شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

آداب تعليم و تعلم در اسلام

این کتاب در موسسه الحسنین علیهما السلام تصحیح و مقابله شده است.

• زندگى نامه شهيد ثانى
• مقدمه
• نام و نسب و بيت شهيد ثانى
• سيما و اندام شهيد ثانى
• شهيد ثانى همزمان با حيات پدر
• سفرهاى علمى
• 1 - ميس
• 2 - كرك نوح
• مراجعت به وطن
• 3 - دمشق
• 4 - مصر
• در سوى بازگشت به وطن
• 5 - سفر به حجاز
• 6- زيارت اعتاب مقدسه در عراق
• 7- بيت المقدس
• 8- بلاد روم شرقى و قسطنطنيه
• آهنگ زيارت دوباره اعتاب مقدسه در عراق
• 9- ورود به عراق
• 10- بعلبك
• بازگشت دائمى به موطن اصلى
• اساتيد شهيد ثانى
• الف - جبع
• ب - ميس
• ج - كرك نوح
• د- دمشق
• ه‍- مصر
• و- بيت المقدس
• ز- قسطنطنيه
• مؤ لفات و آثار علمى شهيد ثانى
• مقدمه
• الف - كتب و رساله هاى فقهى
• ب - كتب اصول فقه
• ج - كتب مربوط به علوم حديث
• د- كلام
• ه‍- اخلاق و عرفان
• و- تفسير
• ط - اجازات
• ى - جنگ و مجموعه
• شهيد ثانى از ديدگاه علماء و دانشمندان اسلامى
• 1- ابن العودى
• 2- صاحب (المقابيس )
• 3- شيخ حر عاملى
• 4- شيخ يوسف بحرانى ، صاحب كتاب (الحدائق )
• 5- تفرشى در كتاب (نقدالرجال )
• 6- خوانسارى ، صاحب (روضات الجنات )
• 7- حاج ميرزا حسين نورى محدث
• 7- علامه مامقانى
• 8 - علامه امينى
• نيل به مرحله اجتهاد و افتاء
• شهيد ثانى و مقام او در شاعرى
• علل و عوامل شهادت شهيد ثانى
• پيش بينى شهيد ثانى درباره شهادت خود
• كيفيت شهادت شهيد ثانى
• آغاز ترجمه كتاب (منية المريد)
• شكوه علم و دانش و دانشمندان
• علل ناكامى در علم
• الف - عظمت و شكوه علم و علماء و متعلمان از ديدگاه قرآن كريم
• فرازهائى ديگر از شكوه و عظمت علم و علماء
• امتيازات ويژه علماء و دانشمندان
• 1- ايمان
• 2- اعتقاد به توحيد و يگانگى خداوند
• 3- اندوه و تاءثر و گريستن از بيم پروردگار
• 4- خشوع و انعطاف درونى
• 5 - ترس و بيم از خدا
• ب - والائى مقام علم و علماء و متعلمان در منطق سنت و احاديث نبوى
• ج - فضيلت علم و علماء و متعلمان از نظرگاههاى امامان شيعه عليهم‌السلام
• سخنان اميرالمؤ منين على عليه‌السلام
• (علم و دانش بر مال و ثروت ، به هفت دليل مزيت و برترى دارد
• امام سجاد، زين العابدين عليه‌السلام
• امام باقر عليه‌السلام
• امام صادق عليه‌السلام
• امام كاظم عليه‌السلام
• د - سخنان معصومان چهارده گانه عليهم‌السلام از كتاب (تفسيرالعسكرى عليها‌السلام ) در بيان عظمت علم
• 1- پيامبر اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
• 2- اميرالمؤ منين على عليه‌السلام
• 3- فاطمه زهراء (سلام الله عليها)
• 4- امام حسن مجتبى عليه‌السلام
• 5 - امام حسين عليه‌السلام
• 6- على بن الحسين ، امام سجاد عليه‌السلام
• 7- محمد بن على ، امام باقر عليه‌السلام
