Tesettür Ayeti
Bismillahirrahmanirrahim
İSLAM’DA ÖRTÜNME
Cevap- Muhterem kardeşim, bu konuda bir kardeşimizin bu konuyu detaylı bir şekilde ele aldığı bir yazısını size aktarıyorum. İnşaallah gereken cevabınızı bu yazıda bulursunuz.
Yabancı erkeklere karşı kadının örtünmesi İslam dininin kesin hükümlerinden biridir. Bu hükmün İslam’a ait olduğunda hiçbir şüphe yoktur.
Kuran-ı Kerim’in ayetlerinde, Peygamber ve Ehl-i Beyt İmamlarının hadislerinde kadının örtünmesinin farz oluşu ve niteliği açıkça bildirilmiştir.
Tüm ilahi dinler, insanın derununda yerleştirilmiş eğilimi esas alarak kadına örtünmeyi farz bilmişlerdir.
İlahi dinlerin sonuncusu ve en mükemmeli olan İslam dini, Allah tarafından insanlığa gönderilen son din olarak giysiyi insanlığa verilen ilahi bir hediye olarak nitelemiş, kadına farz olan örtünmenin ölçülerini tam olarak belirlemiş ve bu vesileyle kadının örtünmesi hususundaki aşırılık ve ihmalkarlıkları dengelemeye çalışmıştır.
İslami örtüde zararlı başıboşluk ve yersiz baskı ve sınırlamalar yoktur.
Batıda yapılan propagandanın aksine kadının örtünmesi toplumsal rolünü yitirmesi, pasif ve uyuşuk bir varlık haline gelmesi anlamında değildir. İslam’da örtü kadının yabancı (mahremi olmayan) erkeklerle muaşeretinde saçlarını ve bedeninin örterek diğerlerine karşı kendisini çekici hale getirmekten sakınması anlamındadır.
İnsandaki cinsel duygunun aşırı derecede güçlü ve hararetli oluşu yüzünden İslam dini örtünme gibi bir takım hükümlerle bu duyguyu dizginlemek ve onun doğru bir şekilde tatmin olmasını sağlamak istemiştir.
Hevesli bakışlardan kaçınmak ve namahreme bakmamak hükmü kadınla erkeğin her ikisine eşit şekilde farzdır. Ancak örtünmenin erkeğe değil kadına farz oluşunun sebebi, genelde kadınların kendilerinin süslemeye ve gösterişe meraklı oldukları içindir.
Dünyanın hiçbir bölgesinde erkeklerde doğal olarak böyle bir özenti görülmemiştir. Vücudu teşhir eden ince elbiseler giymek, tahrik edici makyaj kullanmak vb. aşırılıklar hep kadınlarda görülmektedir. Bu yüzden de örtünme emri de yalnız kadınlar için koyulmuştur.
İslam’dan Önce Kadınların Örtünmesi
Tarihi kaynaklardan anlaşıldığı üzere, İslam öncesindeki çeşitli toplumlarda da kadınların örtü kullandıkları görülmüştür.
Ferid Vecdi şöyle diyor:
Lauros Ansiklopedisine göre, Araplar öteden biri örtünme usulüne bağlı milletlerden sayılırlar. Erkekler bile, burunlarının üzerine kadar yüzlerini örttüklerine göre Arap kadınların tesettürlü oluşları akla daha yatkındır.
Ancak İslam’dan önce son dönemlerde bazı kadınlar süslenerek hicapsız bir halde dışarı çıkıyorlardı. Bu durum kadın ve erkek arasında karışımın oluşmasına yol açmış ve bunun üzerine Kur’an’da örtünme emrini açıklayan ayetler inmiştir. Kureyş kabilesi ile Hevazin kabilesi arasında vuku bulan Fıcar savaşı da bu görüşü desteklemektedir.
İkd’ul ferid kitabının yazarı ficar olayı hakkında şunları kaydetmiştir:
“İkinci Ficar savaşı Kureyş ile Hevazın kabileleri arasında cereyan etti. Bu olay şöyle gelişti: Ukkaz çarşısında bir kaç Kureyş’li genç, beni Amir kabilesine mensup bir hanımın yanında oturmuşlardı. Kadının yüzü peçeli ve uzunca bir elbisesi vardı.
Kadının hareketleri, gençlerin ilgisini uyandırmış bunun üzerine kadından yüzündeki peçeyi açmasını istemişlerdi; ama kadın bunu reddetmişti.
Gençlerden biri, arkadan gelip onun elbisesinin aşağı ucunu bir dikenle elbisesinin yukarı kısmına iliştirdi ve kadın bunun farkına varmadı; oturduğu yerden kalkınca elbisesi katlanarak kısaldığı için arkası göründü.
Gençler onun bu durumuna güldüler ve yüzünü bize göstermek istemedi ama biz onun arkasını bile gördük dediler. Bu durumdan rahatsız olan kadın çığlık atarak kendi kabilesi olan Beni Amiri yardıma çağırdı.
Halk onun etrafına toplandı ve sonuçta bu iki kabile arasında kanlı bir çatışma meydana geldi. Ficar olayında Peygamber (s.a.a)’in mübarek ömründen yaklaşık on ile on beş yıl geçiyordu.
İslam’ın gelişinden yaklaşık otuz yıl önce, meydana gelen bu olay, İslam’dan önce de Arap kadınları arasında örtünme geleneği olduğunu göstermektedir.
Tahtahavi Sire-i Hişam’a yazdığı notlarda bu konuya değinerek İslam’dan öncede kadınlara karşı göz sarkıntılığı yapmanın kötü bir iş olarak kabul edildiğini vurgulamıştır. Kur’an-ı Kerim’de Hicap
Kur’an’da hicabın farz oluşu ve onun sınır ve niteliği hakkında bir çok ayet nazil olmuştur.
1. Ayet:
“Mümin kadınlara da söyle: gözlerini (haramdan) çevirsinler; namus ve iffetlerini korusunlar. Görünen kısımları müstesna olmak üzere, ziynetlerini teşhir etmesinler. Baş örtülerini, yakalarının üzerine (kadar) örtsünler.
Kocaları, babaları, kocalarının babaları, (kendi) oğulları, kocalarının oğulları, erkek kardeşleri, erkek kardeşlerinin oğulları, kız kardeşlerinin oğulları, kendi kadınları (mümin kadınlar),
ellerinin altında bululanlar (cariyeleri), erkeklerden, ailenin kadınına şehvet duymayan beyinsiz vb. tabi kimseler, yahut henüz kadınların gizli kadınlık hususiyetlerinin farkında olmayan çocuklardan başkasına ziynetlerini göstermesinler.
Gizlemekte oldukları ziynetleri anlaşılsın diye ayaklarını yere vurmasınlar (Dikkatleri üzerine çekecek tarzda yürümesinler). Ey müminler! Hep birden Allah’a tövbe ediniz ki kurtuluşa eresiniz.” (Nur suresinde 31)
Bu ayette Allah Teala, ilk önce kadınların erkeklere benzer görevlerini açıklayarak şöyle buyuruyor:
“Mümin kadınlara da söyle: gözlerini (haramdan) çevirsinler; namus ve iffetlerini korusunlar...”
