คำถาม

หะดีษที่นะบี(ศ)กล่าวว่า ฉันได้ทิ้งไว้ในหมู่พวกท่านสองสิ่งคือ กิตาบุลลอฮ์และซุนนะฮ์ของฉัน อยู่ในตำราซุนนี่เล่มใด  และเป็นรายงานที่ ซอฮิ๊ฮ์ หรือ ดออีฟ

วิเคราะห์หะดีษ (تَخْرِيْجُ الْحَدِيْث)
(เชคมุฮัมมัด บินฮาซัน อัศศ็อฟฟ้าร) มุฮัมมัดบินอัลฮูเซนเล่าให้เราฟัง จากญะอ์ฟัรบินบะชีร จากซะริ๊ห์บินยาซีด จากอบีอับดิลละฮ์(อิม่ามศอดิก)

เชคมุฮัมมัด บิน อัลฮาซัน อัศ-ศ็อฟฟ้าร มรณะฮ.ศ.290
สาวกคนหนึ่งของอิม่ามฮาซันอัสการี่(อ)
เชคนะญาชีกล่าวว่า : เป็นบุคคลสำคัญคนหนึ่งในบรรดาซอฮาบะฮ์ชาวเมืองกุมของเรา เชื่อถือได้ในการรายงาน เป็นผู้ทรงคุณวุฒิระดับสูง มีน้ำหนักด้านความรู้ มีการรายงานตกหล่นเล็กน้อย   ดูริญาลอันนะญาชี  1 : 251 อันดับที่  948
อัลลามะฮ์ฮิลลีกล่าวว่า :  เชื่อถือได้ในการรายงาน ดูคุลาเศาะตุลอักวาล  27 : 18 อันดับที่ 112

มุฮัมมัด บินอัลฮูเซน บินอะบิลค็อตตอบ มรณะฮ.ศ.262  :
เชคตูซี่กล่าวว่า : เชื่อถือได้  ดูริญาลเชคตูซี่  อันดับที่  5615
อันนะญาชีกล่าวว่า : เชื่อถือได้  ดูริญาลนะญาชี  อันดับที่  897
อิบนิดาวูด(647 - 707 ฮ.ศ.)กล่าวว่า : เชื่อถือได้  ดูริญาลอิบนิดาวูด  อันดับที่  1345
อัลลามะฮ์ ฮิลลี่กล่าวว่า : เชื่อถือได้  ดูคุลาเศาะตุลอักวาล  อันดับที่  20

ญะอ์ฟัร บินบะชีร อัลบะญะลี มรณะฮ.ศ.208 :
เชคตูซีกล่าวว่า : เชื่อถือได้  ดูฟะฮ์ร็อสตูซี่  อันดับที่  131
อันนะญาชีกล่าวว่า : เชื่อถือได้  ดูริญาลนะญาชี  อันดับที่  304
อิบนิดาวูดกล่าวว่า : เชื่อถือได้  ดูริญาลอิบนิดาวูด  อันดับที่  303
อัลลามะฮ์ฮิลลี่กล่าวว่า : เชื่อถือได้  ดูคุลาเศาะตุลอักวาล  อันดับที่  7

ซะเรี๊ยะห์ อัลมุฮาริบี มรณะฮ.ศ.148 (ซะรี๊ห์ บินมุฮัมมัด บินยาซีด  ) :  
อันนะญาชีกล่าวว่า : เขารายงานหะดีษจากอะบีอับดิลละฮ์(อิม่ามศอดิก)และอิม่ามอบิลฮาซัน    ดูริญาลนะญาชี  อันดับที่  431
เชคตูซีกล่าวว่า : เชื่อถือได้ ดูอัลฟะฮ์ร็อสตูซี่  อันดับที่  279
อิบนิดาวูดกล่าวว่า  ซะรี๊ห์ได้รับคำยกย่อง ดูริญาลอิบนิดาวูด อันดับที่  603
อิม่ามศอดิก(อ)กล่าวว่า  :  صَدَقَ ذَرِيحٌ    คือซะเรี๊ยะห์นั้นได้พูดจริง  ดูมันลายะห์ฎุรุฮุลฟะกีฮ์ เล่ม 2 : 486 หะดีษที่ 3036 สถานะหะดีษ ซอฮิ๊ฮ์

  อิม่ามศอดิก ผู้นำที่ 6 กล่าวว่า
حَدِيثِي حَدِيثُ أَبِي وَ حَدِيثُ أَبِي حَدِيثُ جَدِّي وَ حَدِيثُ جَدِّي حَدِيثُ الْحُسَيْنِ وَ حَدِيثُ الْحُسَيْنِ حَدِيثُ الْحَسَنِ وَ حَدِيثُ الْحَسَنِ حَدِيثُ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ( عليه السلام ) وَ حَدِيثُ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ حَدِيثُ رَسُولِ اللَّهِ ( صلى الله عليه وآله )
หะดีษของฉันคือ หะดีษของบิดาฉัน(อิม่ามบาเก็ร), หะดีษของบิดาฉันคือหะดีษของปู่ฉัน(อิม่ามอาลีบินฮูเซน),หะดีษของปู่ฉันคือหะดีษของอิม่ามฮูเซน, หะดีษของอิม่ามฮูเซนคือหะดีษของอิม่ามฮาซัน, หะดีษของอิม่ามฮาซันคือหะดีษของอิม่ามอาลี, หะดีษของอิม่ามอาลีคือ คำพูดของท่านรอซูลุลลอฮ์(ศ)
ดูอัลกาฟี  โดยเชคกุลัยนี  เล่ม 1 : 53 หะดีษที่  14  สายรายงานหะดีษ เชื่อได้

  วิเคราะห์หะดีษ

เชคมุฮัมมัด บิน ยะอ์กูบ อัลกุลัยนี (259 - 329 ฮ.ศ.)
อันนะญาชี(372 - 450 ฮ.ศ.)กล่าวว่า : เขาเป็นคนที่มีความน่าเชื่อถือและมั่นคงมากที่สุดในเรื่องหะดีษ  ดูริญาลนะญาชี  อันดับที่  1026
เชคตูซี่(385 - 460 ฮ.ศ.)กล่าวว่า : ผู้ทรงคุณวุฒิสูง ผู้รอบรู้รายงานหะดีษต่างๆ  ดูริญาลเชคตูซี่  อันดับที่  6277
อัลลามะฮ์ ฮิลลี่(648 - 726 ฮ.ศ.)กล่าวว่า :เขาเป็นคนที่มีความน่าเชื่อถือและมั่นคงมากที่สุดในเรื่องหะดีษ  ดูคุลาเศาะตุลอักวาล  อันดับที่  36

อาลี บิน อิบรอฮีม  มีชีวิตใน ฮ.ศ. 307
อันนะญาชีกล่าวว่า : เชื่อได้ในหะดีษ มั่นคง ยึดถือได้ มัซฮับถูกต้อง  
ดูริญาลนะญาชี  อันดับที่  680
อัลลามะฮ์ ฮิลลี่กล่าวว่า : เชื่อได้ในหะดีษ มั่นคง ยึดถือได้ มัซฮับถูกต้อง    
ดูคุลาเศาะตุลอักวาล  อันดับที่  45