• 8 - جعفر بن محمد، امام صادق عليه‌السلام
• 9- موسى بن جعفر، امام كاظم عليه‌السلام
• 10- على بن موسى ، امام رضا عليه‌السلام
• 11- محمد بن على ، امام جواد عليه‌السلام
• 12- على بن محمد، امام على النقى عليه‌السلام
• 13- حسن بن على ، امام حسن عسكرى عليه‌السلام
• 14- حضرت ولى عصر، امام زمان (عجل الله تعالى فرجه الشريف )
• ه‍- اهميت و ارزش علم و دانش از نظرگاههاى حكماء و كتب كهن آسمانى
• لقمان
• توراة
• زبور
• انجيل
• و - سخن فرزانگان دين و دانش درباره علم و علماء و دانشجويان
• ابى ذر غفارى
• وهب بن منبه(126)
• سخن عارفان در مزاياى علم
• آثار نيك همنشينى با دانشمندان
• آثار متفاوت همنشينى با طبقات مختلف
• راه بهشت و سعادت جاويد در دست چه كسانى است ؟
• طبقه بندى دانشمندان و تفاوت درجات آنها: علماء، حكماء و كبراء
• ز - رهنمودهاى عقل و خرد در فضيلت علم و علماء
• باب اول : آداب و وظائف معلم و شاگرد
• 1- ضرورت و لزوم اخلاص و پاكسازى نيت
• الف - رهنمودهاى قرآن كريم براى ايجاد اخلاص نيت
• ب - سخنان پيامبر گرامى اسلام صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم در اهميت اخلاص نيت
• ج - احاديث شيعى درباره خلوص نيت
• گروه بندى طالبان علم و دانشجويان
• امام باقر عليه‌السلام و سخنان او در رده بندى علماء و دانشمندان
• د - راه و رسم اخلاص نيت در سخنان بزرگان و راهبران دينى
• خضر عليه‌السلام
• عيسى عليه‌السلام
• ه‍- شيطان براى از ميان بردن اخلاص دانشمندان همواره در كمين است
• قلت اخلاص برخى از علماء
• علائم فريب خوردگى از شيطان
• شيطان از در ديگرى وارد مى شود
• چشمه ديگرى از نيرنگهاى شيطانى
• راه گريز از تيررس نيرنگهاى شيطان
• شيطان از هر درى وارد مى شود
• 2- عمل به علم - يا - لزوم همآهنگى رفتار معلم و شاگرد با علم و آگاهى آنها
• الف - احاديث درباره به كارگرفتن علم
• ب - نكته هاى جالب و مثالهاى هشداردهنده درباره دانشمندان فاقد عمل
• ج - بايد ديد كه شيطان چگونه دام گسترى مى كند
• د - پالايش دل از رذائل اخلاقى
• فقه و علم واقعى چيست ؟
• ه‍- چند نمونه و مثال عبرت انگيز درباره دانشمندان غيرواقعى
• نتيجه عدم توكل به خداوند متعال
• 4
• 5 - عفت نفس و علو همت
• 6- قيام به وظائف و شعائر دينى و تاءدب به موازين اخلاقى
• بخش دوم : آداب و وظائف معلم و شاگرد در درس و ساير اشتغالات
• 1- مداومت و استمرار بحث و اشتغالات علمى
• 2
• الف - احاديث در نكوهش جدال و ستيز در بحث
• ب - انواع جدال با مردم
• د - بايد مراقب دسيسه هاى ابليس باشيم
• 4- انعطاف و تسليم بودن در برابر حق
• 5 - آمادگى قبلى معلم و شاگرد براى درس
• 6- رعايت نظافت و پاكيزگى ، و لزوم آراستن ظاهر
• نوع دوم : آداب و وظائف ويژه معلم
• بخش اول : آداب و وظائف ويژه معلم نسبت به خود
• مقدمه