Bundan sonra kadınlara has olan örtünme hükmüne üç cümlede beyan ediyor:
A: “Görünen kısımları müstesna olmak üzere, ziynetlerini teşhir etmesinler...”
Bu cümlede geçen örtülmesi gereken ziynetten maksat nedir? Sözü geçen örtülmesi farz olmayan açık ziynetler nelerdir? Bu konuda Kur’an müfessirlerinin çeşitli açıklama ve yorumları vardır.
Bazı müfessirler yüzük, bilezik ve gerdanlık gibi ziynetlerin metal vb. şeylerden yapıldığını göz önüne alarak bunların gösterilmesinin bir sakıncasının olmadığına dikkat çekerek, maksadın bu ziynetlerin takılı olduğu uzuvlar olduğunu söylemişlerdir.
Bazıları da, maksat bizzat bu ziynetlerin kendisi olduğunu ileri sürerek bunların takılı olduğu zaman gösterilmesinin haram olduğunu vurgulamışlardır. Çünkü genelde takılı olan ziynetleri göstermek kadının kendi gövdesinin bazı yerlerini göstermesini de gerektirir demişlerdir.
Bazıları da esasen Kur’an’da “ziynet” kelimesinin takılı süs eşyaları anlamına değil, tabii süsler yani vücudun güzellikleri anlamına geldiğini ve Kur’an’da, takılı süsleri ifade etmek için hülye kelimesinin kullanıldığını savunmuşlardır.
Elbette şunu bilmek gerekir ki bu tefsirler sonuç bakımından bir birinden farklı değillerdir; çünkü bu tefsirlerden hepsine göre kadının örtünmesinin bir farz olduğu bu ayette açıkça belirtilmiştir.
Ehl-i Beyt İmamlarından gelen bazı hadislere göre örtünmesi gereken iç ziynetinden maksat gerdanlık, bilezik ve halhal olduğu ifade edilmiştir.
Yine bu rivayetlere göre örtülmesi farz olmayan ve genelde açık olan ziynetlerden maksat yüzük ve göze sürülen sürme olduğu bildirilmiştir.
B. Ayette yer alan diğer bir hüküm de, “Baş örtülerini, yakalarının üzerine (kadar) örtsünler” hükmüdür.
Khimar asıl anlamı itibarıyla her örtü anlamına gelir ama genelde baş örtüsü eşarp anlamında kullanılır.
“Cuyup” Ceyb kelimesinin çoğuludur ve Arapça yaka anlamını ifade eder. Bazen de göğüsün üst kısımlarına, yani yakanın yer aldığı kısımlara denir.
Bu emirden anlaşılıyor ki Arap kadınlar, bu ayet inmeden önce, başörtülerinin uçlarını arkadan bağlıyorlardı ve bu da onların boyun ve göğüslerinden bir kısmının görülmesine sebep oluyordu.
Bu yüzden Kur’an-ı Kerim, açık bir şekilde kadının boğaz ve boynunu örtecek şekilde baş örtülerini örtmelerini emrediyor. Bu ayetin nüzul sebebi ile ilgili hadis de yukarıdaki açıklamayı teyit etmektedir.
C. Kadının örtüsünü çıkarabileceği gizli ziynetlerini gösterebileceği kimseler açıklanmış ve bunların 12 gurup olduğu ifade edilmiştir:
“Kocaları,
babaları,
kocalarının babaları,
oğulları,
kocalarının oğulları,
erkek kardeşleri,
erkek kardeşlerinin oğulları,
kız kardeşlerinin oğulları,
kendi kadınları (mümin kadınlar),
ellerinin altında bululanlar (cariyeleri),
erkeklerden, ailenin kadınına şehvet duymayan beyinsiz vb. tabi kimseler,
Henüz kadınların gizli kadınlık hususiyetlerinin farkında olmayan çocuklardan başkasına ziynetlerini göstermesinler.”
D. Ayetin açıkladığı dördüncü hüküm ise şudur: “Gizlemekte oldukları ziynetleri anlaşılsın diye ayaklarını yere vurmasınlar (Dikkatleri üzerine çekecek tarzda yürümesinler. Hatta ayaklarındaki halhal sesinin, namahrem erkekler tarafından duyulmamasına bile dikkat etsinler.)
Görüldüğü gibi bu ayette kadınlardan, iffet ölçülerine riayet etme hususunda hatta yabancı bir erkeğe ayaklarındaki halhalın sesini duyurmayacak derecede titiz ve ciddi olmaları istenmiştir.
2. Ayet:
Ahzap suresinde şöyle buyuruyor:
“Ey peygamber! Hanımlarına, kızlarına ve müminlerin kadınlarına (bir ihtiyaç için dışarı çıktıkları zaman) “cilbablarını” (dış örtülerini) üstlerine almalarını söyle. Onların tanınmaması ve incitilmemesi için en elverişli olan budur. Allah bağışlayandır, esirgeyendir.” (Ahzab suresi: 59)
Bu ayette imanlı kadınlara, adi ve ahlaksız kişilerin elinden her türlü bahaneyi almak için nasıl örtünmeleri gerektiği açıklanmıştır ve sonraki ayetlerde ise en ağır ve şiddetli bir dille münafıklar, şayiacılar ve iftiracılar tehdit edilmiştir.
Ayette şöyle deniyor:
“Ey peygamber! Hanımlarına, kızlarına ve müminlerin kadınlarına (bir ihtiyaç için dışarı çıktıkları zaman) cilbablarını / dış örtülerini üstlerine almalarını söyle. Onların tanınmaması ve incitilmemesi için en elverişli olan budur.”
Bu ayette “tanınmaktan” ne kastedildiği konusunda iki görüş söz konusu edilmiştir:
1- O dönemde var olan cariyeler genelde başları açık olarak evden dışarı çıkıyorlardı ve bazen ahlak kurallarını da riayet etmedikleri için başıboş kimseler onların yolunun üzerinde durarak sarkıntılık ediyorlardı.
Bu ayette hür Müslüman kadınların cariyelerden ayırt edilmeleri için tam anlamda örtülerine riayet etmeleri emir olunmuştur
Açıktır ki bu sözün anlamı, başıboş ve azgın insanların cariyelere karşı sarkıntılık yapmalarının meşru olduğu değil, sadece, kötü insanların elinden her türlü bahanenin alınmasının gerektiğidir.
2- Müslüman kadınların örtünme konusuna önem vermelerinin gerekli olduğu vurgulanmak istenmiştir. Yani Müslüman kadın gelişi güzel bir şekilde örtünen ve örtünmesine fazla riayet etmeyen kadınlardan olmamalı, özenle iffet ve tesettürüne önem vermeli ve bu özelliği ile tanınmalıdır.
Ayette geçen “cilbab”tan maksat nedir? Lügat bilginleri cilbab kelimesi için üç anlam zikretmiştir:
1. Baş, boyun ve göğsü iyice örten geniş bir örtü; çadır.
2. Başörtüsü.
3. Geniş elbise.
Bu anlamların birbirinden farklı olmasına rağmen ortak nokta İslam dini gereğince kadının baş ve vücudunun tesettürlü olmasının açıkça ifade edilmesidir.
