شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

تسنیم تفسیر قرآن کریم جلد ٤

نویسنده: آية الله جوادى آملى
گروه:

• سوره بقره آيه 40: (يبنى اسرئيل اذكروا نعمتى التى أنعمت عليكم و اؤ فوا بعهدى أوف بعهدكم و ايى فارهبون)
• گزيده تفسير
• تفسير
• تناسب آيات
• دعوت به اصول سه گانه دين
• خطاب تشريفى يا بنى اسرائيل
• گستره نعمت هاى خدا بر بنى اسرائيل
• عهد و موارد آن
• وفاى خدا و وفاى انسان
• اطلاق و تقييد فيض الهى
• توحيد در رهبت
• پيوند عناصر محورى آيه
• لطايف و اشارات
• 1- ترغيب به شكر و تحذير از كفران نعمت
• 2- عنايت ويژه به برخى نعمت ها
• 3- تبديل نعمت به نقمت
• 4- لزوم اسناد همه نعمت ها به خدا
• 5- بركات ياد نعمت خدا
• 6- احتفاف هر توفيق به دو لطف الهى
• 7- ياد خدا در نشاط و هراس
• 8- مراتب ذكر و ياد خدا
• 9- مبناى معاهده خدا با انسان
• 10- دو گونه اخذ ميثاق از بنى اسرائيل
• 11- مهم ترين عهد خدا با بنى اسرائيل
• 12- پيامد نقض عهد خدا
• 13- تجارتى پرسود
• نكاتى درباره كيفر الهى
• 14- گستردگى عهد با خدا
• 15- اقسام خوف از خدا
• بحث روايى
• 1- معناى اسرائيل و يعقوب
• 2- شرط حتميت وفاى خدا
• 3- مصاديق عهد الهى
• 4- نعمت واجب الذكر
• (و ءامنوا بما أنزلت مصدقا لما معكم و لاتكونواأول كافر به و لاتشتروا بايتى ثمنا قليلا و ايّى فاتقون (41) و لاتلبسوا الحقبالبطل و تكتموا الحق و أنتم تعلمون (42)
• گزيده تفسير
• تفسير
• تناسب آيات
• دعوت به ايمان به قرآن
• ترغيب اهل كتاب به پذيرش قرآن
• تصديق كتب آسمانى پيشين
• محدوده تصديق
• اولين كافران به قرآن
• دعوت به اولين ايمان
• خريد و فروش دين
• بهاى ناچيز
• توحيد در تقوا
• رابطه تقوا و رهبت
• جامه باطل بر اندام حق
• نمونه اى از تلبيس اهل كتاب
• معلوم اهل كتاب
• لطايف و اشارات
• 1- گناه مشترك و گناه خاص
• 2- تجارت خانه دنيا
• 3- فرق تعليم دين با دين فروشى
• 4- متاع قليل
• 5- تقوا تنها ره توشه
• 6- كتمان علمى و عملى اهل كتاب
• 7- سرانجام تحريف كنندگان و اهل كتمان
• 8- منشأ كتمان حق
• بحث روايى
• 1- جعل سنّت و بدعت
• 2- ثمن قليل دين فروشى
• 3- اقسام تلبيس اهل كتاب
• (وَأَقِيمُواْ الصَّلَوةَ وَ ءَاتُواْ الزَّكَوةَ وَ ارْكَعُواْ الرَّكِعِينَ) (43)
• گزيده تفسير
• تفسير
• تناسب آيات
• برپاداشتن نماز
• مراد از الصلوة
• پرداخت زكات
• ترغيب به نماز جماعت
• لطايف و اشارات
• 1- دو فرمان فراگير
• 2- مهم ترين هدف از دستور زكات
• 3- دو ركن مهم نماز
• بحث روايى
• 1- مراد از الصلوة
• 2- راز تشريع نماز
• 3- اهميت زكات
• 4- راز تشريع زكات
• 5- مصاديق زكات و حكم آن
• 6- يهود و لزوم همراهى با مؤ منان
