شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

برخی از شرایط توبه از دیدگاه آیات قرآن‌

قرآن کریم نیز برای توبه شرایطی ذکر نموده است که بدون آن‌ها توبه پذیرفته نمی‌شود:

الف)«إِنَّما التَّوْبَةُ عَلَی اللَّهِ لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهالَةٍ ثُمَّ یَتُوبُونَ مِنْ قَرِیبٍ فَأُولئِکَ یَتُوبُ اللَّهُ عَلَیْهِمْ وَکانَ اللَّهُ عَلِیماً حَکِیماً» ؛(423) «توبه تنها از آن کسانی است که گناه را از روی جهالت انجام می‌دهند و سپس به زودی توبه می‌کنند...».

در این آیه شریفه، برای توبه دو شرط ذکر شده است:

یک: گناهی که شخص مرتکب شده، از روی جهالت باشد.

دو: پس از گناه، به سرعت اقدام به توبه نماید.

«جهالت» هم تنها این نیست که نداند این کار حرام است بلکه یک معنای آن، این است. معنای دیگرش این است که بر اثر طغیان غرایز و تسلّط هوس‌های سرکش، کار خلاف انجام داده است. در مقابل آن کسی که از روی غرور و سرکشی گناه کند، وقتی گفته شود این کار حرام است، می‌گوید: حرام یعنی چه؟

امام زین العابدین‌عليه‌السلام در پیشگاه خداوند عرضه می‌دارد: «إِلهِی لَمْ أَعْصِکَ حِینَ عَصَیْتُکَ وَأَنَا بِرُبُوبِیَّتِکَ جاحِدٌ وَلا بِأَمْرِکَ مُسْتَخِفٌّ وَلا لِعُقُوبَتِکَ مُتَعَرِّضٌ وَلا لِوَعِیدِکَ مُتَهاوِنٌ لکِنْ خَطِیئَةٌ عَرَضَتْ وَسَوَّلَتْ لِی نَفْسِی وَغَلَبَنِی هَوایَ»؛(424) «پروردگارا! هنگامی که به معصیت پرداختم، گناه من از راه انکار، به خاطر کوچک شمردن امر تو نبود و مجازات تو را کم اهمیّت نگرفتم و نسبت به آن بی‌اعتنا نبودم بلکه خطایی بود که من در برابر آن قرار گرفتم و نفس امّاره مرا به آتش کشید و هوا و هوس بر من غلبه کرد».

ب) از دیدگاه قرآن کریم، شرط دیگر توبه این است که قبل از آن که فرشته مرگ را ببیند و آثار مرگ را مشاهده نماید، توبه کند:«وَلَیْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ السَّیِّاتِ حَتَّی إِذَا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ إِنِّی تُبْتُ الْآنَ...»؛( 425) «توبه، برای کسانی نیست که کارهای خلاف را انجام می‌دهند تا هنگامی که مرگ آنان فرا می‌رسد پس می‌گویند: الآن توبه کردم».

اگر توبه با شرایطی که ذکر شد صورت گیرد، نه تنها موجب آمرزش گناه انسان می‌شود، بلکه آثار و برکات فراوانی به دنبال خواهد داشت که به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.

آثار توبه

آثار و برکات توبه را می‌توان در امور ذیل خلاصه نمود:

الف) محبّت پروردگار

از آثار توبه، محبّت پروردگار است. کسی که توبه می‌کند، نخستین دستاورد او به دست آوردن دوستی و محبّت خداوند است. وقتی که گناه می‌کرد، مورد خشم و غضب پروردگار بود؛ امّا حال که از گناه خویش نادم گشته و توبه نمود، محبوب خداوند می‌شود، سایه لطف و عنایت خداوند بر سر او قرار خواهد گرفت؛ چنان که خود فرموده:«إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَیُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ» ؛(426) «خداوند توبه کنندگان و نیز پاکیزگان را دوست دارد».

امام باقرعليه‌السلام فرمود: «إِنَّ اللَّهَ أَشَدُّ فَرِحاً بِتَوْبَةِ عَبْدِهِ مِنْ رَجُلٍ أَضَلَّ راحِلَتَهُ وَزادَهُ فِی لَیْلَةٍ ظَلْماءٍ فَوَجَدَها فَاللَّهُ تَعالی أَشَدُّ فَرِحاً بِتّوْبَةِ عَبْدِهِ مِنْ ذلِکَ الرَّجُلِ بِراحِلَتِهِ حِینَ وَجَدَها»؛(427) «خداوند تبارک و تعالی از توبه بنده‌اش بیشتر خوشحال می‌شود از کسی که مرکب و توشه خویش را در شب تاریک گم کرده باشد و سپس آن را بیابد».

