شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

شب های پیشاور جلد ۲

این کتاب در موسسه الحسنین علیهما السلام تصحیح و مقابله شده است.

تأویلات بارده ای می نمایند که از برودت یخ به مراتب بیشتر است که باعث تعجب اهل علم و تحقیق می گردد.

بیان جاحظ در وصول الی الحق

اگر از روی واقع و حقیقت، پرده تعصّب و عناد را بر کنار زنند، به راهنمایی علم و عقل و انصاف (در عین تعصّب) حق را واضح و آشکار می بینند؛ چنانکه ابو عثمان عمرو بن بحر جاحظ بصری معتزلی که از علمای محققین و اعیان متعصّبین متقدمین عامه می باشد صاحب کتابالبیان و التبیین ، متوفای سال ۲۵۵ هجری اشاره به این حقایق دارد. و خواجه کلان حنفی درینابیع المودة بعض از کلمات او را ثبت نموده که گوید:ان الخصومات نقصت العقول السلیمه و افسدت الاخلاق الحسنه من المنازعه فی فضل اهل البیت علی غیرهم فالواجب علینا طلب الحق و اتباعه و طلب مراد الله فی کتابه و ترک التعصب و الهوی و طرح تقلید السلف و الاساتید و الآباء (۱) .

ولی جای تأسف است که با چنین نظری که بی اراده بزیر قلمشان جاری می گردد مع ذلک عادت و تعصب بر علم و عقلشان غالب و بر خلاف حقیقت،تبعاً للاسلاف راه پیما شده و موجب تأثر عقلاء گردیده اند در تحت تأثیر عادت و تعصّب، به مخاصمه و منازعه برخاسته، روی هوای نفس دیگران را من غیر حق بر اهل بیت طهارت مقدم داشته، نصوص وارده از قرآن و اخبار معتبره را بر کنار زده، تابع اسلاف بدون دلیل و برهان گردیده؛ مثلاً از روی جهالت و تعصب ابو حنیفه یا مالک یا دیگران از فقهای و عالم نمایان را که صاحبان رأی و قیاس و از علم بی بهره بوده اند، پیروی می کنند. ولی به فقیه اهل بیت طهارت امام جعفر بن محمّد الصادقعليهما‌السلام توجهی نمی نمایند و حال آنکه اکابر علمای خودشان مانند ابن ابی الحدید در دیباچهشرح نهج البلاغه می نویسد: «آنان خوشه چین خرمن علم و

____________________

۱- به درستی که خصومات باعث نقصان عقول سلیمه و فساد اخلاق حسنه می باشد از نزاع نمودن در فضل اهل بیتعليهم‌السلام بر غیر آنها. پس واجب است بر ما طلب حق و تبعیت از آن و طلب نمودن مراد خدای تعالی در قرآن ترک تعصب و هوای نفس و دور انداختن تقلید گذشتگان از اساتید و پدران خود و اثبات نمودن مقام فضل اهل بیت و عترت طاهره پیغمبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بر دیگران. (ینابیع المودة، ج۱، ص۴۵۷).

دانش، خاندان جلیل عصمت و طهارتعليهم‌السلام و نمایندگان خاصّ رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بوده اند»(۱) (چنانچه در این کتاب مشروحاً ذکر گردید).

اقرار منصفانه شیعیان

ولی ما شیعیان چون از خدای قادر متعال می ترسیم و به روز بازپسین و یوم الجزا معتقدیم، وقتی همین دلایل و براهینی را که اکابر علمای سنت و جماعت هم در کتب معتبره خود ثبت نموده اند دیدیم، بر عادت و تعصب غالب آمده، اقرار و اعتراف می نماییم قلباً و لساناً به آنچه رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرموده و در دستورات الهی وارد است و پیروی می نمائیم از همان کتاب مقدس و عترت طاهره ای که آن حضرت به ما سپرده و امیدواریم به سعادت ابدی نایل آییم؛ چه آنکه رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم سعادت و نجات ابدی را به محبت و متابعت آن خاندان جلیل قرار داده؛ چنانکه حافظ ابن عقده احمد بن محمد کوفی همدانی که از علمای عامه است نقل می نماید از علما و مشایخ خودشان از عبد القیس که گفت:

در بصره از ابو ایوب انصاری حدیث مفصلی را شنیدم، تا آنجا که گفت: شنیدم از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم که فرمود: شب معراج نظر کردم بر ساق عرش دیدم نوشته است: لا اله الا الله محمد رسول الله ایدته به علی و نصرته،(۲) به سپس نوشته شده بود: الحسن و الحسین و علیّ و علیّ و علیّ و محمّد و محمّد و جعفر و موسی و الحسن و الحجّة. عرض کردم: الهی ایشان کیانند؟ وحی شد: اینها اوصیای تو هستند بعد از تو؛ فطوبی لمحبیهم و الویل لمبغضیهم! یعنی بهشت برای دوستان آنها و جهنم برای دشمنان آنان می باشد.(۳)

(آنگاه خطاب به آقای نوّاب نموده گفتم جناب نوّاب، آیا جواب اشکال

____________________

۱- شرح ابن ابی الحدید، ج۱، ص۲۳.

۲- حقیقتاً که جز الله، خدایی نیست و محمدصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم رسول فرستاده اوست، و همانا که محمدصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم را به وسیله علیعليهم‌السلام تأیید و یاری نمودم. (المعجم الکبیر، ج۲۲، ص۲۰۰؛ نظم در السمطین، ص۱۲۰؛ کنز العمال، ج۱۱، ص۶۲۴؛ ینابیع المودة، ج۲، ص۱۶۰؛ تاریخ دمشق، ج۴۲، ص۳۳۶؛ شواهد التنزیل، ج۱، ص۲۹۴ و ۲۹۸).

۳- کفایة الاثر، ص۱۱۸ - بحار الانوار، ج۳۶، ص۳۲۵.

دیشب شما داده شد و قانع شدید یا باز اضافه نمایم؟)

نواب : کمال تشکر را داریم؛ به نحو أتم و اکمل مستفیض شدیم؛ دیگر شبهه و اشکالی در دل اهل دل باقی نمانده. خداوند به شما و ما جزای خیر مرحمت نماید!

(همگی آمین گفتند. خود داعی هم با توجه کامل آمین گفتم. چون امید عوض و جزائی جز از خدای تعالی ندارم که بواسطه خاندان با عظمت محمّد و آل محمّدصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بما نظر لطف و عنایت فرماید. کما اینکه تا امروز فرموده. امید است تا روز آخر هم مشمول مراحم و الطاف بلا انتهای او باشیم).

تذکرات و نصایح مشفقانه به برادران شیعه و سنی

داعی : خیلی معذرت می خواهم از آقایان محترمین اهل مجلس، خاصه جناب حافظ و برادران عزیز اهل تسنن، مهمانان محترم که رشته سخن اجباراً طولانی شد. ولی در خاتمه عرایضم ناچارم مختصری از عقاید درونی خود را برای بیداری برادران عزیزم بیان نمایم و این بیان داعی، پیامی است از ما به تمام برادران مسلمان از شیعه و سنی که با کمال جدیّت مورد عمل قرار دهند:

اولاً بدانید که غرض از ذکر آیات و اخبار و اقامه دلایل و براهین منطقیّه که در لیالی ماضیه ایراد شده آن نبوده که بر خصم غالب آییم؛ چون ما خصمی در مقابل خود نمی بینیم، بلکه در مقابل برادران مسلمان خود قرار گرفته ایم که روی عادت در هر دوره تحت تأثیر گفتار بقایای خوارج و نواصب قرار گرفته و در اشتباه افتاده اند، ولی القای شبهات و اشکالات و عداوت بخاندان رسالت و اهل بیت طهارتعليهم‌السلام را از ناحیه نواصب و خوارج و امویها می دانم. فلذا بر ما لازم است که بدون کینه و عداوت، با مروحه برهان و منطق، گرد و غبار کدرت و کدورت را از روی قلوب صافیه آنها دور نمائیم و اثبات حقایق نموده و آنها را با راهزنان خوارج و نواصب و القای شبهات آنها آشنا و رفع اشتباه بنماییم.

اگر به ما در طریق حق و حقیقتی که خدا و پیغمبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم دستور داده اند و اکابر علمای خودشان به ما رساندند (و بی پرده بگویم نوشته های علمای بزرگ آنها بهتر راهنمای من به مقام ولایت گردیده) همصدا شدند، کمال مسرت و امتنان حاصل می شود؛ چنانچه خمود در عادت و تعصب مانع از همصدا شدن گردد، بازهم آنها

را برادران خود دانسته، بدون کینه و عداوت، برادرانه تمام شیعه و سنی یکدیگر را در آغوش محبت گرفته، در اعلا کلمه توحید دست اتحاد و اتفاق به هم داده تا دشمنان قرآن بر ما غالب نیایند؛ چه آنکه امروزه ما مسلمانان بیش از همه وقت احتیاج بات حاد و اتفاق داریم؛ زیرا اطراف ما را دشمنان قوی پنجه گرفته اند و یگانه راهی که سبب غلبه آنها بر ما می گردد، نفاق و دوییت ما است.