• 7- نخستين ركوع كنندگان
• (أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَ تَنسَوْنَ أَنفُسَكُمْ وَ أَنتُمْ تَتْلُونَ الْكِتَبَ أَفَلَا تَعْقِلُونَ) (44)
• گزيده تفسير
• تفسير
• تناسب آيات
• تقبيح خود فراموشى
• گستره خطاب در آيه
• تهديد به سفاهت و رسوايى
• عقل نظرى و عملى در آيه
• هماهنگى عقل و نقل در تقبيح خود فراموشى
• لطايف و اشارات
• 1- خودسازى رهبران دينى و دولت مردان
• 2- خود فراموشى و منشأ آن
• 3- پيامد خود فراموشى
• 4- عدالت آمر و ناهى
• 5- اطلاق وجوب امربه معروف
• بحث روايى
• 1- نكوهش عالم بى عمل و واعظ غيرمتّعظ
• 2- كيفر واعظان بى اتّعاظ
• 3- برخى از صفات آمران به معروف
• 4- عقل و انسان
• (وَاسْتَعِينُواْ بِاالصَّبْرِ وَ الصَّلَوةِ وَ إِنَّهَا لَكَبِيَرةٌ إِ لَّا عَلَى الْخَشِعِينَ)(45) (الَّذِينَيَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلَقُواْ رَبِّهِمْ وَ أَنَّهُمْ إِلَيْهِ رِجِعُونَ)(46)
• گزيده تفسير
• تفسير
• تناسب آيات
• اطلاق استعانت
• مفهوم و مصداق صبر
• جايگاه ويژه صبر
• سنگينى نماز بر سركشان
• زمينه تحمّل نماز
• سرچشمه خشوع
• نقش يقين به لقاى پروردگار
• لقأ و رجوع
• لطايف و اشارات
• 1- مستعان كيست و استعانت براى چيست؟
• 2- ولايت، نه نصرت و اعانت
• 3- نقش شكيبايى در دست يابى به هدف
• 4- ويژگى هاى نماز
• بحث روايى
• 1- مصاديق صبر و صلوة
• 2- اهميت صبر و پاداش صبر
• 3- استعانت از نماز
• 4- خشوع خاشعان
• 5- معناى ظنّ درقرآن
• 6- لقأاللّه و مؤ منان به آن
• گزيده تفسير
• تفسير
• تناسب آيات
• نعمت ويژه برترى بر جهانيان
• پندارهاى باطل بنى اسرائيل
• معناى پروا از خدا
• هركس مسؤول خويش است
• ماهيّت شفاعت و اقسام آن
• شفاعت فقهى و كلامى
• شفاعت تكوينى و تشريعى
• اطلاق و تقييد در آيات شفاعت
• فرق عدل و شفاعت
• گسيختگى روابط اجتماعى در قيامت
• لطايف و اشارات
• 1- تفضيل و فضيلت
• 2- نقد توهّم فخررازى
• 3- ويژگى هاى عذاب در قيامت
• 4- تنها راه نجات از عذاب قيامت
• 5- شافعان دنيا و آخرت
• 6- شفاعت شوندگان
• 7- شبهات شفاعت
• شبهه يكم
• شبهه دوم
• شبهه سوم
• شبهه چهارم
• شبهه پنجم
• شبهه ششم
• 9- نفى نظام اعتبارى دنيا
• بحث روايى
• 1- لزوم ايمان به شفاعت
• 2- صفات شفاعت شوندگان
• 3- شفيعان قيامت
• 4- نخستين لواى شهادت
• 5- تفسير لايقبل منها شفاعة
• 6- مراد ازعدل
• (واذ نجّينكم مّن ءال فرعون يسومونكم سوء العذاب يذبّحون ابنأكم و يستحيون نسأكم وفى ذلكم بلأ من ربكم عظيم) (49)
• گزيده تفسير
• تفسير
• تناسب آيات
• نعمت آزادى و استقلال
• مقصود از نجات از آل فرعون
• راز خطاب به يهود عصر نزول
