9%

١٤١- باب جواز دروغ در اصلاح بين مردم و عدم جواز راستگويى در فساد

  ١- امام صادق (ع) از پدرانش نقل مى‏كند : در سفارشهاى پيغمبر (ص) به على (ع) هست : يا على، خداوند دروغ را براى اصلاح بين مردم دوست مى‏دارد و راستگويى را كه سبب فساد شود نمى‏پسندد، تا آن جا كه فرمود : يا على در سه مورد دروغ گفتن نيكوست، ١- حيله كردن در جنگ، ٢- وعده دادن به همسر خود، ٣- اصلاح بين مردم.

٢- امام صادق (ع) از پدرانش نقل مى‏كند : كه پيغمبر (ص) فرمود : در سه جا دروغ گفتن نيكوست، ١- حيله در جنگ، ٢- وعده دادن به همسر خويش، ٣- اصلاح بين مردم. و در سه مورد راست گفتن زشت است، ١- در سخن چينى بين مردم، ٢- آگاه كردن شخص از جريان خانواده‏اش به آنچه كه دوست ندارد، ٣- تكذيب كردن شخصى را در خبرى كه مى‏دهد، فرمود : همنشينى با سه گروه دل را مى‏ميراند، ١- همنشينى با فرومايگان، ٢- گفتگو با زنان، ٣- همنشينى با ثروتمندان.

٣- امام صادق (ع) فرمود : اصلاح‏كننده «بين دو نفر يا دو جمعيت» دروغگو نيست.

٤- حسن صيقل گويد : به امام صادق (ع) عرض كردم : از امام باقر (ع) در باره قول حضرت يوسف (ع) كه فرمود : «اى كاروان شما دزد هستيد» براى ما روايت شده كه آن حضرت فرموده است : به خدا قسم آنها دزدى نكردند و يوسف هم دروغ نگفت، و همچنين در باره آنچه كه ابراهيم (ع) فرمود «بلكه بزرگشان اين كار را كرده بپرسيد از آنها اگر حرف مى‏زنند» فرموده است سوگند به خدا آنها آن كار را نكرده‏اند و ابراهيم هم دروغ نگفت؟ امام صادق (ع) فرمود : اى صيقل نظرتان در اين مورد چيست؟ عرض كردم جز تسليم به رأى شما ما نظر ديگرى نداريم، راوى گويد : پس آن حضرت فرمود : خداوند دو چيز را دوست و دو چيز را دشمن دارد خراميدن «با غرور راه رفتن» در بين دو صف (از لشكر اسلام و كفر را) دوست دارد و دروغ را در اصلاح بين مردم مى‏پسندد، و خراميدن در راهها و كوچه‏ها، و دروغ را در غير اصلاح مردم دشمن دارد، بنا بر اين ابراهيم (ع) كه فرمود : «بلكه اين كار را بزرگشان كرده» قصد اصلاح داشت، و براى راهنمايى بر اين كه آنها چنين كارى نمى‏توانند انجام دهند، و يوسف هم قصد اصلاح داشت.

٥- عيسى بن حسان گويد : از امام صادق (ع) شنيدم كه مى‏فرمود : گوينده هر دروغى روزى مورد سؤال قرار خواهد گرفت.

١- شخصى كه در جنگ حيله كند گناهى بر او نيست، ٢- كسى كه قصد اصلاح بين دو نفر را دارد و به يكى از آنها غير آنچه كه به ديگرى گفته بگويد و با اين دروغ اراده اصلاح بين آنها را داشته باشد، ٣- كسى كه به همسرش وعده‏اى بدهد كه بعدا قصد انجام آن را نداشته باشد.

٦- امام صادق (ع) فرمود : سخن بر سه گونه است، راست، دروغ، و اصلاح بين مردم «راوى گويد» عرض شد قربانت گردم، منظور از اصلاح بين مردم چيست؟ فرمود : از كسى در باره شخص ديگر سخنى مى‏شنوى كه اگر آن سخن به او برسد رنجيده مى‏شود، پس تو او را ديدار كرده و بر خلاف آنچه كه شنيده‏اى بگويى از فلانى در باره خوبى تو چنين و چنان شنيدم.

٧- امام صادق عليه السلام فرمود : كه پيغمبر (ص) فرموده است : شخص مصلح دروغگو نيست، سپس اين آيه را خواند أَيّتُهَا الْعِيرُ إِنّكُمْ لَسارِقُونَآنگاه فرمود : قسم به خدا آنان سرقت نكردند و يوسف هم دروغ نگفت، آنگاه اين آيه را خواند بَلْ فَعَلَهُ كَبِيرُهُمْ هذا فَسْئَلُوهُمْ إِنْ كانُوا يَنْطِقُونَ سپس فرمود : سوگند به خدا آنها آن كار را نكرده بودند و ابراهيم هم دروغ نگفت.

٨- امام صادق (ع) فرمود : در مورد شخصى كه از او اجازه ورود خواستند و او به كنيزش گفته كه بگو اين جا نيست، فرمود : عيب ندارد اين دروغ نيست.

٩- در حديثى امام صادق (ع) فرمود : به اصحابم چنين چنان ابلاغ كن، و به ايشان چنين و چنان ابلاغ كن راوى گويد عرض كردم، نمى‏توانم اين جملات را عينا حفظ كنم، آنچه كه ياد گرفته‏ام مى‏گويم، و بهتر از آن نمى‏توانم حفظ كنم، فرمود : اشكال ندارد زيرا مصلح دروغگو نيست.

١٠- امام رضا (ع) فرمود : همانا مرد به برادر دينى‏اش سخن راستى بگويد تا وى را برنجاند، چنين شخص نزد پروردگار كذاب به شمار آيد، و همانا مرد به برادر دينى خود دروغ بگويد و قصدش از دروغ، سود رساندن به او باشد، وى نزد خدا راستگو به شمار آيد.

١١- على (ع) فرمود : نشانه ايمان است كه راستگويى را در جايى كه به تو ضرر دارد بر دروغى كه برايت سود دارد ترجيح بدهى، و بيش از علمت سخن نگويى، و در سخن گفتن در باره ديگران از خدا پروا داشته باشى.