มุฮัมมัด บินอีซา บินอะบีด บินยักฏีน
อัลลามะฮ์ ฮิลลี่กล่าวว่า : อุละมาอ์ให้ทัศนะแตกต่างกันไปในเรื่องของเขา เชคตูซี่วิจารณ์ว่า เขา ดออีฟ  
อัลกัชชี่กล่าวว่า อาลีบินมุฮัมมัด อัลก่อตียีเล่าให้ฉันฟังว่า  ปรากฏว่าอัลฟัฎล์ บินชาซานมีความรักชอบอัลอะบีดี  ยกย่องเขาและมีใจโน้มเอียงต่อเขาโดยกล่าวว่า ในคนรุ่นเดียวกับเขานั้นไม่มีใครเหมือนเขา  
อันนะญาชีกล่าวว่า เขาคือผู้สูงส่งในหมู่อัศฮาบของเรา เชื่อถือได้
และที่แข็งแรงที่สุดในทัศนะของผม(อัลลามะฮ์ฮิลลี่)คือ  การรายงานของเขานั้นถูกยอมรับ  
ดูคุลาเศาะตุลอักวาล  อันดับที่  20

ยูนุส บิน อับดุลเราะห์มาน  เกิด 125 – 000 ฮ.ศ.
อันนะญาชีกล่าวว่า : เขาเป็นหัวหน้าคนหนึ่งในหมู่อัศฮาบของเรา  เป็นผู้นำหน้า ผู้มีฐานะภาพสูงส่ง   ดูริญาลนะญาชี  อันดับที่  1208
เชคตูซี่กล่าวว่า :  เขาเชื่อถือได้  ดูริญาลเชคตูซี่  อันดับที่  5167
อิบนุดาวูดกล่าวว่า : ในทัศนะของฉัน เขาเชื่อถือได้  ดูริญาลอิบนิกาวูด อันดับที่ 1743  

อาลี บิน มุฮัมมัด (ชื่อเต็มคือ อาลี บินอิบรอฮีม บินมุฮัมมัด บินอัลฮาซัน บินมุฮัมมัด บินอุบัยดุลลอฮ์ บินอัลฮูเซน บินอาลี บินอัลฮูเซน บินอาลี บินอะบีตอลิบ)
อันนะญาชีกล่าวว่า : เขาเชื่อถือได้ มีหะดีษที่ถูกต้อง  ดูริญาลนะญาชี  อันดับที่  687

