اهمیت تغذیه سالم و تأثیر آن بر طول عمر، هم در علوم نوین پزشکی و هم در آموزه‌های اسلامی جایگاه ویژه‌ای دارد. اسلام با تأکید بر حفظ سلامتی و دوری از افراط و تفریط، سبک زندگی‌ای را معرفی می‌کند که در آن تغذیه سالم نقشی کلیدی در ارتقای کیفیت زندگی و طول عمر ایفا می‌کند.

مبانی قرآنی و روایی تأثیر تغذیه سالم بر طول عمر در سبک زندگی اسلامی:
حفظ سلامت به عنوان امانت الهی:
 "وَلاَ تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَی التَّهْلُکَةِ" (1)
"و خود را با دستان خویش به هلاکت نیندازید."
این آیه به وضوح بر خودکشی و هر عملی که به سلامت انسان آسیب می‌رساند، نهی می‌کند. تغذیه ناسالم که منجر به بیماری و کاهش طول عمر می‌شود، مصداق "تهلکه" (هلاکت) است.
از مهمترین حقوقی که بدن بر انسان دارد، حفظ سلامتی آن است. تغذیه سالم ابزاری برای ادای این حق و حفظ این امانت الهی است.
بنابراین حفظ سلامت بدن برای عبادت و بندگی خدا ضروری است و تغذیه سالم یکی از ارکان اصلی این حفظ است.

تأکید بر اعتدال و پرهیز از افراط و تفریط:
"وَکُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا ۚ إِنَّهُ لَا یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ" (2)
"بخورید و بیاشامید، ولی اسراف نکنید که خداوند اسراف‌کنندگان را دوست ندارد."
این آیه، اصلی‌ترین فرمان قرآنی در مورد تغذیه است. اسراف در خوردن، چه از نظر کمیت (پرخوری) و چه از نظر کیفیت (مصرف بیش از حد مواد مضر)، سلامت بدن را به خطر می‌اندازد و عمر را کوتاه می‌کند.
حدیث پیامبر (ص): "مَا مَلَأَ آدَمِیٌّ وِعَاءً شَرًّا مِنْ بَطْنٍ، بِحَسْبِ ابْنِ آدَمَ لُقَیْمَاتٌ یُقِمْنَ صُلْبَهُ، فَإِنْ کَانَ لا مَحَالَةَ فَثُلُثٌ لِطَعَامِهِ، وَثُلُثٌ لِشَرَابِهِ، وَثُلُثٌ لِنَفَسِهِ."(3)
"انسان ظرفی بدتر از شکم خود پر نکرده است. برای فرزند آدم چند لقمه‌ای که پشتش را راست کند، کافی است. و اگر چاره‌ای نیست [و باید بیشتر بخورد]، پس یک سوم [شکم] برای غذایش، یک سوم برای نوشیدنی‌اش، و یک سوم برای نفس کشیدن." 
این حدیث به وضوح بر اعتدال در خوردن و پرهیز از پرخوری تأکید دارد، که یکی از مهمترین عوامل افزایش طول عمر و جلوگیری از بیماری‌های مزمن است.

تأکید بر غذای پاک، حلال و طیب:
"یَا أَیُّهَا النَّاسُ کُلُوا مِمَّا فِی الْأَرْضِ حَلَالًا طَیِّبًا" (4)
"ای مردم، از آنچه در زمین حلال و پاکیزه است، بخورید."
"حلال" به جنبه شرعی و "طیب" به جنبه پاکیزگی، سلامتی و مفید بودن غذا اشاره دارد. مصرف غذای طیب (پاک و مفید) برای سلامتی جسم و روح ضروری است.
کسب پاک منجر به غذای حلال می‌شود که تأثیر مثبت بر جسم و روح دارد.