• اسناد ظلم به كارگزاران فرعون
• قبح و شدت عذاب
• بارزترين مصداق سوء العذاب
• سرّ قتل نوزادن پسر
• استحياى زنان
• آزمون الهى در نعمت و نقمت
• لطايف و اشارات
• 1- رابطه تفسير با علم تاريخ
• 2- راز انديشناكى آل فرعون
• 3- مبارزه با دوگانه پرستى
• 4- سرانجام حق و فرجام باطل
• 5- همه نعمت ها براى امتحان است
• 6- ابتلا و امتحان به وسيله شرّ
• بحث روايى
• عامل نجات بنى اسرائيل
• (و اذفرقنابكم البحر فانجينكم و اغرقنا ال فرعون و انتم تنظرون)(50)
• گزيده تفسير
• تفسير
• تناسب آيات
• نجات يافتگان و غرق شدگان
• مراد ازآلفرعون
• مشاهده نابودى دشمن
• لطايف و اشارات
• 1- تنها كليددار نظام هستى
• 2- زمامدارى نظام جمع و فرق
• 3- تكرار نعمت نجات از دريا
• 4- ويژگى هاى شكافته شدن دريا
• 5- اِسراى موسوى و اِسراى محمدى صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
• 6- نظر حسّى و نگاه شاهدانه
• 7- هشدار به سركشان و جبّاران
• 8- دفع يك توّهم
• بحث روايى
• 1- دعايى كه با آن دريا شكافته شد
• 2- روزى كه دريا شكافته شد
• (واذ وعدنا موسى اربعين ليلة ثم اتخدتم العجل من بعده و انتم ظلمون (51) ثم عفونا عنكممن بعد ذلك لعلكم تشكرون) (52)
• گزيده تفسير
• تفسير
• تناسب آيات
• مواعده
• نكاتى درباره اربعين
• گوساله پرستى بنى اسرائيل
• بدترين ستم
• عفو نبى اسرائيل
• شكر نعمت
• لطايف و اشارات
• 1- ويژگى عدد اربعين
• 2- فرصتى براى تطهير درون
• 3- اتّخاذ ممدوح و مذموم
• 4- ريشه گوساله پرستى
• 5- ارزش نظرى راه هاى معرفت
• 6- گوساله سامرى
• 7- عجل مداران امامت ستيز سقيفه
• 8- حرمان سران كفر از عفو الهى
• 9- شكر و كمال آن
• بحث روايى
• 1 تبديل ثلاثين به اربعين و پيام آن
• 2 اثر گوساله پرستى
• 3 سبب خذلان گوساله پرستان و پيام آن
• 4 سبب عفو خداوند
• (و اذْ ءَاتَيْنا موسى الْكِتَبَ و الْفُرْقان لَعَلَّكُمْ تَهْتَدونَ) (53)
• گزيده تفسير
• تفسير
• تناسب آيات
• مراد از كتاب و فرقان
• ناسازگارى فرقان با جعل و تحريف
• عامل هدايت
• لطايف و اشارات
• 1 اوصاف و اسامى كتب آسمانى
• 2 آثار و بركات نعمت كتاب
• بحث روايى
• مراد از فرقان
• (و اذ قَالَ مُوسى لِقَوْمِهِ يقَوْمِ انكُمْ ظَلَمْتُمْ انفُسَكُمْ بِاتِّخَاذِكُمُ الْعِجْلَ فَتوبُوا الَىبارِئِكُمْ فَاقْتُلُوا انفُسَكُمْ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ عِنْدَ بارِئِكُمْ فَتَابَ عَلَيْكُم انهُ هُوَ التَّوَّابُالرَّحيمُ)
• گزيده تفسير
• تفسير
• تناسب آيات
• تعبير عاطفه انگيز
• ظلم به خويش
• پرستش بارى ء يا گوساله پرستى
• راه تحقيق توبه
• ويژگى هاى قتل بنى اسرائيل
• راز خير بودن قتل بنى اسرائيل