สะฮัล บิน ซิยาด  (มีชีวิตช่วง ฮ.ศ.255)
สะฮัลใช้ชีวิตอยู่ร่วมกับอิม่ามแห่งอะฮ์ลุลบัยต์ถึงสามคน ถ้าเราเปิดหนังสืออัลกาฟีของเชคกุลัยนีหรือหนังสือกามิลุตซิยารอตของเชคอิบนุกูละวัยฮ์จะพบว่า ตำราทั้งสองเล่มได้กล่าวถึงรายงานของสะฮัลเกิน 2300 บท อันเป็นหะดีษที่มาจากอะฮ์ลุลบัยต์(อ) งานวิจัยเกี่ยวกับสะฮัล นับว่าเป็นการเปิดมิติที่สำคัญและเป็นหัวข้อที่ดียิ่งสำหรับผู้ที่ต้องการเข้าใจถึงทัศนะของนักปราชญ์สาขาอิลมุลริญาล ซึ่งสิ่งที่ต้องกล่าวถึงนั้นมีด้วยกัน 5 เรื่อง
1.    นักปราชญ์ในยุคก่อนมีทัศนะว่า  สะฮัล มีสถานะ”ดออีฟ”คือไม่แข็งแรงในการรายงาน
2.    วิธีปฏิบัติของสำนักคิดแห่งเมืองกุมกับนักรายงานหะดีษ
3.    รายงานหะดีษที่อ้างอิงไปถึงสะฮัล บินซิยาด
4.    จุดยืนของอิม่ามฮาดีกับกระแสคิดของพวกฆูลาต
5.    ทัศนะของนักปราชญ์ร่วมสมัยเกี่ยวกับสะฮัล บินซิยาด
คำวิจารณ์ของนักปราชญ์
อันนะญาชี(372-450ฮ.ศ.)วิจารณ์ว่า สะฮัล คือนักรายงานที่ดออีฟในหะดีษ ในตัวเขาไม่เป็นที่ยึดถือ และเชคอะหมัด บิน มุฮัมมัด บิน อีซา เคยยืนยันว่าเขาเป็นพวกฆูลาตและมุสาและยังได้ขับสะฮัลออกจากเมืองกุมไปที่เมืองเรย์   ดูริญาลนะญาชี  อันดับที่  490
เชคตูซี่(385 - 460 ฮ.ศ.)วิจารณ์ว่า (สะฮัล)ดออีฟ สำหรับเขามีตำรา ดูอัลฟะฮ์ร็อส ของเชคตูซี่  อันดับที่  329
แต่เชคตูซี่กลับวิจารณ์ถึงสะฮัลในหนังสือริญาลของเขาว่า สะฮัล บิน ซิยาด “เชื่อถือได้” ดูหนังสือริญาลตูซี่ อันดับที่  5699   เป็นที่รู้ดีว่าหนังสือริญาลของเชคตูซี่ได้เรียบเรียงขึ้นหลังจากหนังสืออัลฟะฮ์ร็อส
อัลฟัฎล์ บิน ชาซานกล่าวว่า สะฮัล เป็นคนโง่และอัลฟัฎล์ไม่เคยพอใจเขาและไม่เคยยกย่องเขา ดูหนังสืออิคติยารุ มะอ์ริฟะติลริญาล โดยเชคตูซี่ อันดับที่ 1068
อิบนุเฆาะฎออิรี(มีชีวิตหลัง ฮ.ศ.411)วิจารณ์ว่า สะฮัล บิน ซิยาด เป็นผู้ที่ดออีฟมาก เป็นผู้ที่เสียหายในการรายงานและศาสนา และเชคอะหมัด บิน อีซาเคยขับเขาออกจากเมืองกุม  ดูริญาลอิบนุเฆาะฎออิรี อันดับที่ 11
สัยยิดอัลคูอี ได้วิจารณ์หนังสือริญาลของอิบนุเฆาะฎออิรีว่า ผลสรุปจากสิ่งนั้นคือ หนังสือที่อ้างว่าเป็นของอิบนุเฆาะฎออิรีนั้นยังไม่ได้รับการยืนยันอย่างแน่นอน ยิ่งกว่านั้นคนบางส่วนยังแน่ใจด้วยซ้ำว่า มันเป็นหนังสือที่ถูกอุปโลกน์ขึ้นโดยฝ่ายต่อต้าน(มัซฮับ)ชีอะฮ์ที่แต่งมันขึ้นมา แล้วอ้างว่ามันคือหนังสือของอิบนุเฆาะฎออิรี ดูหนังสือมุอ์ญัมริญาลุลหะดีษ โดยสัยยิดอัลคูอี  เล่ม 1 หน้า 95-96  เรื่อง อัลอุศูลุลริญาลียะฮ์
อัลลามะฮ์ ฮิลลี่(648 - 726 ฮ.ศ.)และอิบนิดาวูด(647 - 707 ฮ.ศ.)ได้นับว่าสะฮัลเป็นหนึ่งจากบรรดานักรายงานดออีฟและมัจญ์รูฮีน(ถูกตำหนิ)
สำนักคิดชาวเมืองกุม
สถาบันกุมนับว่าเป็นแหล่งความคิด วัฒนธรรมและวิชาการศาสนา ยิ่งกว่านั้นยังเป็นศูนย์รวมความโปรดปรานของพระเจ้าอีกด้วย เพียงพอแล้วด้วยความภาคภูมิใจของเมืองนี้ที่เป็นสุสานฝังร่างของท่านหญิงฟาติมะฮ์มะอ์ซูมะฮ์ บุตรีของอิม่ามมูซา บิน ญะอ์ฟัร น้องสาวของอิม่ามอาลี ริฎอ(อ) อีกทั้งเป็นป้าของอิม่ามญะวาด(อ) สำนัดคิดนี้เป็นป้อมปราการอันมั่นคงของบรรดาชีอะฮ์และมีอุละมาอ์ชีอะฮ์อีกมากมายได้ลงหลักปักฐานอาศัยอยู่ที่เมืองนี้ เชคอาลี บินบาบะวัยฮฺ(บิดาเชคศอดูก)ก็ได้มาตั้งถิ่นฐานอยู่ที่นี่ ซึ่งอยู่ในยุคฆ็อยบะฮ์ซุฆรอ(ช่วงเวลาหายตัวระยะสั้นของอิม่ามมะฮ์ดี) ตรงกับสมัยนาอิบคอศ(ตัวแทนพิเศษ)คนที่สี่
มุลลา มุฮัมมัด ตะกี อัลมัจญ์ลีซี่ที่หนึ่ง(1003 - 1070 ฮ.ศ.)เล่าว่า ในสมัยเชคอาลี บิน ฮูเซน บิน มูซา บิน บาบะวัยฮ์ (มรณะ ฮ.ศ. 329 บิดาเชคศอดูก) ปรากฏว่าที่เมืองกุมในตอนนั้นมีนักรายงานหะดีษถึงสองล้านคน ดูหนังสืออัลละวาเมี๊ยะอ์(กิตาบชะเราะห์ มันลายะห์ฎุรุฮุลฟะกีฮ์) หน้า 149
สำนักคิดนี้เป็นที่รู้กันดีว่า มีความเข้มงวดอย่างมากเกี่ยวกับการถ่ายทอดรายงานหะดีษในยุคนั้น ชาวกุมมักจะขับนักรายงานหะดีษออกจากเมืองกุมด้วยสาเหตุต้องสงสัยหรือคาดเดาว่า นักรายงานคนนั้นได้รายงานหะดีษจากบรรดานักรายงานที่มัจญ์ฮู้ล(คือไม่พบประวัติ)หรือนักรายงานที่ดออีฟ สิ่งนี้ได้เคยเกิดขึ้นมาแล้วกับนักรายงานมากมาย พวกเขาต้องถูกเนรเทศออกจากเมืองกุม ด้วยสาเหตุถูกตั้งข้อหาว่าเป็นพวกฆูล๊าต(คลั่งใคล้ต่ออะฮ์ลุลบัต์แบบสุดโต่ง) พวกมีหลักความเชื่อในทางที่ผิด หรือคาดคะเนว่าเขาเป็นคนมุสา  หรือบรรดานักรายงานที่ถ่ายทอดหะดีษมุรซัล(สายรายงานที่ขาดตอน) อาทิ อิบนิอะบีอุมัยริน เป็นต้น  ท่ามกลางบรรยากาศเช่นนั้น ผู้ที่เข้มงวดต่อกฏเกณฑ์ในการถ่ายทอดหะดีษได้ตั้งข้อหากับสะฮัลและขับเขาออกจากเมืองกุม เพราะกลุ่มผู้เข้มงวดหะดีษได้กล่าวหาสะฮัลว่า ขาดความรู้และเป็นนักรายงานที่ดออีฟในการถ่ายทอดหะดีษและยึดถือหะดีษของพวกนักรายงานที่มัจญ์ฮู้ล(คือนักรายงานที่ไม่พบประวัติ)  ณ.เวลานั้นหัวหน้าใหญ่สุดของนักรายงานแห่งเมืองกุมคือ เชคอะหมัด บิน มุฮัมมัด บิน อีซา(มรณะ ฮ.ศ. 280)ในช่วงฆ็อยบะฮ์ซุฆรอ ซึ่งนับว่าสะฮัลคือสาวกคนหนึ่งของสามอิม่ามคืออิม่ามริฎอ อิม่ามญะวาดและอิม่ามฮาดี(อ)  เชคอะหมัด บิน มุฮัมมัด บิน อีซาได้เนรเทศนักรายงานที่ถูกกล่าวหาเป็นพวกฆูลาตหรือพวกที่มีหลักความเชื่อที่ฟาซิด(ผิดเพี้ยน)อย่างมากมาย
