشته ، مربوط به قرض دادن به خدا، داستان طالوت ، مراداز سكينت ...)
- داستان جالوت و طالوت از زبان مبارك امام باقر (عليه‌السلام)
- برسى و توضيح بعضى جملات روايت قم
- داستان حضرت داود (عليه‌السلام ) و جنگ طالوت و جالوت بهنقل از امام صادق (عليه‌السلام )
- روايتى در باره معناى سكينت
- بحث علمى و اجتماعى
- بحث علمى و اجتماعى (بررسى سه اصل تنازع بقا، انتخاب و تبعيت محيط در طبيعت و اجتماع و نظر اسلام در اين مورد)
- اشكال به نظريه متقدمين از سوى دانشمندان متاءخر
- نظريه كلى فلسفى در باره سه اصل مذكور
- سخن بعضى از مفسرين مبنى بر اينكه آيه (لولا دفع الله ...)و آياتى ديگر به دواصل تنازع و انتخاب اشاره دارد
- رد آن گفته و توضيح بطلان استشهادات آن مفسر از برخى آيات قرآنى
- بررسى ادعاى ارتباط آيه (و لولا دفع الله الناس بعظهم ببعض ...) و دو قائده تنازع در بقا و انتخاب طبيعى
- بحثى در تاريخ واينكه قرآن از چه نظر به آن اهتمام ورزيده است
- دو عامل مهم همواره در فن تاريخ دخالت كرده و موجب فساد و بى اعتبارى آن گشته اند
- عوامل ديگرى كه در گذشته و در عصر حاضر موجب بدگمانى به تاريخ نقلى شده اند
- امتياز و اعتبار داستان هائى كه در قرآن آمده نسبت به عهدين و كتب تاريخ
- آيات 254253 بقره
- بيان آيات
- دفع اين توهم كه بعد از دعوت انبيا (عليه‌السلام) جنگ چه فايده دارد؟ و اشاره به علل پيدايش جنگ ها در اين آيات
- انيبا (عليه‌السلام ) در عين حال كه در اصل فضل رسالت مشتركند، از درجات مختلفى برخوردارند
- اختلاف و درگيرى بين مردم از جانب خود آنها و مستند به اختيار انسانها است
- دو نوع فضيلت و برترى كه بعضى از انبيا (عليه‌السلام ) بر بعض ديگر دارند
- اقوال مختلف در باره اينكه در آيه مراد از پيامبرى كه خدا با او سخن گفته كيست ؟
- اختلاف ديگر در معناى (دفع بعضهم درجات )و مراد از بعض در آن
- آيه به اطلاق خود شامل تمام رسولان مى شود و دليلى بر اختصاص آيه وجود ندارد
- گفتارى پيرامون تكلم خداى تعالى
- ويژگيهاى انبيا (عليه‌السلام ) و اخبارى كه ايشان آورده اند امور حقيقيه هستند و در بيان حقائق الهيهمجاز گوئى نشده است
- حقيقت (كلام ) و تعريف آن در عرف بنى آدم
- در قرآن كريم تكلم به معناى معهود بين ما از خدا نفى و حقيقت معناى تكلم درباره خداى سبحان اثبات شده است
- تكلم خداى تعالى مانند خلقت ، احياء، اماتة ، رزق و هدايت ازافعال زمانى خداوند است
- موارد استعمال نفس (قول ) در قرآن مجيد
- قول خدا در تكوينيات عبارت است از خود موجودات تكوينى
- قول خداوند در غير تكوينيات و قول خدا با ملائكه و شيطان و كلام خود فرشتگان بايكديگر چگونه است ؟
- الفاظ ديگرى در قرآن كه به معناى (قول ) و (كلام ) نزديك مى باشند