• 1- احراز صلاحيت و شايستگى در امر تعليم
• 2- حفظ حيثيات و شئون علم و دانش
• 3- به كارگرفتن علم
• 4- حسن خلق و فروتنى
• 5 - دريغ نورزيدن از تعليم علم
• 6- كوشش در بذل و اعطاء و انفاق علم
• 7- احتراز از مواضع تهمت و لزوم هماهنگى رفتار و گفتار معلم
• 8 - شهامت معلم در اظهار حق ، و جلوگيرى از تخلف
• بخش دوم : آداب و وظائف ويژه معلم با شاگردان و دانشجويان
• 1- ايجاد خلوص نيت در شاگردان - يا - اعلام امكان وصول به مقام والاى علمى در سايه ايمان
• 2- تشويق - يا - ايجاد شوق و دلبستگى به علم و دانش در شاگردان
• 3- لزوم مواسات و دلسوزى معلم نسبت به شاگردان
• 4- استفاده از روشهاى مختلف تنبيه براى منع از تخلف شاگردان
• 5 - فروتنى و نرمش معلم نسبت به شاگردان
• 6- تفقد از احوال دانشجويان - يا وظيفه معلم در صورت غيبت شاگرد از جلسه درس
• 7- اطلاع از نام و مشخصات شاگرد
• 8 - القاء مطالب علمى بايد در خور استعداد شاگردان باشد
• 9- تفهيم ترتیب و تسلسل منطقى اشتغالات دينى و علمى به شاگردان
• 10- كوشش در تقريب مطالب به ذهن شاگردان و رعايت استعداد آنها
• 11- ذكر ضوابط و قواعد كلى علوم ضمن تدريس آنها
• 12- تشويق شاگردان به اشتغالات علمى و تحريص بر تكرار دروس و آزمايش هوش و استعداد آنها
• 13- طرح مسائل دقيق و پرسش كردن از شاگردان و آزمايش هوش
• 14- احترام به شخصيت شاگرد و اعتراف به اهميت افكار او
• 15- رعايت مساوات در التفات و محبت به شاگردان
• 16- رعايت نوبت شاگردان زياد در شروع به تدريس
• 17- رعايت امتياز استعداد و تفاوتهاى هوش شاگردان
• 18. لزوم آزمايش هوش و استعداد و ذوق شاگردان به منظور اشتغال به كتاب يا فن خاص
• 19- عدم تقبيح علومى كه معلم در آن تخصص ندارد
• 19- ارشاد شاگردان به معلمان شايسته
• 20- آماده ساختن و معرفى معلمان لايق براى جامعه
• بخش سوم : آداب و وظائف ويژه معلم در امر تدريس و جلسه درس
• 1- آراستن و پيراستن ظاهر به منظور تجليل از مقام علم و دانش
• 2- دعاء و حفظ همبستگى معلم با خدا در حين شروع به انجام وظيفه
• 3- ادامه و استمرار اين همبستگى با خدا براى توفيق در درس
• 4- جلوس آميخته با وقار و نزاكت و ادب
• 5 - تعيين و تنظيم جهت و سمت جلوس معلم در جلسه درس
• 6- پالايش قصد و هدف
• 7- حفظ وقار و متانت در جلسه درس
• 8 - طرز توجه و نگاه معلم به شاگردان بايد حساب شده باشد
• 9- احترام ويژه به شاگردان بافضيلت و قدردانى از مزاياى آنها
• 10- تلاوت قرآن و خواندن دعاء قبل از تدريس
• 11- استفاده از بهترين قواعد و روش تدريس و تفهيم
• 12- رعايت ترتیب منطقى علوم و دانشها در امر تدريس
• 13- رعايت اعتدال و اقتصاد در بيان و توضيح مطالب
• 14- مصونيت معلم از عوارض مخل مزاجى و روحى
• 15- توجه به فضاى جلسه درس - يا - جلسه درس و اهميت هواى آزاد
• 16- رعايت مصالح شاگردان و مصالح اهم در تقديم و تاءخير وقت تدريس