รายชื่อพวกที่ถูกขับออกจากเมืองกุม
อะหมัด บิน ฮิลาล อัลอะบัรตาอี อัลบัฆดาดี(180 – 267 ฮ.ศ.), อัลฮูเซน บิน อุบัยดิลละฮ์ อัลกุมมี ข้อหาฆูลาต ,มุฮัมมัด บิน อะรูเกาะฮ์  ,อัลกอซิม อัลยักฏีนี ,อัชชะฮ์รีย์ ,อัลฮาซัน บินมุฮัมมัด บาบา อัลกุมมี ,ฟาริส บิน ฮาติม ,อาลี บิน หัสกะฮ์ อัลกอซวีนีย์
ตำรับตำราที่อ้างอิงถึงสะฮัล บินซิยาด
เชคอัลบัรกีได้นับว่า สะฮัลเป็นหนึ่งในสาวกของอิม่ามฮาดีและอิม่ามฮาซันอัสการี(อ) และอัลกัชชีกับเชคตูซี่ก็มีทัศนะเช่นเดียวกับอัลบัรกี กล่าวคือ สะฮัลได้รายงานหะดีษจากอิม่ามญะวาด อิม่ามฮาดีและอิม่ามฮาซันอัสการี(อ)และยังมีตำราบางส่วนอ้างอิงว่าเป็นของเขาอีกด้วยเช่นกิตาบอัตเตาฮีดกับกิตาบอันนะวาดิร ตำราทั้งสองเล่มนี้มีคำอธิบายเรื่องหลากหลายรวมทั้งปัญหาต่างๆที่เขาถามมันจากบรรดาอิมามทั้งสาม แล้วสะฮัลได้บันทึกคำตอบเหล่านั้นไว้ในตำราดังกล่าว แน่นอนมีบรรดาเชคแห่งเมืองกุมรับรู้เรื่องนี้ดี ดังที่เจ้าของหนังสือมันฮะญุลมะกอล หน้า 177  ได้กล่าวเอาไว้  มีใครบ้างไหมที่เคยพบในตำราทั้งสองเล่มดังกล่าวที่ระบุถึงความเชื่อที่ผิดๆหรือเรื่องโกหกหรือความฆูลาตของสะฮัล นี่คือสิ่งที่จำเป็นต้องใช้วิจารณญาณต่อสถานะของเขา
จุดยืนของอิม่ามฮาดี(อ)ต่อพวกฆูลาต
อิม่ามฮาดีมีจุดยืนต่อต้านพวกฆูลาตชัดเจนและเด็ดขาดในขณะที่ท่านเผชิญหน้ากับคนกลุ่มนี้  เพราะทุกย่างก้าวของอิม่ามคือ การรักษาศาสนาให้พ้นจากพวกที่มีอะกีดะฮ์หลงผิดเหล่านี้ และปกป้องบรรดาผู้ศรัทธาให้พ้นจากความเชื่อที่ผิดๆ เช่นเดียวกันอิม่ามได้ประจานธาตุแท้ของเส้นทางหลงผิดนี้ ยิ่งกว่านั้นอิม่ามยังได้สาปแช่งคนกลุ่มนี้บางส่วนอีกด้วย และนี่คือการเคลื่อนไหวของอิม่ามและเป็นหน้าที่ของอิม่ามทุกคน ที่จะต้องทำหน้าที่ให้การอบรมจรรยามารยาทและการเมืองการปกครอง อีกทั้งเผยแพร่วิชาการและความคิดอิสลามให้กับสังคม ในขอบข่ายของแพทย์ที่เยียวยาความคิดที่ป่วยไข้ ไม่ว่าเขาจะอยู่ในสภาวะใดก็ตามและแม้ว่าเขาจะมีความสัมพันธ์เกี่ยวดองเป็นญาติสนิทของอิม่ามก็ตาม  ในสมัยนั้นปรากฏคนส่วนหนึ่งที่มีแนวคิดเบี่ยงเบน ตามที่เราได้กล่าวชื่อไปแล้ว พวกเขาพยายามกระทำแผนล่อลวงอยู่ในสังคมอันบริสุทธิ์ท่ามกลางผู้คน เพื่อเป้าหมายชัดเจนและสำคัญที่สุดคือ เบี่ยงเบนความสนใจของประชาชนออกไปจากการเป็นผู้นำที่แท้จริงนั่นคือบรรดาอิม่ามแห่งอะฮ์ลุลบัยต์(อ)  การปล่อยความคิดที่สร้างความสงสัยในตัวอิม่าม
ส่วนหนึ่งจากพวกฆูลาตและมุนฮะริฟคือ อาลีบินหัสกะฮ์ กอสิมอัลยักฏีนี  เมื่ออิม่ามถูกสาวกของเขาถามถึงอะกีดะฮ์ของอาลีบินหัสกะฮ์  อิม่ามตอบว่า ชายคนนี้ไม่มีสิ่งใดในศาสนาของเรา จงแยกตัวตัวออกจากเขาเสีย ดูริญาลกัชชี่ หน้า 995
มุฮัมมัดบินอีซาสาวกคนหนึ่งของอิม่ามฮาดีเล่าว่า อิม่ามอบุลฮาซันอัสการีได้เขียนจม.มาถึงฉัน ซึ่งในจม.เริ่มต้นว่า ขออัลลอฮ์ละนัตอัลกอสิมอัลยักฏีนี และขออัลลอฮ์ละนัตอาลีบินหัสกะฮ์อัลกุมมี แท้จริงชัยฏอนได้ปรากฏตัวต่ออัลกอสิมแล้วหลอกลวงเขาด้วยคำพูด ดูริญาลกัชชี่ หน้า 518  และ 996
ทัศนะนักปราชญ์ผู้เชี่ยวชาญสาขาอิลมุลริญาลเกี่ยวกับสะฮัล
เชควาฮีด อัลบะฮ์บะฮานี มรณะ ฮ.ศ.1208 ได้ให้เหตุผลว่า “สะฮัลเชื่อถือได้” ด้วยข้อมูลอ้างอิงดังต่อไปนี้
1.สะฮัลเป็นชัยคุลอิญาซะฮ์ ดังที่กล่าวไว้ในหนังสืออัลวะญีซะฮ์ ฟิลริญาลของอัลลามะฮ์มัจญ์ลิซี
2.สะฮัลได้รายงานหะดีษไว้อย่างมากมาย
3.มีนักรายงานผู้ทรงคุณวุฒิหลายคนรับรายงานหะดีษจากสะฮัล โดยเชคกุลัยนี ที่บันทึกรายงานของสะฮัลไว้ในหนังสืออุซูลกาฟี
4.กิตาบริญาลของเชคตูซีกล่าวว่า สะฮัลเชื่อได้ หนังสือเล่มนี้ได้เรียบเรียงขึ้นหลังหนังสืออัลฟะฮ์ร็อสต์ ที่กล่าวว่าสะฮัล ดออีฟในการรายงาน นั่นหมายความว่า เชคตูซีได้เปลี่ยนทัศนะที่ว่า”สะฮัล ดออีฟ” ไปสู่ทัศนะที่ว่า “เชื่อได้”
5.คำพูดที่ฟัฎล์ บินชาซานกล่าวว่า สะฮัลโง่เขลา  ไม่ใช่หลักฐานที่จะมาใช้พิสูจน์ว่าสะอัลเชื่อไม่ได้
6.รายงานของสะฮัลทั้งหมดล้วนรายงานมาจากอิม่ามทั้งสาม จึงเป็นหลักฐานชัดเจนว่า สะฮัลควรได้รับการยกย่อง
7.มีการอ้างหนังสือสองเล่มคือ อัตเตาฮีดและอันนะวาดิรว่าเป็นของสะฮัล รวมทั้งมะซาอิลต่างๆที่สะฮัลได้สอบถามจากอิมามฮาดีและอิมามฮาซันอัสการี(อ) ชาวเมืองกุมกล่าวถึงมัน ซึ่งในหนังสือนั้น ไม่มีสิ่งที่ไม่ดีงามที่บ่งบอกว่า เกิดความอ่อนแอในการรายงานหรือมีความฆูลาตในอะกีดะฮ์  ดูกิตาบมันฮัจญ์ อัลมะกอล หน้า 177
8.คำพูดของเชคนะญาชี ยังถือว่าไม่มีความชัดเจนที่จะนำมาตำหนิสะฮัล แต่เขาได้ตำหนิในหะดีษของสะฮัลและยืนยันว่ายึดถือไม่ได้ ดูริญาลนะญาชี อันดับ 490
9.คำพูดของนักปราชญ์สาขาริญาลที่ระบุว่า “สะฮัล-ดออีฟ” ก็ไม่ได้หมายความว่า ปรากฏความฟาซิกหรือมีอะกีดะฮ์ที่เบี่ยงเบนของสะฮัล
อัลลามะฮ์ อับดุลฮูเซน  อัชชะบัสตะรี ได้ให้ทัศนะว่า สะฮัลเชื่อได้ ดูกิตาบ อันนูรุลฮาดี อิลาอัศฮาบิลอิมามศอดิก(อ)