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «أَلتّائِبُ حَبِیبُ اللَّهِ وَالتّائِبُ مِنَ الذَّنْبِ کَمَنْ لا ذَنْبَ لَهُ»؛(428) «توبه کننده حبیب خداست و کسی که از گناه توبه کند، مانند کسی است که گناهی برای او نبوده است».

ب) توبه، زندگی را گوارا می‌کند

اثر دیگری که توبه از خود به جای می‌گذارد این است که زندگی را شیرین و گوارا می‌کند:«وَأَنِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ یُمَتِّعْکُمْ مَتاعاً حَسَناً إِلَی أَجَلٍ مُسَمًّی» ؛(429) «(از گناهان خود) از خدای خویش طلب آمرزش و سپس به سوی وی توبه نمایید، خداوند زندگی شیرین و گوارایی تا پایان عمر به شما خواهد بخشید».

هنگامی که دل از گناه پاک شد، تقوا و پاکی، صفحه دل را روشن ساخت، انسان از شیطان دوری گزید و به سوی خدا بازگشت، صفا و معنوّیت در سراسر زندگی وی پرتو افشان می‌گردد، نعمت‌های الهی بر این زندگی فراوان و در پرتو عنایت پروردگار این زندگی لذّت‌بخش و شیرین می‌شود.

ج) توبه و نزول برکات آسمانی

اثر دیگری که توبه در بر دارد این است که سبب نزول برکات آسمانی و امدادهای الهی می‌گردد.

اگر مردم از گناهان خویش استغفار کنند و اصل توبه را به دست غفلت و فراموشی نسپارند از نعمت‌های مختلف پروردگار بهره‌مند خواهند شد:«...اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کانَ غَفّاراً * یُرْسِلِ السَّمآءَ عَلَیْکُمْ مِّدْرَاراً * وَیُمْدِدْکُمْ بِأَمْوَالٍ وَبَنِینَ وَیَجْعَلْ لَّکُمْ جَنّاتٍ وَیَجْعَلْ لَّکُمْ أَنْهاراً» ؛(430) «ای مردم! در پیشگاه خدا طلب آمرزش کنید که او بسیار آمرزنده است تا باران آسمان را بر شما فراوان نازل کند و شما را به مال بسیار و فرزندان متعدّد، مدد رساند و باغ‌های خرّم و نهرهای جاری به شما عطا کند».

از این آیه شریفه استفاده می‌شود که رابطه‌ای بین استغفار و نزول باران و برخورداری از نعمت مال و فرزند وجود دارد.

در روایت است که مردی به حضرت امام باقرعليه‌السلام عرض کرد: مال فراوانی دارم، اما فرزندی ندارم، آیا چاره‌ای وجود دارد تا صاحب فرزند شوم؟

حضرت فرمود: «آری، تا یک سال هر شب، آخر شب، صد مرتبه استغفار کن و اگر این توفیق در شبی از تو سلب شد، در روز، آن را جبران کن؛ زیرا خداوند می‌فرماید:«اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ...وَیُمْدِدْکُمْ بِأَمْوَالٍ وَبَنِینَ» .(431)

د) آمرزش گناهان

مهم‌ترین اثر و نتیجه توبه، آمرزش گناهان است که در قرآن کریم و روایات فراوان مورد تأکید قرار گرفته است:«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَی اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً عَسی رَبُّکُمْ أَنْ یُکَفِّرَ عَنْکُمْ سَیِّاتِکُمْ وَیُدْخِلَکُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ» ؛(432) «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، به پیشگاه خداوند، توبه خالص کنید تا خداوند گناهان شما را بپوشاند و در بهشت‌هایی وارد سازد که آب‌ها از زیر آن‌ها جاری است».

اگر توبه واقعی، همراه شرایط و با اخلاص باشد، آمرزش همه گناهان را نیز به ارمغان خواهد آورد و انسان را از گناه پاک می‌سازد.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «أَلتّائِبُ مِنَ الذَّنْبِ کَمَنْ لا ذَنْبَ لَهُ»؛(433) «کسی که از گناه خویش توبه کند، به کسی می‌ماند که گناهی برای او نباشد».

