همزمانی نوروز و فاطمیه
بسم الله الرحمن الرحیم
استقبال از نوروز و سنتهای آن
تعطیلات نوروز امسال همزمان با ایام شهادت حضرت صدیقه کبری سلام الله علیها است. اولین نکته ای که خدمت آقایان عرض کنم، وقتی به شهرهای خودتان مسافرت میکنید، هیچ لازم نیست برای مراسم عید به مردم پیله کنید و سخت بگیرید، طبیعی است برای عید لوازم و سنتهایی مترتب هست که در بین مردم این سنتها جا افتاده است که البته سنتهای سیئهایی هم نیستند تا با آنها مقابله شود. همیشه مردم سنتها و روشهایی دارند، گاهی از اوقات مبارزه و پیله کردن بیش از اندازه نتیجه عکس دارد. یک جاهایی با مردم نمیشود مبارزه کرد، مانند چهارشنبه آخر سال و روز سیزده. در طول مدتی که در قم هستم فقط یکبار دیدم مراسم روز 13 تحت تاثیر قرار گرفت. سالی بود که مرحوم آیت الله العظمی بروجردی فوت شده بود. ایشان دهم فروردین سال 1340 فوت شدند و سیزده، روز سوم ایشان بود، دستهجات از شهرستانها و قم بیرون آمدند و آثار تعطیلی روز 13 و رفتن مردم به صحرا دیده نشد؛ اما در سالهای دیگر حتی اگر سیزده در محرم هم واقع شده بود _ نه روز عاشورا _ مردم جسته گریخته بیرون شهر میرفتند.
نکته دوم: چهارشنبه سوری نشان زرتشتی گری نیست، والله اصلا آتش روشن کردن در بین ایرانیها مساله پرستش مطرح نیست، بلکه آن را یک رسم و خرافه میدانند! بچهها و جوانان، حتی پیرمردها و پیرزنها هم دیدهایم، این کار را انجام میدهند، بگذارید مردم به طبع خودشان باشند و حساسیت نشان ندهید. آرام آرام مسیر خودش را طی میکند و مردم را روی لجبازی نیاندازیم.
آیین نوروز و شرع مقدس اسلام
یکی از نکات مهم قابل ذکر در مورد آیین نوروز: نوروز عیدی نیست که از ناحیه شرع مقدس به ما رسیده باشد، بلکه عید نوروز یک عید طبیعی است؛ یعنی آغاز فصل جدید و روزی است که طبیعت چهره عوض میکند. در مورد عید نوروز روایات مختلفی داریم: برخی افراد خدمت امام علیه السلام رسیدند و از عید نوروز سوال کردند؟ امام فرمودند: عیب ندارد. یا در برخی روایات دیگر خدمت امام علیه السلام رفتند در مورد مشروعیت و شرعی بودن عید نوروز سوال کردند؟ امام علیه السلام فرمودند: ما در شریعت چنین عیدی نداریم. توجه باشد کسی که این روایات را میبیند، باید متوجه باشد امام علیه السلام به لحاظ آن ظرف و جهتی که از ایشان سوال شده جواب میفرمایند. این شخص خواسته برای عید نوروز یک مشروعیت شرعی درست کند، امام علیه السلام آن جهت را نفی میکند، یا شخص دیگر از محضر حضرت سئوال کرده در عید نوروز مردم، دیدن قوم و خویش و اقوام میروند، یا لباس نو میپوشند؟ امام علیه السلام فرمودهاند خیلی خوب است. یا امام علیه السلام در جای دیگر فرمودند: نوروز و دید و بازدید خویشاوندان خوب است، اما عید واقعی روزی است که انسان گناه نکند، یا امام علیه السلام در جای دیگر میفرماید: - عید نوروز با غدیر مصادف بوده است. اصلا لازم نیست که ما نوروز را در مقام مقایسه با شرع قرار دهیم و به آن مشروعیت ببخشیم تا بخواهیم نوروز را به این نحو نفی و اثبات کنیم. امیرالمومنین در نامه خود به مالک فرمود: جایی که وارد میشوی مردم سنتهایی دارند، اگر سنتهای آنان ناپسند نیست لازم نیست با آنها مبارزه کنی[1].