• 17- رعايت تناسب صدا با محيط درس
• 18- حزم و احتياط براى حفظ نظم و پاسدارى از آرامش ، و پيشگيرى از مراء وجدال در جلسه درس
• 19- ايجاد انضباط و حس مسئوليت اخلاقى در شاگردان
• 20- رفق و مدارا در مورد كيفيت پاسخ به پرسشهاى شاگردان
• 21- محبت و التفات معلم و گشاده روئى او نسبت به شاگرد تازه وارد
• 22- وظيفه معلم ، همزمان با ورود عالم و دانشمند به جلسه درس
• 23- اعتراف به عجز و ناتوانى در مسائلى كه بدآنها احاطه ندارد
• 24- تذكر لغزش و اشتباه ، قبل از پايان يافتن درس
• 25- اعلام به پايان يافتن درس
• 26- بايد درسها با نصايح اخلاقى پايان گيرد
• 27- ختم جلسه درس با دعاء
• 28- درنگ نمودن در جلسه درس پس از پايان گرفتن آن
• 29- تعيين مهتر و رئيس براى شاگردان
• 30- دعاء به هنگام برخاستن از جلسه درس
• نوع سوم : آداب و وظائف ويژه شاگرد
• 1- تصفيه و پالايش دل از آلودگى ها
• 2- فرصت هاى زندگانى را بايد غنيمت شمرد
• 3- گسيختن علائق و عوائق مادى از خويشتن
• 4- پرهيز از تاءهل و تشكيل خانواده
• 5 - بر حذر بودن از معاشرت نادرست
• 6- مداومت بر تحرك و كوشش علمى
• 7- علو همت و كوشش در پويائى از مقام والاى علمى
• 8 - رعايت مدارج علوم و دانشها از لحاظ اهميت
• بخش دوم : آداب و آئين زندگانى شاگرد با استاد و راهبر و پيشواى خود، و وظائف ضرورى او در بزرگداشت حرمت وى
• مقدمه
• الف - بزرگداشت مقام استاد
• ب - نكات جالب تربيتى در داستان موسى و خضر عليهما‌السلام
• ج - چند نكته تربيتى ديگر در سخنان خضر
• بازگشت به موضوع وظائف شاگرد نسبت به استاد
• 1- ضرورت كاوش و جستجو از استاد و معلم لايق و شايسته
• 2- بايد استاد را به عنوان پدر واقعى و روحانى تلقى كرد
• 3- استاد را بايد به عنوان پزشك معالج جان و روان برشمرد
• 4- ارج نهادن به استاد و تجليل از مقام علم و دانش
• 5 - تواضع و فروتنى در برابر استاد
• 6- لزوم ترجيح راءى و نظريه استاد بر راءى و نظريه خود
• 7- بايد از استاد به احترام ياد كرد
• 8 - حق شناسى از استاد و سرمشق گفتن از او
• 9- سپاسگزارى از ارشاد و هشدارهاى استاد
• 10- تحمل جور و تندرويهاى استاد
• 11- بايد در انتظار استاد و شرفيابى از محضر او بسر برد
• 12- رعايت ادب و نزاكت براى ورود به مجلس خصوصى استاد
• 13- آراستن و پيراستن برون ، و آمادگى درون به هنگام ورود بر استاد
• 14- آمادگى روحى و ذهنى شاگرد براى درس
• 15- عدم ايجاد مزاحمت براى اشتغالات استاد
• 16- نبايد شاگرد مانع استراحت استاد گردد
• 17- وقت تدريس را نبايد بر استاد تحميل نمود
• 18- تنظيم كيفيت جلوس شاگرد در محضر استاد
• 19- تعيين جهت جلوس شاگرد، كجا و چگونه در جلسه درس قرار گيرد؟
• 20- شاگرد بايد مراقب حركات و رفتار و حالات خود در محضر استاد باشد