- بيان حقيقى بودن استعمال لفظ (كلام ) و(قول ) در غير موارد بشرى
- آنچه از مطالب گذشته به دست آمد
- دادن بينات و تاءييد به روح القدس در باره حضرت عيسى (عليه‌السلام ) به نحوى خاص است
- سرپيچى كردن از انفاق كفر و ظلم است
- بحث روايتى
- بحث روايتى (در ذيل آيات گذشته ، وقوع اختلاف بعد ازرسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و رواياتى در باره تكليم خدا
- روايتى در ارتباط با آيه (كان الناس امة واحدة ...) و اختلاف امت
- رواياتى از ائمه معصومين عليهم‌السلام در باره تكلم خداوند
- بحث فلسفى
- بحثى فلسفى (در باره حقيقت كلام و مصاديق آن و بيان فلسفى متكلم بودن خداوند)
- وجه تسميع علم كلام و اشاره با اختلاف اشاعره و معتزله در باره تقديم يا حادث بودن كلام خدا
- نزاع اشاعره و معتزله پايه و اساسى ندارد
- آيه 255 بقره
- ترجمه آيه
- بيان آيه
- معناى حى و گفتار پيرامون معناى حياط
- اقسام سه گانه زندگان و زندگانى در آيات قرآنى
- اوصاف زندگى دنيا در قرآن و اشاره به حيات جاودانى آخرت
- حيات حقيقى حيات واجب الوجود است كه بالذات فناناپذير است
- معناى ( قيوم )
- اشكالى كه برخى در جمله (سنه و لا نوم ) كرده اند و پاسخ به آن اشكال
- تاءثير علل و اسباب طبيعى به اذن و تاءثير و تصرف خدا منتهى مى گردد
- حد شفاعت هم با شفاعت زبانى منطبق است و هم با سلبيت تكوينى
- احاطه خداى تعالى بر آنچه كه با شفيعان حاضر است و آنچه از آنها غايب است
- طرح يك سؤ ال و پاسخ به آن
- علم ، هر چه هست از خدا هست همچنان كه قوت و عزت و حيات منحصر در خدا است
- مراد از كرسى و وصعت كرسى خداوند در (وسع كرسيه ...)
- بحث روايتى
- رواياتى در فضيلت و اهميت آية الكرسى
- مراد از كرسى
- عرش و نسبت آن با كرسى
- آيات 257 256 بقره
- بيان آيات
- معناى رشد و غى و فرق آن دو با هدايت و ضلالت
- نفى اكراه و اجبار در دين
- علت اينكه در دين اكراه نيست
- دلالت آيه شريفه بر اينكه اسلام دين شمشير و خون و اكراه و اجبار نيست
- آيه (لا اكراه فى الدين ...) با آيات وجوب جهاد وقتال نسخ نشده است
- معناى (طاغوت ) و موارد استعمال آن
- چند قول در باره مراد از ظلمت و نور و اخراج از ظلمت به نور و بعكس
- حق مطلب در مراد از خارج شدن از ظلمات به نور و بلعكس در آية الكرسى
- بحث روايتى
- بحث روايتى (در شاءن نزول آيه لا اكراه فى الدين و روايتى در باره مراد از ظلمات ونور در آيه )
- آيات 260 258 بقره
- بيان آيات
- منشاء اعتقاد به رب النوع ها و پرستش بتها
- ادعاى ربوبيت سلاطين و حاكمان خودكامه به سوء استفاده از اعتقادات باطل عوام
- محاجه و مشاجره ابراهيم (عليه‌السلام) با نمرود، پادشاه زمان كه مدعى الوهيت بوده
