عبادت چيست
معمر بن خلاد گويد: از امام رضاعليه‌السلام
شنيدم كه فرمود: «عبادت تنها كثرت نماز و روزه نيست، بلكه عبادت، تفكر در أمر خداي عزوجل است.»
احتجاج در باب خداوند
مرحوم طبرسي مي‌فرمايد: «صفوان بن يحيي» مي‌گويد: «ابو قره» محدث از پيروان «شبرمه» از من خواست تا او را خدمت امام رضاعليه‌السلام
برسانم. من هم از آن حضرت اجازه
گرفتم. ايشان نيز اجازه دادند. ابو قره خدمت امام رسيدند و سوالاتي در مورد حلال و حرام و احكام شرعي و واجبات پرسيدند، تا آن كه سؤالش به توحيد رسيد.
ابو قره پرسيد: خداوند مرا فدايت كند! در مورد كلام خداوند متعال با حضرت موسيعليه‌السلام
برايم بفرماييد!
امام رضاعليه‌السلام
فرمودند: خداوند و پيامبرش آگاه‌ترند كه با چه زبان خداوند با موسيعليه‌السلام
سخن گفت؛ به زبان سرياني، يا به زبان عبري.
ابو قره دست بر زبان خود گذاشت و گفت: من از اين زبان سؤال مي‌كنم.
امام رضاعليه‌السلام
فرمودند: سبحان الله از آنچه تو مي‌گويي!
و پناه بر خدا از اين كه خداوند شبيه به خلق خود شود و همچنان كه آنان سخن مي‌گويند، سخن گويد. و خداوند متعال هيچ مثل و مانندي ندارد و هيچ گوينده و انجام دهنده‌اي همانند او نيست.
ابو قره گفت: سخن خدا چگونه است؟
امام رضاعليه‌السلام
فرمودند: سخن گفتن آفريننده با مخلوقات، همانند سخن گفتن مخلوقات با يكديگر نيست و نيازي به باز كردن دهان و حركت دادن زبان ندارد و همين كه خداوند بگويد: باش، ايجاد مي‌گردد. سخن گفتن خداوند با حضرت موسيعليه‌السلام
و امر و نهي الهي كه به ايشان ابلاغ مي‌شد،
همين گونه است.
ابو قره گفت: در مورد كتاب‌هاي آسماني چه مي‌فرماييد؟
امام رضاعليه‌السلام
فرمودند: تورات و انجيل و زبور و قرآن و هر كتابي كه از جانب خداوند نازل شده، كلام خدا و نور و هدايتي است براي جهانيان و همه آنها حادث هستند، يعني زماني نبوده و بعد موجود شده‌اند و همه‌ي آنها غير از ذات خداوند متعال هستند؛ زيرا خداوند در قرآن مي‌فرمايد:
«او يحدث لهم ذكرا»
يعني: يا اين كه براي آنها ذكري را ايجاد كند.
و در جاي ديگر مي‌فرمايد:
«ما يأتيهم من ذكر ربهم محدث الا استمعوه و هم يلعبون»
يعني: «اين مردم غافل هيچ پند و موعظه‌اي از جانب پروردگارشان نيايد و حادث نشود، مگر آن كه آن پند را شنيده و باز به بازي و لهو و لعب عمر مي‌گذرانند.»
پس خداوند تمام كتاب‌هايي را كه نازل فرموده ايجاد كرده است.
ابو قره گفت: پس آيا آنها فاني مي‌شوند و از بين مي‌روند.
امام رضاعليه‌السلام
فرمودند: تمام مسلمانان اتفاق دارند كه هر چيزي غير از خداوند متعال از بين رفتني است و هر چيزي غير از خدا، فعل خداوند و مخلوق اوست و تورات و انجيل و زبور
و قرآن نيز فعل خدا و مخلوق او هستند. آيا نشنيده‌اي كه مردم مي‌گويند: «پروردگار قرآن» و اين‌كه روز قيامت قرآن مي‌گويد: «پروردگارا! اين فلاني است» و او را بهتر از خود او مي‌شناسد و مي‌گويد: «او روز و شب خود را مشغول من كرد. حال خدايا! تو هم شفاعت من را در مورد او بپذير؟»
و همچنين تورات و انجيل و زبور، همه حادث شده‌اند و خدايي كه هيچ كس همانند او نيست، آنها را آفريده و حادث كرده است تا براي ملتي كه عقل خود را به كار مي‌برند، هدايتي باشد.
و هر كس گمان كند كه اين كتاب‌هاي آسماني هميشه بوده‌اند، معنايش اين است كه خداوند اول و قديم و يكي نيست! بلكه كلام هم هميشه با او بوده و شريك و همراه او بوده است.