• 21- تنظيم صدا و مواظبت از رفتار و گفتار در پيشگاه استاد
• 22- رعايت لطف بيان هنگام گفتگوى با استاد
• 23- جبران و تدارك كمبودهاى سخن استاد با اشارات لطيف
• 24- رعايت ادب و نزاكت در خطاب به استاد
• 25- ناديده گرفتن سبق لسان و لغزش زبان استاد
• 26- پيشدستى نكردن شاگرد به پاسخ پرسش ها در محضر استاد
• 27- لزوم تمركز حواس و استماع دقيق به سخنان استاد
• 28- ارج نهادن به توضيحات استاد
• 29- عدم تكرار سؤ ال هاى فرساينده و تلف كننده فرصت
• 30- سؤ ال به موقع شاگرد
• 31- دلنشين بودن سؤ ال شاگرد
• 32- نبايد از سؤ ال و پرسش - و خاطر شرم و حياء دريغ ورزيد
• 33- شهامت شاگرد در اعتراف به عدم درك مطلب علمى
• 34- ايجاد آمادگى براى سرعت انتقال در فهم سخن استاد
• 35- رعايت نزاكت و ادب در اخذ و عطاء
• 36- رعايت نكته هاى باريكتر از مو، در ارج نهادن به مقام استاد
• 37- حفظ حريم استاد به هنگام جلوس و اقامه نماز
• 38- كوشش هاى بى دريغ شاگرد نسبت به استاد
• 40- بايد حركت و راه رفتن در معيت استاد، نمايانگر احترام و محبت به او باشد
• بخش سوم : آداب و وظائف شاگرد در دانش آموختن و قرائت درس و تكيه گاههاى او دررابطه با استاد و رفقاء و همدرسها
• 1- ضرورت حفظ كردن قرآن كريم - يا - نخستين و اساسى ترين ماده درسى شاگردان
• 2- بايد مطالعات و اشتغالات علمى شاگرد، در خور فهم و استعداد او باشد
• 3- تصحيح درس و معلومات قبل از اندوختن آن در حافظه
• 4- بايد جبران لغزش هاى استاد تواءم با حفظ حرمت او صورت گيرد
• 5 - استمرار در سعى و كوشش و بررسى محفوظات
• 6- برنامه ريزى ساعات شبانه روزى براى اشتغالات علمى
• 7- انتخاب روز و ساعت ويژه براى آغاز به درس
• 8 - شدت اهتمام در مطالعه و بررسى مسائل مربوط به درس حديث
• 9- دقت و بررسى مطالعات و محفوظات و منابع آن ها
• 10- صيانت و پاسدارى از دانش و سرمايه هاى علمى از طريق كتابت و نگارش آن
• 11- اغتنام فرصت دوران نشاط و جوانى و لزوم والائى همت
• 12- حفظ همبستگى و ادامه استمرار شركت در جلسات درس
• 13- رعايت آداب ورود به جلسه درس
• 14- رعايت موازين جلوس در جوار معلم
• 15- رعايت حق اولويت ديگران نسبت به محل جلوس
• 16- رعايت ادب و نزاكت نسبت به حاضران جلسه درس
• 17- نبايد محل جلوس ديگران را اشغال كرد
• 18- شاگرد بايد در رده حلقه درس قرار گيرد
• 19- نبايد هنگام جلوس ، ميان دو فرد ماءنوس ، جدائى انداخت
• 20- رعايت آسايش حاضران
• 21- عدم مداخله در درس ديگران
• 22- عدم مداخله و مشاركت در سخن ديگران
• 23- ادب نگاه داشتن با استاد و شاگردان
• 24- رعايت نوبت در درس
• 25- رعايت موازين جلوس در محضر استاد
• 26- كسب اجازه از محضر استاد و خواندن دعاء به هنگام قرائت درس
• 27- اهتمام به مذاكره و تكرار و اعاده سخنان استاد
• 28- حفظ حرمت استاد به گاه مباحثه و اعاده درس
