อิมามมะฮ์ดี (อ.) ในทัศนะอัลกุรอานและฮะดีษต่างๆ

 

อิมามมะฮ์ดีในทัศนะอัล-กุรอาน

อัลกุรอานคือ แหล่งที่มาที่สำคัญแห่งวิชาการสูงสุดของพระผู้เป็นเจ้า เป็นวิชาการที่มีความอมตะอันเป็นความต้องการของประชาชาติมากที่สุด เป็นมหาคัมภีร์ที่มีความถูกต้องทั้งฉบับตั้งแต่ต้นจนจบ อธิบายเหตุการณ์ต่าง ๆ ของโลกทั้งในอดีตและอนาคตได้อย่างถูกต้องแม่นยำ มิได้ปิดบังสัจธรรมความจริงแต่อย่างใด แน่นอน เป็นที่ประจักษ์ว่าวิชาการทั้งหลายซ่อนอยู่ในโองการต่าง ๆ ของอัล-กุรอาน ผู้ที่จะได้รับวิชาการอันลุ่มลึกและสัจธรรมความจริงต่าง ๆ คือ ผู้อรรถาธิบายอัลกุรอานที่แท้จริงซึ่งได้แก่ท่านศาสดา (ซ็อล ฯ) และบรรดามามผู้บริสุทธิ์ (อ.)

 

การยืนหยัดครั้งยิ่งใหญ่เพื่อเรียกร้องสัจธรรมโดยตัวแทนของพระองค์ เป็นความจริงที่ไม่อาจปฏิเสธได้ เนื่องจากอัลกุรอานหลายโองการกล่าวถึงความจริงประการนี้ไว้ ประกอบกับรายงานอีกจำนวนมากกล่าวอธิบายโองการเหล่านั้น ซึ่งจะขอกล่าวเป็นตัวอย่างสักสองสามโองการดังต่อไปนี้

 

อัลกุรอาน บทอัลอัมบิยาอ์ โองการที่ 105 กล่าวว่า

 

وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ 

 

แน่นอน เราได้บันทึกไว้ในคัมภีร์อัซซะบูรหลังจากอัซซิกร์ (เตารอต) ว่า แท้จริง ปวงบ่าวของเราที่ดีมีคุณธรรมจะเป็นผู้สืบมรดก (ปกครอง) แผ่นดิน

 

อิมามบากิร (อ.) กล่าวว่า จุดประสงค์ของปวงบ่าวที่ดีมีคุณธรรมเป็นผู้สืบทอดมรดกได้แก่ อิมามมะฮ์ดี (อ.) และบรรดาผู้ช่วยเหลือเขา[1]

 

   อัลกุรอาน บท อัลเกาะซ็อซ โองการที่ 5 กล่าวว่า

 

وَنُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ 

 

และเราปรารถนาที่จะให้ความโปรดปรานแก่บรรดาผู้ที่อ่อนแอในแผ่นดิน และเราจะทำให้พวกเขาเป็นผู้นำ (ประชาชน) และจะทำให้พวกเขาเป็นผู้สืบทอดมรดก

 

อิมามอะลี (อ.) กล่าวว่า จุดประสงค์ของคำว่า ผู้อ่อนแอ หมายถึงครอบครัวของท่านศาสดาหลังจากความเพียรพยายามและความทุกข์ทรมาน มะฮ์ดีจะเป็นผู้ปรับปรุงแก้ไข และนำพวกเขาไปสู่ความเจริญรุ่งเรือง เขาจะเป็นผู้ทำให้เหล่าศัตรูพินาศล่มจมตกอยู่ในความตกต่ำ[2]

 

อัลกุรอาน บทฮูด บางตอนจากโองการที่ 86 กล่าวว่า

 

بَقِيَّةُ اللّهِ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ

 

สิ่งที่เหลืออยู่ของอัลลอฮ์ ดียิ่งสำหรับพวกท่าน ถ้าพวกท่านเป็นผู้ศรัทธา

 

อิมามบากิร (อ.) กล่าวว่า เมื่ออิมามมะฮ์ดีปรากฏกายออกมา ท่านจะยืนท้าวผนังกะอ์บะฮ์ และกล่าวสุนทรพจน์คือโองการข้างต้นเป็นครั้งแรก หลังจากนั้นท่านจะกล่าวว่า

 