อัลลามะฮ์อันนูรีได้อธิบายอย่างยืดยาวถึงสะฮัลว่าเชื่อถือได้ และยังลบล้างคำพูดของทุกคนที่วิจารณ์ว่าสะฮัล ดออีฟ  ดูกิตาบมุสตัดรอก อัลวะซาอิล เล่ม 3 หน้า 666 และ 673
หลังจากที่เราได้นำเสนอทัศนะต่างๆของอุละมาอ์ที่เชี่ยวชาญสาขาอิลมุลริญาลไปแล้ว  และเราได้รู้แล้วว่าสะฮัล บินซิยาดได้ถูกวิจารณ์ในเชิงลบว่า เป็นพวกฆูลาต  มีอะกีดะฮ์ฟะซ๊าด และอะห์มัก(โง่เขลา)และเรื่องอื่นๆที่ทำให้เชคแห่งเมืองกุมนามว่า อะหมัด บินมุฮัมมัดบินอีซา อัลอัชอะรี(มรณะณ ฮ.ศ.280)ไม่พอใจสะฮัลและขับเขาออกจากเมืองกุม จากเรื่องราวที่เราติดตามค้นคว้ามาตลอด เราจะแสดงผลสรุปอย่างชัดเจนให้ท่านได้รับความกระจ่างเกี่ยวกับสะฮัลดังต่อไปนี้
เรื่องที่ 1 นับว่าสะฮัลบินซิยาดคือ มุหัดดิษชีอะฮ์คนหนึ่ง  รายงานหะดีษของเขาอยู่ในตำราหะดีษชีอะฮ์อย่างมากมายเกินกว่า 2299 บท ที่รวมอยู่ในสายรายงานหะดีษทั้งในหนังสืออุซูลกาฟีของเชคกุลัยนีหรือในหนังสือกามิลุตซิยารอตของเชคอิบนิกูละวัยฮ์
เรื่องที่ 2 มีความแตกต่างอย่างสิ้นเชิงระหว่างคำว่า  สะฮัลดออีฟในการรายงาน กับคำว่า สะฮัลมีอะกีดะฮ์ที่ฟาซิด
เรื่องที่ 3 สมมุตเรายอมรับว่า สะฮัลคือคนโง่ แล้วความโง่นี้ส่งผลทำให้สะฮัลเชื่อไม่ได้กระนั้นหรือ ฉะนั้นการเรียกสะฮัลว่าคนโง่ก็ไม่ได้หมายความว่าสะฮัลคือผู้ดออีฟในการรายงาน หรือรายงานหะดีษจากบรรดาคนที่ไม่มีตัวตน(มัจญ์ฮูล)หรือจากคนที่มีอะกีดะฮ์ฟาซิด ยิ่งกว่านั้นคงไม่มีสมองของคนใดเข้าใจว่าคนโง่คือคนฟาซิก
เรื่องที่ 4 ดังที่เรารู้กันดีว่า  มัดรอซะฮ์ของชาวกุม แค่ตั้งสมมุติฐานว่า ชายคนหนึ่งเป็นพวกฆูลาต  หรือรายงานหะดีษจากพวกมัจญ์ฮูลหรือจากนักรายงานหะดีษชนิดมุรซัล ชาวกุมก็จะขับเขาออกจากสำนักของพวกเขาทันที ชาวกุมได้ทำผิดพลาดในเรื่องนี้หลายครั้งหลายหนโดยที่พวกเขาได้ขับนักรายงานหะดีษที่เชื่อถือได้ออกไป แม้กระทั่งนักรายงานที่เชื่อถือได้อย่าง อิบนิอะบีอุมัยริน และนักรายงานคนอื่นๆ
จึงพอประมาณการณ์ได้ว่า การอ้างว่าสะฮัลมีหลักความเชื่อที่ฟาซิด(ใช้ไม่ได้)นั้นมาจากคำยืนยันของเชคอะหมัด บินอีซาที่ตำหนิว่าสะฮัลเป็นพวกฆูลาต
สำหรับการตอบโต้ในเรื่องนี้เพียงพอแล้วในสิ่งที่บอกเล่าถึงการกระทำของเชคอะหมัดในหนังสืออัต-ตะอ์ลีเกาะฮ์ที่รายงานมาจากปู่ของเขา ได้เล่าว่า  เชคอะหมัด บิน มุฮัมมัด บิน อีซาได้ขับนักรายงานกลุ่มหนึ่งออกจากเมืองกุม สาเหตุเพราะพวกเขาได้เล่าหะดีษจากรายงานของบรรดานักรายงานที่ดออีฟและพวกเขานำหะดีษของนักรายงานที่มีสถานะมุรซัลมาใส่ไว้ในตำราของพวกเขา ซึ่งมันเป็นการอิจญ์ติฮาดจากตัวเขา(จากเชคอะหมัดเอง) แต่ว่าเขาเป็นหัวหน้าแห่งเมืองกุมส่วนประชาชนนั้นย่อมอยู่กับบรรดาผู้มีชื่อเสียง ยกเว้นผู้ที่อัลลอฮ์ทรงปกป้องเขาเท่านั้น ดูหนังสืออัลฟะวาอิด อัลริญาลียะฮ์ โดยสัยยิดบะห์รุลอุลูม เล่ม 3 : 21  เห็นได้ชัดว่า มันเป็นความผิดพลาดของเชคอะหมัดเอง
เราได้กล่าวถึงรายชื่อบุคคลที่ถูกกล่าวหาว่าเป็นพวกฆูลาตไปแต่ต้นแล้ว ซึ่งในนั้นไม่มีชื่อสะฮัล บิน ซิยาดรวมอยู่ด้วยเหมือนที่กล่าวถึงอัลยักฏีนีและคนอื่นๆ
เรื่องที่ 5 หนังสือของสะฮัลสองเล่มที่ชื่อ อัตเตาฮีดและอันนะวาดิร เนื้อหาในหนังสือทั้งสองนั้นมิได้กล่าวถึงสิ่งใดที่ระบุถึงความฆูลาตของเขา และตำราทั้งสองนี้ได้กล่าวถึงคำถามต่างๆที่สะฮัลได้ไตร่ถามมันจากอิม่ามฮาดีและอิม่ามฮาซันอัสการี ซึ่งบรรดาเชคได้กล่าวอ้างอิงถึงมัน โดยเฉพาะเชคแห่งเมืองกุมส่วนหนึ่ง ซึ่งในนั้นไม่มีสิ่งใดเลยที่บ่งบอกว่ามีความอ่อนแอในการรายงานหรือมีความฆูลาตในหลักความเชื่อ ดูหนังสือมันฮัจญ์อัลมะกอล หน้า 177
เรื่องที่ 6 เชคตูซี่ได้ให้ทัศนะว่า”สะฮัลเชื่อถือ”ไว้ได้ในหนังสือริญาลของเขา ซึ่งหนังสือริญาลเล่มนี้เชคตูซี่ได้เรียบเรียงขึ้นหลังหนังสืออัลฟะฮ์ร็อสต์ของเขา แสดงว่า เชคตูซีได้รับความกระจ่างเกี่ยวกับสะฮัล ดังนั้นเขาจึงเปลี่ยนทัศนะที่ว่า”ไม่น่าเชื่อถือ” ไปสู่ทัศนะที่ว่า “สะฮัลนั้นเชื่อถือได้”
เรื่องที่ 7 อัลลามะฮ์ อัลมามกอนี (1290 – 1351 ฮ.ศ.) กล่าวว่า นักปราชญ์ชีอะฮ์รวมทั้งอาจารย์ของพวกเราส่วนหนึ่งได้รับรายงานหะดีษจากสะฮัล อาทิเช่น เชคศอดูกและเชคอิบนุกูละวัยฮ์ และที่ชัดเจนนั้นสะฮัลยังเป็นอาจารย์คนหนึ่งของเชคกุลัยนี ซึ่งอัลกุลัยนีได้รายงานหะดีษโดยตรงจากเขาไว้มากมายประมาณ 1,300 บท จะพบว่าในอุศูลกาฟี ใน”กิตาบ อัด-ดิยาต” ทั้งหมดเป็นรายงานที่มาจากสะฮัล บินซิยาดทั้งสิ้น เราจะเห็นสายรายงานเหล่านั้นระบุคำนิยามว่า “ อิดดะตุม มินอัศฮาบินา อันสะฮัล บิน ซิยาด  แปลว่า กลุ่มหนึ่งจากอาจารย์ของเราได้รายงานจากสะฮัล บิน ซิยาดซึ่งบรรดานักรายงานที่ได้รับการยกย่องกลุ่มนี้คือ
1, มุฮัมมัด บิน ญะอ์ฟัร บิน มุฮัมมัด บิน เอานิน อัลอะซะดี
2, มุฮัมมัด บิน อัลฮาซัน อัศศ็อฟฟาร
3, อาลี บิน มุฮัมมัด บิน อะบาน อัลรอซี อัลกุลัยนี
4, มุฮัมมัด บิน อะกีลิน  อัลกุลัยนี
5, สะฮัล บิน ซิยาด
บทสรุป - จากที่อธิบายผ่านมาเป็นที่กระจ่างชัดแล้วว่า  ลักษณะต่างๆที่กล่าวหาสถานะของสะฮัลนั้นหาได้มีรากฐานที่มาของความถูกต้องและให้ความเป็นธรรมเลยสำหรับเขา