• 29- رعايت موازين اخلاقى در نحوه مذاكرات علمى
• 30- وظائف علمى و اخلاقى دانشجويان برجسته
• باب دوم : آداب فتوى و مفتى و مستفتى
• مقدمه
• الف - آيات قرآنى راجع به صادر كردن حكم و فتوى
• ب - احاديث مربوط به فتوا
• ج - گفتار بزرگان دين درباره حساس بودن مسئله صدور فتو ا
• نوع اول : شرائط و امورى كه بايد هر مفتى واجد آنها باشد
• نوع دوم : احكام و آداب مفتى
• 1- تحصيل زمينه هاى افتاء و اجتهاد، واجب كفائى است
• 2- اعتدال مزاجى و روانى مفتى در حين فتوا دادن
• 3- وظيفه مفتى و مستفتى به هنگام تغيير راءى مفتى
• 4- آيا در مورد حوادث مشابه و متعاقب ، لازم است در فتوا تجديد نظر شود؟
• 5 - بايد مفتى به طرز تعبير مراجعان آشنا باشد
• نوع سوم : در آداب فتوا و صادر كردن حكم
• 1- اختيار مفتى در ايراد پاسخ كتبى و شفاهى به استفتاآت
• 2- بيان مفتى بايد صحيح و قابل فهم توده مردم باشد
• 3- پاسخ اجمالى و يا تفصيلى به سؤ الات استفتاءكنندگان
• 4- رعايت ترتيب در پاسخ به سؤ الات متعدد
• 5 - سؤ ال و استفتاء نبايد به خط مفتى باشد
• 6- هماهنگى پاسخ با پرسش سائل
• 7- رفق و مدارا با استفتاءكننده در تفهيم جواب مسئله
• 8 - ضرورت دقت مفتى در مطالعه نامه استفتاء
• 9- اصلاح و جبران لغزشها و كمبودهاى موجود در نامه استفتاء
• 10- مشورت با حاضران درباره محتواى نامه استفتاء
• 11- بايد پاسخ نامه استفتاء از لحاظ خط و نگارش ، واضح باشد
• 12- بايد در پاسخ نامه استفتاء تجديد نظر نمود
• 13- محل نگارش پاسخ در نامه استفتاء
• 14- دعاء و نيايش به درگاه خداوند متعال به هنگام افتاء و صادر كردن حكم
• 15- چه عباراتى را بايد بر آغاز و پايان جواب نامه استفتاء افزود؟
• 16- فتوا را بايد با مداد نوشت
• 17- پاسخ نامه استفتاء بايد در عين اختصار، روشن باشد
• 18- حزم و احتياط و عدم سراسيمگى در پاسخ به استفتاء
• 19- يادآورى هاى لازم در مورد سؤ الات مربوط به ارث
• 20- بايد پاسخ استفتاء، هوشمندانه نگارش شود تا مستفتى نتواند در آن دستكارى نمايد
• 21- عدم توسل به حيل شرعيه و لزوم راه گشايى در برابر مشكلات مستفتى
• 22- موقع شناسى مفتى به هنگام فتوا
• 23- رعايت نوبت در پاسخ به استفتاآت
• 24- كيفيت جبران و تدارك پاسخهاى نادرست مفتيان ديگر در نامه استفتاء
• 25- كيفيت پاسخ به استفتاآت مبهم و مردد
• 26- ذكر دليل فشرده فتوا و تاءكيد و تشديد در پاسخ ، در موارد مناسب
• نوع چهارم : در احكام و آداب و مشخصات مستفتى
• 1- صفات و مشخصات مستفتى
• 2- ضرورت فحص و تحقيق و از مفتى و مجتهد جامع الشرائط
• 3- انتخاب مفتى و مرجع تقليد در صورت تعدد مراجع و مفتيان
• 4- آيا تقليد از مجتهد ميت جائز است ؟
• 5 - آيا مقلد و مستفتى در مورد هر مسئله جديدى از لحاظ انتخاب مرجع تقليد آزاد است؟
• 6- آيا درباره يك مسئله كه در دو موقع اتفاق مى افتد بايد استفتاء را تجديدنمود؟