ج) مقدار کاربرد نیروی توبه

معاذ بن جبل با حالت گریان بر رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآل هوارد شد، سلام کرد، رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله پس از جواب سلام، فرمود: «معاذ چرا گریه می‌کنی؟»

معاذ عرض کرد: ای رسول خدا! جوان خوش صورتی بر در مسجد ایستاده و مانند زن جوان مرده گریه می‌کند و می‌خواهد خدمت شما مشرّف شود.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله اجازه ملاقات داد، جوان وارد شد، او همان «بهلول نبّاش» بود. پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله علّت گریه وی را جویا شد.

بهلول گفت: چرا گریه نکنم در حالی که گناهی مرتکب شده‌ام که خداوند مرا نمی‌بخشد و مرا به جهنّم خواهد برد!

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «آیا مشرک شده‌ای؟»

بهلول عرض کرد: خیر.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله : «انسانی را به قتل رسانده‌ای؟»

بهلول: خیر.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله : «خداوند گناهت را می‌آمرزد هر چند به اندازه کوه‌ها باشد!».

بهلول: گناه من از کوه‌ها بزرگ‌تر است!

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله : «آیا گناهت از زمین گسترده‌تر و از دریاها وسیع‌تر و از آسمان و عرش و کرسی بزرگ‌تر است؟

بهلول: گناه من از همه این‌ها بزرگ‌تر است!

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله : «وای بر تو! گناهان تو بزرگ‌تر است یا پروردگار تو؟»

بهلول: خدا از همه چیز بزرگ‌تر است.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله : «خدا گناه تو را می‌آمرزد هر قدر بزرگ باشد؛ امّا بگو بدانم چه کرده‌ای؟».

بهلول گفت: هفت سال کار من این بود که شب‌ها به قبرستان می‌رفتم و قبرهای تازه را می‌شکافتم و کفن مرده را باز می‌کردم و آن را می‌فروختم!!

شبی قبری را شکافتم، به جسد دختری از انصار برخورد کردم که تازه دفن شده بود، پس از باز کردن کفن، دیو نفس بر من حمله ور شد و عمل خلاف دیگری مرتکب شدم، وقتی حرکت کردم، صدایی شنیدم که گفت: وای بر تو ای جوان! از خدا و آتش روز قیامت نمی‌ترسی که چنین جنایتی را مرتکب شدی؟!

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «ای فاسق! از من دور شو که می‌ترسم به آتش تو من هم بسوزم!!».

جوان رفت و به کوه‌ها پناه برد، دست خود را به گردن خویش بست و مشغول گریه و زاری و توبه شد.

چهل روز گریه می‌کرد به نوعی که بر درنده‌ها و حیوانات وحشی اثر گذاشت. اشک فراوان، گونه‌هایش را مجروح کرد، مژه‌های چشمش همه ریخت و از بین رفت! پس از چهل شبانه روز در پیشگاه خدا عرضه داشت: پروردگارا! دیگر طاقتم تمام شد، اگر توبه مرا پذیرفته‌ای به پیامبر خود اعلام کن و گرنه آتش بفرست و مرا نابود ساز!

اینجا بود که این آیه شریفه نازل شد:«وَالَّذِینَ إِذَا فَعَلُوا فاحِشَةً أَوْظَلَمُوا أَنفُسَهُمْ ذَکَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَمَنْ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ...» ؛(434) «کسانی که فحشا انجام داده به خود ستم کرده‌اند، اما خدا را متذکر شدند، سپس برای گناهان خویش استغفار کردند، و چه کسی جز خداوند گناهان را می‌آمرزد».

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله با لبخند این آیه را تلاوت کرد، آن‌گاه فرمود: «چه کسی از آن جوان خبر دارد؟»

معاذ گفت: من می‌دانم کجاست. رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله همراه معاذ و جمعی از اصحاب آمدند، دیدند میان دو سنگ بر سرپا ایستاده و دست‌ها را بسته به گردن انداخته، رویش از تابش آفتاب سیاه شده، خاک بر سر خویش می‌ریزد، درندگان صحرا اطراف او را گرفته و بر حال او گریه می‌کنند.

پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله نزدیک رفته، دست‌های او را با دست مبارک خود گشودند و خاک از سر او پاک کردند و فرمودند: «این گونه گناهان خویش را تدارک و جبران کنید».(435)

ه) تبدیل سیئات به حسنات

لطف و عنایت خدا در حقّ بندگان خود آن گونه است که وقتی بنده‌ای گرفتار گناه و معصیت شود و به سوی خدا بازگشت و توبه نماید، خداوند نه تنها گناهش را می‌آمرزد و مورد عفو قرار می‌دهد بلکه گناهش را به حسنه تبدیل می‌نماید:«إِلَّا مَنْ تابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلاً صالِحاً فَأُولئِکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَکانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِیماً» ؛(436) «کسی که (از گناه خویش) توبه کند و ایمان بیاورد و عمل صالح انجام دهد، چنین کسانی خداوند گناهانشان را تبدیل به حسنات می‌کند و خداوند آمرزنده و مهربان بوده و هست».

