مقدّمه

گرچه پرداختن به موضوع اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام که حضرت فاطمه نيز از آنانست امرى شايسته و مطلوب است اما بايد پذيرفت که نمى توانيم در مقام شناساندن آن چهره هاى بى نظير قرار گيريم چرا که آنان کلمات خدايند و از کمالات نامتناهى برخوردارند؛ کمالاتى که تنها بندگان «مُخْلَص» به آنها آراسته اند و ديگر انسان ها از حدود و حقيقت آن به خوبى آگاه نيستند و به علاوه جداى از ناتوانى طبيعى ما وجود مقدّس معصومان عليهم السلام هيچ گاه نيازمند بيان و بنان ما در ذکر فضيلت و مديحت نمى باشند، بلکه اين ما هستيم که علل و انگيزه هاى گوناگونى ممکن است در شکل دهى نياز ما به معصومان عليهم السلام مؤثّر باشد.
روشن است که شايسته ترين و مطلوب ترين سخنى که درباره حضرت فاطمه عليهاالسلام و ديگر معصومان گفته مى شود سخنى است که از ناحيه ذات اقدس الهى بيان شده باشد؛ چرا که او حکيم على الاطلاق است و کلام او در افق حکمت اوست. بنابراين، هر آنچه را که در اين موضوع نياز باشد، به خوبى مى شناسد و آن را با بى نيازى خود به نحو شايسته بر طرف مى سازد.
و نيز بديهى است که سخنان پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم و اهل بيت او، بعد از کلام خداوند، از مکانت و مرتبت ويژه اى برخوردار است؛ چرا که آن سخنان نيز در امتداد انگيزه و اهدافى است که حکمت الهى همان را اقتضا مى کند.
با مطالعه در قرآن کريم معلوم مى شود که وجود مقدس حضرت زهرا عليهاالسلام در پيشگاه خداوند از منزلت ممتازى برخوردار است، چنانکه نزول بسيارى از آيات قرآن در شأن آن حضرت، شاهد اين مدّعاست.
اينک فرصت را مغتنم شمرده و به طور مختصر به فضيلت هاى قرآنى حضرت فاطمه عليهاالسلام اشاره مى کنيم:

فاطمه و اهل بيت عليهم السلام

فاطمه در کنار على، حسن و حسين عليهم السلام مراد و مقصود خداوند از «اهل البيت» در آيه تطهير مى باشد: «انّما يريد اللّه ليذهب عنکم الرّجس اهل البيت و يطهرّکم تطهيراً» . 1 بنابراين به مقتضاى آيه فوق، فاطمه عليهاالسلام از «اهل بيت» محسوب مى شود و خداوند خواسته تا آنان را از هرگونه پليدى و آلودگى پاکيزه نمايد.

فرزندان فاطمه عليهاالسلام

فرزندان فاطمه عليهاالسلام پيشوايان معصوم اند که به امر الهى، عهده دار هدايت بندگان خدا مى باشند. مفسّران گفته اند: آيه شريفه «و جعلنا منهم ائمّة يهدون بأمرنا لمّا صبروا. . .» 2 درباره فرزندان فاطمه عليهاالسلام نازل شده است. 3
فاطمه عليهاالسلام از «ذوى القربي»
بعد از نزول آيه «. . . و آت ذوى القربى حقّه. . .» 4 پيامبراکرم صلى الله عليه و آله وسلم فاطمه عليهاالسلام را فراخواند و فدک را به او بخشيد و فرمود: «بخشيدن فدک به فاطمه عليهاالسلام امرى الهى بود.» 5

فاطمه؛ کوثر محمّد صلى الله عليه و آله وسلم

کوثر يک معناى جامع و وسيع دارد و آن «خير کثير و فراوان» است و مصاديق آن زياد است. اما بسيارى از بزرگان علماى شيعه و اهل سنّت، يکى از روشن ترين مصاديق آن را وجود مبارک فاطمه زهرا عليهاالسلام دانسته اند. در شأن نزول سوره کوثر آمده است:
مشرکان پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم را متّهم کردند که فاقد نسل است. قرآن ضمن نفى سخن آنها، مى گويد: «ما به تو کوثر داديم.» از اين تعبير استفاده مى شود که اين خير کثير همان فاطمه زهرا عليهاالسلام است. نسل و ذريّه پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم به وسيله همين دختر گرامى در جهان انتشار يافت؛ نسلى که علاوه بر اينکه فرزندان جسمانى پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم بودند، آيين و ارزش هاى اسلام را حفظ کردند.
مفسّران يادآور شده اند: اينکه اين سوره خبر مى دهد که پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم بى فرزند نخواهد بود و نسل و دودمان او فراوان در جهان وجود خواهد داشت، يکى از جهت هاى اعجاز قرآن محسوب مى شود. 6

فاطمه عليهاالسلام و مهر پدر

پيامبراکرم صلى الله عليه و آله وسلم به مدّت شش ماه و به قولى نه ماه، هرگاه براى خواندن نماز صبح به مسجد مى رفت، در کنار خانه فاطمه و على عليهماالسلام توقّف مى کرد و مى فرمود: «الصّلاة اهل البيت انّما يريد اللّه ليذهب عنکم الرّجس اهل البيت و يطهّرکم تطهيراً» 7 بدين ترتيب، فاطمه عليهاالسلام که از اهل بيت پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم محسوب مى شود، براى اقامه نماز که مظهر عبوديت و بندگى خداوند است، مورد خطاب لطف آميز پيامبرگرامى قرار مى گيرد.