اَنَا بَقِيَّةُ اللَّهِ فِي الْاَرْضِهِ وَ خَلِيْفِتِهِ وَ حُجَّتِهِ عَلَيْكُمْ

 

ฉันคือสิ่งที่เหลืออยู่ของอัลลอฮ์บนหน้าแผ่นดิน ฉันตัวแทนของพระองค์ และฉันเป็นข้อพิสูจน์ของพระองค์ในหมู่พวกเจ้า

 

หลังจากนั้น ทุกคนจะกล่าวสลามให้ท่านว่า ขอความสันติพึงมีแด่ท่าน โอ้ผู้ยังคงเหลืออยู่ของอัลลอฮ์บนหน้าแผ่นดิน  [3]

(اَلسَّلَامُ عَلَيْكَ يَا بَقِيَّةُ اللَّهِ فِي الْاَرْضِهِ)

 

       อัลกุรอาน บทอัล-ฮะดีด โองการที่ 17 กล่าวว่า

 

اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا قَدْ بَيَّنَّا لَكُمُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ 

 

พึงทราบเถิดว่า แท้จริงอัลลอฮ์ทรงให้ชีวิตชีวาแก่แผ่นดินหลังจากได้แห้งแล้ง แน่นอน เราได้สาธยายสัญญาณทั้งหลายของเราแก่สูเจ้า เพื่อพวกเจ้าจะได้ใช้สติปัญญาใคร่ครวญ

 

อิมามศอดิก (อ.) กล่าวว่า จุดประสงค์คือ พระเจ้าทรงให้ชีวิตชีวาแก่แผ่นดิน โดยน้ำมือของอิมามมะฮ์ดี ผู้สร้างความยุติธรรมปกครองโลกหลังจากท่านได้ปรากฏกายออกมา ดังนั้น ผู้กดขี่ทั้งหลายจะตายจากโลกไปอย่างผู้หลงทาง[4]

 

อิมามมะฮ์ดี (อ.) ในทัศนะของฮะดีษ

ประเด็นที่เกี่ยวกับอิมามมะฮ์ดี (อ.) เป็นประเด็นที่มีรายงานจำนวนมากมายกล่าวถึง ซึ่งสามารถแบ่งรายงานเป็นขั้นตอนตั้งแต่เริ่มประสูติ วัยเด็ก ช่วงการเร้นกายในระยะสั้นและระยะยาว สัญลักษณ์ของการปรากฏกาย ช่วงการปรากฏกาย และการปกครอง มีรายงานจากท่านศาสดา (ซ็อล ฯ) และบรรดาอิมามผู้บริสุทธิ์กล่าวอธิบายไว้อย่างละเอียด ทั้งในเรื่องคุณสมบัติพิเศษภายนอก จริยธรรมของท่านอิมาม คุณสมบัติต่าง ๆ ในช่วงการเร้นกาย ความประเสริฐ รางวัลของผู้รอคอยการปรากฏกาย และยังมีรายงานที่มีคุณค่ายิ่งในแง่มุมอื่นอีกมากมาย แต่สิ่งที่สำคัญยิ่งไปกว่านั้นคือ รายงานเหล่านี้มีบันทึกอยู่ในตำราอ้างอิงทั้งฝ่ายซุนนีและชีอะฮ์ ซึ่งรายงานส่วนใหญ่เป็นรายงานที่เชื่อถือได้ (มุตะวาติร)

 

กล่าวว่า สิ่งพิเศษเกี่ยวกับอิมามมะฮ์ดี (อ.) ที่ควรพิจารณาคือ บรรดาอิมามผู้บริสุทธิ์ทุกท่านกล่าวถึงประเด็นนี้ไว้ทั้งในแง่วิชาการและในมุมมองอื่น ๆ แต่สิ่งสำคัญที่สุดคือ การกล่าวถึงการยืนหยัดของอิมามในยุคสุดท้าย เพื่อเรียกร้องสัจธรรมและทำให้โลกเปี่ยมล้นไปด้วยความยุติธรรม ดั่งที่โลกเคยเปี่ยมล้นด้วยความอยุติธรรมมาก่อนหน้านี้ ณ ที่นี้จึงขอนำเสนอรายงานจากท่านศาสดา (ซ็อล ฯ) และบรรดาอิมามแต่ละท่าน ดังนี้

 