Meşhur Lügat kitabı Lisan’ul Arap’ta kaydedildiği üzere cilbab’ın başörtüsünden büyük ama çarşaftan biraz küçük bir atkı anlamına geldiği daha güçlü ihtimaldir.
Bu ayette “yudnine” (yakınlaştırsınlar) kelimesiyle, tesettürleriyle kendilerini iyice örtmeleri beyan edilmiştir. Yani kadınlar tesettürlerini boş bırakarak ara sıra vücutlarının görülmesine yol açmamalıdırlar.
Bazıları, bu ayetten, kadınların yüzlerini örtmeleri gerektiğinin de emredildiğini söylemişlerdir. Ancak bize göre bu görüş doğru değildir.
Bu ayetten anlaşılıyor ki tesettür hükmü önceden inmişti, ama bazıları bu hükmü basite alıp ona gereken önemi vermedikleri için bu ayet inerek bu hükme önem verilmesi gerektiğini vurgulamıştır.
Buna binaen bu ayette mümin kadınlardan bazıları, geçmiş tutumlarından dolaylı eleştirildikleri için ve bu onlar için ağır ve üzücü olduğundan ayetin hemen sonunda “Allah bağışlayan ve rahmeti süreklidir” diye buyurmaktadır.
Yani eğer sizlerden bazılarınız cahillik ve bilgisizliğiniz yüzünden bu işte ihmalkar davrandıysanız Allah’ın sizi bağışlaması için tövbe ederek bundan sonra, tesettürünüzü iyice korumaya çalışın.
Kur’an’da kadınların iffetli olmaları ve yabancı erkeklere karşı tesettürlerini korumalarının gerekliliğini bildiren başka ayetler de Kur’an’da vardır. Biz konunun uzamaması için bu ayetleri nakletmiyoruz.
Araştırmak isteyenler Kur’an açısından üstün ve örnek kadınların kıssalarını anlatan ayetlere ve keza Peygamber (s.a.a.)’in hanımlarına verilen emirleri açıklayan ayetlere bakabilirler. Hadislerde Tesettür
İslam Peygamberi (s.a.a.) ve Ehl-i Beyt İmamları- tesettüre uyulmasıyla ilgili açık emirlerinin yanı sıra,- bizzat oluşturdukları İslami toplum ve aile yapısıyla da bunun pratikteki uygulamasını göstermişlerdi.
Tam Örtünme
Bir gün Aişe’nın kız kardeşi olan Esma, vücudunun gösteren ince bir elbiseyle Peygamberin evine geldi. Peygamber (s.a.a.) ona şöyle buyurdular:
“Ey Esma kadınlar adet olma vakitlerine ulaştıklarında (buluğa erdiklerinde) yüz ve elleri hariç vücutlarının hiçbir yerlerini göstermemelidirler.”[1]
Yine rivayet edilmiştir ki peygamber (s.a.a.)“Kadının kocasından başkası için kendisini süslemesini yasakladı ve şöyle buyurdu:
Eğer kadın kocasından başka erkekler için kendini süslerse, Allah’ın onu ateşle yakması gerekli olur.”[2]
Yine Hz. Peygamber (s.a.a.)’in şöyle buyurduğu nakledilir:
“Kim kadınlarla oturup- kalkarsa sonunda zinaya duçar olur. Ve zina eden kimsenin de sonu cehennem ateşine yakalanmak olur.”[3]
Bu hadise göre de Resulullah (s.a.a.):
“Kendisine haram olan bir kadına el veren kimse kıyamet günü zincirle bağlanmış olarak getirilir ve sonra ateşe atılmasına emredilir” buyurmuştur. [4]
Kadınların Kendilerini Erkeklere Benzetmeleri
İmam Muhammed Bakır (s.a.) şöyle buyuruyor: “Kadının kendisini erkeğe benzetmesi caiz değildir. Çünkü Allah’ın Resulu, kendini kadına benzeten erkekleri ve kendini erkeğe benzeten kadınları lanetlemiştir.”[5]
Tesettüre Uymayanların Ahiret Azabı
Hz. Ali (a.s) şöyle buyuruyor:
Bir gün Hz .Fatıma (a.s) ile Hz. Peygamber (s.a.a)’in huzuruna gittik Resululah’ın şiddetle ağladığını gördüm:
Babam ve annem sana feda olsun neden ağlıyorsunuz? dedim. Peygamber “miraca gittiğim gece ümmetimden bazı hanımların şiddetli azaba uğradıklarına şahit oldum; onların şiddetli azaba duçar oldukları için ağlıyorum.
Sonra onlardan her birinin azabını açıkladı. Hz. Fatıma: “Ey benim gözlerimin nuru bunların işledikleri günahları bana açıkla” dedi:
Resulullah (s.a.a) şöyle buyurdu:
“Saçlarından asılan kadın saçını namahrem erkeklere karşı örtmeyen kadındır.
Kendi vücudunun etini yiyen kadın ise vücudunu başkaları için süsleyen kimsedir. Ama vücudunun eti, makas ile kopartılan kadın ise kendisini başkalarına sunan kadındı. Sonra şöyle buyurdu:
Kocası kendisinden razı olan kadına ne mutlu![6]
Son olarak kadın ile erkek arasında ortak olan bir hükme dikkat çekelim. İmam Caferi Sadık aleyhisselam şöyle buyuruyor :
“(Mahrem olmayan kadın veya erkeğe) Bakışı şeytanın zehirli oklarından bir oktur. Nice bakış var ki uzun hasrete yol açar.”
Ulemanın Görüşü
Kadının elleri ve yüzü hariç tüm vücudunu örtmesi gerektiği hususunda hem Şia hem Sünni, tüm İslam mezheplerinin uleması arasında görüş birliği vardır.
İslam uleması tesettürün farz olduğunu ispatlamak için Kur’an, sünnet, icma ve akla istinat etmişlerdir.
Değerli Fakıh şeyh Muhammed Huseyn Necefi Cevahru’l-Kelam’ın kitabında Şia mektebine göre eller ve yüz hariç kadının tüm vücudunun örtülmesi gerektiğini açıklamıştır. Ayakların (topuklardan aşağı kısmının) örtülmesi gereken yerlerden olup olmadığı hususunda Şia uleması arasında ihtilaf vardır.
Şunu da eklemek gerekir ki bazı Şia uleması kadının yüzünü de örtmesini farz olduğunu söylemişlerdir.
Ehl-i Sünnet ulemasının bu husustaki görüşlerine vakıf olmak için El-Ciziri’nin el fikhu ale Mezahib’ul Arbaa’y müracaat edilebilir.
Bu makalenin sonunda Ayetullah Uzma Hümeyni(r.a)’den kadının tesettürü ile ilgili bir fetvayı nakledelim:
Sual: Acaba tesettür (kadının örtünmesi) İslam dininin zaruri hükümlerinden sayılır mı? Onu inkar edenin ve bu hükme özellikle İslam toplumunda saygısızlık gösterenin hükmü nedir?