- نيرنك نمرود در محاجه با ابراهيم
- دفع يك توهم در باره جمله (خدا به او (نمورد) ملك و دولت داد)
- توضيح احتجاجات ابراهيم ) عليه‌السلام) و تناسب آنها با عوامفريبى هاى نمرود و انحطاط فكرى مردم آن زمان
- ارتجاج دوم ابراهيم ) عليه‌السلام) كه نمرود در برابر آن چاره اى جز تسليم نداشت
- ستم كارى علت محروميت از هدايت است
- گفتارى درباره اينكه احسان وسيله هدايت و ظلم باعث گمراهى است
- لا اينكه بيان دو مقدمه براى روشن شدن وجه محروميت ظالمين از هدايت الهى به سوى كمال
- در امور اعتبارى و تكوينى از هر امرى آثار خودش بروز مى كند
- حق ، مرگ و تزلزلى ندارد و باطل نيز ثبات و بقائى ندارد هر چند صباحى امر برافرادى مشتبه شود
- وجوح مختلفى كه مفسرين در باره عطف موجود در اين آيه گفته اند
- حق ، مرگ و تزلزلى ندارد و باطل نيز ثبات و بقائى ندارد هر چند صباحى امر برافرادى مشتبه شود
- آيات سه گانه اى مورد بحث و به كار رفتن سه جور سياق براى فهم مخاطب
- طرح يك سؤ ال در ارتباط با آيه مورد بحث و پاسخ به آن
- سخن بعضى از مفسرين مبنى بر اينكه مراد از موت در بيهوشى است .ورد آن
- شرح قصه پيامبرى كه خدا او را مى راند و سپس زنده كرد و توضيح جوانب آن و پاسخبه اشكالاتى كه به نظر مى رسد
- پيامبرى كه بعد از مرگ زنده شد، بعد از زنده شدن به صحت علم قبلى خود پى برد نهاينكه جاهل بود و علم پيدا كرد
- مراد ابراهيم ) عليه‌السلام) از سؤ ال از چگونگى زنده كردن مردگان (ارنى كيف تحيى الموتى)
- سه دليل بر اينكه مراد ابراهيم (عليه‌السلام) اين بود كه خدا كيفيت احياء را به او نشان دهد نهاصل احياء
- گفته برخى از مفسرين مبنى بر اينكه ابراهيم (عليه‌السلام) درخواست علم به كيفيت احياء را نمودهنه ديدين آن را
- پنچ دليلى كه مفسر مذكور بر اثبات گفتار خود آورده است
- بى اعتبارى آن نظريه و پاسخ به دلايل پنچگانه آن
- تفسير باطل يكى از مفسرين در باره درخواست ابراهيم عليه‌السلام از خداوند در خصوص رؤ يت چگونگى احياء مردگان
- وجه بطلان تفسير مزبور
- سؤ ال خداوند از ابراهيم عليه‌السلام و جواب ابراهيم ..(قال اولم تومن ؟ قال بلى ...)
- وجود خطورات نفسانى موهوم و منافى عقايد يقينى منافاتى با ايمان و تصديق نداردوجود خطورات نفسانى موهوم و منافى عقايد يقينى منافاتى با ايمان و تصديق ندارد
- در مشاهده و حس اثرى هست كه علم آن اثر را ندارد
- نكاتى كه در پاسخ خداوند به درخواست ابراهيم وجود دارد
- دو نكته اى كه با دقت در سؤ ال ابراهيم عليه‌السلام از خداوند در مى يابيم
- بحث روايتى
- بحث روايتى (در ذيل آيات محاجه ابراهيم عليه‌السلام) و درخواست او از خداى تعالى و پاسخ حضرت حق به او...)