ท่านศาสดา (ซ็อล ฯ) กล่าวว่า ขอแสดงความยินดีแก่ผู้ที่ได้เห็นมะฮ์ดี ขอแสดงความยินดีแก่ผู้ที่รักมะฮ์ดี และขอแสดงความยินดีแก่ผู้เชื่อมั่นในตำแหน่งอิมามะฮ์ของมะฮ์ดี[5]

 

อิมามอะลี (อ.) กล่าวว่า จงรอคอยการปรากฏกายของอาลิมุฮัมมัดเถิด และจงอย่าหมดหวังในเมตตาของพระเจ้า แน่นอน สิ่งที่เป็นที่รักยิ่ง ณ พระองค์คือการรอคอยการปรากฏกายของมะฮ์ดี[6]

 

ท่านหญิงฟาฏิมะฮ์ (อ.) กล่าวไว้ในลุฮูฟของท่าน[7] ว่า ดังนั้น เพื่อแผ่เมตตาแก่ประชาโลก พระองค์ได้แต่งตั้งตัวแทนของพระองค์ ซึ่งจะสมบูรณ์ด้วยการมีอยู่แห่งบุตรของฮะซัน อัลอัซกะรีย์ (อ.) บุคคลที่ความสมบูรณ์ของมูซา ความรุ่งเรืองของอีซา และความอดทนของอัยยูบอยู่ในตัว[8]

 

อิมามฮะซัน มุจญ์ตะบา (อ.) กล่าวในรายงานหนึ่ง หลังจากกล่าวถึงปัญหาบางประการหลังจากท่านศาสดา (ซ็อล ฯ) จากไปว่า พระเจ้าทรงให้ชายคนหนึ่งปรากฏออกมาในยุคสุดท้าย พระองค์จะสนับสนุนเขาด้วยเหล่าบรรดามลาอิกะฮ์ของพระองค์ พระองค์จะปกป้องมวลมิตรสหายของเขา พระองค์จะให้เขาสร้างความประหลาดใจแก่ประชาโลกทั้งหลาย เขาจะทำให้โลกเปี่ยมล้นด้วยความยุติธรรมและเหตุผลที่แจ่มแจ้ง ขอแสดงความยินดีต่อผู้ที่ได้อยู่ในยุคของเขาและได้ฟังสุนทรพจน์จากเขา[9]

 

อิมามฮุเซน (อ.) กล่าวว่า พระเจ้าทรงให้ชีวิตชีวาแก่โลกโดยผ่านมะฮ์ดี หลังจากที่แห้งแล้งมาอย่างยาวนาน พระองค์จะให้เขาประกาศศาสนาอันเที่ยงธรรมให้มีชัยเหนือศาสนาทั้งหลายบนโลก แม้ว่ามวลผู้ปฏิเสธจะไม่ปรารถนาก็ตาม เขาจะเร้นกายซึ่งเป็นเหตุให้คนกลุ่มหนึ่งหันเหออกจากศาสนา และอีกกลุ่มหนึ่งยึดมั่นต่อศาสนาอย่างมั่นคง .... ดังนั้น ผู้อยู่ในช่วงการเร้นกายถ้าต่อสู้กับอธรรมการกดขี่ และความมุสาทั้งหลายบนโลก ประหนึ่งเขาได้จับดาบญิฮาดในสมัยของท่านศาสดา (ซ็อล ฯ)[10]

 

อิมามซัจญาด (อ.) กล่าวว่า บุคคลที่ยึดมั่นในความรักที่มีต่อเราในยุคการเร้นกายของมะฮ์ดี พระเจ้าจะประทานรางวัล 1,000 ชะฮีดจากสงครามอุฮุดและสงครามบะดัรแก่เขา[11]

 

อิมามมุฮัมมัด บากิร (อ.) กล่าวว่า ช่วงเวลาหนึ่งจะมาถึงประชาชาติ ซึ่งอิมามของเขาจะเร้นกาย ดังนั้น ขอแสดงความยินดีกับบุคคลที่ยึดมั่นในวิลายะฮฺของเราในช่วงการเร้นกายของเขา[12]

 

อิมามญะอ์ฟัร อัศศอดิก (อ.) กล่าวว่า สำหรับกออิม จะมีการเร้นกาย 2 ครั้ง กล่าวคือ ระยะสั้นและระยะยาว [13]

 

อิมามมูซา กาซิม (อ.) กล่าวว่า อิมามมะฮ์ดี จะเร้นกายหายไปจากสายตาของประชาชน แต่หัวใจของมวลผู้ศรัทธาจะไม่มีวันลืมเลือนท่าน[14]