Cevap: Tesettür hükmünün aslı (ayrıntıları değil ) İslam dininin zaruri (apaçık) hükümlerindendir; ve dinin zaruri bir hükmünü inkar edenin kafir olduğuna hüküm edilir; ancak Allah ve Peygamberi inkar etmediği bilinirse bu hariç.
Sual:
İslam’da tesettürün kadınlar için sınırları nedir? Acaba tesettür için başörtüsünü takarak geniş uzun elbise ile pantolon giymek yeterli mi? Ve genel olarak kadının namahrem olan kişilere karşı uyması gereken nitelik nedir?
Cevap: Kadının bileklere kadar eller ve yüzün yuvarlağı hariç tüm gövdesi örtülü olmalıdır. Söz konusu elbise farz olan miktarı örterse sakıncasızdır. Ancak “çarşaf” giymeleri daha iyidir. Namahremin dikkatini çeken elbiseler giymekten sakınılmalıdır.
[1] -Sunen-i Ebi Davud c. 2 s. 383.
[2] -Biharu’l – Envar c. 103 5. 243.
[3] -Nasihu’t Tevarih c.2
[4] -Vesailu’ş –Şia c. 14 s. 143
[5] -Biharu’l – Envar c. 103, s. 258.
[6] -Vesailu’ş- Şia c. 14 s. 156.
Kur’an’ın Şifresi İsimli Kitap Hakkında
Cevap-: Muhterem kardeşim, Kur’an’ın zahirinin dışında bir takım batini bilgileri ve hakikatleri de içerdiği bir gerçektir. Bunu destekleyen bir çok ayet ve hadisler de vardır ki bunlara birkaç örnek vermekle yetiniyoruz:
Örneğin Resul-i Ekrem (s.a.a)’den şöyle nakledilmiştir: “Allah Azze ve Celle’nin indirdiği her ayetin zahiri vardır, batını vardır. Her harfin bir sınırı ve her sınırın bir çıkış noktası vardır.” (Kenz-ül Ummal, Hadis: 2461)
İmam Zeyn-ül Abidin (a.s)’dan ise şöyle rivayet edilmiştir: “Allah Azze ve Celle’nin kitabı dört şey üzere düzenlenmiştir: İbaret, işaret, incelikler ve hakikatler. İbaret, avam içindir, işaret havas (özel) kişiler içindir, incelikler veliler içindir, hakikatler ise peygamberler içindir.” (Bihar-ül Envar, C.92, S.20)
İmam Caferi Sadık (a.s)’dan nakledilen hadis ise şöyledir: “Ben Gökte ve yerde olanları biliyorum; cennette ve cehennemde olanları biliyorum. Gelecekte vuku bulacakları biliyorum.
Bütün bunları Allah’ın kitabından bilmekteyim. Zira Allah-u Teala buyuruyor ki: “Biz kitabı sana, her şeyin açıklayıcısıdır olarak indirdik.” (Nahl, 89) (Besair-üd Derecat, S.128)
Demek ki Kur’an’da her şeyin bilgisi mevcuttur ve bunların bir kısmı zahirdir ve her kesin anlayacağı şekilde beyan edilmiştir, bir kısmı ise batınidir ve bu konudaki bilgiler Kur’an’ın ve hadislerin tabiriyle Kur’an’ın tevilleridir ki bunları ancak ehli olanlar (Peygamber ve onun ilminin gerçek varisleri olan imamlar) kesin bir şekilde anlayabilirler.
Ama başkalarının bu konularda ortaya koydukları ise sadece bir tahminden ibarettir; tutabilir de tutmayabilir de. Kur’an’ın her kelimesi, hatta her harfinde bile bir takım sırlar yatmış olabilir ki dediğimiz gibi bunları ancak kesin bir şekilde ilimde rusuh edenler biliyorlar.
Bahsettiğiniz şahsın ve diğerlerinin iddialarını da aynı çerçevede değerlendirmek gerekir. Kaldı ki bu adamın söylediklerinde bir sürü tutarsızlıklar mevcuttur ki ayrıyeten değerlendirmek gerekir.
Örneğin bahsettiği rakamsal formüllerde her yerde aynı ölçü takip edilmemektedir. İşine geldiği yerde miladi takvim baz alınmakta, işine gelmediği yerde hicri takvim. Kaldı ki İslam’ın kitabı olan Kur’an’da, yine İslami takvim olarak bilinen hicri takvim değil de doğruluğu bile tartışılan miladi takvimin baz alınmasının bir mantığı olmasa gerek.
Yine çoğu ahiretle ilgili olduğunda hiçbir şüphe olmayan ayetleri bu dünyada vuku bulacağı söylenen olaylara uyarlamak da o kadar mantıklı gelmiyor insana. Her halükarda biz bu söylenenlerin çoğunu saçma bulmakla birlikte nadiren de olsa bazı konularda isabet edebileceği ihtimalini de reddetmiyoruz.
Bismillahirrahmanirrahim
NESHEDİLMİŞ ÂYETLERDEN ÖRNEKLER
Cevap-: Muhterem kardeşim, Kur'an'daki nesh olayı hakkında üç görüş ortaya atılmıştır:
1- Bir görüş neshi tamamen inkara dayanmaktadır.
2- İkinci görüş neshi kabul eden ve buna kendilerine göre sayısı yüzlere varan örnekler zikretmektedirler.
3- Üçüncü görüş neshi sadece sınırlı bazı ayetlerde kabul etmektedir. Şia alimlerinin çoğunluğu bu üçüncü kategoride yer almaktadırlar. Elbette nesh konusunda işlenmesi gereken geniş başlıklar vardır ki şu anda maalesef buna fırsatım yoktur. Sadece sizin sorduğunuz konuya (nesh edilen ayetler) kısaca değinip bazı örnekleri açıklamaya gayret edeceğim:
NESH EDİLEN AYETLERDEN BAZI ÖRNEKLER
1- Bu ayetlerden birisi Mücadele suresinin 12. ayetidir ki bu surenin 13. ayetiyle nesh edilmiştir. Ayetin iniş sebebi kısaca şöyledir:
Müslümanlardan bazıları sık sık Allah Resulü'ne (s.a.a) gelerek Resulullah'tan özel görüşme talebinde bulunuyorlardı. Görüşünce de öyle çok önemli olan konulardan bahsetmiyor ve bu vesileyle hem Resulullah'ın değerli vaktini telef ediyorlardı, hem de eziyetine sebep oluyorlardı.
Bu durum böyle devam edince Allah'u Teala söz konusu ayeti indirerek hem bu vesileyle samimi olanlarla olmayanları imtihan etti, hem de Resulullah'a yönelik olan eziyeti bertaraf kıldı. 12. ayetle getirilen hüküm şuydu ki artık kim Resulullah'la özel görüşme isterse, önce sadaka vermeli daha sonra görüşmeye gelmelidir.