فاطمه عليهاالسلام و نور خداوند

در ذيل آيه شريفه «اللّه نورالسّموات والأرض مثل نوره کمشکوة. . .» 8 روايت شده است: «مراد از مشکوة، حضرت فاطمه عليهاالسلام است.» بنابراين نور خداوند به وجود مقدّس آن حضرت تشبيه شده است.

فاطمه عليهاالسلام و ليلة القدر

رواياتى از امام صادق عليه السلام و ديگر امامان نقل شده است که به حسب آنها، «ليلة» در سوره «قدر» به حضرت فاطمه عليهاالسلام تأويل شده است و در آن روايات، «قدر» به معناى خدا دانسته شد و لذا گفته اند: «هر کس فاطمه را آن چنان که حقّ اوست، بشناسد، در حقيقت «ليلة القدر» را درک کرده است.» 9

فاطمه عليهاالسلام و بانوان جهان

در روايتى عبارت «فى زجاجة کانّها کوکب درّي. . .» 10 به وجود بزرگوار صدّيقه کبرى فاطمه زهرا عليهاالسلام تأويل شده و به حسب آن روايت، ايشان مانند ستاره اى درخشان در ميان بانوان جهان است. 11 به همين جهت است که وقتى شخصى از پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم پرسيد که: مريم با فضيلت تر است يا فاطمه؟ آن حضرت نخست در پاسخ سکوت نمود تا آنکه آن شخص بار ديگر سؤال کرد: يا رسول اللّه! فاطمه افضل است يا مريم؟ پيامبرگرامى در پاسخ فرمود: «فاطمه در دنيا و آخرت بافضيلت تر است.» و در روايتى نيز آمده است که: «برترين زنان جهان چهار تن هستند: آسيه، مريم، خديجه و فاطمه عليهم السلام ، اما فاطمه برترين آنهاست.» و در روايتى ديگر آمده است: «مريم برگزيده زنان عصر خود، اما فاطمه برگزيده زنان همه زمانها است.»

فاطمه عليهاالسلام در مباهله

همه مفسّرانى که آيه «فمن حاجّک فيه من بعد ماجاءک من العلم فقل تعالوا ندع ابنائنا و ابنائکم نسائنا و نساءکم. . .» 12 را مورد تفسير قرار داده اند، تصريح يا اشاره نموده اند به اينکه مراد از «نسائنا» حضرت فاطمه عليهاالسلام است.

فاطمه عليهاالسلام از «ابرار»

در سوره «انسان» که در شأن فاطمه، امام على، امام حسن و امام حسين عليهم السلام نازل شده است، آن حضرت به عنوان يکى از «ابرار» معرّفى شده و مورد تمجيد قرارگرفته است. «انّ الأبرار يشربون من کأس کان مزاجها کافورا» 13

فاطمه عليهاالسلام در قيامت

فاطمه عليهاالسلام ، فرزندان و شيعيان او از وحشت روز قيامت در امان مى باشند و در بهشت آنچه از خدا بخواهند، بدان نائل مى شوند و براى هميشه در بهشت ماندگارند. «لايحزنهم الفزع الأکبر و هم فيما اشتهت انفسهم خالدون» 14

فاطمه عليهاالسلام و نعمت هاى بهشتى

خداوند در سوره «انسان» نعمت هاى بسيارى را بر مى شمارد که حضرت فاطمه عليهاالسلام و ديگر ابرار به آنها متنعّم مى شوند. و البته اين نعمت ها تنها به جهت پاداش کارهاى خير آن حضرت است و بدين گونه، خداوند خواسته تا در دنيا و آخرت از او تقدير نموده باشد.

اخلاص فاطمه عليهاالسلام

خداوند در سوره «انسان» ضمن اشاره به قصّه اطعام مسکين، يتيم و اسير از جانب اميرمؤمنان، فاطمه و حسنين عليهم السلام اين عمل آنان را ستود و آنها را به عنوان کسانى که از روى اخلاص و لوجه اللّه و بدون هيچ چشمداشتى از غذاى مورد نياز خود گذشتند و نيازمندانِ بى پناه را بر خود مقدّم داشتند، معرّفى مى کند.

