مقدمه

امام زمان حضرت مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف )هم نام و هم كنیه حضرت پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله وسلم) است. در روایات آمده است كه شایسته نیست آن حضرت را با نام و كنیه، اسم ببرند تا آن گاه كه خداوند به ظهورش زمین را مزیّن و دولتش را ظاهر گرداند. نام: محمد بن الحسن  كنیه: ابوالقاسم.

 

 

القاب امام زمان حضرت مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف):

مهدى، خاتم، منتظر، حجت، صاحب الامر، صاحب الزمان، قائم و خلف صالح.
شیعیان در دوران غیبت صغرى ایشان را «ناحیه مقدسه» لقب داده بودند. در برخى منابع بیش از 180 لقب براى امام زمان (علیه سلام) بیان شده است.

 

 

ولادت امام زمان حضرت مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف)

وی یگانه فرزند امام عسکری (علیه السلام) یازدهمین امام شیعیان است. امام زمان حضرت مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف) در سحرگاه نیمه شعبان 255 ق در سامرّا چشم به جهان گشود و پس از پنج سال زندگی تحت سرپرستی پدر، و مادر بزرگوارشان نرجس خاتون، در سال 260 ق به دنبال شهادت حضرت عسکری (علیه السلام) ـ همچون حضرت عیسی (علیه السلام) و حضرت یحیی (علیه السلام) که در سنین کودکی عهده دار نبوّت شده بودند ـ در پنج سالگی منصب امامت شیعیان را عهده دار شدند. آن بزرگوار پس از سپری شدن دوران غیبت با تشکیل حکومت عدل جهانی احکام الهی را در سرتاسر زمین حاکمیت خواهد بخشید.

آخرین امام شیعیان در پانزدهم ماه شعبان 255 ق، علی رغم مراقبت های ویژه مأموران حکومت عباسی، در خانه امام عسکری (علیه السلام) چشم به جهان گشودند. تولد مخفیانه آن حضرت بی شباهت به تولد حضرت موسی (علیه السلام) و حضرت ابراهیم خلیل (علیه السلام) نیست. همان گونه که این دو پیامبر بزرگ الهی تحت شدیدترین تدابیر امنیتی فرعونیان و نمرودیان به اراده خداوند و به سلامت در کنار کاخ فرعون و نمرود متولّد شدند، حضرت مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف) نیز در حالی که جاسوسان و مأموران خلیفه عباسی تمام وقایع خانه امام یازدهم (علیه السلام) را زیر نظر داشتند، در کمال امنیت و بدون آن که دشمنان بویی ببرند، در سحرگاه روز جمعه نیمه شعبان قدم به جهان هستی گذاشتند.

 

 

سیمای امام زمان حضرت مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف)

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) و ائمه اطهار (علیهم السلام) هر کدام در سخنان خود به اوصاف امام مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف) اشاره کرده اند. حضرت امام رضا (علیه السلام) در توصیف ویژگی های چهره و سجایای اخلاقی و ویژگی های برجسته آن حضرت می فرمایند: «قائم آل محمد (عجل الله تعالى فرجه الشریف) هاله هایی از نور چهره زیبای او را احاطه کرده است رفتار معتدل و چهره شادابی دارد. از نظر ویژگی های جسمی شبیه ترین فرد به رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) است. نشانه خاصّ او آن است که گرچه عمر بسیار طولانی دارد، ولی از سیمای جوانی برخوردار است؛ تا آن جا که هر بیننده ای او را چهل ساله یا کمتر تصور می کند. از دیگر نشانه های او آن است که تا زمان مرگ با وجود گذشت زمان بسیار طولانی هرگز نشان پیری در چهره او دیده نخواهد شد».
 