Bu hüküm indikten sonra, ona Hz. Ali (a.s)'dan başka kimse amel etmemiştir. İmam (a.s)'dan bu konuda şöyle nakledilmiştir: "Bu ayet nazil olduğunda benim bir dinarım vardı.
Onu on dirheme bozdurdum. Her gün bir dirhem sadaka verdikten sonra Resulullah'ın huzuruna varıp istifade ediyordum. Benim dirhemlerim bittiğinde bu hüküm de kaldırıldı."
Söz konusu ayetlerin metni şöyledir:
"Ey iman edenler! Peygamber ile gizli-özel bir şey konuşmak istediğiniz zaman, bu konuşmanızdan önce bir sadaka veriniz. Bu sizin için daha hayırlı ve daha temizdir. Şayet bir şey bulamazsanız, artık Allah bağışlayan ve merhamet edendir.." (Mücadele,12)
Dediğimiz gibi bu ayetle Allah-u Teala Resulullah'la özel görüşmenin ön şartı olarak sadaka vermeği emretmişti. Ancak Hz. Ali (a.s) dışında kimse amel etmeyince veya edemeyince, hükmü bir sonraki ayetle kaldırmış ve onları affetmiştir. Ayetin metni şöyledir:
"Gizli (özel) bir şey konuşmanızdan önce sadaka vermekten korktunuz da mı yerine getirmediniz? Fakat Allah da sizi affetti. Şu halde namazı kılın, zekatı verin, Allah'a ve Resulüne itaat edin. Allah, yaptıklarınızdan haberi olandır." (Mücadele,13)
Not: Istılah olarak birinci ayete mensûh (nesh edilmiş), ikinci ayete ise nâsih (nesh eden) denir.
2- Nesh edilen ayetlerin bir diğer örneği, miras konusudur. İslam'ın ilk yıllarında miras konusunda mu'minler birbirlerinden miras alıyorlardı. Bu hüküm Enfal suresinin 72. ayeti gereği uygulanıyordu:
"Gerçekten de iman edip hicret eden, mallarıyla ve canlarıyla Allah yolunda cihad veren, onları barındırıp yardım edenler, işte bunlar birbirlerinin velileridir. (Ancak onlar birbirlerinden miras alabilirler.) İman ettiği halde henüz hicret etmemiş olanlar, hicret edinceye kadar onlar üzerinde herhangi bir velayet hakkınız yoktur.
Bununla beraber dinde sizden yardım isterlerse, sizinle arasında antlaşma bulunanlar aleyhine bir durum olmadıkça, onlara yardım etmeniz de üzerinize borçtur. Allah bütün yaptıklarınızı görüp duruyor." (Enfal, 72)
Daha sonra akrabalık bağları üzerine bina edilen miras hükümleri nazil olarak bu ayetin hükmü nesh edilmiştir. Örneğin şu ayet:
"Peygamber, müminler için kendi nefislerinden daha evladır. O'nun hanımları da onların analarıdır. Akraba olanlar da (miras konusunda) Allah'ın kitabında birbirlerine, diğer müminlerden ve muhacirlerden daha yakındırlar. Ancak dostlarınıza bir maruf (uygun bir vasiyet) yapmanız müstesnâdır. Bu, kitapta yazılıdır." (Ahzap, 6)
3- Diğer bir örnek de eşi ölen kadınlar içindi. Bu konuda ilk uygulanan hüküm şuydu: Eşi ölen kadınlar eşlerinin vefatından bir yıl geçinceye kadar, onun evinde kalıp bıraktığı mallardan istifade edebiliyor ve bunun dışında başka bir miras falan alamıyordu. Bu hüküm şu ayette beyan edilmişti:
"İçinizden hanımlarını geride bırakarak vefat edecek olanlar, eşleri için senesine kadar evlerinden çıkarılmaksızın kendilerine yetecek bir malı vasiyet etsinler. Bununla birlikte eğer kendileri çıkarlarsa, kendi haklarında yaptıkları meşru bir hareketten dolayı size bir sorumluluk yoktur. Allah çok güçlüdür, hüküm ve hikmet sahibidir." (Bakara, 240)
Daha sonra bu hüküm iddet ve miras hükümleriyle nesh edilmiştir:
"İçinizden vefat edip de geride eşler bırakan kimselerin hanımları, kendi başlarına dört ay on gün beklerler. İddet (bekleme) sürelerini bitirdikleri zaman, artık kendileri hakkında meşru bir şekilde yapacakları hareketten size bir günah yoktur. Allah, yaptıklarınızdan haberdardır." (Bakara, 234)
"Eğer hanımlarınızın çocukları yoksa, bıraktıkları mirasın yarısı sizindir. Şâyet bir çocukları varsa o zaman mirasın dörtte biri sizindir. Bu paylar, ölenin vasiyeti yerine getirildikten ve varsa, borcu ödendikten sonra verilir.
Eğer siz çocuk bırakmadan ölürseniz, geriye bıraktığınız mirasın dörtte biri hanımlarınızındır. Şâyet çocuklarınız varsa o zaman bıraktığınız mirasın sekizde biri hanımlarınızındır. Bu paylar, yaptığınız vasiyetler yerine getirilip ve varsa borcunuz ödendikten sonra verilir.
Eğer ölen bir erkek veya kadının çocuğu ve babası bulunmadığı halde kelâle olarak (yan koldan) mirasına konuluyor ve kendisinin bir erkek veya kız kardeşi bulunuyorsa, bunlardan her birinin miras payı terekenin altıda biridir.
Eğer mevcut olan kardeşler bundan daha çok iseler, bu takdirde kardeşler mirasın üçte birini zarara uğratılmaksızın aralarında eşit olarak taksim ederler. Bu paylar ölenin vasiyeti yerine getirilip ve varsa borcu ödendikten sonra verilir. Bunlar, Allah tarafından bir emirdir. Allah her şeyi bilen ve yarattıklarına çok yumuşak davranandır." (Nisâ, 12)
- Başka bir örnek, zina eden kimsenin cezasıyla ilgilidir. İlk uygulanan hüküm şuydu: Bir kimse zina ettiğinde onlara uygulanan hüküm eziyet ve kınama idi.
"Sizlerden zina edenlerin her ikisine de eziyet edin. Eğer onlar tevbe edip kendilerini ıslah ederlerse onlardan vazgeçin. Çünkü Allah tevbeleri kabul eden ve çok merhamet edendir." (Nisâ,16)
Daha sonra bu hüküm hapsetme ve aç susuz bırakma hükmüyle nesh edildi:
"Kadınlarınızdan zina edenlere karşı, içinizden dört şahit getirin. Eğer onlar, şahitlik yaparlarsa, bu kadınları, ölüm alıp götürünceye kadar veya Allah onlara bir çıkış yolu açıncaya kadar evlerde hapsedin." (Nisâ,15)
Bir müddet sonra da kırbaçlama ve recm hükümleriyle bu da nesh edilmiştir:
"Zina eden kadın ve zina eden erkekten her birine yüz kırbaç vurun; Allah'a ve ahiret gününe inanıyorsanız, Allah dini(ni tatbik) hususunda sizi sakın acıma duygusu kaplamasın! Müminlerden bir grup da onlara uygulanan cezaya şahit olsun." (Nur, 2)
Elbette kırbaç hükmü bekar zinakarlara aittir; ama evli olan zinakarların hükmü recm (öldürme)dir ki gayri Kur'anî vahiyle Resulullah'a bildirilmiştir.