 

อิมามอะลี ริฎอ (อ.) กล่าวว่า เมื่ออิมามมะฮ์ดี ลุกขึ้นยืนหยัด แผ่นดินจะสว่างไสวไปด้วยรัศมี (การมีอยู่) ของท่าน อิมามจะสร้างความยุติธรรมในหมู่ประชาชน และโลกจะเปี่ยมไปด้วยความยุติธรรม ดังนั้น จะไม่มีผู้ใดบนโลกกดขี่กันและกัน[15]

 

อิมามมุฮัมมัด ญะวาด (อ.) กล่าวว่า กออิมของเรา คือ ผู้ที่ประชาชนต่างรอคอยการปรากฏกายของเขาในช่วงที่เขาเร้นกาย และเมื่อเขายืนหยัดต่อสู้ทุกคนจะต่อสู้ตามคำสั่งของเขา[16]

 

อิมามอะลี ฮาดี (อ.) กล่าวว่า อิมามหลังจากฉัน คือ ฮะซันบุตรของฉัน และอิมามหลังจากเขา คือ กออิม บุตรชายของเขาผู้ที่จะทำให้โลกเปี่ยมล้นไปด้วยความยุติธรรม ดั่งที่โลกเปี่ยมล้นด้วยความอยุติธรรม[17]

 

อิมามฮะซัน อัซกะรี (อ.) กล่าวว่า ขอขอบคุณพระเจ้าที่มิได้ให้เราจากโลกไปจนกระทั่งพระองค์ได้แสดงผู้แทนของเรา ให้เราเห็นเขาเป็นผู้มีความคล้ายเหมือนท่านศาสดา (ซ็อล ฯ) ทั้งหน้าตาและกริยามารยาท[18]

 

อิมามมะฮ์ดี (อ.) ในทัศนะอื่นๆ

ความยินดีที่ประเสริฐสุด คือ คำเรียกร้องที่ผู้อื่นกล่าวถึงความเป็นหนึ่งในวจนะของผู้อื่น

ประเด็นเรื่องอิมามมะฮ์ดี (อ.) การยืนหยัดและการเปลี่ยนแปลงโลกของท่าน มิได้มีกล่าวไว้ในตำราของชีอะฮ์เท่านั้น ทว่าในความเชื่อ และตำราของมุสลิมนิกายอื่นก็มีการบันทึกไว้อย่างกว้างขวางเช่นกัน พวกเขาต่างเชื่อการมีอยู่ และการปรากฏกายของมะฮ์ดี หลานของท่านศาสดา (ซ็อล ฯ) บุตรของฟาฏิมะฮ์ (อ.) วิธีการเปิดเผยความเชื่อของซุนนีที่มีต่อการปรากฏกายของอิมามมะฮ์ดี ที่ดีที่สุดคือ การนำเสนอผลงานของนักวิชาการที่มีชื่อเสียงของเขา ซึ่งจะเห็นได้ว่าบรรดานักอรรถาธิบายอัล-กุรอานที่มีชื่อเสียงฝ่ายซุนนีอธิบายไว้อย่างตรงไปตรงมาถึงบางโองการว่า หมายถึงการปรากฏกายของอิมามมะฮ์ดี (อ.) ในยุคสุดท้ายของโลก เช่น ท่านฟัครุรรอซีย์ ท่านกุรฏุบีย์

 

ทำนองเดียวกันนักรายงานฮะดีษจำนวนไม่น้อยได้บันทึกฮะดีษเกี่ยวกับอิมามมะฮฺดีย์ (อ.) ไว้ในตำราของตน ซึ่งเป็นตำราที่มีชื่อเสียงและได้รับการเชื่อถือในหมู่พวกเขา เช่น ซิฮาฮุตซิตตะฮ์ หรือมุสนัดอะฮ์มัด ฮัมบัล

 

นักวิชาการบางท่านของฝ่ายซุนนีทั้งในอดีต และปัจจุบันมีการบันทึกรายงานเกี่ยวกับอิมามมะฮ์ดี (อ.) แยกต่างหาก เช่น อะบูนะอีม อิศฟาฮานี บันทึกไว้ในมัจญ์มูอะตุลอัรบะอีน (40 ฮะดีษ) ท่านซุยูฏี บันทึกไว้ใน อัลอุรฟุลวัรดี ฟี อัคบาริลมะฮ์ดีย์