با آغاز سال نو و فصل جدید و چهره طبیعت عوض میکند و همین انگیزه میشود مردم خانه خود را تمیز و غبارروبی کنند، دیدن قوم و خویش بروند این رسوم در ایرانیان بوده است، به سراغ بزرگترها و پیرمردها و پیرزنهای فامیل بروند از آنها تفقد میکنند. اینها همه کارهای خوب و پسندیده است، چه ضرورتی دارد با آنها مبارزه شود. این را بدانید هر جا مبارزه کردیم، موفق نبودیم. نه نسبت به روز سیزده و نه چهارشنبه آخر سال. روزگاری در این حوزه در زمان طاغوت گذشت که روز عید نوروز نیز درس خواندیم و تعطیل نبود. مرحوم آیت الله العظمی گلپایگانی در شبستان شماره 3 مسجد اعظم درس میفرمودند روز تحویل سال صحنهای حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها و مسجد اعظم پر از جمعیت بود، از لای بلای جمعیت با زحمت عبور کردیم و درس شرکت کردیم. چرا که عید نوروز در ماه محرم واقع شده بود، حتی روز 13 هم درس برقرار بود.
برگزاری مراسم سوگواری در عید نوروز
در سال 1381 که ایام نوروز مصادف با ماه محرم بود، مردم شان و منزلت ماه محرم را حفظ کردند. توجه داشته باشید، عزاداری مردم حتی در زمان ساعت تحویل سال نو- که نیمه شب بود- تعطیل نشد و من در جلسات هیئتهای عزاداری حضور داشتم و تا پاسی از شب سوگواری و سینهزنی و زنجیر زنی داشتند آن هم با نوحههای مناسب با شب نوروز و تحویل سال. مردم خیلی خوب به وقتش بین آئین عزاداری و مراسم سال نو جمع میکنند. ما بساط برپایی آئین عزاداری امام حسین را نگه نداشتیم بلکه مردم نگه داشتند، استاد بزرگوار ما حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی حفظه الله در مراسم برپایی فاطمیه میفرمودند: «برگزاری و تجلیل از غدیر را ما علمای شیعه برعهده گرفتیم، نتوانستیم بطور شایسته و خوب آن را حفظ کنیم، اما برپایی مراسم و مجالس سوگواری امام حسین علیه السلام را مردم برعهده گرفتند و شایسته و خوب از عهده آن برآمدند و آن را حفظ کردند.» چراکه در بحث غدیر علمای شیعه رو به بحثهای کلامی در کتابها آوردن و آن گونه میبایست و شایسته در بین مردم مثل عاشورا جا نیفتاد و این مسائل پیدا شد. حالا ما بخواهیم یا نخواهیم مجبوریم برای برپایی مجالس سوگواری امام حسین علیه السلام خودمان را با مردم تطبیق بدهیم. لذا ایشان میفرمودند: مناسب است غدیر را هم مردم به عهده بگیرند. چرا که تجلی غدیر در فاطمیه و بزرگداشت فاطمه زهرا سلام الله علیها است. و همچنین اساس و ریشه قصه عاشورا، فاطمیه میباشد. فریادی که امام حسین علیه السلام در کربلا و ظهر عاشورا بلند کرد، جلوه و تلألو و مظهری از آن حقیقتی است که در مدینه بر فاطمه زهرا سلام الله علیها گذشته است. اگر این نکته اساسی و مطلب مهم برای مردم روشن و واضح گردد؛ مردم خودشان بین فاطمیه و عید نوروز جمع میکنند. لازم نیست به مردم پیله کنیم، امسال عید نگیرید، فاطمیه است. نه! مردم عیدشان را میگیرند و شان فاطمیه هم رعایت میکنند، همانطور که در نوروز 1381 دیدیم، مردم در این مملکت ایام عید برای امام حسین لباس مشکی پوشیدند و با لباس عزای امام حسین به دید و بازدید میرفتند. این برای ما قیمت دارد. پیله کردن بیمورد عکس العمل سوء ایجاد میکند. هرچند ممکن است از نظر ما برخی از این سنتها سنتهایی هستند که مورد تایید نباشند؛ اما لازم نیست با آنها مبارزه و همه را نفی کنیم. باید توجه داشت در این شرایط خاص اقتصادی و مالی دشمن بهرهبرداری و سوء استفاده میکند. لازم نیست اینقدر داد و فریاد راه بیندازیم که فاطمیه است و عید نگیرید! نه، مردم مراسم عید را میگیرند و بزرگداشت فاطمه زهرا سلام الله علیها سر جای خودش خواهد بود؛ مردم این را متوجه میشوند.