• 7- راه آگاهى و اطمينان به فتواى مجتهد
• 8 - رعايت ادب و نزاكت در حين سؤ ال و استفتاء از مجتهد
• 9- كيفيت فراهم آوردن خطوط جوابيه مجتهدان بر روى نامه استفتاء
• 10- اهميت كيفيت نگارش نامه استفتاء
• 11- دعاء به مجتهد هنگام نگارش نامه استفتاء
• 12- در صورت عدم دسترسى به مفتى ، تكليف مستفتى چيست ؟
• باب سوم : در مناظره و شرايط و آداب و آفات آن
• مقدمه
• 1- بايد مناظره به منظور اثبات حق انجام گيرد نه به خاطر تظاهر و رياء
• 2- اولويت و اهميت والاى امر به معروف و نهى از منكر نسبت به مناظره
• 3- اجتهاد - يا - شرط مناظره در احكام دينى
• 4- حق و حقيقت - يا - هدف اساسى مناظره
• 5 - شايسته است جلسه مناظره از تيررس ديد مردم به دور باشد
• 6- بايد مناظره كننده ، پوياى حق باشد
• 7- ضرورت به كار داشتن انصاف در مناظره
• 8 - مناظره بايد با افراد برجسته علمى صورت گيرد
• فصل دوم : آفات و نتايج سوء بحث و مناظره نادرست
• مقدمه
• 1- عدم پذيرش حق از رهگذر مناظره تواءم باجدال و ستيزه جوئى
• 2- تظاهر و رياكارى
• 3- خشم و غضب
• 4- حقد و كينه توزى
• 5 - رشك و حسد
• 6- بريدن از افراد و كناره جوئى از مردم
• 7- سخنان ناروا و گفتارهاى حرام
• 8 - تكبر و خودبزرگ بينى و برترى جوئى نسبت به ديگران
• 9- كنجكاوى از عيوب مردم و خرده گيرى از آنها
• 10- بدخواهى و احساس شادى از اندوه و بدبختى ديگران
• 11- تزكيه نفس و خودستائى
• 12- نفاق و دوروئى
• باب چهارم : آداب و آئين نگارش و نگاه دارى كتاب كه ابزار علم و دانش است
• 1- اهميت كتابت و نگارش و فوائد آن
• 2- بايد نويسنده داراى خلوص نيت باشد
• 3- اهميت جمع آورى كتب مفيد و مورد نياز
• 4- استنساخ كتب در چه شرائطى روا است ؟
• 5 - فوائد معنوى عاريه و امانت دادن كتب به ديگران
• 6- لزوم صيانت و اعاده سريع كتب عاريتى به صاحبان آنها
• 7- حدود استفاده و بهره گيرى از كتب عاريتى
• 8 - دقت در نگاهدارى كتاب به هنگام مطالعه و استنساخ
• 9- كيفيت چيدن كتب و ترتيب آنها
• 10- نبايد كتاب را دست افزار حوائج روزمره قرار داده ، و به آن صدمه اى وارد ساخت
• 11- بايد كتب خريدارى شده را - به منظور اطمينان به صحت و تماميت آن - بازبينى ووارسى كرد
• 12- بايد نگارش نام خداوند متعال و پيامبر اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم وائمه عليهم‌السلام و بزرگان دين (رضوان الله عليهم )، باتجليل و احترام از آنهاتواءم باشد
• 13- نبايد نويسنده ، اهتمام خويش را به حسن خط محدود سازد؛ بلكه بايد روشن وخوانا بنويسد
• 14- كيفيت انتخاب و آماده ساختن قلم براى نگارش
• 15- شيوه نگارش حروف و كلمات
• 16- پيوسته نگارى كلمات وابسته بهم
• 17- اطمينان به صحت نوشتار از طريق مقابله آن با نسخه مورد اعتماد
• 18- بكاربردن مشخصات املائى در مورد حروف و كلمات