ประเด็นที่ควรพิจารณา คือ มีนักวิชาการบางท่านของฝ่ายซุนนี เขียนบทความและตำราปกป้องพร้อมกับปฏิเสธแนวความเชื่อที่ปฏิเสธเรื่องราวเกี่ยวกับอิมามมะฮ์ดี เป็นตำราที่อ้างอิงเหตุผลทางวิชาการ และรายงานฮะดีษที่กล่าวถึงเรื่องราวของอิมามมะฮ์ดี (อ.) ไว้อย่างชัดเจน โดยกล่าวว่า เรื่องราวของอิมามมะฮ์ดี เป็นความจริงที่ไม่อาจปฏิเสธได้ เช่น มุฮัมมัดซิดดีก มัฆริบบี เขียนตำราหักล้างเหตุผลของอิบนิคอลดูน เป็นตำราที่เขียนขึ้นโดยใช้เหตุผล และคำท้วงติงที่หนักหน่วงยิ่ง

เหล่านี้เป็นเพียงตัวอย่างที่ฝ่ายซุนนีกล่าวถึงประเด็นของอิมามมะฮ์ดี (อ.)

ในตอนท้ายของบทนี้ ขอนำเสนอรายงานสักสองสามรายงาน จากรายงานจำนวนนับร้อยรายงานของซุนนีที่กล่าวถึงเรื่องราวของอิมามมะฮ์ดี (อ.) ซึ่งรายงานเหล่านี้ล้วนบันทึกอยู่ในตำราที่มีชื่อเสียงและได้รับการเชื่อถือจากฝ่ายซุนนี เช่น

ท่านศาสดา (ซ็อล ฯ) กล่าวว่า ถ้าแม้ว่าโลกจะมีชีวิตเหลือแค่เพียงวันเดียว อัลลอฮ์จะทรงให้วันนั้นยาวนานออกไปจนกระทั่ง มีชายคนหนึ่งจากครอบครัวของฉันยืนหยัดขึ้น ซึ่งชื่อของเขาตรงกับชื่อของฉัน

อีกรายงานหนึ่งท่านศาสดา (ซ็อล ฯ) กล่าวว่า จะมีชายคนหนึ่งจากครอบครัวของฉันยืนหยัดขึ้น ชื่อและหน้าตาของเขาจะเหมือนกับฉัน เขาจะทำให้โลกเปี่ยมไปด้วยยุติธรรม ดั่งที่โลกเคยถูกปกครองด้วยความอยุติธรรม

กล่าวว่า ความเชื่อเรื่องการปรากฏกายและการปรับปรุงโลกในยุคสุดท้าย การสถาปนาความยุติธรรมขึ้นปกครองโลกกลายเป็นความเชื่อสากลและเป็นของทุกศาสนาไปโดยปริยาย โดยเฉพาะอย่างยิ่งบรรดาศาสนิกแห่งศาสนาแห่งฟากฟ้า ต่างรอคอยการยืนหยัดของมะฮฺดีย์ ตามความเชื่อที่คัมภีร์ศักดิ์สิทธิ์ของตนได้สอนไว้ ดังเช่น คัมภีร์ซะบูร เตารอต อินญีล คัมภีร์ศักดิ์สิทธิ์ของชาวฮินดู และโซโรอัสเตอร์ คัมภีร์เหล่านี้กล่าวถึงการปรากฏกายและการปรับปรุงสังคมของผู้ที่จะมาปลดปล่อยโลกให้มีอิสรภาพ แน่นอน ทุกประชาชาติต่างเรียกฉายานามเฉพาะตามสำเนียงภาษาของตน เช่น ศาสนาโซโรอัสเตอร์เรียกอิมามมะฮ์ดีว่า ซูชิยานิซ หมายถึง ผู้ช่วยเหลือหรือผู้ให้การปลดปล่อยโลก คริสเตียนเรียกท่านว่า มะซีฮ์เมาอูด ส่วนยะฮูดีย์เรียกท่านว่า ซะรูรมีกาอีล