 

حجت خداوند متعال

روزی عثمان بن سعید بن عمری به همراه حدود چهل نفر از بزرگان شیعه به حضور امام عسکری (علیه السلام) رسیدند تا درباره جانشین آن حضرت سؤال کنند و در آینده از ایجاد اختلاف در مسئله امامت جلوگیری کنند. راوی می گوید: وقتی عثمان بن سعید به حضرت عسکری (علیه السلام) گفت: آمده ایم تا درباره مطلب مهمی که شما به آن آگاه ترید از شما سؤال کنیم، حضرت عسکری (علیه السلام) فرمودند: بنشین عثمان. پس از ساعتی امام (علیه السلام) فرمودند: آیا می خواهید بگویم به چه منظوری آمده اید؟ همه گفتند: ای فرزند رسول خدا، بفرمایید. آنگاه حضرت فرمودند: آمده اید تا درباره حجت خدا و امام پس از من بپرسید. همه گفتند: آری. در این لحظه ناگهان پسری که چهره درخشانی چون ماه داشت و از هر حیث به امام عسکری (علیه السلام) شبیه بود وارد شد. حضرت فرمودند: بعد از من پیشوای شما و جانشینم این فرزند من است. مواظب باشید پس از من در دین دچار آشفتگی نشوید...

 

 

دوران زندگی امام زمان حضرت مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف)

دوران زندگی امام زمان حضرت مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف) به چهار دوره تقسیم می شود:

 

 

1) از تولد تا غیبت امام زمان حضرت مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف):

امام زمان حضرت مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف) پس از تولد حدود پنج سال تحت سرپرستی پدر بزرگوارشان امام عسکری (علیه السلام) به صورت نیمه مخفی زندگی کردند. یکی از کارهای بسیار مهمی که حضرت امام حسن عسکری (علیه السلام) در این دوره انجام دادند این بود که امام زمان حضرت مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف) را به بزرگان شیعه معرفی کردند تا در آینده در مسئله امامت دچار اختلاف نشوند.

 

 

2) غیبت صغری امام زمان حضرت مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف):

پس از شهادت حضرت امام حسن عسکری (علیه السلام) در سال 260 ق دوره غیبت صغری آغاز شد و تا سال 329 ق ادامه پیدا کرد. در این دوره امام زمان حضرت مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف) از طریق چهار نائب به ادامه امور مردم می پرداختند.

 

 

3) دوره غیبت کبری امام زمان حضرت مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف):

این دوران از سال 329 ق شروع شد و تا زمانی که خداوند مصلحت بدانند ادامه خواهد داشت در این دوره پاسخ به پرسش ها و احکام مردم بر عهده نایبان عام آن حضرت است و حضرت نایب خاصی برای این دوره معرفی نکرده اند.

 

 

4) دوره حکومت امام زمان حضرت مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف):

پس از ظهور، امام زمان حضرت مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف) بر اساس احکام اسلام حکومت واحد جهانی تشکیل خواهند داد که در سایه آن سرتاسر عالم پر از عدل و داد خواهد شد.

 

 

صورت و سیرت امام زمان حضرت مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف)

چهره و شمایل حضرت مهدی (علیه السلام) را راویان حدیث شیعی و سنی چنین نوشته اند «چهره اش گندمگون، ابروانی هلالی و كشیده، چشمانش سیاه و درشت و جذاب، شانه اش پهن، دندانهایش براق و گشاد، بینی اش كشیده و زیبا، پیشانی اش بلند و تابنده. استخوان بندی اش استوار و صخره سان، دستان و انگشت هایش درشت. گونه هایش كم گوشت و اندكی متمایل به زردی - كه از بیداری شب عارض شده - بر گونه راستش خالی مشكین. عضلاتش پیچیده و محكم، موی سرش بر لاله گوش ریخته، اندامش متناسب و زیبا، هیاتش خوش منظر و رباینده، رخساره اش در هاله ای از شرم بزرگوارانه و شكوهمند غرق. قیافه اش از حشمت و شكوه رهبری سرشار. نگاهش دگرگون كننده، خروشش دریاسان، و فریادش همه گیر.» حضرت مهدی صاحب علم و حكمت بسیار است و دارنده ذخایر پیامبران است. وی نهمین امام است از نسل امام حسین (علیه السلام) اكنون از نظرها غایب است. ولی مطلق و خاتم اولیاء و وصی اوصیاء و قائد جهانی و انقلابی  اكبر است. چون ظاهر شود، به كعبه تكیه كند، و پرچم پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) را در دست گیرد و دین خدا را زنده و احكام خدا را در سراسر گیتی جاری كند. و جهان را پر از عدل و داد و مهربانی كند.