بنابراین، توبه نیز عامل از بین برنده گناه و معصیت است، و هر انسان خردمند و عاقلی، باید از آن استفاده نماید.

فصل نهم:محبّت اهل بیت «عليه‌السلام و آمرزش گناه‌

از اموری که سبب آمرزش گناهان می‌شود، «محبّت و دوست داشتن اهل بیتعليهم‌السلام » است که روایات فراوان و متواتری از معصومینعليهم‌السلام در مورد آن رسیده است.

بحث محبّت اهل بیتعليهم‌السلام و آثار و برکات آن در دنیا و آخرت، یک بحث مفصّل و دامنه داری است که جهت رعایت اختصار، از ذکر همه آن‌ها خودداری می‌کنیم(437) و تنها به اثر محبّت اهل بیتعليهم‌السلام در آمرزش گناهان پرداخته و بعضی از روایاتی که در این مورد رسیده را ذکر می‌کنیم:

الف) امام صادق‌عليه‌السلام فرمود: «إِنَّ حُبَّنَا أَهْلَ الْبَیْتِ لَیَحُطُّ الذُّنُوبَ عَنِ الْعِبادِ کَما تَحُطُّ الرِّیحُ الشَّدِیدَةُ الْوَرَقَ عَنِ الشَّجَرِ»؛(438) «به درستی که دوستی ما اهل بیت، موجب ریزش گناهان بندگان می‌شود آن چنان که تند باد و توفان، موجب ریزش برگ درختان می‌گردد».

ب) امام زین العابدین‌عليه‌السلام می‌فرماید: «مَنْ أَحَبَّنا للَّهِ‌ِ نَفَعَهُ حُبُّنا وَلَوْ کانَ فِی جَبَلِ الدَّیْلَمِ وَمَنْ أَحَبَّنا لِغَیْرِ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ یَفْعَلُ ما یَشآءُ إِنَّ حُبَّنا أَهْلَ الْبَیْتِ یُساقِطُ عَنِ الْعِبادِ الذُّنُوبَ کَما یُساقِطُ الرِّیحُ الْوَرَقَ مِنَ الشَّجَرِ»؛(439) «کسی که ما را برای خدا دوست داشته باشد، این محبّت برای او نفع می‌رساند ولو این که در کوه دیلم باشد. و کسی که ما را برای غیر خدا دوست داشته باشد، خدا با او هرجور بخواهد عمل می‌کند. به راستی که دوستی ما اهل بیت، گناهان را از بندگان خدا ساقط می‌کند همان گونه که باد برگ درختان را می‌ریزد».

محبّت اهل بیتعليهم‌السلام و تبدیل سیّئات به حسنات

محمّد بن‌مسلم ثقفی می‌گوید: از امام باقرعليه‌السلام در مورد این آیه شریفه پرسش نمودم که می‌فرماید:«فَأُولئِکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَکانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِیماً»؛ (440) «کسانی که خداوند سیّئات و گناهان آنان را تبدیل به حسنات می‌کند و خداوند غفور و رحیم است».

حضرت فرمود: «روز قیامت مؤمن گنهکاری را می‌آورند تا در جایگاه حساب می‌ایستد و خداوند خودش متکفّل حساب او می‌شود تا احدی از مردم بر حساب او آگاهی پیدا نکند؛ امّا تنها به خود او گناهانش را نشان می‌دهند تا این که او اقرار و اعتراف به گناهان خود می‌کند (و می‌پذیرد که گناه کرده و مستحقّ عقاب و عذاب است) آن‌گاه خداوند به مأمورین نوشتن اعمال دستور می‌دهد گناهان او را به حسنات تبدیل کنید و آن را در معرض نمایش مردم بگذارید، در این هنگام مردم می‌گویند: این بنده را ببینید که یک گناه هم ندارد، در این هنگام خداوند امر می‌کند که او را به بهشت ببرند، تأویل این آیه این است».