คำพูดบางตอนจากคัมภีร์ศักดิ์สิทธิ์ของศาสนาโซโรอัสเตอร์ กล่าวว่า

ศาสดาแห่งอาหรับเป็นศาสดาองค์สุดท้ายแห่งบรรดาศาสดาทั้งหลาย ท่านจะปรากฏกายระหว่างเทือกเขาในนครมักกะฮ์ ท่านจะรับประทานเหมือนกับประชาชนรับประทาน นั่งเหมือนกับประชาชนนั่ง ศาสนาของเขาเป็นศาสนาที่ประเสริฐที่สุด คัมภีร์ของเขาเป็นคัมภีร์ที่หักล้างคัมภีร์ทั้งหลาย....จากบุตรชายของฟาฏิมะฮ์ บุตรีแห่งศาสนทูต เขามีนามว่าดวงอาทิตย์แห่งโลก หรือเจ้าชายแห่งกาลเวลา และบุคคลที่ได้รับฉายานามว่าเจ้าชายเขาจะได้รับอนุญาตจากพระเจ้าให้เป็นตัวแทนแห่งศาสดาองค์สุดท้าย.... การปกครองของเขาจะยาวนานจนถึงวันสุดท้ายของโลก

 

แหล่งอ้างอิง

[1] ตัฟซีรกุมมี เล่ม 2 หน้า 52

 

[2] ฆัยบัต ฏูซีย์ ฮะดีษเลขที่ 143 หน้า 184

 

[3] กะมาลุดดีน เล่ม 1 หมวดที่ 32 ฮะดีษเลขที่  17 หน้าที่ 603

 

[4] ฆัยบัตนุอ์มานี หน้าที่ 32

 

[5] บิฮารุลอันวาร เล่มที่ 52 หน้าที่ 309

 

[6] เล่มเดิม หน้าที่ 123

 

[7] ในรายงานดังกล่าว ๆ ว่า ญาบิร อันศอรี กล่าวว่า ในสมัยของท่านศาสดา (ซ็อล ฯ) เราได้ไปที่บ้านของท่านหญิงฟาฏิมะฮ์ (อ.) เพื่อกล่าวแสดงความยินดีเนื่องจากการประสูติของท่านอิมามฮุเซน (อ.) ที่ประตูหน้าบ้านของท่านหญิงเราเห็นซุฮูฟสีเขียวฉบับหนึ่ง ซึ่งบันทึกนั้นเปล่งรัศมีประดุจดังแสงอาทิตย์ เราถามว่าซุฮูฟนี้คืออะไร ท่านหญิงกล่าวว่า เป็นของขวัญที่พระเจ้าทรงมอบแด่ท่านศาสดา (ซ็อล ฯ) ซึ่งภายในได้บันทึกนามของบิดาของฉัน สามีของฉัน บุตรชายทั้งสองของฉัน และนามของตัวแทนของบุตชายของฉัน ท่านศาสดา (ซ็อล ฯ) ได้มอบซุฮูฟนี้แก่ฉันเพื่อให้ฉันมีความสุข

 

[8] กะมาลุดดีน เเล่ม 1 หมวดที่ 28 ฮะดีษเลขที่ 1 หน้าที่ 569

 

[9]อัลอิฮ์ติญาจ เล่ม 2 หน้าที่ 70

 

[10] กะมาลุดดีน เล่มที่ 1 หมวดที่ 30 ฮะดีษเลขที่ 3 หน้าที่ 584

 

[11] อ้างแล้ว  เล่มที่ 1 หมวดที่ 31 หน้าที่ 592

 

[12] อ้างแล้ว เล่มที่ 1 หมวดที่ 32 ฮะดีษเลขที่ 15 หน้าที่ 602

 

[13] ฆัยบัตนุอ์มานี หมวดที่ 10  บทที่ 4 ฮะดีษเลขที่ 5 หน้าที่ 176

 

[14] อ้างแล้ว เล่มเดิม หมวดที่ 34 ฮะดีษเลขที่ 6 หน้าที่ 57

 

[15] อ้างแล้วเล่มเดิม หมวดที่ 35 ฮะดีษเลขที่ 5 หน้าที่ 60

 

[16] อ้างแล้วเล่มเดิม หมวดที่ 36 ฮะดีษเลขที่ ที่ 1 หน้าที่ 70

 

[17] อ้างแล้วเล่มเดิม หมวดที่ 37 ฮะดีษเลขที่ 10 หน้าที่ 79

 

[18] อ้างแล้วเล่มเดิม หมวดที่ 38 ฮะดีษเลขที่ หน้าที่ 118

 

ขอขอบคุณข้อมูลเว็บไซต์อัชชีอะฮ์