มุฮัมมัด บิน อีซา (ได้วิจารณ์ไปแล้วที่ชื่อมุฮัมมัด บินอีซา บินอะบีด บินยักฏีน)

ยูนุส  บิน อับดุลเราะห์มาน  (ได้วิจารณ์ไปแล้ว)

อิบนุ มุสกาน (อับดุลลอฮ์ บินมุสกาน)
อันนะญาชีกล่าวว่า : เขาเชื่อถือได้ ดูริญาลนะญาชี  อันดับที่  559
เชคตูซี่กล่าวว่า :  เขาเชื่อถือได้  ดูอัลฟะฮ์ร็อส ตูซี่  อันดับที่  429

อะบีบะศีร  มีสองคนที่ใช้ฉายานี้คือ

1. ยะห์ยา บิน อะบิลกอสิม อะบูบะศีร อัลอะซะดี  มรณะ ฮ.ศ. 150
อันนะญาชีกล่าวว่า : เขาเชื่อถือได้ ดูริญาลนะญาชี  อันดับที่  1187
เชคตูซี่กล่าวว่า :  เขาเป็นตาบิอี   ดูอัลฟะฮ์ร็อส ตูซี่  อันดับที่  4792

2. อะบูบะศีร  ลัยษ์ บิน อัลบุคตะรี อัลมุรอดี
อันนะญาชี(372 - 450 ฮ.ศ.)กล่าวว่า : ลัยษ์ บิน อัลบุคตะรี อัลมุรอดี  อะบูมุฮัมมัด บางคนเรียก อะบูบะศีร อัลอัศฆ็อร เขารายงานจากอิมามบาเก็รและอิมามศอดิก(อ) เขามีกิตาบ คนกลุ่มหนึ่งรายงานหะดีษจากเขา  ดูริญาลนะญาชี  อันดับที่  876
เชคตูซี่(385 - 460 ฮ.ศ.)กล่าวว่า :  ลัยษ์ บิน อัลบุคตะรี อัลมุรอดี  ฉายาอะบูบะศีร ชาวกูฟะฮ์ ดูริญาลเชคตูซี่  อันดับที่  1568
อัลลามะฮ์ ฮิลลี่(648 - 726 ฮ.ศ.)กล่าวว่า :  ในทัศนะของฉัน เขาเชื่อถือได้ ดูคุลาเศาะตุลอักวาล  หน้า  220  ฟัศล์ที่ 22 หมวดอักษร ลาม  อันดับที่ 2

  วิเคราะห์สายรายงาน

มุฮัมมัด บินอัลฮูเซน บิน อะบิลคอตต็อบ  มรณะฮ.ศ. 343   
อันนะญาชีกล่าวว่า  :  เชื่อถือได้ในการรายงาน ดูริญาลนะญาชี อันดับที่ 1042

สะฮัล บิน ซิยาด (ได้วิจารณ์ไปแล้ว)

มุฮัมมัด บิน อีซา บิน อะบีด บิน ยักฏีน
เชคตูซี่วิจารณ์ว่า เขา ดออีฟ  ฝ่านอันนะญาชีกล่าวว่า เขาเชื่อถือได้
(อัลลามะฮ์ฮิลลี่กล่าวว่า)ที่แข็งแรงที่สุดในทัศนะของผมคือ  การรายงานของเขานั้นถูกยอมรับ  
ดูคุลาเศาะตุลอักวาล  อันดับที่  20

มุฮัมมัด บิน ยะห์ยา อัลอัฏฏ็อร
อันนะญาชีกล่าวว่า  :  เชื่อถือได้ในการรายงาน  ดูริญาลนะญาชี อันดับที่ 946

มุฮัมมัด บิน อัลฮูเซน (ได้วิจารณ์ไปแล้ว) ทั้งสามคนนี้ได้รายงานหะดีษนี้จาก  

มุฮัมมัด บิน สินาน  มรณะ ฮ.ศ. 220
อัลลามะฮ์ฮิลลีกล่าวว่า อุละมาอ์ของเรามีทัศนะไม่ตรงกันเกี่ยวกับเขาคือ เชคมุฟีดกล่าวว่า เขาเชื่อได้ ส่วนเชคตูซี่ถือว่าเขาดออีฟ ฝ่ายอันนะญาชีและอิบนุเฆาะฎออิรีกล่าวว่า เขาดออีฟ ฆูลาต รายงานของเขาไม่ถูกยอมรับ และอัลกัชชีได้กล่าวรายงานถึงเขาทั้งในทางลบและในทางให้การยกย่องเช่นกัน ในทัศนะของฉันคือ ตะวักกุฟ คือไม่แสดงทัศนะใดๆในสิ่งที่เขารายงาน  ดูคุลาเศาะตุลอักวาล  ฟัศล์ที่ 22 อักษร มีม หน้า   369

อิสมาอีล บิน ญาบิร อัลค็อษอะมี
เชคตูซีกล่าวว่า  :  เชื่อถือได้ในการรายงาน ดูริญาลเชคตูซี อันดับที่ 1246

อับดุลกะรีม บิน อัมรูว์
อันนะญาชีกล่าวว่า  :  เชื่อถือได้ในการรายงาน  ดูริญาลนะญาชี อันดับที่ 645

อับดุลหะมีด บิน อะบี อัดดัยลัม อัลกูฟี
เชคอับดุลฮูเซน อัชชะบัสตะรี กล่าวว่า  เขาคือนักรายงานชีอะฮ์อิมามียะฮ์ที่เชื่อถือได้คนหนึ่ง และบางคนกล่าวว่า เขาเป็นนักรายงานที่ดออีฟ ดูกิตาบ อัศฮาบุลอิมาม อัศศอดิก(อ)  เล่ม  3 : 173 อันดับ 1749
  วิเคราะห์สายรายงาน
เชคศอดูก→ อะหมัดบินซิยาดบินญะอ์ฟัร อัลฮะมะดานี→ อาลีบินอิบรอฮีม บินฮาชิมจากบิดาเขา→ มุฮัมมัดบินอะบีอุมัยริน→ ฆิยาษบินอิบรอฮีม→ญะอ์ฟัรบินมุฮัมมัด→มุฮัมมัดบินอาลี →อาลีบินฮูเซน→ฮูเซนบินอาลี→อมีรุลมุอ์มินีน(อิม่ามอาลี) → ท่านรอซูลุลลอฮ์(ศ)