• عصاره معارف آيه
• لطايف و اشارات
• 1 منشأ ستم و عدالت
• 2 توبه نصوح و خالص
• 3 سازگارى فرمان قتل با عفو
• 4 تفسير انفسى آيه
• بحث روايى
• 1 چگونگى و جزئيات قصه قتل در روايات
• (و اذ قُلتُمْ يموسى لَنْ نّومنَ لَكَ حتّى نَرَى اللّه جَهْرَةً فَأخذَتْكُمُ الصّعقَةُ و انتُمْتَنْظُرونَ(55)ثمّ بَعَثنَكُمْ مّن بَعْدِ مَوتِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشكرونَ) (56)
• گزيده تفسير
• تفسير
• تناسب آيات
• ترتيب دو پديده
• منشأ اشتراك در خطاب
• نحوه تعبير بنى اسرائيل از موسى عليه‌السلام
• ايمان مشروط
• جهر و اخفاف مبصر
• گرفتار شدگان به صاعقه
• صاعقه مرگ بار
• راز نزولصاعقه
• نگاه يا انتظار؟
• زندگى نوين
• مراد از موت
• امكان و تحقق رجعت
• متعلّق شكر
• لطايف و اشارات
• 1 اتحاد فكرى و تشابه قلبى
• 2 تعبيرهاى بنى اسرائيل درباره مسائل دينى
• 3 توحيد موسوى و توهم شرك آلود اسرائيلى
• 4 راه ورودى خانه خدا شناسى
• 5 حس گرايى بنى اسرائيل
• 6 صاعقه و صعقه، بى هوشى و مدهوشى
• 7 هشدار و تسليت
• بحث روايى
• 1 امكان رجعت
• 2 تعيين امام به دست بشر نيست
• 3 عصمت پيامبران
• 4 مشهود بنى اسرائيل پس از هلاكت كيفرى
• 5 برخى از درجات بارز شكر
• (و ظَللَّنا عَلَيكُمْ الغَمامَ و انزَلنا عَلَيكُمْ الْمَنَّ و السَّلوى كُلُوا من طَيّبتِ ما رَزَقنكُم و مَاظَلَمونا ولكن كانوا انفُسَهُمْ يَظْلِمونَ) (57)
• گزيده تفسير
• تفسير
• تناسب آيات
• ويژگى هاى سايبان بنى اسرائيل
• نكاتى درباره منّ و سلوى
• التفات از خطاب به غيبت
• بازگشت ظلم به ظالم
• لطايف و اشارات
• 1 عبور از دريا، تحيّر در صحرا!
• 3 هر ستمى ستم در حق خويش است
• 4 معناى ظلم به خود
• 5 نكته نفى ظلم از خداوند
• بحث روايى
• 1 تطبيق آيه بر ولايت اهل بيت عليه‌السلام
• 2 برترى آنچه بر رسول اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نازل شد
• 3 برخى از مصاديق منّ و سلوى
• 4 زمان نزول منّ و سلوى
• 5 ضمير جمع در ما ظلمونا و مراد از ظلم به انفس
• (و اذْ قُلْنا ادْخُلُوا هَذهِ الْقَرْيَةَ فَكُلوا منْها حَيثُ شِئتُمْ رَغَدا و ادْخُلُوا البَابَ سُجَّدا و قُولواحِطَّةٌ نّغفر لَكُمْ خَطَيكُمْ و سَنَزيدُ الْمُحسِنينَ (58) فَبَدَّلَ الَّذينَ ظَلَموا قَولا غَيْرَ الّذى قيلَلَهُمْ فَانزَلنا عَلَى الَّذينَ ظَلَموا رجزا مّنَ السَّمأِ بِما كانوا يَفْسُقونَ) (59)
• گزيده تفسير
• تفسير
• تناسب آيات
• مراد از القرية
• مقصود از الباب
• ورود خاضعانه و شاكرانه
• درخواست ريزش گناهان
• معناى جامع احسان
• افزايش ثواب و احسان محسنان
• دشوارى تعبد بر ستمگران متمرّد
• تبديل ظالمانه سخن حق