- رواياتى از اءئمه معصومين عليه‌السلام در باره (و اذقال ابراهيم رب ارنى كيف تحيى الموتى ...) و داستان آن
- دو شبهه در ارتباط با اين روايت و پاسخ آن
- سخن در اينكه چهار پرنده اى كه ابراهيم انتخاب كرد چه بودند
- امام رضا ( عليه‌السلام) و ماءمون عباسى و بحث در باره ابراهيم ( عليه‌السلام) و احياء اموات
- آيات 274 261 بقره
- بيان آيات
- گفتارى پيرامون انفاق
- تعديل ثروت ها، كم كردن فاصله طبقاتى ، ايجاد برادرى بين مسلمين و ...علل و اهداف تاءكيد شديد نسبت به انفاق است
- از بين رفتن انفاق و شيوع ربا در بين مردم بزرگترين عامل فساد اجتماعى كنونى در جهان غرب است
- معناى (كمثل حبت انبتت ) و بررسى امثال قرآنى ديگر نظير آن
- توضيحى در مورد امثال و چگونگى تمثيلات قرآن كريم
- فوائد و آثار اجتماعى انفاق به قصد تحصيل رضاى خدا
- آثار سوء و مضرات انفاق بدون قصد كسب رضاى خدا
- رد كردن سائل با زبان خوش و گذشت از بدى او، از صدقه و انفاق همراه با منت و آزاربهتر است
- رياكارى در هر عمل مستلزم نداشتن ايمان به خدا و روز جزا در آنعمل است
- معناى (ابتغاء مرضات الله ) و وجوهى كه در معناى (تثبيت نفس ) ذكر شده و بيان وجه صحيح در معناى آن
- تشبيه و تمثيل انفاق خالص و انفاق تواءم با من و اذى
- كيفيت مالى كه بايد انفاق بشود
- ترس از فقر بر اثر انفاق اعمال طيب و دلپسند، وسوسه شيطانى است
- خوددارى از انفاق مال طيب باعث كفر به خدا، اتلاف نفوس ، هتك اعتراض ، رواج جنايت وفحشا است
- خلاصه گفتار در تذكراتى كه خداوند در آيه مورد بحث مى دهد
- معناى (حكمت )
- نكاتى در باره آيه (و من يوت الحكمه ...)
- چند نكته كه جمله (و ما للظالمين من انصار) بر آنها دلالت دارد
- ترك انفاق از گناهان كبيره است و چون حق الناس است كفاره و توبه پذير نيست
- آثار و نتايج انفاق علنى و مزيت و فضيلت انفاق پنهانى
- خداوند خاطر شريف پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم را تسلى مى دهد
- مؤ منين تا آنجا كه مى توانند تظاهر به فقر نمى نمايند و دست سؤال دراز نمى كنند
- نكته التفات از همه مسلمين به شخص پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم در آيه شريفه
- بحث روايتى
- بحث روايتى (در ذيل آيات انفاق )
- خرج كردن براى زن و فرزند صدقه است و يكى از راههاى خداست
- هر عملى كه مورد رضايت خدا باشد و براى خدا انجام شود فى سبيل الله است و هر نفقه اى در راه خدا صدقه مى باشد
- رواياتى در ارتباط با نزول آيه (يا ايهاالذين آمنو انقو...)
- دو روايت در ارتباط با آيه (الشيطان يعدكم الفقر...)
- معناى حكمت و روايتى در بيان اهميت و منزلت عقل انسان
- بهتر است واجبات ، علنى ، و مستحبات ، پنهانى انجام گيرند
- رواياتى در مورد اينكه آيه : (الذين ينفقون اموالهم ...) در باره امير المؤ منين على صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نازل شده است
- آيه شريفه در حق ابى بكر نازل شده است
- آيات 281 275 بقره
- بيان آيات
- آيات 281 275 بقره
- در اسلام در باره هيچ يك از گناهان مانند ربا خوارى و حكومت دشمنان دين بر جامعه اسلامى سخت گيرى و تشديد نشده است
- معناى (مخبط) شدن انسان و منحرف شدن او از راه مستقيم و نظام عقلائى زندگى
- توضيح اينكه ربا خوار، مخبط، و خارج از نظام صحيح زندگى است
- و استدلالى قوى و به جا عليه ربا خواران با استفاده از سخن خودشان ، در آيه شريفه
- پنج نكته در آيه (الذين ياءكلون الربا...)