1,เชคศอดูก : อะบูญะอ์ฟัร มุฮัมมัด บิน อาลี บิน ฮูเซน บิน บาบะวัยฮ์ อัลกุมมี
อันนะญาชี(372 - 450 ฮ.ศ.)กล่าวว่า : คือเชคและฟะกีฮ์ของเรา หัวหน้ากลุ่มที่เมืองคูรอซาน  ดูริญาลนะญาชี  อันดับที่  1049
เชคตูซี่(385 - 460 ฮ.ศ.)กล่าวว่า : ผู้ทรงคุณวุฒิสูง นักท่องจำ(หะดีษ) ผู้รอบรู้วิชาฟิกฮ์,หะดีษและชีวประวัตินักรายงานหะดีษ   ดูริญาลเชคตูซี่  อันดับที่  6275
อิบนิดาวูด(647 - 707 ฮ.ศ.)กล่าวว่า : ผู้ทรงคุณวุฒิสูง นักท่องจำ ผู้รอบรู้วิชาฟิกฮ์และหะดีษ เชคและฟะกีฮ์ของกลุ่ม(ชีอะฮ์)  ดูริญาลอิบนิดาวูด  อันดับที่  1455
อัลลามะฮ์ ฮิลลี่(648 - 726 ฮ.ศ.)กล่าวว่า : ผู้ทรงคุณวุฒิ นักท่องจำหะดีษ ผู้รอบรู้วิชาชีวประวัตินักรายงานหะดีษ นักวิจารณ์หะดีษ ในเมืองกุมไม่มีใครเหมือนเขาในความจำและความรู้อันมากมายของเขา  ดูคุลาเศาะตุลอักวาล  อันดับที่  44

2,อะหมัด บิน ซิยาด บินญะอ์ฟัร อัลฮะมะดานี  : ซอฮาบะฮ์ของอิม่ามที่ 10 อัลฮาดี
อิบนิดาวูด(647 - 707 ฮ.ศ.)กล่าวว่า : เชื่อถือได้  ดูริญาลอิบนิดาวูด  อันดับที่  77
อัลลามะฮ์ ฮิลลี่(648 - 726 ฮ.ศ.)กล่าวว่า : เชื่อถือได้  ดูคุลาเศาะตุลอักวาล  อันดับที่  37
สัยยิดอาลี อัลบุรูญัรดีกล่าวว่า  เขาเชื่อถือได้  อะบูญะอ์ฟัร บินบาบะวัยฮ์(เชคศอดูก)รายงานหะดีษจากเขาและให้การยกย่องเขาไว้ในหนังสือกะลาลุดดีนโดยกล่าวว่า เขาเชื่อได้ มีศาสนา ผู้ทรงคุณวุฒิ เขาได้รับความเชื่อถือในหนังสือคุลาเศาะตุลอักวาลและยังได้รับการยกย่องเช่นกัน ฉะนั้นนักรายงานคนนี้ ถูกยอมรับการรายงานโดยไม่ต้องสงสัย   ดูเฏาะรออิฟุลมะกอล  อันดับที่ 772

3,อาลี บิน อิบรอฮีม บินฮาชิม รายงานจากบิดาเขา  : ซอฮาบะฮ์ของอิม่ามที่ 9 อัลญะวาด   อาลีรายงานหะดีษนี้จากบิดาเขาคืออิบรอฮีม อยู่ในยุคของอิม่ามที่ 8 อัลริฎอ การรายงานของทั้งสองเชื่อถือได้
อันนะญาชี(372 - 450 ฮ.ศ.)กล่าวว่า : เชื่อถือได้ในหะดีษ มั่นคง ผู้ได้รับการยึดถือ มีมัซฮับถูกต้อง  ดูริญาลนะญาชี  อันดับที่  680
อิบนิดาวูด(647 - 707 ฮ.ศ.)กล่าวว่า : เชื่อถือได้ในหะดีษ มั่นคง ผู้ได้รับการยึดถือ มีมัซฮับถูกต้อง  ดูริญาลอิบนิดาวูด  อันดับที่  1018
อัลลามะฮ์ ฮิลลี่(648 - 726 ฮ.ศ.)กล่าวว่า : เชื่อถือได้ในหะดีษ มั่นคง ผู้ได้รับการยึดถือ มีมัซฮับถูกต้อง  ดูคุลาเศาะตุลอักวาล  อันดับที่  45

อิบรอฮีม บิน ฮาชิม
อัลลามะฮ์ ฮิลลี่(648 - 726 ฮ.ศ.)กล่าวว่า :
وَلَمْ أَقِفْ لِاَحَدٍ مِنْ أَصْحاَبِناَ عَلَى قَوْلٍ فِي الْقَدْحِ فِيْهِ، وَلاَ عَلَى تَعْدِيْلِهِ بِالتَّنْصِيْصِ وَالرِّوَاياَتُ عَنْهُ كَثِيْرَةً، وَالْاَرْجَحُ قَبُوْلُ قَوْلِهِ
ฉันไม่พบคนใดจากอัศฮาบของเราได้กล่าวตำหนิในตัวเขาหรือยกย่องเขาด้วยหลักฐานที่ชัดเจนและมีรายงานหะดีษมาจากเขามากมาย และที่มีน้ำหนักมากที่สุดคือ คำพูดของเขาถูกยอมรับ   ดูคุลาเศาะตุลอักวาล  อันดับที่  09

4, มุฮัมมัด บิน อะบีอุมัยริน  : มรณะ ฮ.ศ.217  ซอฮาบะฮ์ของอิม่ามที่ 7 อัลกาซิม
อันนะญาชี(372 - 450 ฮ.ศ.) ,เชคตูซี่(385 - 460 ฮ.ศ.) ,อิบนิดาวูด(647 - 707 ฮ.ศ.)และอัลลามะฮ์ ฮิลลี่(648 - 726 ฮ.ศ.)กล่าวว่า :  เชื่อถือได้ในการรายงาน  ชื่อของอะบีอุมัยรินคือซิยาด บินอีซา เป็นผู้มีความน่าเชื่อถือมากที่สุดในหมู่มนุษย์ตามทัศนะของชีอะฮ์และซุนนี่
ดูริญาลนะญาชี  อันดับ 887 ,ริญาลเชคตูซี่  อันดับ 5413  ,ริญาลอิบนิดาวูด  อันดับ 1272  , และคุลาเศาะตุลอักวาล อันดับ 17

5, ฆิยาษ บิน อิบรอฮีม : ซอฮาบะฮ์ของอิม่ามที่ 6 อัศศอดิก
อันนะญาชี(372 - 450 ฮ.ศ.)กล่าวว่า : เชื่อถือได้ รายงานหะดีษจากอิม่ามศอดิก(อ)
ดูริญาลนะญาชี  อันดับที่  833
อัลลามะฮ์ ฮิลลี่(648 - 726 ฮ.ศ.)กล่าวว่า : เชื่อถือได้  ดูคุลาเศาะตุลอักวาล  อันดับที่  01 หมวดอักษร เฆน