ابو قره گفت: ما روايتي داريم كه در روز قيامت كتاب‌هاي آسماني همه در برابر چشمان مردم به سوي خداوند، كه پروردگار جهانيان است، باز خواهند گشت؛ زيرا اين كتاب‌ها از خداوند و جزئي از او هستند، پس به سوي او باز خواهند گشت.
امام رضاعليه‌السلام
فرمودند: مسيحيان نيز در مورد حضرت مسيحعليه‌السلام
همين گونه گفتند كه مسيح روح خدا و جزئي از اوست و به سوي خدا بازمي‌گردد و همچنين آتش پرست ها
(زرتشتيان) نيز در مورد آتش و خورشيد همين چيزها را گفتند كه آنها جزئي از خداي اند و به سوي او بازمي‌گردند، در حالي كه خداوند متعالي بري از آن است كه جزء داشته باشد و يا مختلف باشد، و چيزي كه جزء دارد، مختلف و يا همانند مي‌شود؛ زيرا هر متجزي‌اي، متوهم است و قلت و كثرت نيز مخلوق هستند كه بر خالقي دلالت مي‌كنند كه آنها را آفريده است.
ابو قره گفت: ما روايتي داريم كه خداوند ديدن و كلام را ميان پيامبران تقسيم كرده است و كلام را به حضرت موسي عنايت كرده و ديدن را نصيب حضرت محمدصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
كرده است (تا آخر روايتي كه قبلا ذكر كرديم)
و همچنين در مورد اين آيه‌ي شريفه سؤال كرد كه خداوند مي‌فرمايد:
«سبحان الذي اسري بعبده ليلا من المسجدالحرام الي المسجدالاقصي
»
يعني: پاك و منزه است خداوندي كه بنده‌اش را در يك شب از مسجدالحرام (مكه) به مسجد الاقصي (بيت‌المقدس) برد.
امام رضاعليه‌السلام
فرمودند: خداوند از اين سفر پيامبر خبر مي‌دهد و دليل آن را اين گونه بيان مي‌فرمايد:«لنريه من آياتنا»؛
«تا آيات و نشانه‌هاي الهي را به او نشان دهيم.»
پس آيات خداوند غير از خداوند هستند و دوباره خداوند متعال دليل اين سفر و چيزي را كه آن حضرت ديده است، اين گونه بيان مي‌فرمايد:«فباي حديث بعد الله و آياته يؤمنون»
يعني: «پس به كدام سخن بعد از خداوند و آيات و نشانه‌هاي او ايمان مي‌آورند؟» پس آيات الهي غير از خداوند هستند.
ابو قره گفت: پس خداوند كجاست؟
امام رضاعليه‌السلام
فرمودند: كجا، مكان است و در فرق ميان حاضر و غايت مطرح مي‌گردد، كه حاضر در اين مكان است و غايب در مكان ديگر، ولي خداوند نه غايب است و نه حاضري بر خداوند سبقت مي‌گيرد و خداوند در هر مكاني هست و همه چيز را تدبير مي‌كند و آفريننده هر چيز است و آسمان و زمين را نگه مي‌دارد.
ابو قره گفت: آيا خداوند در آسمان نيست؟
امامعليه‌السلام
فرمودند: او خداوند در آسمان‌ها و زمين است و هم در آسمان خداست و هم در زمين خداست و خداوند شما را در رحم‌هاي مادرانتان، هرگونه كه بخواهد، شكل و قيافه مي‌دهد و هر جا كه باشيد، خداوند با شماست و خداوند بر آسمان‌ها تسلط يافت، در حالي كه آسمان‌ها به شكل دود بود. و خداوند بر آسمان‌ها تسلط يافت و آنها را به هفت آسمان تقسيم كرد.
و او خدايي است كه بر عرش تسلط يافت، در حالي كه خداوند بود، اما هيچ آفريده‌اي نبود و او همانگونه كه خداوند است، زماني كه آفريده‌اي نبود نيز خداوند بود و همانند مخلوقات نيست كه از حالتي به حالت ديگر انتقال يابد.
ابو قره گفت: پس چرا شما هنگامي كه دعا مي‌كنيد، دست‌هاي تان را به سوي آسمان دراز مي‌كنيد.
امام رضاعليه‌السلام
فرمودند: خداوند به شكل‌هاي مختلف عبادت، آفريدگانش را به بندگي دعوت كرده است و براي خداوند جايگاه‌هايي است براي پناه بردن به آن و او عبادتگاهي است براي عبادت او. خداوند از راه سخن گفتن و علم و عمل و توجه به سوي خداوند و ديگر راه‌ها بندگانش را به عبادت دعوت كرده است؛ مثل اين‌كه نماز رو به قبله باشد و براي حج و عمره بايد به سوي كعبه رفت.