امام باقرعليه‌السلام در پایان فرمود: «این تبدیل سیّئات به حسنات، برای شیعیان و محبّین ماست».(441)

نکته مهم

ناگفته نماند که منظور از این آیه و روایت و امثال آن این نیست که انسان هر چه می‌خواهد گناه، معصیت و نافرمانی خدا کند به امید این که چون محبّت و دوستی اهل بیتعليهم‌السلام را دارد، مشکلی نخواهد داشت و گناهانش آمرزیده بلکه تبدیل به حسنات می‌شود؛ زیرا روایات فراوانی نیز وجود دارد که می‌فرماید: گناه با دوستی اهل بیتعليهم‌السلام سازگار نیست و همان گونه که در بخش نخست کتاب اشاره شد، بعضی از گناهان به گونه‌ای است که حتّی ایمان را از انسان گرفته، و او را از صف مؤمنین خارج می‌سازد. آری، اگر شخصی که محبّت به اهل بیتعليهم‌السلام دارد، مواظب و مراقب اعمال خویش بوده و خود را گرفتار گناهان فراوان و بزرگ نکند، خطاها، لغزش‌ها و گناهانی که بر اثر غفلت از او سرزده است، به برکت دوستی و محبّت اهل بیتعليهم‌السلام مورد آمرزش قرار می‌گیرد.

پاداش فراوان برای محبّت امیرالمؤمنین‌علیه السلام

در روایت بسیار جالبی آمده است که شخصی در مورد امام علی‌عليه‌السلام و منزلت آن حضرت از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله پرسش نمود، رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله خشمناک گردید و فرمود: «چگونه درباره منزلت کسی از من سؤال می‌کنید که منزلت خود من را دارد؟»

آن‌گاه جملات زیبا و مفصّلی نسبت به آثار محبّت امام علی‌عليه‌السلام بیان فرمود که بعضی از آن کلمات چنین است: «أَلا وَمَنْ أَحَبَّ عَلِیّاً فَقَدْ أَحَبَّنِی وَمَنْ أَحَبَّنِی رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ وَمَنْ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ کَافاهُ بِالْجَنَّةِ»؛ «آگاه باشید! هرکس علی را دوست دارد، مرا دوست داشته است و هر کس مرا دوست بدارد، خداوند از وی راضی خواهد بود و هر کس خداوند از او خشنود باشد، پاداش او را بهشت قرار می‌دهد».

«أَلا وَمَنْ أَحَبَّ عَلِیّاً یَقْبَلُ اللَّهُ صَلاتَةُ وَصِیامَهُ وَقِیامَهُ وَاسْتَجابَ اللَّهُ دُعاءَهُ»؛ «آگاه باشید! کسی که علی را دوست بدارد، خداوند نماز، روزه و شب زنده داری او را می‌پذیرد و دعای وی را مستجاب می‌نماید».

«أَلا وَمَنْ أَحَبَّ عَلِیّاً فَقَدِ اسْتَغْفَرَتْ لَهُ الْمَلائِکَةُ وَفَتَحَتْ لَهُ أَبْوابُ الْجَنَّةِ فَیَدْخُلُ مِنْ أَیِ‌ّ بابٍ یَشاءُ بِغَیْرِ حِسابٍ»؛ «بدانید هر کس علی را دوست بدارد، فرشتگان برای او طلب مغفرت می‌کنند و درهای بهشت به روی وی گشوده می‌شود تا از هر دری که می‌خواهد بدون حساب وارد شود».

«أَلا وَمَنْ أَحَبَّ عَلِیّاً بَعَثَ اللَّهُ إِلَیْهِ مَلَکُ الْمَوْتِ یَرْفَقُ بِهِ وَدَفَعَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ عَنْهُ هَوْلَ مُنْکَرٍ وَنَکِیرٍ وَنَوَّرَ قَلْبَهُ وَبَیَّضَ وَجْهَهُ»؛ «آگاه باشید! کسی که علی را دوست بدارد، خداوند ملک الموت را برای قبض روح او می‌فرستد و ملک الموت با وی مدارا خواهد نمود و خداوند ترس از نکیر و منکر را از او دفع می‌نماید (در قبر دچار وحشت و ترس نخواهد بود) قلبش را نورانی و صورتش را سفید و روشن می‌نماید».

«أَلا وَمَنْ أَحَبَّ عَلِیّاً أَظَلَّهُ اللَّهُ فِی ظِلِ‌ّ عَرْشِهِ مَعَ الشُّهَداءِ وَالصِّدِّیقِینَ»؛ «آگاه باشید! هر کس علی را دوست بدارد، خداوند او را با گروه شهدا و صدّیقین در سایه عرش خود قرار خواهد داد».

«أَلا وَمَنْ أَحَبَّ عَلِیّاً نَجاهُ اللَّهُ مِنَ النّارِ»؛ «آگاه باشید! کسی که علی را دوست بدارد، خداوند او را از آتش، نجات خواهد داد».