مگر نه این است که پیغمبر عظیم الشأن ما خاتم الانبیاءصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود:بدأ الاسلام غریبا سیعود غریبا ؛ یعنی اسلام در روز اول ظهور، غریب بود؛ زود است عود می کند به حالت غربت. ممکن است زمانی که پیغمبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم خبر داده، همین زمان ما باشد زیرا که آثار غربت آن ظاهر و هویدا است.

در آن زمان که ظهور حقیقت در شبه جزیرة العرب شد و رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم برای هدایت خلق مبعوث به رسالت گردید، عالم توحید در محاصره کفر قرار گرفته، أعادی دین زحمات انبیا را ناچیز کرده، یهود و نصارا و اهل ماده و طبیعت و بت پرستها و کوچک ابدالها و دست نشاندگان آنها به تمام معنا در دنیای آن روز، حکم فرمایی می نمودند و قلیلی از اهل توحید که بودند، در محاق کفر قدرت عرض اندام نداشتند. پیغمبر توحید، خاتم الانبیاءصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم با زحمات بسیار در مقابل فشارهای طاقت فرسای آنها استقامت نمود تا آنکه در قلیل مدتی موفّق به اعلای کلمه توحید و غلبه بر مشرکین گردید.

اتحاد و اتفاق موجب سیادت است

علم و پرچم توحید را در عالم بلند کرد. بزرگترین حربه آن حضرت در غلبه بر کفار و مشرکین بر حسب ظاهر، ایجاد توحید و وحدت خالص بود که با ندای لطیفقولوا لا اله الاّ اللّه تفلحوا افراد متفرق و متشتت عرب را با هم متحد و متفق نمود.

و در اثر تعالیم عالیه آن حضرت و ایجاد اتحاد و اتفاق در آنها بود که مسلمین بی قوه و قدرت صدر اسلام، با مجهز نبودن بقوای جنگی آن روز که دول متمدن بزرگ آن زمان (ایران و روم) مجهز بودند، با قلت عدد، حمله بر کفار بت پرست و آتش پرست مجوس و مشرکین به اقالیم ثلاثه و اشیاع آنها نمودند، در کمتر از نیم قرن پرچم توحید را از قسطنطنیه و مدائن (تیسفون) و اسپانیا تا قاره اروپا به اهتزاز در

آوردند.

اگر به دیده بصیرت بنگرید، معنایسیعود غریبا را امروز در عالم اسلام مشاهده می کنید. عالم توحید امروز در محاصره کفار قرار گرفته (و چون پرچم دار توحید حقیقی که با دلائل عقلیه و براهین نقلیه ثابت آمده در عالم انسانیت فقط مسلمینند)، لذا تمام حملات اعادی به ما مسلمین است. از طرفی ارباب ماده و طبیعت و اتباع ذیمقراطیس و مرمند و مزدک و داروین و بخنر و کوچک ابدالها و دست نشانده های آنها در ممالک اسلامی، و از طرف دیگر سیاستمداران ملل مسیحی و درباریان خود خواه جاه طلب واتیکان پاپ، مسلمین موحد جهان را محاصره نموده اند و برای فنا و نابودی ما منتهای سعی و کوشش را می نمایند.

و بزرگترین حربه دول استعماری برای محو و نابودی و غلبه بر ما، تولید اختلاف و نفاق است و با تمام قوا جدیّت می نمایند که سنگ تفرقه در میان مسلمانان انداخته، در اثر دوئیت و نفاق و بدبینی مسلمانان بیکدیگر بر آنها غالب آیند و حکومت بنمایند (چه آنکه در میان آنها معروف است که گویند: «نفاق بینداز و حکومت بنما)! »

ایضاً مواعظ مشفقانه به برادران شیعه و سنی

آقایان محترم برادران شیعه و سنی! روز غربت اسلام است. همان قسمی که پیغمبر بزرگ ما در ۱۳۵۰ سال قبل با متحد نمودن اعراب پراکنده و ایجاد اتفاق در مسلمین بر اعادی با قدرت غالب آمد، امروز هم یگانه وسیله پیروزی ما و حفظ استقلالمان اتحاد و اتفاق است. به قول شاعر شیرین زبان پارسی:

از قدرت اعادی نترسید. فقط کاری که می کنید خودتان را مجهز نمایید؛ نه فقط به تجهیزات مادّی بلکه هر اندازه آنها مجهز به تجهیزات مادّی از توپ و تفنگ و تانک و زره پوش و هواپیما و گازهای کشنده می شوند، شماها علاوه بر تجهیزات ظاهریه که از لوازم حیاتی هر جامعه و ملت می باشد و از دستورات قرآن مجید است که در آیه ۶۰ سوره ۸ انفال می فرماید:( وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّهٍ وَ مِنْ رِبٰاطِ الْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللّٰهِ وَ عَدُوَّکُمْ وَ آخَرِینَ مِنْ دُونِهِمْ لاٰ تَعْلَمُونَهُمُ اللّٰهُ یَعْلَمُهُمْ ) ، خلاصه معنا آنکه

می فرماید: «و شما (ای مؤمنان) در مقام مبارزه با آنها (یعنی با دشمنان) خود را مهیا کنید و تا آن حد که بتوانید از آذوقه و آلات جنگی (به اقتضای هر زمان) و اسبان سواری برای تهدید دشمنان خدا و دشمنان خودتان فراهم سازید و بر گروه دیگری که شما بر دشمنی آنان مطلع نیستید و خدا با آنها آگاه است، نیز مهیّا باشید.»

سعی و کوشش کنید به تجهیزات معنویه؛ یعنی تولید اتحاد و اتفاق در جامعه نمایید. دلها را پاک کنید؛ بدبینی و دوییت را از خود دور و افراد مسلمین را به نام شیعه و سنی و صوفی و شیخی و غیره از هم نپاشید.

اگر در مقام منازعه و اختلاف کلمه بر آمدید و تشکیل جنگهای داخلی دادید وصفها در مقابل هم بنام شیعه و سنی شیخی و صوفی متجدّد و متقدم قرار دادید، قطع بدانید که آبروی شما می رود؛ زیرا منازعه و اختلاف آبروها را می برد؛ چنانچه در آیه ۴۶ سوره ۸ (انفال) می فرماید:( وَ لا تَنٰازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ رِیحُکُمْ ) ؛ یعنی نراع و خلاف مکنید به اختلاف آرا؛ پس بد دل شوید و آبروی شما برود.

و در آیه ۱۵۳ سوره ۶ (انعام) فرماید:( وَ أَنَّ هٰذٰا صِرٰاطِی مُسْتَقِیماً فَاتَّبِعُوهُ وَ لاٰ تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَنْ سَبِیلِهِ ) ؛ خلاصه این راه راست مستقیم را متابعت کنید و متابعت نکنید راه های پراکنده را پس متفرّق سازد آن طرق و راه ها، شما را از راه حق.

و نیز در آیه ۱۰۳ سوره ۳ (آل عمران) صریحاً فرموده:( وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّٰهِ جَمِیعاً وَ لاٰ تَفَرَّقُوا ) ؛ بچسبید به حبل متین و ریسمان محکم خدا با هم در حالتی که متفرق نباشید؛ یعنی متّحد و متّفق باشید.

خلاصه اگر بخواهید مقام از دست رفته خود را بدست آورید و بسیادت اوّلیه نایل آیید (که هشتصد سال پرچمدار علم و تمدن و سیادت و آقایی جهان بودید) باید مجهّز شوید به تجهیزات توحیدیه.

در آیه ۱۳۹ سوره ۳ (آل عمران) فرماید:( وَ لاٰ تَهِنُوا وَ لاٰ تَحْزَنُوا وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ ) ؛ یعنی سست نشوید و اندوهگین نگردید. (خلاصه مأیوس و ناامید نباشید از قدرت دیگران و ضعف خودتان). شما پیوسته فاتح و ما فوق همه هستید؛ به شرط آنکه به برنامه ایمانی عمل نمایید.