• 19- نكاتى كه بايد پس از تصحيح كتاب رعايت گردد = تدارك اشتباهات
• 20- راه و رسم پيراستن نوشته هاى زائد و بكاربردنعمل (ضرب ) در نوشتار
• 21- كيفيت تخريج و تدارك عبارت از قلم افتاده در نبشتار
• 22- فوائد مقابله و تصحيح كتاب در معيت شخصيتهاى علمى مورد اعتماد
• 23- بكاربردن مشخصات املائى و تنوع قلم در راءس مطالب
• 24- كيفيت حاشيه نويسى و نگارش نكات سودمند درهامش كتاب
• 25- عناوين و ابواب و فصول و شرح و متن كتاب را بايد چگونه نوشت ؟
• خاتمه : درباره مطالب مهم و باارزش
• فصل اول : در اقسام علوم شرعى و دانشهاى اصيل دينى
• سخنان امام صادق عليه‌السلام درباره ارزش و اهميت حديث
• فصل دوم : علوم و دانشهاى فرعى دينى
• اما معرفت به خداوند متعال و متعلقات آن
• اما كتاب عزيز، يعنى قرآن كريم
• اما حديث نبوى
• اما فقه
• اما كلام
• اما منطق
• مطلب دوم : درجات و مراتب اهميت علوم دينى و مسائل مربوط به آن
• الف - واجب عينى
• 1- اعتقاد
• 2- فعل
• 3- ترك
• ب - واجب كفائى
• فرع
• ج - سنت و وظائف مستحب
• د - علومى كه تحصيل آن ها مطلقا و يا به طور مشروط حرام است
• ه - - دانشهائى كه تعليم و تعلم آنها مكروه است
• و - علوم و دانشهاى مباح
• مطلب سوم : ترتيب و تسلسل علوم دينى در رابطه بامحصل و دانشجو
• 1- حفظ قرآن كريم و تجويد آن بر مبناى ضوابط معتبر،اشتغال ورزد؛
• 2- علم صرف
• 3- علم نحو
• 4- علوم عربيت ديگر
• 5 - فن منطق
• 6- علم كلام
• 7- علم اصول فقه
• 8 - علم دراية الحديث
• 9- قرائت حديث
• 10- تفسير آياتى از قرآن كريم
• 11- كتب فقهى
• 12- تفسير كامل كتاب آسمانى
• تنوع تفاسير قرآن كريم
• 13- حكمت -
• 14- حكمت عملى -
• 15- علم حقيقى -
• 16- عمل و رفتار
• تتمه كتاب : سفارش و اندرزهاى شهيد ثانى به دانشجويان
• 1- انتخاب مدارس با توجه به حال و هدف بنيانگذاران و وقف كنندگان آنها
• 2- ويژگيها و وظائف مدرس و معيد: (دستيار) در مدارس
• وظائف مدرس و معلم ساكن در مدرسه
• رعايت برنامه و وقت معين براى جلوس در مدرس ومحل افاضه درس
• وظائف معيد و دستيار مدرس نسبت به شاگردان رسمى و غيررسمى
• 3- آگاهى از شرائط مدرسه و اهتمام در عمل به آنها
• 4- وظائف محصلين غيررسمى نسبت به دروس و شاگردان رسمى مدرسه
• 5 - ترك معاشرت بى ثمر با همگنان و اهتمام به اداء وظائف مربوط به اهداف مدرسه
• 6- رعايت حقوق اهل مدرسه و عفو و گذشت از بديهاى آنها
• 7- بايد قبل از سكناى در مدرسه و انتخاب اتاق ، همسايگان را ارزيابى كرد
• 8 - آداب ورود و خروج و راه رفتن و بالا رفتن و پائين آمدن در مدرسه
• 9- بايد از نشستن و راه رفتن در جاى هاى نامناسب خوددارى كرد
• 10- تجنب و خوددارى از پاره اى اعمال مباح در مدرسه
• برحذر بودن محصل از عادات و كارهاى زشت
• 11- نكاتى ظريف درباره آداب مربوط به جلسه درس
• فهرست مطالب