«أَلا وَمَنْ أَحَبَّ عَلِیّاً تَقَبَّلَ اللَّهُ مِنْهُ حَسَناتِهِ وَتَجاوَزَ عَنْ سَیِّئاتِهِ وَکَانَ فِی الْجَنَّةِ رَفِیقُ حَمْزَةِ سَیِّدِ الشُّهَداءِ»؛ «آگاه باشید! هر کس علی را دوست بدارد خداوند، حسناتش را قبول نموده و از گناهانش می‌گذرد و در بهشت، رفیق و همنشین حمزه سیّد الشهداء خواهد بود».

«أَلا وَمَنْ أَحَبَّ عَلِیّاً ناداهُ مَلَکٌ مِنْ تَحْتِ الْعَرْشِ: یا عَبْدَ اللَّهِ إِسْتَانَفِ العَمَلَ فَقدْ غَفَرَ اللَّهُ لَکَ الذُّنُوبَ کُلَّها»؛ «آگاه باشید هر کس علی را دوست بدارد، فرشته‌ای از زیر عرش الهی او را فریاد می‌زند و می‌گوید: ای بنده خدا! اعمال خویش را شروع کن؛ زیرا خداوند همه گناهان (گذشته) تو را بخشید».

«أَلا وَمَنْ أَحَبَّ عَلِیّاً وَضَعَ اللَّهُ عَلی رَأْسِهِ تاجَ الْکَرامَةِ وَأَلْبَسَهُ حُلَّةَ الْکَرامَةِ»؛ «آگاه باشید! هر کس علی را دوست بدارد، خداوند تبارک و تعالی تاج کرامت را بر سرش نهاده و لباس کرامت را بر تنش می‌پوشاند».

«أَلا وَمَنْ أَحَبَّ عَلِیّاً مَرَّ عَلَی الصِّراطِ کَالْبَرْقِ الْخاطِفِ»؛ «آگاه باشید! هر کس علی را دوست بدارد مانند برق جهنده، از صراط خواهد گذشت».

«أَلا وَمَنْ أَحَبَّ عَلِیّاً وَتَوَلاّهُ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بَرائَةً مِنَ النّارِ وَجَوازاً عَلَی الصِّراطِ وَأَماناً مِنَ الْعَذابِ»؛ «آگاه باشید! هر کس علی را دوست بدارد و ولایت او را بپذیرد، خداوند برای او برات نجات از آتش، و گذشت از صراط و امان از عذاب می‌نویسد».

«أَلا وَمَنْ أَحَبَّ عَلِیّاً لا یُنْشَرُ لَهُ دِیوانٌ وَلایُنْصَبُ لَهُ مِیزانٌ وَیُقالُ أُدْخُلِ الْجَنَّةَ بِغَیْرِ حِسابٍ»؛(442) «آگاه باشید! هر کس علی را دوست بدارد، نامه عمل برای او باز نشده، میزان حسابرسی برایش نصب نمی‌شود و به او گفته می‌شود بی‌حساب وارد بهشت شو».

آنچه ذکر شد، نمونه‌ای از آثار محبّت اهل بیتعليهم‌السلام خاصّه علیّ بن ابی طالب‌عليه‌السلام بود که در روایات آمده است.

روایات در این زمینه بسیار فراوان است که جمع آوری آن‌ها کتاب مستقّل و مفصّلی را می‌طلبد که خوشبختانه در این زمینه کتاب‌هایی نیز به رشته تحریر در آمده است.

فصل دهم:زیارت قبور اهل بیت «علیهم السلام» و آمرزش گناهان

اشاره

از اموری که سبب آمرزش گناهان شده و بار گناه را سبک می‌کند، «زیارت قبور اهل بیتعليهم‌السلام » می‌باشد.

زیارت قبور اهل بیتعليهم‌السلام - که نشان دهنده محبّت و ارتباط انسان نسبت به آن ذوات مقدّسه می‌باشد آثار و برکات فراوانی دارد که از جمله آمرزش گناهان است. قبل از این که بعضی از روایاتی که در این زمینه است ذکر کنیم، بیان این نکته لازم است که زیارت اهل بیتعليهم‌السلام یک وظیفه است که بر عهده پیروان و شیعیان آنان گذارده شده است.

امام علیّ بن موسی الرضاعليه‌السلام این موضوع را متذکّر شده، می‌فرماید: «إِنَّ لِکُلِ‌ّ إِمامٍ عَهْداً فِی عُنُقِ أَوْلِیائِهِ وَشِیعَتِهِ، وَإِنَّ مِنْ تَمامِ الوَفاءِ بِالْعَهْدِ وَحُسْنِ الْأَداءِ زِیارَةُ قُبُورِهِمْ...»؛(443) «هر امامی، به گردن دوستان و شیعیان خود عهد و پیمانی دارد و خوب وفا کردن به این عهد و بهترین شکل ادای این پیمان، زیارت قبور آنان است».