سوء ظن و غیبت موجب تفرقه و جدایی می باشد

از جمله شرایط برنامه ایمان آنست که سوء ظنها را از میان بردارید نسبت بیکدیگر بدبین نباشید حفظ الغیب یکدیگر را بنمایید؛ چه آنکه سوء ظن و غیبت کردن، تخم تفرقه و جدایی و مقدمه دوییت و نفاق و بدبینی بیکدیگر است. فلذا اسلام غیبت را از گناهان کبیره شمرده و در قرآن مجید صریحاً منع از سوء ظن و غیبت می کند و در آیه ۱۲ سوره ۴۹ (حجرات) فرماید:( یٰا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لاٰ تَجَسَّسُوا وَ لاٰ یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً ) خلاصه، ای جماعت مؤمنین، دور شوید و اجتناب نمایید از گمان بد در حق برادر مؤمن خود، به درستی که بعض از گمانها گناه است و تجسس مکنید چیزهائی را که بر شما مخفی باشد از بدی ها و عیوب مؤمنین؛ و بعد از نهی کردن از کنجکاوی و تجسّس، سدّ باب غیبت نموده، می فرماید: باید غیبت نکنید یکدیگر را (چه آنکه موجب بدبینی و کینه و عداوت شما به یک دیگر و مقدمه جدایی می باشد).

در حدیث وارد است که رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود:ایاکم و الغیبه فانّ الغیبه اشدّ من الزنا ؛ یعنی بر شما باد که بپرهیزید و اجتناب کنید از غیبت! پس به درستی که غیبت کردن سخت تر است از زنا.

یک علت آنکه غیبت کردن را شدیدتر از زنا قرار داده، آن است که زنا ضرر شخصی دارد و غیبت ضرر نوعی؛ تا آنجا که فرماید: زناکننده اگر توبه کند، بدون شرط پذیرفته و آمرزیده می شود، ولی غیبت کننده تا کسی را که غیبت نموده، راضی ننماید، توبه اش قبول نمی شود با شرایطی که در کتب مبسوطه درج گردیده است.

یکی از وسایل و اسباب بدبینی مسلمانان به یکدیگر و ایجاد کینه و عداوت بین آنها، غیبت کردن و بدبینی و نمّامی نمودن است. پس غیبت را ترک کنید تا دوییت و بدبینی از میان شما بر طرف شود. از گمان بد ببرادران دینی اجتناب نمایید نمّامی نکنید که مغضوب خدا و خلق خواهید شد. نمّام ها و سخن چینان را که مردمان فتنه جو و دو بهم زن هستند و خبرآوری می کنند، از خود و جمعیتان دور کنید تا تولید دوئیت و بدبینی در میان شما ننمایند؛ چون ممکن است که آنها از ایادی مرموز بیگانگان باشند. چون در میان این قبیل اشخاص غالباً

جاسوسان بیگانه پیدا می شوند به لباس مسلمانان و برادران دینی که به وسیله تفتین و خبرآوری، تولید اختلاف و نفاق می کنند و زمینه را برای غلبه دشمنان آماده و مهیّا می نمایند؛ بعضی با بیانات خود و برخی با قلم های شکسته خود به نام تألیف و تصنیف، ردّ بر شیعه و پیروان اهل بیت طهارتعليهم‌السلام نوشتن، ایجاد عداوت و دشمنی میان مسلمانان می نمایند و زیاده از صد میلیون شیعیان مسلمان را از جامعه مسلمین دور می نمایند.

آقایان محترم! توجه نمایند مباحثات علمی و مناظرات مذهبی نباید بین مسلمانان تولید کینه و عداوت و ایجاد بدبینی نماید. اگر در دل و معنی هر عقیده ای داریم همه گویندهلا اله الاّ الله محمد رسول اللّه می باشیم. همگی یک کتاب و یک قبله داریم؛ باید حفظ ظاهر را از دست ندهیم، و لو ظاهر مجاز است ولی به مقتضایالمجاز قنطره الحقیقه ، (۱) ممکن است روزی ظاهر مبدل به باطن گردد. پس باید با هم برادر باشیم فرصت به دست اعادی و دشمنان توحید ندهیم که به این وسیله بر ما غالب آیند. شیعه و سنی نبایستی بیکدیگر با نظر کینه و عداوت بنگرند، بلکه باید خوش رویی و خوش بینی را نسبت به یکدیگر حفظ کنند.