- İslam'ın ilk yıllarında İslam ve Müslümanların o günkü maslahatı dikkate alınarak kafirlere ve müşriklere karşı toleranslı davranma izni verilmişti. Bu hükümler örneğin şu ayetlerde bildirilmişti:
"Ey Muhammed! İman edenlere söyle: Allah'ın cezalandıracağı günlerin geleceğini ummayanları şimdilik bağışlasınlar. Çünkü Allah her kavmi kazandıklarıyla cezalandıracaktır." (Câsiye, 14)
"Ehl-i kitaptan birçoğu arzu etmektedir ki, sizi imanınızdan sonra çevirip kâfir etsinler: Hak kendilerine iyice belirdikten sonra bile sırf nefsaniyetlerinden ve kıskançlıktan dolayı bunu yaparlar. Buna rağmen siz şimdi af ile, hoşgörüyle davranın, tâ Allah emrini verinceye kadar. Şüphe yok ki Allah her şeye kâdirdir." (Bakara, 109)
Bu ayetler, onlarla savaşmaya izin veren ve buna teşvik eden ayetlerle nesh edilmiştir:
"Kendilerine savaş açılan kimselere (kâfirlere karşı koymak için) izin verildi. Çünkü onlar zulme uğradılar. Şüphesiz Allah onları zafere ulaştırmaya kadirdir." (Hac, 39)
"Ey Peygamber! Müminleri cihada teşvik eyle. Eğer sizden sabredecek yirmi kişi olursa iki yüze galip gelirler ve eğer sizden yüz kişi olursa kâfirlerden bin kişiye galip gelirler. Çünkü onlar hakkı ve akıbeti düşünmeyen anlayışsız bir kavimdirler." (Enfâl, 65)
"Şu haram aylar bir çıktı mı artık o müşrikleri nerede bulursanız öldürün, yakalayın, hapsedin ve bütün geçit başlarını tutun. Eğer tevbe ederler ve namaz kılıp zekatı verirlerse onları serbest bırakın. Muhakkak ki, Allah çok bağışlayandır, çok merhamet edendir." (Tevbe, 5)
"Kendilerine kitap verilenlerden oldukları halde ne Allah'a, ne ahiret gününe inanmayan, Allah'ın ve Resulünün haram kıldığını haram tanımayan ve hak dini din edinmeyen kimselere alçalmış oldukları halde elden cizye verecekleri hale gelinceye kadar savaş yapın." (Tevbe, 29)
- Önceleri Müslümanlara Allah-u Teala'nın hükmü kafir ve müşriklerle müdara edip onlarla yaptıkları anlaşmaya sadık kalmalarıydı; bu hüküm örneğin şu ayetlerde beyan edilmiştir:
"Onlar, küfür işledikleri gibi, sizin de küfür işleyip kendileriyle bir olmanızı arzu ettiler. Onun için, onlar Allah yolunda hicret edinceye kadar içlerinden dost edinmeyin. Eğer bundan yüz çevirirlerse onları yakalayın ve bulduğunuz yerde öldürün; Onlardan ne bir dost, ne de bir yardımcı edinmeyin." (Nisâ, 89)
"Ancak o kimselere dokunmayın ki, sizinle aralarında anlaşma olan bir kavme sığınmış bulunurlar. Yahut ne sizinle, ne de kendi kavimleriyle savaşmayı gönüllerine sığdıramayıp tarafsız olarak size gelmişlerdir.
Eğer Allah dileseydi, onları size musallat kılardı, onlar da sizinle savaşırlardı. Eğer onlar sizden uzak dururlar, sizinle savaşmayıp size barış teklif ederlerse, Allah, sizin için onlar aleyhine bir yol vermemiştir." (Nisâ, 90)
"Hata dışında bir mümin, diğer bir mümini öldüremez. Ve kim bir mümini yanlışlıkla öldürürse, mümin bir köle azad etmesi ve ölenin ailesine (varislerine) teslim edilecek bir diyet vermesi gerekir.
Ancak ölünün ailesinin bağışlaması müstesnadır. Eğer öldürülen, mümin olmakla beraber size düşman bir kavimden ise, o zaman, öldürenin bir köle azad etmesi gerekir.
Eğer öldürülen sizinle aralarında antlaşma olan bir kavimden ise, öldürenin, ölenin ailesine diyet vermesi ve mümin bir köle azad etmesi gerekir. Bunlara gücü yetmeyenin de Allah tarafından tevbesinin kabulü için arka arkaya iki ay oruç tutması gerekir. Allah, Alimdir (her şeyi bilendir), Hakimdir (hüküm ve hikmet sahibidir)." (Nisâ, 92)
"Gerçekten de iman edip hicret eden, mallarıyla ve canlarıyla Allah yolunda cihad veren, onları barındırıp yardım edenler, işte bunlar birbirlerinin dostlarıdırlar. İman ettiği halde henüz hicret etmemiş olanlar,
hicret edinceye kadar onlar üzerinde herhangi bir velayet hakkınız yoktur. Bununla beraber dinde sizden yardım isterlerse, sizinle arasında antlaşma bulunanlar aleyhine bir durum olmadıkça, onlara yardım etmeniz de üzerinize borçtur. Allah bütün yaptıklarınızı görüp duruyor." (Enfâl, 72)
"Ey iman edenler! Mümin kadınlar hicret ederek size geldiği zaman, onları imtihan edin. Allah onların imanlarını daha iyi bilir. Eğer siz de onların inanmış kadınlar olduğunu öğrenirseniz onları kâfirlere geri döndürmeyin.
Bunlar onlara helal değildir. Onlar da bunlara helal olmazlar. Onların (kocalarının) sarfettiklerini (mehirleri) geri verin. Mehirlerini kendilerine verdiğiniz zaman onlarla evlenmenizde size bir günah yoktur.
Kâfir kadınları nikâhınızda tutmayın, sarfettiğinizi isteyin. Onlar da sarfettiklerini istesinler. Allah'ın hükmü budur. Aranızda O, hükmeder, Allah bilendir, hikmet sahibidir." (Mümtehine, 10)
Bu ayetlerdeki hüküm (sözleşmelere sadık kalma) beraat (tevbe) suresinin ilk ayetleriyle nesh edilmiştir.
"Allah'tan ve Resulü'nden bir ültimatomdur bu, kendileriyle antlaşma yaptığınız müşriklere:
"Bundan böyle yeryüzünde dört ay daha istediğiniz gibi gezip dolaşın. Şunu da bilin ki, Allah'ı aciz bırakacak değilsiniz. Allah kâfirleri mutlaka perişan edecektir." (Tevbe, 1-2)
- Savaşın meşruluğu ve tedriciliğini beyan eden ayetler de neshin bir diğer örneğidir. Evet savaşla ilgili hükümler tedrici ve birkaç aşamada inmiş ve her birisinde inen ayetler bir öncekini nesh etmiştir. Bu aşmaları şöyle sıralayabiliriz:
a) Salt izin:
"Kendilerine savaş açılan kimselere (kâfirlere karşı koymak için) izin verildi. Çünkü onlar zulme uğradılar. Şüphesiz Allah onları zafere ulaştırmaya kadirdir."