صبر فاطمه عليهاالسلام

فاطمه اى که قرآن کريم از وى سخن مى گويد، انسانى برخوردار از صبر جميل و تحسين انگيز است. از نظر قرآن صبر فاطمه عليهاالسلام شايسته پاداش نعمت هاى بهشتى است، نعمت هايى که ابدى و سرمدى هستند: «. . . و جزاهم بما صبروا جنّة و حريرا. . .» 15

وفاى به عهد فاطمه عليهاالسلام

از نظر قرآن، حضرت زهرا عليهاالسلام کسى است که نسبت به عهد الهى وفادار است: «يوفون بالنّذر» 16

ايثار فاطمه عليهاالسلام

مفسّران بر اين نکته تأکيد دارند که عبارت «يطعمون الطّعام على حبّه» 17 برخصلت پسنديده ايثار حضرت زهرا عليهاالسلام توجّه و اشاره دارد.

نماز حضرت زهرا عليهاالسلام

در روايات آمده است که نماز حضرت فاطمه عليهاالسلام چهار رکعت است و در رکعت اوّل و دوم آن 50 بار سوره «قل هواللّه احد» خوانده مى شود. به اين نماز، نماز «اوّابين» (نماز بسيار توبه کنندگان) نيز گفته مى شود. 18

تسبيح حضرت فاطمه عليهاالسلام

حضرت امام محمّد باقر عليه السلام فرموده است: «تسبيح فاطمه عليهاالسلام» از جمله «ذکر کثير» خداوند است؛ چنانکه خداوند مى فرمايد: «يا ايّها الّذين آمنوا اذکروا اللّه ذکراً کثيراً» 19

محبّت فاطمه عليهاالسلام

خداى متعال محبّت فاطمه عليهاالسلام را عوض مزد همه تلاش هاى پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم در امر رسالت قرار داده است و تأکيد نموده که اين محبّت خواسته خدا و پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم است. لذا در حديثى آمده است که وقتى آيه «قل لا اسئلکم عليه اجراً الاّ المودّة فى القربي» نازل شد، عده اى پرسيدند: يا رسول اللّه! «قُربي» چه کسانى اند که محبّت آنها بر ما واجب است؟ آن حضرت در پاسخ فرمود: «فاطمه عليهاالسلام و فرزندان او.» 20

پاکدامنى فاطمه عليهاالسلام

روايت شده است: مراد از آيه «التى احصنت فرجها. . .» 21 حضرت زهرا عليهاالسلام است.

خشنودى فاطمه عليهاالسلام

زمانى پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم نزد دخترش فاطمه عليهاالسلام آمد و بر تن او لباسى بافته از پشم شتر بود که بسيار مشقّت آميز بود و در آن حال سرگرم آسياب کردن گندم بود. پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم با مشاهده اين صحنه، گريست و فرمود: «اى فاطمه! سختى و تلخى دنيا را در ازاى نعمت هاى بزرگ آخرت تحمّل مى کني.» ، در اين وقت اين آيه نازل شد: «ولسوف يعطيک ربّک فترضي» ؛22 و البته به زودى پروردگارت آنقدر به تو از نعمت هاى بهشتى عطا مى کند که خشنود شوي. 23
آيات زيادى از قرآن کريم بر مقام عصمت حضرت فاطمه عليهاالسلام دلالت مى نمايد همانند آيه تطهير که به حسب آن، اراده و مشيّت خداوند بر پاکى و طهارت آن حضرت از هرگونه پليدى و آلودگى، تعلّق گرفته است

عصمت فاطمه عليهاالسلام

آيات زيادى از قرآن کريم بر مقام عصمت حضرت فاطمه عليهاالسلام دلالت مى نمايد همانند آيه تطهير که به حسب آن، اراده و مشيّت خداوند بر پاکى و طهارت آن حضرت از هرگونه پليدى و آلودگى، تعلّق گرفته است: «انّما يريد اللّه ليذهب عنکم الرّجس اهل البيت و يطهّرکم تطهيراً» 24
سخن آخر اينکه: اين گفتار مى خوهد اجمالى و فهرست گونه به برخى از ابعاد شخصيت «برترين بانوى جهان» ازمنظر قرآن کريم نظرى افکنده باشد.
اميدواريم بتوانيم در پرتو هدايت وجود آن حضرت و خاندان معصومش هماره در «صراط مستقيم» گام برداشته و به سوى کمال و رشد رهنمون باشيم. ان شاء اللّه

--------------------------------------------
پى نوشت ها :
1. احزاب / 33.
2. سجده / 24.
3. شواهد التنزيل، حاکم حسکانى، ص 583؛ ذيل آيه.
4. اسراء / 23.
5. تفسيرفرات کوفى، ص 118 و 119.
6. تفسير نمونه، ج 27، ذيل سوره کوثر.
7. احزاب / 33.
8. تفسير نمونه، ج 27، ذيل سوره کوثر.
9. تفسير قمى، ج 1، ص 103.
10. نور / 35.
11. همان.
12. آل عمران / 63.
13. دهر / 5.
14. انبياء / 103.
15. دهر / 13.
16. همان / 7.
17. همان / 9.
18. تفسير عياشى، ج 2، ص 286.
19. احزاب / 41؛ تفسير عياشى، ج 1، ص 68.
20. شواهد التنزيل، ج 1، ص 193.
21. انبياء / 91.
22. ضُحى / 5.
23. شواهد التنزيل، ج 2، ص 444.
24. احزاب / 33.