بنابراین، زیارت قبور ائمّه و اهل بیتعليهم‌السلام تکلیف و وظیفه است؛ تکلیفی که گرچه واجب نیست، امّا ترک آن خسارت و انجام آن همراه با آثار و برکات فراوان می‌باشد که در روایات منعکس شده است.

در روایت نسبتاً مفصّلی که از امام صادق‌عليه‌السلام در باب شهادت امام حسین‌عليه‌السلام و زیارت آن حضرت نقل شده می‌خوانیم که حضرت فرمود: «...مَنْ زارَهُ کانَ اللَّهُ لَهُ مِنْ وَراءِ حَوائِجِهِ وَکَفی ما أَهَمَّهُ مِنْ أَمْرِدُنْیاهُ وَإِنَّهُ لَیَجْلِبُ الرِّزْقَ عَلَی الْعَبْدِ وَیَخْلِفُ عَلَیْهِ ما أَنْفَقَ وَیَغْفِرُ لَهُ ذُنُوبَ خَمْسِینَ سَنَةٍ، وَیَرْجِعُ إِلی أَهْلِهِ وَما عَلَیْهِ وِزْرٌ وَلا خَطِیئَةٌ اِلّا مُحِیَتْ مِنْ صَحِیفَتِهِ، فَإِنْ هَلَکَ فِی سَفَرِهِ نَزَلَتِ الْمَلائِکَةُ فَغَسَلَتْهُ وَفُتِحَتْ لَهُ أَبْوابُ الْجَنَّةِ وَیَدْخُلُ عَلَیْهِ رَوْحَها حَتّی یَنْشُرَ وَإِنْ سَلِمَ فُتِحَ لَهُ الْبابُ الَّذِی یَنْزِلُ مِنْهُ الرِّزْقُ وَیَجْعَلُ لَهُ بِکُلِ‌ّ دِرْهَمٍ أَنْفَقَهُ عَشْرَةَ آلافِ دِرْهَمٍ وَذُخِرَ ذلِکَ لَهُ، فَإِذا حُشِرَ قِیلَ لَهُ لَکَ بِکُلِ‌ّ دِرْهَمٍ عَشْرَةَ آلافِ دِرْهَمٍ وَإِنَّ اللَّهَ نَظَرَ لَکَ وَذَخِرَها لَکَ عِنْدَهُ»؛(444) «کسی که حسین بن علی‌عليه‌السلام را زیارت کند، خداوند پشت سر حاجات اوست (بر آمدن حاجتش را به عهده می‌گیرد) و امور مهمّ دنیوی او را کفایت می‌کند و برای این بنده (زائر) جلب روزی می‌کند و هر چه در مسیر زیارت امام حسین‌عليه‌السلام صرف و خرج کرده است جایگزین و جبران می‌کند و گناه پنجاه سال او را مورد آمرزش قرار داده، به سوی خانواده خویش باز می‌گردد در حالی که هر وزر و خطایی که داشته، از نامه اعمالش محو می‌شود، این زائر اگر در سفر زیارت، از دنیا برود، فرشتگان از آسمان نازل شده، او را غسل داده و درهای بهشت را به روی او گشوده، عطر دل‌انگیز بهشت بر او منتشر می‌شود. و اگر سالم بماند، درهای رزق و روزی به رویش گشوده می‌شود، در مقابل هر درهمی که صرف کرده، ده هزار برابر برایش ذخیره می‌شود، هنگامی که روز قیامت محشور شد، به او گفته می‌شود، برای تو، به هر درهمی، ده هزار درهم ذخیره شده و خداوند به تو عنایت کرده و این‌ها را نزد خودش برای تو ذخیره نموده است».

درباره زیارت حضرات معصومینعليهم‌السلام روایات زیادی وجود دارد که بخش وسیعی از کتاب‌های روایی را به خود اختصاص داده است؛ حتّی بعضی از بزرگان، کتاب مستقلّی در این باب به رشته تحریر در آورده‌اند.

مرحوم شیخ صدوق کتاب مفصّلی در این موضوع نگارش نموده و نام آن را «کامل الزیارات» نهاده است.