6, ญะอ์ฟัร บิน มุฮัมมัด อัศศอดิก อิม่ามที่ 6 ตาบิอี เกิดที่มะดีนะฮ์ (ฮ.ศ.83 – 148 )
อิบนุฮิบบานกล่าวว่า  :  ญะอ์ฟัร บิน มุฮัมมัด  รายงานหะดีษจากบิดาของเขา  เป็นผู้รอบรู้และผู้ทรงคุณวุฒิคนหนึ่งจากบรรดาสัยยิดแห่งอะฮ์ลุลบัยต์      
ดูอัษษิกอต โดยอิบนิฮิบบาน  อันดับ 226
อิบนุหะญัรกล่าวว่า : ญะอ์ฟัร บิน มุฮัมมัด  รู้จักกันในนามอัศศอดิก(ผู้มีวาจาสัตย์)  เชื่อถือได้  เป็นผู้รู้  เป็นอิม่าม  ดูตักรีบุตตะฮ์ซีบ  อันดับ 950   
อิสฮ๊าก บิน รอฮะวัยฮ์กล่าวว่า     
قُلْتُ لِلشاَّفِعِىِّ كَيْفَ جَعْفَرُبْنُ مُحَمَّدٍ عِنْدَكَ قاَلَ ثِقَةٌ
ฉันกล่าวกับอิม่ามชาฟิอีว่า ในทัศนะท่าน ญะอ์ฟัร บิน มุฮัมมัดเป็นอย่างไร  เขาตอบว่า  เชื่อถือได้    
يَحْيَى بْنُ مَعِينٍ قاَلَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ ثِقَةً
 ยะห์ยา บิน มะอีนกล่าวว่า  ญะอ์ฟัร บิน มุฮัมมัด  เชื่อถือได้
عَبْدُ الرَّحْمن قاَلَ سَمِعْتُ أَبِىْ يَقُوْلُ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ ثِقَةً لاَ يُسْأَلُ عَنْ مِثْلِهِ
อับดุลเราะห์มานกล่าวว่า  ฉันได้ยินบิดาของฉันกล่าวว่า  ญะอ์ฟัร บิน มุฮัมมัด เชื่อถือได้ไม่ต้องถามถึงว่าจะมีใครเหมือนเขา    
ดูอัลญัรฮุ วัตตะอ์ดีล โดยอิบนิ อะบีฮาติม  อันดับ 1987

7, มุฮัมมัด บิน อาลี  (อัลบาเก็ร) อิม่ามที่ 5  ตาบิอี เกิดที่มะดีนะฮ์  ( ฮ.ศ.57 – 95 )
อิบนุอะบีฮาติมกล่าวว่า :  มุฮัมมัด บิน อาลี  อะบูญะอ์ฟัร  รายงานจากญาบิร บิน อับดุลลอฮ์และบิดาของเขาคืออาลี บิน ฮูเซน ผู้ที่รายงานจากเขาคือบุตรของเขาชื่อ ญะอ์ฟัร บิน มุฮัมมัด   ดูอัลญัรฮุ วัตตะอ์ดีล  อันดับ 117   
อัลอิจญ์ลีกล่าวว่า : มุฮัมมัด บิน อาลี เป็นตาบิอี เชื่อถือได้     
ดูอัษษิกอต โดยอัลอิจญ์ลี  อันดับ 1630
อิบนุหะญัรกล่าวว่า   : มุฮัมมัด บิน อาลี อัลบาเก็ร   เชื่อถือได้  
ดูตักรีบุตตะฮ์ซีบ  อันดับ 6151  
อัซซะฮะบีกล่าวว่า : อะบูญะอ์ฟัร  มุฮัมมัด บิน อาลี  บุตรซัยนุลอาบิดีน  นักท่องจำหะดีษ มีมติว่าให้ยึดหะดีษของอะบูญะอ์ฟัรเป็นหลักฐานได้  
ดูสิยัร อะอ์ลามุน นุบะลาอ์ อันดับ 158

8, อาลี บิน ฮูเซน (อัสสัจญ๊าด)อิม่ามที่ 4  ตาบิอี เกิดที่มะดีนะฮ์ (ฮ.ศ.38 – 114)
อัลอิจญ์ลีกล่าวว่า  :  อาลี บิน ฮูเซน เป็นตาบิอี  เชื่อถือได้ และเป็นคนซอและห์  
ดูอัษษิกอต โดยอิจญ์ลี  อันดับ 1293  
อิบนุหะญัรกล่าวว่า : อาลี บิน ฮูเซน ซัยนุลอาบิดีน  เชื่อถือได้  มีความมั่นคง  อาบิ๊ด  ฟะกีฮ์  ฟาดิ้ล มัชฮู้ร   ดูตักรีบุตตะฮ์ซีบ  อันดับ 4715
อัซซะฮะบีกล่าวว่า  : อาลี บิน ฮูเซน  คือสัยยิด  เป็นอิม่ามผู้นำ    
ดูสิยัร อะอ์ลามุน นุบะลาอ์  อันดับ 157

9, ฮูเซน บิน อาลี  อิม่ามที่ 3  ซอฮาบะฮ์
อิบนุหะญัรกล่าวว่า : ฮูเซน บิน อาลี บิน อะบีตอลิบ หลานชายท่านรอซูล(ศ)  
ดูตักรีบุตตะฮ์ซีบ  อันดับ 1334      
ท่านรอซูล(ศ)กล่าวว่า  
الحَسَـنُ ‏ ‏وَالْحُسَـيْنُ ‏ ‏سَـيِّدَا شَـبَابِ أهْلِ الْجَـنَّة
ฮาซันและฮูเซนคือหัวหน้าชายหนุ่มแห่งชาวสวรรค์  ดูซอฮิฮ์ติรมิซี  หะดีษที่  2965

10, อะมีรุลมุอ์มินีน  คืออาลี บิน อะบีตอลิบ อิม่ามที่ 1  เป็นซอฮาบะฮ์
เกิดในกะอ์บะฮ์ นครมักกะฮ์  (ก่อนฮ.ศ.23  มรณะ ฮ.ศ. 41)
อิบนุหะญัรกล่าวว่า   :
عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِب بن عَبْدِ الْمُطَّلِبِ بْنِ هَاشِمٍ الهاشمي ابنُ عَمِّ رسول الله (ص) وَزَوْجُ اِبْنَتِهِ مِنَ الساَّبِقِيْنَ الْأَوَّلِيْنَ وَرَجَّحَ جَمْعٌ أَنَّهُ أَوَّلُ مَنْ أَسْلَمَ
อาลี บิน อะบีตอลิบ บุตรของลุงของท่านรอซูล(ศ) สามีบุตรีของท่านรอซูลฯ  หนึ่งจากบรรดาซาบิกีน อัลเอาวะลีน   ปราชญ์กลุ่มหนึ่งให้น้ำหนักว่า  เขาคือชายคนแรกที่เข้ารับอิสลาม   ดูตักรีบุตตะฮ์ซีบ  อันดับ 4753