مبارزه رسول اکرم با سنتهای سوء جاهلی
چه ضرورتی دارد که با کتک و ضرب و جرح با شخصی که آتش روشن و یا ترقه ای انداخته مقابله شود، حساسیت بیجا نشان دادن، عکس العمل تند ایجاد میکند و در ادامه راه را برای کار ما میبندد. اگر میخواهید با سنتهای سوء و بد مبارزه کنید، ببینید رسول اکرم چگونه با سنتهای رایج و شایعی که از زمان جاهلیت و قریش در بین مردم جا افتاده بود، برخورد کرد و آنها را برداشت. پیغمبر اکرم آرام آرام با آن سنتهای سوء جاهلی مبارزه کرد نه آنکه با قوه قهریه و رفتار خشن تو سرشان بزند. حتی گاهی از اوقات ایشان در طول مدت رسالت هم نتوانست بعضی از آن سنتهای سوء جاهلی را بردارد.
مبارزه امیر المومنین(ع) با نماز تراویح
یکی از سنتهای سوء و بدعتهای به جا مانده از زمان خلافت خلیفه دوم نماز تراویح است. امیرالمومنین علیه السلام در زمانی که خلیفه مسلمین بود، شب ماه رمضان در مسجد کوفه جمع شدند نماز تراویح بخوانند، حضرت فرمودند نماز تراویح دلیل شرعی ندارد بلکه پیغمبر اکرم از آن نهی کرده است،لذا نمیتوان نماز مستحبی را به جماعت خواند، مردم گوش ندادند!! ایشان امام مجتبی علیهما السلام را فرستادند؛ و ایشان به مردمی که در مسجد کوفه جمع شده بودند، فرمودند: خواندن نماز مستحبی به جماعت در زمان پیغمبر اکرم نهی شده، به همین خاطر خواندن آن بعد از پیغمبر بدعت بود. آنها گفتند: نعم البدعة. مردم گوش ندادند، امیرالمومنین که خلیفه مسلمین است چه کار کرد؟ فرمود، مردم را از مسجد بیرون کنید و در مسجد را ببندید؛ یا فرمود، آنها غافلند و متوجه نیستند. به حال خودشان بگذارید و رهاشان کنید. توجه و دقت به رفتار و برخورد امیرالمؤمنین علیه السلام داشته باشیم.
فرصت شکوفا کردن سرمایه های معنوی
یکی از نکات اساس دیگر این است که شیعه هرکجا هست برای سیدالشهدا میمیرد ، شاید حتی برخی از آنها نماز نمیخواند اما برای امام حسین میمیرد، یا حتی بیرون از ایران بی حجاب است اما برای سیدالشهدا و حضرت رقیه نذر میکند. این گونه اعتقادات سرمایهها هستند که در نزد آنها باقیمانده و نمیتواند آنها را از روحانیت شیعه جدا کند. این نحو عقیدهها به روحانیت شیعه، این فرصت را به ما میدهد، تا در دلشان ایجاد علاقه کنیم. حتی بعضی از خوانندههای لس آنجلسی در تلویزیونهای چه جوری، این زن لختی در ماه رمضان در مجلس کذایی که افراد مثل خودشان احیاء داشتند، دعای جوشن کبیر و مدح امیرالمومنین میخواند. چرا؟ بله قبول دارم صدای زن در این گونه مجالس خلاف شرع است و نباید میخواند، همه اینها درست است؛ اما لوازمش را هم دقت کنید، این کاشف از چه هست؟ کاشف از این است که در آن طبقات هم دین اینقدر نفوذ دارد، کشف میکند، حتی در این قشرهایی که به خیلی از احکام شرعی ملتزم نیستند، اما هنوز راه نفوذ داریم. چرا جهات مثبت را نمیبینیم؟ ما این راههای نفوذ را تقویت کنیم. فراری دادن و بیرون کردن که هنر نیست، ما باید زیر سایه شیعه و اسلام اینها را نگه داریم و حفظ کنیم. ندایی که فاطمه زهرا سلام الله علیها دارد در اینجا ریشه دارد.