"Onlar "Rabbimiz Allah'tır" demelerinden başka bir sebep olmaksızın haksız yere yurtlarından çıkarıldılar. Eğer Allah insanların bir kısmını bir kısmı ile defetmeseydi manastırlar,
kiliseler, havralar ve içinde Allah'ın adı çok anılan mescidler elbette yıkılırdı. Şüphesiz Allah kendi (dini) ne yardım edene yardım edecektir. Şüphesiz Allah çok güçlüdür, çok izzetlidir (her şeye galiptir)." (Hac, 39-40)
b) Misillemeye izin:
"Diğer birtakım kimseleri de bulacaksınız ki; hem sizden emin olmak, hem de kavimlerinden emin olmak isterler. Fitne için her davet olunuşlarında onun içine baş aşağı dalarlar. Eğer bunlar sizden çekinmezlerse, kendilerini bulduğunuz yerde yakalayın ve öldürün. İşte bunlar aleyhinde size açık bir ferman verdik." (Nisâ, 91)
"Eğer onlar barıştan yana olurlarsa, sen de barıştan yana ol! Ve Allah'a güven. Çünkü işiten ve bilen O'dur." (Enfâl, 61)
c) Yakın olan müşrik ve kafirlerle savaşmanın önceliği:
"Ey iman edenler, önce yakın çevrenizdeki kâfirlerle savaşın ki, sizde bir güç ve kuvvet olduğunu görsünler. Ve iyi bilin ki, Allah müttakilerle beraberdir." (Tevbe, 123)
d) Bütün müşrik ve kafirlerle savaşmak:
"Şu haram aylar bir çıktı mı artık o müşrikleri nerede bulursanız öldürün, yakalayın, hapsedin ve bütün geçit başlarını tutun. Eğer tevbe ederler ve namaz kılıp zekatı verirlerse onları serbest bırakın. Muhakkak ki, Allah çok bağışlayandır, çok merhamet edendir." (Tevbe, 5,
"Kendilerine kitap verilenlerden oldukları halde ne Allah'a, ne ahiret gününe inanmayan, Allah'ın ve Resulünün haram kıldığını haram tanımayan ve hak dini din edinmeyen kimselere kendilerine kitap verilenlerden oldukları halde ne Allah'a, ne ahiret gününe inanmayan,
Allah'ın ve Resulünün haram kıldığını haram tanımayan ve hak dini din edinmeyen kimselere alçalmış oldukları halde elden cizye verecekleri hale gelinceye kadar savaş yapın. alçalmış oldukları halde elden cizye verecekleri hale gelinceye kadar savaş yapın." (Tevbe, 29)
İşte bunlar istediğiniz mensûh ayetlerden birkaç örnektir. Allah'a emanet olun.
Humusun yarısı, yani ayetin başında zikredilen Allah hakkı, Resul hakkı ve zül-kurba (Resulullah'ın yakınlarının) hakkı zamanın hak imamına ulaşır. Ehlibeyt'ten nakledilen hadislere göre buradaki "Zül-Kurba"dan maksat Resulullah'ın bütün akrabaları değil, Ehlibeyt'ten gelen hak imamlardır.
Demek ki Allah hakkı, Peygamber hakkı ve İmam hakkı hepsi zamanın hak ve masum imamına ulaşacak, o gaybette olduğu zamanda ise onun vekilleri konumunda olan müctehidlere ulaşacak.
O da bunu maslahat gördüğü İslamî maslahatlarda kullanır. Yoksa eğer bütün akrabalar kastedilirse, sebepsiz yere bir ayrıcalık ve adaletsizlik olmuş olur. Bunu da İslam kabul etmez.
Diğer üç kısma gelince yani yetimler, fakirler ve yolda kalmışlar, bunlardan maksat ise Resulullah'ın (s.a.a) soyundan gelen ve seyyid diye hitap ettiğimiz kimselerdir. Her yetim, fakir ve yolda kalmış değildir.
Bunu da yine hadislerden anlıyoruz. Zira bildiğimiz gibi ve Sünnisiyle Şiisiyle bütün Müslümanların kabul ettiği üzere Resulullah'ın soyuna Zekat haramdır. Zekatın masraflarında da benzer şıklar zikredilmiş ve bunlardan maksat da seyyid olmayan kimselerdir.
(Tevbe, 60) Dolayısıyla seyyidlere zekatı haram kılan Allah-u Teala onlara alternatif olarak humusun bir kısmını (yarısını) ayırmıştır. Bunun sebebi ise zahiren şudur ki Resulullah'ın akrabaları, bu akrabalık statüsünden yararlanarak beytülmalde su-ı istimalde bulunmasınlar diye onların önünü baştan kesmiş ve onlara ayrı bir hak tanımıştır. Yani humusun bir kısmını onlara ayırmıştır.
Ehlibeyt'ten bu konuda nakledilen hadisleri geniş ve detaylı bir şekilde öğrenmek isteyenler, Vesail-üş Şia kitabının altıncı cildine ve Şia tefsirlerinde Humus ayetinin tefsirine bakabilirler. Allah'a emanet olun.
Cevap-: Muhterem kardeşim, Enfal suresinin 41. ayetinin ilk olarak Bedir savaşındaki ganimetlerle ilgili indiği doğrudur. Ancak bir ayetin bir olayda inmesi, onun mana ve muhtevasını o olayla sınırlı kılmaz.
Öyle olsaydı birçok ayet bugün geçerliliği kaybederdi. Dolayısıyla bir ayetin sadece nuzül sebebine dayanarak onun tefsirini yapmak ve ondan Kur’an’ın nihaî görüşünü çıkarmak yanlış olur.
Ehlibeyt mektebinin bu konudaki görüşü iki esasa dayanmaktadır; birisi Enfal 41 de geçen “ganimet” kelimesinin lügat anlamına, diğeri ise bu konuda Resulullah (s.a.a) ve mutahhar Ehlibeyt’inden nakledilen hadislere. Ayrıca bu görüşü ileride (açıklayacağımız üzere) Sünni kaynaklarda nakledilen bazı hadisler de desteklemektedir.
a) Ganimet Kavramının Lügatteki Anlamı:
Lügatte insanın elde ettiği her şeye (menfaat-gelir) ganimet denir. Bazı lügatlerde buna zahmetsiz cümlesi de eklenmiştir.[1]
Kur’an-ı Kerim’de de bu kelime cennette mu’minlerin elde edecekleri nimetler için kullanılmıştır: “Allah indinde (mu’minler için) çok ganimetler (nimetler-mükafatlar) vardır.” (Nisa, 94)
Esasen “ganimet” kelimesi, “garâmet” kelimesinin karşıtıdır. Garâmet insanın bir şeyden faydalanmadan bir meblağı ödemeye mahkum edilmesine dedir. Tam aksine bir menfaate kavuşmasına ise “Ganimet elde etti” denir.