و يكي ديگر از راه‌هايي كه خداوند بندگانش را به آن دعوت كرده است، اين است كه به هنگام دعا و درخواست و تضرع، دست‌ها را بگشاييم و به سوي آسمان دراز كنيم؛ زيرا اين حالت گدايان است و علامت بندگي و ذلت و خواري در پيشگاه خداوند است.
سپس امام رضاعليه‌السلام
فرمودند: اگر مراد تو كف دست و ساعد است، پس همه چيزها فعل خداوند و آفريده‌ي او هستند و خداوند به واسطه هيچ يك از مخلوقات از ديگري غافل
نمي‌گردد. بالاترين آفريده‌ها را از همان جهت اداره مي‌كند كه پايين‌ترين مخلوقات را اداره مي‌كند و اولين آنها را از همان جهت اداره مي‌كند كه آخرين آنها را اداره مي‌كند، بدون هيچ سختي و زحمتي و بدون هيچ خرج و نياز به مشورت و يا درد سري.
و اگر تو مي‌گويي كه هر كس بيشتر خداوند را اطاعت كند، به او نزديك‌تر است و همچنين روايت داريد كه نزديك‌ترين حالت‌هاي انسان نسبت به خداوند، در حالت سجده است.
و باز روايتي داريد كه چهار ملائكه هستند كه با هم ملاقات كردند، كه يكي از طرف بالا و ديگري از طرف پايين مخلوقات و سومي از جانب شرق و چهارمي از جانب غرب مخلوقات مي‌آيند و از همديگر مي‌پرسند و آنان جواب مي‌دهند كه: از نزد خدا مي‌آئيم و او ما را فرستاده است.
پس تمام اين روايت‌ها دليل آن مي‌شود كه تمام اين نزديك بودن‌ها به معناي منزلت و مقام است؛ نه اين‌كه تشبيه و تمثيل براي خداوند متعال باشد.
ابو قره گفت: آيا اقرار مي‌كني كه خداوند حمل مي‌شود؟
امام رضاعليه‌السلام
فرمودند: هر چيزي كه حمل شود، كاري روي آن انجام شده است و به غير از خود اضافه شده و به آن احتياج پيدا كرده است و لفظ محمول، نقضي در شأن خداوند متعال است.
و همين گونه است اگر كسي بگويد: خداوند بالا است و پايين و بالاترين و پايين‌ترين است.
و خداوند متعال مي‌فرمايد:«و له الاسماء الحسني فادعوه بها»
براي او نام‌هاي زيباست پس خداوند را با آن نام‌ها بخوانيد.» و خداوند در هيچ يك از كتاب‌هاي آسماني نفرموده كه خداوند محمول است؛ بلكه خداوند حمل كننده در خشكي‌ها و درياها است و نگه‌دارنده آسمان‌ها و زمين است و حمل كننده هر چيزي است كه غير از خداوند است، و هيچ گاه شنيده‌ايم كه كسي به خداوند ايمان بياورد و او را بزرگ شمارد و در دعاي خود بگويد: اي كسي كه حمل مي‌شود!
ابو قره گفت: پس آيا اين روايت را تكذيب مي‌كنيد: «هنگامي كه خداوند غضبناك مي‌گردد، و فرشتگاني كه عرش خداوند را حمل مي‌كنند، از سنگيني عرش كه بر دوششان احساس مي‌كنند، متوجه خشم خداوند مي‌گردند و براي همين مي‌افتند و هنگامي كه خشم خداوند فرونشست، عرش دوباره به حال اول بازمي‌گردد و فرشتگان نيز به جاي خود بازمي‌گردند»؟
امام رضاعليه‌السلام
فرمودند: بگو ببينم از زماني كه خداوند شيطان را لعنت كرد تا امروز و از امروز تا روز قيامت، آيا از شيطان و يارانش خشمگين بوده و خواهد بود يا راضي و
خشنود است؟
ابو قره پاسخ داد: آري بر آنها خشمگين است.
امام رضاعليه‌السلام
فرمودند: پس هرگاه خداوند خشنود گردد، عرش سبك مي‌شود، ولي با جوابي كه تو دادي، خداوند هميشه بر شيطان و يارانش خشمگين است.
پس امام رضاعليه‌السلام
فرمودند: واي بر تو! چگونه جرأت مي‌كني و خداوند را به تغيیر از حالتي به حالت ديگر وصف مي‌كني و اين‌كه هر چه بر مخلوقات جاري مي‌گردد، بر خداوند نيز جاري مي‌شود؟ سبحان الله! خداوند هميشه بوده است؛ اگر چه ديگران از بين مي‌روند و با تغيير كنندگان هيچ تغييري نكرده است.
صفوان مي‌گويد: بعد از جواب امامعليه‌السلام
رنگ ابو قره تغيير كرد و ديگر پاسخي نداشت تا بگويد و بلند شد و از خدمت امام بيرون رفت
0%
نویسنده: عباس عزيزى