مرحوم علاّمه مجلسی نیز علاوه بر این که در مجلّدات بحار الأنوار، روایات فراوانی در باب زیارت ذکر کرده است، بعضی از مجلّدات این کتاب را به همین موضوع اختصاص داده، نام آن را «کتاب المزار» گذارده است. سایر محدّثین نیز همین روش را در کتاب‌های روایی خود رعایت نموده‌اند.

زیارت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله و فضیلت آن‌

در مورد زیارت حضرت رسول‌صلى‌الله‌عليه‌وآله سفارش و تأکید فراوان شده است، به ویژه سفارش شده کسانی که به حجّ خانه خدا مشرّف می‌شوند، حتماً به زیارت قبر آن حضرت در مدینه اقدام نمایند.

در روایت است که رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «مَنْ حَجَّ فَزارَ قَبْرِی بَعْدَ مَوْتِی کانَ کَمَنْ زارَنِی فِی حَیاتِی»؛(445) «کسی که حجّ انجام دهد، سپس قبر مرا پس از وفات من زیارت کند؛ مثل کسی است که در زمان حیاتم مرا زیارت و دیدار نموده است».

حیّ بن یسار گوید: ما پس از حجّ، خدمت امام صادق‌عليه‌السلام رسیدیم، حضرت خطاب به ما فرمود: «حاجُّ بَیْتِ اللَّهِ وَزُوّارُ قَبْرِ نَبِیِّهِ وَشِیعَةُ آلِ مُحَمّدٍ هَنِیئاً لَکُمْ»؛(446) «حجّ کننده خانه خدا، زوّار قبر پیغمبرصلى‌الله‌عليه‌وآلهو شیعه آل محمّد بودن، بر شما مبارک و گوارا باد».

همچنین از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نقل شده است که فرمود: «مَنْ زارَ قَبْرِی بَعْدَ مَوْتِی کَانَ کَمَنْ هاجَرَ إِلَیَّ فِی حَیاتِی فَإِنْ لَمْ تَسْتَطِیعُوا فَابْعَثُوا إِلَیَّ بِالسَّلامِ فَاِنَّهُ یَبْلُغُنِی»؛(447) «کسی که بعد از مرگ من، قبر مرا زیارت کند، مانند کسی می‌ماند که در زمان حیات من به سوی من هجرت کرده است، پس اگر استطاعت و قدرت بر زیارت مرا ندارید، از همان راه دور بر من سلام بفرستید؛ زیرا سلام شما به من می‌رسد».

زیارت پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله و شفاعت آن حضرت‌

یکی از برکات زیارت پیامبر و ائمّهعليهم‌السلام بهره‌مند شدن از شفاعت آنان است. در روایات ما آمده است که پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله به زائرین قبر شریفش وعده شفاعت داده است، چنان که فرمود: «مَنْ جاءَنِی زائِراً لا یَعْمَلُهُ حاجَةً إِلّا زِیارَتِی کَانَ حَقّاً عَلَیَّ أَنْ أَکُونَ لَهُ شَفِیعاً یَوْمَ الْقِیامَةِ»؛(448) «کسی که به زیارت من بیاید در حالی که حاجتی او را وادار بر این کار نکرده، بلکه تنها به قصد زیارت آمده، بر من لازم می‌شود که روز قیامت از او شفاعت کنم».

همچنین فرمود: «مَنْ أَتی مَکَّةَ وَلَمْ یَزُرْنِی إِلَی الْمَدِینَةٍ جِفَوْتُهُ یَوْمَ الْقَیامَةِ وَمَنْ أَتانِی زائراً وَجَبَتْ لَهُ شَفاعَتِی وَمَنْ وَجَبَتْ لَهُ شَفاعَتِی وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةَ»؛(449) «هر کس به مکّه بیاید و مرا در مدینه زیارت نکند، در روز قیامت در حقّ او جفا می‌کنم (از شفاعت محروم می‌شود) و کسی که به زیارت من بیاید شفاعت من بر او لازم می‌شود و کسی که شفاعت من بر او لازم شد، بهشت بر او واجب می‌گردد».

زیارت پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله معادل حج مقبول‌

از روایات استفاده می‌شود که زیارت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله ثوابی معادل حجّ خانه خدا دارد. امام باقرعليه‌السلام فرمود: «إِنَّ زِیارَةَ قَبْرِ رَسُولِ اللَّهِ‌صلى‌الله‌عليه‌وآله تَعْدِلُ حَجَّةً مَعَ رَسُولِ اللَّهِ مَبْرُورَةً»؛(450) «به راستی که زیارت قبر رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله معادل یک حجّ مقبولی است که همراه خود آن حضرت انجام شده باشد».