Dolayısıyla ayeti savaş ganimetiyle sınırlandırmanın hiçbir dayanağı yoktur. Bedir ganimetlerinde inmesi ise ayetin şümulünü daraltmaz. Usul ilmi tabiriyle, ayetin nuzul sebebi “muhassıs” değildir; nuzul yeriyle sınırlandırmaz.
b) Ayeti Tefsir Eden Hadisler:
Ehlibeyt kanalıyla nakledilen hadisler, ittifakla ayetteki “ganimet” kelimesinin insanın elde ettiği bütün gelirleri kapsadığını açık ve net bir şekilde ortaya koymaktadır. Bu hadisleri geniş bir şekilde görmek isteyenlere Ehlibeyt’in fıkhî hadislerini ihtiva eden “Vesail-üş Şia” kitabına müracaat etmelerini tavsiye ediyoruz.[2]
Başka hiçbir delil olmasaydı, Ehlibeyt’ten nakledilen bunca hadis bize delil olarak yeterliydi. Zira onlar Allah Resulü’nün ilim ve irfanının varisleri ve bize emanet olarak bırakıp kendilerine sarılmamızı emrettiği ve sarıldığımız müddetçe asla delalete düşmeyeceğimizi haber verdiği mutahhar Ehlibeyt’idirler.[3]
Mektebimizin görüşünü teyid eden bir hadisi de örnek olarak Sünni kaynaklardan nakletmekle yetiniyoruz:
Sahih-i Buhari ve diğer bir çok Sünni kaynağın nakline göre Abd-ül Kays kabilesinden bir grup Allah Resulü’nün (s.a.a) yanına gelerek şöyle arzettiler: “Müşrikler bizimle sizin aranızda bir mani oluşturmaktadırlar ve biz sadece (savaşın yasak olduğu ve emniyette olduğumuz) haram aylarda sizin yanınıza gelme imkanı buluyoruz.
Bize amel ettiğimiz takdirde cenneti kazanacağımız ve başkalarını da buna davet edeceğimiz emirleriniz nelerdir?” Allah Resulü (s.a.a) cevaplarında şöyle buyurdu: “İmanı size emrediyorum; (bu ise) Allah’tan başka bir ilahın olmadığına şehadet etmek, namazı dosdoğru kılmak, zekât vermek ve ganimetin humusunu ödemektir.”[4]
Şimdi bu hadiste geçen “ganimet” kelimesinin savaş ganimetleri olduğunu söylemek mümkün değildir. Zira hadisin metninde de geçtiği gibi bu insanlar Resulullah’tan uzak bir bölgede ve müşriklerin muhasarası altında yaşıyorlardı.
Öyle ki Resululalh’ın huzuruna varma imkanları bile yoktu. Dolayısıyla böyle kritik bir ortamda ve zor şartlarda yaşayan Müslümanların kafir ve müşriklerle savaşma imkanları yoktu ki onlardan aldıkları ganimetlerin humusunu ödemekle de mükellef kılınsınlar. Bu yüzden bu hadiste geçen ganimetten maksadın savaş ganimetleri değil, her türlü gelir olduğu anlaşılmış oluyor.
Son bir hususa değinip cevabımızı noktalamak istiyoruz. Ehlibeyt fıkhında olduğu gibi Ehl-i Sünnet İmamlarının da fetvalarına göre de keşfedilen maden ve hazinelerin humusunun verilmesi gerekir.
Peki humus sadece savaş ganimetleriyle sınırlı ise bu fetvaların dayanağı nedir diye sorulduğunda, buna bazı hadisler delil olarak gösteriliyor. Peki neden hadisler burada delil oluyor da gelirler hususunda delil sayılmıyor?
Eğer Ehlibeyt mektebinin fakihleri ganimet kelimesinin lügatteki genel anlamına ve Ehlibeyt’ten nakledilen hadislere dayanarak humusun savaş ganimetleriyle sınırlı olmadığı yönünde fetva veriyorlarsa, neden bu yadırganıyor? Bunun bir mantığı var mı? Eğer ayetle birlikte hadisler de ölçü alınacaksa, ikisinde de alınmasının bir sakıncası olmaması gerekir; eğer alınmayacaksa ikisinde de alınmaması gerekir.
[1]- Lisân-ül Arap (İbn-i Manzûr), En-Nihâye (İbn-i Esîr), Kâmûs-ül Lugat (Firûzâbâdî), “Ganume” maddesi.
[2]- Vesail-ül Şia (Şeyh Hürr-i Âmilî), c.6, Kitab-ül Humus, 1. Bâb.
[3]- "Ben sizin aranızda iki paha biçilmez emanet bırakıyorum; o ikisine sarıldığınız müddetçe asla dalalete düşmezsiniz; Allah'ın Kitabı (Kur'ân) ve Ehl-i Beyt'im olan itretimdir. Hiç şüphesiz bu ikisi (Kevser) havuzu başında bana gelinceye kadar, hiçbir zaman birbirinden ayrılmazlar. Bakın benden sonra onlara nasıl davranacaksınız?"
Bu hadis, başta Sahih-i Müslim olmak üzere en muteber hadis kaynaklarında değişik senetlerle mütevatir bir şekilde nakledilmiştir. İbn-i Hacer, Sevaik-ü Muhrika kitabında 27 değişik senetle nakledildiğini söylüyor. Senetler ve kaynaklar hususunda daha geniş bilgi edinmek isteyenler "Ehl-i Beyt Mesajı" isimli derginin 1.sayısına müracaat edebilirler.
İlginçtir ki İbn-i Hacer de diğer bir çok âlim gibi, Râfızî diye nitelendirdiği Ehl-i Beyt takipçilerine hitap ederek şöyle diyor: "Rafızîler boşuna heveslenmesinler; gerçek Ehl-i Beyt dostları bizleriz (Ehl-i Sünnet'i kastediyor); Ehl-i Beyt'e sarılanlar, onların kurtuluş gemisine binenler, Ali'nin gerçek Şiaları bizleriz!"
Ehl-i Beyt mektebinin büyük âlimlerinden Allâme Şerafuddîn, bir kitabında İbn-i Hacer'in bu sözünün altına şu şerhi düşmüştür: "Keşke İbn-i Hacer'e bir sorabilseydim; sayın İbn-i Hacer, Ehl-i Beyt senin hayatının neresindedir?
Hangi konuda onları örnek ve önder olarak kabul ettin ki böyle büyük bir iddiâda bulunuyorsun? Bakıyorum itikatta imamın Eş'ari'dir, fıkıhta Şafii, tefsirde Katedlerin, Mücahidlerin... görüşlerini esas alıyorsun, hadiste ve diğer konularda da durum daha farklı değildir. Bu mu Ehl-i Beyt'e sarılmak? Bu mu Ehl-i Beyt'in gemisine binmek? Ve....
[4]- Sahîh-i Buhârî (Arapça Metni), c.4, s.250.