- آيه شريفه دلالت دارد بر اينكه بعضى از ديوانگى ها بر اثر مس شيطان رخ مى دهد
- سخن بعضى از مفسرين مبنى بر عدم انكار ديوانه شدن با مس شيطان
- بيان نادرستى آن سخن و رد دلائل آن
- نادرستى گفته برخى از مفسرين كه گفته اند تشبيه ربا خوار به جن زده بيان حال ربا خواران در روز قيامت است
- سخن صاحب المنار در رد نظر آن مفسران
- به خطا رفتن صاحب المنار در بيان معناى تشبيهى كه در آيه شده است
- وجه تشبيه بيع به ربا، نه بلعكس در سخن رباخوارن : (قالو انما البيعمثل الربا)
- حرمت ربا و حليت بيع و ساير احكام الهى تابع مصالح و مفاسد مى باشد
- جمله : (فمن جائه موعظة من ربه ...) در باره همه اعمال زشت قبل از ايمان و توبه است و شامل همه مسلمين در تمام اعصار مى باشد
- به اين جمله استناد كرده اند
- معناى جمله : (يمحق الله الربا و يربى الصدقات خدا ربا را نابود مى كند و صدقات را نمو و زيادت مى دهد)
- دو نكته در بيان آثار گناهان و زشتى ها در فرد و اجتماع و آثار شوم ربا خوارى درعصر حاظر
- فرق بين رباى انفرادى و رباى اجتماعى
- بيان ضعف چند قول كه در تفسير جمله (يمحق الله الربا و يربى الصدقات )گفته شده است
- معناى جنگيدن ربا خوار با خدا و رسول صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و جنگيدن خدا ورسول با رباخوار
- بحث روايتى
- بحث روايتى (شامل رواياتى در ذيل آيات مربوطه به ربا و عذاب رباخوار
- دو روايت در بيان مراد از مؤ عظه در (فمن جاءه مؤ عظة من ربه ...)
- روايتى در ذيل آيه (يمحق الله الربوا و...)
- روايتى در ارتباط با (و ذروا ما بقى من الربوا...)
- رواياتى در ذيل (و ان كان ذو عسرة ...)
- بحث علمى
- بحث علمى (تحليل علمى ربا و مفاسد اجتماعى و اقتصادى آن با اشاره اى به : تاريخچه ملكيت ، قيمت گذارى ، پول ، معاملات ...)
- معناى ربا و ربا خوارى و آثار شوم آن
- بحث علمى ديگر
- بحث علمى ديگر (گفتار غزالى پيرامون طلا و نقره (درهم و دينار) و معاملات ربوى درآنها)
- اشكالاتى بر نظريات غزالى در باره طلا و نقره و مسئله ربا
- آيات 283 282 بقره
- بيان آيات
- بيان و توضيح دو آيه شريفه مربوط به احكام قرض و رهن
- استفاده نادرستى كه از جمله (اتقوالله و يعلم كم الله ) شده است
- آيه 284 بقره
- توضيح معناى : (و ان تبدوا ما فى انفسكم او تخفوه )و بيان اينكه خداوند انسانها رابه جهت احوال و ملكات نفسانى منشاء اعمال محاسبه مى كند
- اقوال نادرستى كه در تفسير آيه : (ان تبدو ما فى انفسكم ..و)گفته شده است
- بحث روايتى
- بحث روايتى : (روايات مختلف و معارضى كه در باره نسخ يا عدم نسخ آيه (ان تبدو:)آمده است
- نقد روايات مذكوره و اثبات بطلان قول به منسوخ شدن به آيه كريمه (ان تبدو)
- آيات 286 285 بقره
- بيان آيات
- توضيح معنايى كه اين دو آيه در صدد بيان آن هستند
- اين آيات در مقام نسخ آيه قبل نيستند
- يكى از زيباترين سبك هاى قرآنى (نقل قول بدون آوردن كلمه گفت يا گفتند)
- حق خدا بر بندگان و حق بندگان بر خداى سبحان
- تكليف نكردن به آنچه كه در قدر و اختيار انسان نيست سنت خداوند در بين بندگان است
- خطا و نسيان از اخيار آدمى خارج است ولى مقدمات خطا و نسيان اختيارى است
- خطا و نسيان ، تمرد نيست ، چون از اختيار آدمى خارج است
- دعوت عمومى به سوى دين توحيد و جهاد در راه اعلاى آن ، اولين وظيفه مومنين بعد از ايمان و اظهار عبوديت حق است
- فهرست مطالب
تفسير الميزان جلد 2
نویسنده: علامه سيد محمد حسين طباطبائى (ره)فارسی