دستگاه امام حسین پذیرای همه افراد
مردم روی امام حسین خیلی سرمایه گذاری میکنند اما اگر جوان آمد سینه زد و نماز صبح که واجب هم است ترک شد، ما نمیگوییم وقتی نماز نمیخوانی برای سینه زدن اینجا نیا. کسانی هستند که حج نمیروند، روزه نمیگیرند و نماز نمیخوانند؛ اما سراغ امام حسین میآیند. نگذاریم این رشته ارتباط پاره شود. بعدها همین رشته این شخص را جلو میآورد. دستگاه امام حسین، دستگاهی است که مشروب خور و بی نماز و ... همه را راه میدهد. و لذا بزرگان از علما را در قم، تهران و بروجرد دیدم، گاهی از اوقات همین دسته جات از مردمی که فوکلیاند یا برخی از آنها نماز هم نمیخواندند و آرایششان چه جور است این عالم بزرگ نود ساله کفشهایشان را جفت میکرد. آیت الله العظمی بروجردی که از روی پای یکی از این عزاداران گل بر میدارد و به چشمهایش میمالد و خوب میشود، مگر آن عزادار نماز شب خوان بوده؟! یا آن عزادار کسی بوده که در تمام عمر گناه نکرده بوده؟! نه، او هم یکی از همین عزادارها بود که ممکن بود در بازار و ... خلاف هم کند. اما علمای شیعه برای این گونه افراد قیمت و ارزش قائل شدند. این ارتباطات باید با سیاست محفوظ بماند. البته مقصود من از سیاست، سیاست مصطلح نیست، یعنی با تدبیر و مدیریت صحیح، این گونه مسائل و مشکلات را مدیریت کنیم، چرا که مردم ذاتاً متدین و علاقه به معنویات دارند، هر وقت شبههای در ذهنتان پیدا شد، ساعت تحویل سال نو ببینید در صحن و حرم مشهد مقدس و قم چه خبر میشود. شهادت امام رضا علیه السلام جمعیت 7 یا 8 یا10 میلیون در مشهد شرکت میکنند. اربعین امام حسین جمعیت 15 و20 میلیون شرکت میکنند. این علائق مردم است و این عقیدهها و وابستگیهای دینی واقعیاتی است که داریم و اینها سرمایههای ما هستند. این سرمایهها را قدر بدانیم و برای آنها ارزش قائل شویم در مقام تنویر افکار حرکت و فرهنگ سازی کنیم، ما اگر میخواهیم بهره برداری کنیم باید با مدیریت صحیح هر چقدر این عقاید و علائق در دل مردم جان بگیرد؛ لذا سرمایههای ما در دل مردم محکمتر میشود و نفع آن عائد به مکتب میشود و ما هم که پرچمداران و سینهزنان همین مکتب هستیم از آن نفع میبریم. بنا بر این، لازم نیست مردم را به بهانه های مختلف از خود برانیم.
امیدوارم انشا الله موفق باشید خداوند هر کجا که هستید همراه شما باشد. امسال متاسفانه آغاز سال با مشکلات اقتصادی توام است و همه در مشکل هستیم، البته این شرایط اقتصادی خاص ما نیست، جاهای دیگر هم کمتر از ما نیستند. دعا کنید انشا الله مشکلات مردم این مملکت برطرف شود. شیعه امروز در سرتاسر دنیا در معرض تاخت و تاز و آزار و اذیت است، دعا کنیم خداوند خودش عنایتی کند و ما بتوانیم انشا الله آن طور که شایسته است جوابگوی مردم در همه جهات باشیم. انشا الله خداوند به ما این توفیق را بدهد که در دوران و عصر و نسل ما جوری عمل کنیم که بتوانیم این مکتب را که امروز در دست ما امانت است؛ این امانت را به نسل بعد خودمان با شکوه بیشتر و عظمت بیشتر تحویل دهیم. ان شا لله.
والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
[1]. نامه امیرالمومنین به مالک اشتر «... هرگز سنت پسندیدهاى را که پیشوایان این امت به آن عمل کردهاند، و ملت اسلام به آن انس و الفت گرفته و امور رعیت بوسیله آن اصلاح مىگردد، نقضمکن! و نیز سنت و روشى که به سنتهاى گذشته زیان وارد مىسازد احداث نکن.»