اهمیت برخی مواد غذایی خاص:
اسلام به برخی مواد غذایی که امروز نیز از نظر علمی مفید شناخته شده‌اند، توصیه کرده است که می‌تواند در طول عمر مؤثر باشد:
خرما: پیامبر (ص) خرما را دوست داشتند و آن را غذایی کامل می‌دانستند.
روغن زیتون: در قرآن و روایات به آن اشاره شده و از روغن‌های مبارک شمرده شده است.
شیر و عسل: به عنوان غذاهای شفابخش و مقوی شناخته شده‌اند.
سبزیجات و میوه‌ها: در روایات به مصرف آن تأکید شده است.
این توصیه‌ها، با تأکید علم تغذیه بر مصرف مواد غذایی طبیعی و سرشار از ویتامین و مواد معدنی همخوانی دارد که در پیشگیری از بیماری‌ها و افزایش طول عمر نقش دارند.

نظام‌مند بودن تغذیه (اوقات غذا):
اگرچه روایات به صراحت به "طول عمر" در بحث اوقات غذا اشاره ندارند، اما توصیه‌هایی مانند "ناهار نخوردن" (در برخی روایات) یا "صبحانه کامل" و "شام سبک" در طب سنتی اسلامی وجود دارد که با تنظیم متابولیسم بدن، از انباشت چربی و بیماری‌ها جلوگیری کرده و می‌تواند به طول عمر کمک کند.

تأکید بر دوری از بیماری‌ها:
بسیاری از روایات، راهکارهایی را برای دوری از بیماری‌ها ارائه می‌دهند که بسیاری از آن‌ها به تغذیه مرتبط است. از آنجا که بیماری‌های مزمن (مانند دیابت، فشار خون، بیماری‌های قلبی-عروقی) مهمترین عوامل کاهش طول عمر هستند، توصیه‌های تغذیه‌ای اسلام برای پیشگیری از آن‌ها، به طور غیرمستقیم به افزایش طول عمر کمک می‌کند.
حدیث پیامبر (ص): "المِعدَةُ بَیتُ کُلِّ داءٍ، والحِمیَةُ رَأسُ کُلِّ دَواءٍ."(5)
"معده خانه هر دردی است، و پرهیز (رژیم غذایی) سرآمد هر دارویی است."
این حدیث به وضوح نشان می‌دهد که ریشه بسیاری از بیماری‌ها در تغذیه ناسالم است و اصلاح آن، اساس درمان و پیشگیری است که به حفظ سلامت و افزایش طول عمر کمک می‌کند.

تأثیرات عملی تغذیه سالم در سبک زندگی اسلامی بر طول عمر:
کاهش بیماری‌های مزمن: اعتدال در غذا، پرهیز از پرخوری، و مصرف غذاهای حلال و طیب، به طور طبیعی منجر به کاهش چاقی، دیابت نوع 2، فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی-عروقی می‌شود که همگی از عوامل اصلی کاهش طول عمر هستند.

تقویت سیستم ایمنی: مصرف مواد غذایی طبیعی و طیب، سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و مقاومت در برابر عفونت‌ها و بیماری‌ها را افزایش می‌دهد.

افزایش انرژی و نشاط: تغذیه صحیح به بدن انرژی لازم برای فعالیت‌های روزمره و عبادت می‌دهد و نشاط روحی و جسمی را افزایش می‌دهد که کیفیت زندگی را بهبود می‌بخشد و فرد را فعال‌تر نگه می‌دارد.

سلامت روان: ارتباط مستقیم بین سلامت روده و سلامت مغز (محور روده-مغز) در علم جدید تأیید شده است. تغذیه سالم در اسلام، به سلامت سیستم گوارش کمک کرده و به طور غیرمستقیم به سلامت روان و کاهش استرس و اضطراب نیز کمک می‌کند که خود عامل مهمی در افزایش طول عمر است.

پی نوشت:
1.سوره بقره/ آیه 195
2.سوره اعراف/ آیه 31
3.معراج السعاده/ ص219
4.سوره بقره/ آیه 168
5. بحارالانوار، ج99، ص290