• مصداق رجز نازل شده بر بنى اسرائيل
• هشدارى به فاسقان
• لطايف و اشارات
• 1 سرزمين فلسطين و ناسپاسى هاى بنى اسرائيل
• 2 رفاه گرايى بنى اسرائيل
• 3 اوصاف محسنان در قرآن كريم
• بحث روايى
• 1 تطبيق آيه بر ولايت محمد و آل محمد صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
• 2 مراد از قرية، باب و حطّة
• 3 مراد از تبديل و رجز
• (و اذ اسْتَسْقى موسى لِقومِهِ فَقُلنا اضرِبْ بِّعصَاكَ الحَجَرَ فَانفَجَرَت منهُ اثْتَتاعَشْرَةَ عَينا قَدْ عَلِمَ كُلُّ اناسٍ مَّشْرَبَهُمْ كُلُوا و اشْرَبوا مِنْ رزقِ اللّه ولا تَعْثَوا فىالارضِ مُفْسِدينَ) (60)
• گزيده تفسير
• تفسير
• تناسب آيات
• انفجار صخره و جوشش چشمه ها
• نمونه اى از ايجاز قرآن
• مراد از رزق اللّه
• التفات از متكلم به غايب
• مصداق فساد و طغيان در آيه
• لطايف و اشارات
• 1 استقساى بنى اسرائيل و موسى عليه‌السلام
• 2 اظهار فقر در پيشگاه خدا
• 3 احكام جزمى در آيات ناظر به تكوين
• 4- پرهيز از احساس فراغت
• 5 زمينه پذيرش معجزه
• 6 راه هاى دست يابى به آب و حس گرايى بنى اسرائيل
• 7 بركات اعجاز موساى كليم
• 8 اختلاف بعد از علم و قبل از علم
• 9 نفى سرمايه دارى و اشتراكيّت
• 10 تربيت نسلى نو براى زندگى و حكومتى نو
• بحث روايى
• 1 برترى معجزه پيامبر اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
• 2 چگونگى سنگى كه شكافته شد
• 3 تطبيق آيه بر ولايت اهل بيت عليه‌السلام
• (و اذْ قُلْتُم يموسى لَن نَّصبرَ عَلَى طَعامٍ واحد فادعُ لَنا ربِّكَ يُخرجْ لَنا مِمّا تُنْبِتُالارضُ من بقلِها و قِثّآئها و فومها و عَدَسِها و بَصَلِها قالَ أتسْتَبدِلونَ الّذى هُوَ أدنىبالَّذى هُوَ خَيرٌ اهْبِطوا مصرا فان لَكُم مّا سَألتُم و ضُرِبَت عَلَيهم الذّلّة و الْمَسْكَنَةُ وبآءُ و بغضبٍ مّنَ اللّه ذلك بانهم كانوا يَكْفرونَ بايتِ اللّه و يقتِلونَ النّبينَ بغيرِ الحَقِّذلكَ بِما عَصَوا وَّ كانوا يَعتَدونَ) (61)
• گزيده تفسير
• تفسير
• تناسب آيات
• عنصر محورى و پيام آيه
• بى صبرى و تنوع طلبى بنى اسرائيل
• تصويرى از تبديل خير به ادنى
• فرمان هبوط
• مراد از مصر
• فرجام ذلّت بار
• ذلّت پذيرى بنى اسرائيل
• غضب متراكم الهى
• راز ذلّت اسرائيليان
• مشار اليه ذلك
• سنّت منحوس پيامبر كشى
• قتل با واسطه و بى واسطه
• جنايت بى توجيه اسرائيلى ها
• لطايف و اشارات
• 1 عزّت و ذلّت از ديدگاه قرآم كريم
• 2 مسكنت ممدوح و مذموم
• 3 ناسازگارى عزّت با رفاه همه جانبه
• 4 عزّت خيالى يا ناپايدار
• 5 عاقبت اصرار بر گناه و استمرار آن
• بحث روايى
• 1 برخى مصاديق استبدال خير به دانى
• 2 معناى فوم
• 3 زمينه ساز قتل انبيا
• 4 راضى بودن به رضاى خدا