حضرت مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف) در برابر خداوند و جلال خداوند فروتن است. خدا و عظمت خدا در وجود او متجلی است و همه هستی او را فراگرفته است. مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف) عادل است و خجسته و پاكیزه. ذره ای از حق را فرو نگذارد. خداوند دین اسلام را به دست او عزیز گرداند. در حكومت او، به احدی ناراحتی نرسد مگر آنجا كه حد خدایی جاری گردد. مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف) حق هر حق داری را بگیرد و به او بدهد. حتی  اگر حق كسی زیر دندان دیگری باشد، از زیر دندان انسان بسیار متجاوز و غاصب بیرون كشد و به صاحب حق باز گرداند. به هنگام حكومت مهدی ( عجل الله تعالى فرجه الشریف ) حكومت جباران و مستكبران، و نفوذ سیاسی   منافقان و خائنان، نابود گردد. شهر مكه - قبله مسلمین - مركز حكومت انقلابی مهدی شود. نخستین افراد قیام او، در آن شهر گرد آیند و در آنجا به او بپیوندند... برخی به او بگروند، با دیگران جنگ كند، و هیچ صاحب قدرتی و صاحب مرامی، باقی نماند و دیگر هیچ سیاستی و حكومتی، جز حكومت حقه و سیاست عادله قرآنی، در جهان جریان نیابد.

آری ، چون مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف ) قیام كند زمینی  نماند، مگر آنكه در آنجا گلبانگ محمدی : اشهد ان لا اله الا الله، و اشهد ان محمدا رسول الله بلند گردد. در زمان حكومت مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف ) به همه مردم، حكمت و علم بیاموزند، تا آنجا كه زنان در خانه ها با كتاب خدا و سنت پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) قضاوت كنند. در آن روزگار، قدرت عقلی توده ها تمركز یابد. مهدی ( عجل الله تعالى فرجه الشریف ) با تایید الهی ، خردهای مردمان را به كمال رساند و فرزانگی  در همگان پدید آورد...

مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف) فریاد رسی است كه خداوند او را بفرستد تا به فریاد مردم عالم برسد. در روزگار او همگان به رفاه و آسایش و وفور نعمتی  بیمانند دست یابند. حتی چهارپایان فراوان گردند و با دیگر جانوران، خوش و آسوده باشند. زمین گیاهان بسیار رویاند آب نهرها فراوان شود، گنج ها و دفینه های  زمین و دیگر معادن استخراج گردد. در زمان مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف) آتش فتنه ها و آشوب ها بیفسرد، رسم ستم و شبیخون و غارتگری برافتد و جنگ ها از میان برود. در جهان جای ویرانی نماند، مگر آنكه مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف) آنجا را آباد سازد. در قضاوت ها و احكام مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف) و در حكومت وی، سر سوزنی  ظلم و بیداد بر كسی نرود و رنجی بر دلی ننشیند. مهدی، عدالت را، همچنان كه سرما و گرما وارد خانه ها شود، وارد خانه های مردمان كند و دادگری او همه جا را بگیرد .

 

 

اصحاب و یاران امام زمان حضرت مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف):

1. عثمان بن سعید عمروى (متوفاى سال 265 ق.).

2. محمد بن عثمان عمروى (متوفاى سال 304ق.).

3. حسین بن روح نوبختى (متوفاى سال 326ق.).

4. على بن محمد سمرى (متوفاى سال 329ق.).

این چهار تن نماینده بلافصل امام زمان حضرت مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف) بودند كه در ایام غیبت صغرى، پس از شهادت امام حسن عسكرى (علیه السلام)، از سال 260 تا 329، به مدت 70 سال به ترتیب، واسطه میان امام زمان حضرت مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف) وشیعیان ایشان بودند. این چهار نفر به «نوّاب اربعه» مشهورند. ولى در هنگام خروج آن حضرت، 313 نفر از یارانش به او پیوسته و نخستین هسته لشكریان امام زمان حضرت مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف) را تشكیل مى‏ دهند. علاوه بر آنان، هزاران نفر در ایام غیبت آن حضرت به این مقام ارجمند نایل شده ‏اند كه بر دیگران پنهان مانده است و پنهان خواهد ماند. همچنین افراد بسیارى در ایام غیبت به محضرش شرفیاب گشته و از عنایاتش بهره‏ مند شده‏ اند كه در این جا به نام برخى از آنان اشاره مى ‏گردد:

1. اسماعیل بن حسن هرقلى.
2. سید محمد بن عباس جبل عاملى.
3. سید عطوه علوى حسنى.
4. امیراسحاق استرآبادى.
5. ابوالحسین بن ابى بغل.
6. شریف عمر بن حمزه.
7. ابوراجح حمامى.
8. شیخ حر عاملى.
9. مقدس اردبیلى.
10. محمد تقى مجلسى.
11. میرزا محمد استرآبادى.
12. علامه بحر العلوم.
13. شیخ حسین آل رحیم.
14. ابوالقاسم بن ابى جلیس.
15. ابو عبداللَّه كندى.
16. ابو عبداللَّه جنیدى.
17. محمد بن محمد كلینى.
18. محمد بن ابراهیم بن مهزیار.
19. محمد بن اسحاق قمى.
20. محمد بن شاذان نیشابورى.

 

 

زمامداران معاصر امام زمان حضرت مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف) :

امام زمان حضرت مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف) از زمان تولد (سال 255 هجرى) تا زمان ظهور و تشكیل حكومت جهانى، با تمام حاكمان و زمامداران كشورهاى اسلامى و غیر اسلامى، معاصر بوده و خواهد بود؛ اما خلفاى عباسى كه در ایام غیبت صغراى آن حضرت بر مسلمانان حكومت راندند، عبارتند از:

1. مهتدى عباسى (255 - 256ق.).

2. معتمد عباسى (256 - 279ق.).

3. معتضد عباسى (279 - 289ق.).

4. مكتفى عباسى (289 - 295ق.).

5. مقتدر عباسى (295 - 320ق.).

6. قاهر عباسى (320 - 322ق.).

7. راضى عباسى (322 - 329ق.).

8. متقى عباسى (329 - 333ق.).

هنگامى كه امام زمان حضرت مهدی (عجل الله تعالى فرجه الشریف) ظهور كند و قیام آزادى بخش وى فراگیر شود، برخى از سلاطین و حاكمان كشورها در برابر او تواضع نموده و سر تسلیم فرود مى‏ آورند و برخى دیگر با آن حضرت، به مقابله و منازعه بر مى ‏خیزند و پس از درگیرى، متحمل شكست و اضمحلال خواهند شد و حكومت آن حضرت، از شرق تا غرب كره زمین را فرا خواهد گرفت. در این باره، روایات فراوانى از معصومین (عجل الله تعالى فرجه الشریف) نقل شده است كه براى نمونه، حدیثى را از امام محمد باقر (علیه السلام) بیان مى‏ كنیم:

«عَن أبی جعفر(علیه السلام) قال: القائِمُ مِنّا مَنصُورٌ بالرُّعبِ، مُؤیّدٌ بالنَّصر، تُطوى‏ له الأرضُ وَتظهَرُ لَهُ الكنوزُ ویبلغُ سُلطانه المشرقَ والمغرِبَ ویُظِهرُ اللَّهُ دینهُ على الدّینِ كُلّه ولو كَرِهَ المُشركون فلا یَبقى‏ على وجهِ الأرضِ خرابٌ إلّا عمّر وینزلُ روحُ‏اللَّهِ عیسى بن مریم فیُصلّی خلفه.»

قیام كننده از ما منصور به رعب و مؤیّد به نصر است. زمین از براى او در نوردیده شود و گنج ‏هاى پنهان را براى او آشكار كند. سلطنت و حكومت او شرق و غرب را فرا خواهد گرفت و خداوند منان، به دست او دین خود را بر همه دی ن‏ها غالب گرداند، اگر چه مشركان را خوش نیاید. در روى زمین هیچ خرابى باقى نماند، مگر این كه آبادش كند و روح اللَّه، عیسى بن مریم از آسمان نازل شده و بر او اقتدا كند و پشت سرش نماز بخواند.