داعی که کوچک تر از همه مسلمین هستم و به نام واعظ و مبلغ دینی شناخته شده ام، از بالای این منبر اعلام می دارم که از حول و قوه پروردگار (که قسم بزرگ است) بیرون باشم، اگر نسبت به یک برادر سنی عالم یا جاهل، حیّاً و میّتاً کینه و عداوت و بدبینی داشته باشم. هرگاه در هر کجای عالم، فردی از افراد سنی را دیده ام، مانند یک برادر مسلمان پذیرفتم و در جلب منافع و دفع مضار شریک خود دانستم، مگر آن افرادی که از نوشته ها و کلمات و گفتارشان معلوم است که از بقایای خوارج و نواصب می باشند و بلباس اهل تسنن بیرون آمده؛ آنها هستند که در هر دوره و زمانی تخم نفاق و دوییت بین مسلمین به نام شیعه و سنی می اندازند کتاب ها بر ردّ شیعه و کفر آنها انتشار می دهند تحریک احساسات شیعیان می نمایند.

قتل عام های شیعیان و فتوی به کشتن اکابر علمای شیعه از آثار و تحریکات وجودی این قبیل افراد است که دل داعی هرگز از آنها پاک نمی شود؛ چه آنکه آنها هستند که

آلت دست کفار و بیگانگان هستند و به دستور آنها وسیله تفرقه و جدایی مسلمانان را فراهم می نمایند. ندای اتحاد می دهند، ولی در زیر پرده، هدفشان نفاق و دوییت و ایجاد تفرقه و جدایی بین مسلمانان می باشد.

بر هر مسلمانی لازم است که این قبیل افراد را خواه عالم بلا عمل یا جاهل متهتّک در هر مرتبه و مقام باشند، از خود دور نمایند تا نفاق مسلمین مبدل به اتحاد گردد.

این قبیل افراد اتباع و پیروان همانهائی هستند که اطراف خلیفه سیم عثمان بن عفّان را گرفتند و بنام خلیفه کارها نمودند و خلیفه را وادار به نوشتن نامه ها نمودند تا تحریک احساسات مسلمین گردیده، عاقبت به قتل خلیفه عثمان (با آن طرز فجیع) خاتمه پیدا نمود و لطمه بزرگی به اسلام وارد آمد که گفتند: مسلمین خلیفه خود را کشتند.

و بعد در اطراف معاویه و یزید و بنی امیه به کشتار دسته جمعی عترت و اهل بیت رسالت و شیعیان آنها پرداخته، تاریخ مسلمین را لکه دار نمودند! و الحال هم هرکجا قدرتی به دست آوردند، سعی می کنند در نوشتن کتابها و انتشار مقالات حتی در جراید و مجلات، آتش فتنه را دامن زده و اختلاف در مسلمین افکنده، مرکب سواری بیگانگان گردند.

آقایان محترم! قدری در اطراف حالات (سرجون غلام رومی) مشاور معاویه دقت کنید که چه کسی بوده به عنوان اسیر و غلامی بدستگاه معاویه -علیه الهاویه- وارد و در جمیع شئون مملکتی مورد شور معاویه قرار می گرفت و رأی او را مورد عمل قرار می دادند؛ چنانچه معاویه به یزید پلید وصیت کرد که در مواقع لزوم با سرجون مشورت کن که بسیار عاقل است. فلذا در موضوع حضرت امام ابا عبد اللّه الحسینعليه‌السلام یزید با او مشورت کرد. رأی داد که عبیداللّه را حاکم کوفه نما تا کار را تمام کند. مطابق دستور او عبیداللّه را حاکم کوفه نمود تا فتنه کربلا برپا و سبب قتل عام عترت و اهل بیت رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و اسارت دختران آن حضرت گردید. پس همیشه بیگانگان به لباسهای مختلف و صورتهای گوناگون در دستگاه های مسلمین وارد گردیده و زمینه را برای غلبه و استیلای بیگانگان فراهم می نمایند.

پس آقایان حاضرین، برادران عزیز! عرایض داعی را یادداشت کنید و به غایبین مسلمین از شیعه و سنی حتی در ولایات دیگر اعلام نمایید علی رغم بیگانگان و ایادی مرموز و بازیگران آنها (گرگان ملبس به لباس میش) از خوارج و نواصب، دست اتحاد بهم دهید در مساجد و مجامع یکدیگر، با حسن ظن کامل حاضر شوید و با هم مهربان باشید. برای چند کلمه صحبت های علمی و مناظرات مذهبی از هم دوری ننمایید. خدا را گواه می گیرم در تمام ده شبی که با آقایان علما و فضلا و سایر برادران اهل تسنن مذاکرات علمی دینی و مناظرات مذهبی داشتیم، کوچک ترین سوء نظری به آنها نداشته و الحال هم که بالای منبر نشسته و به این همه جمعیت از برادران سنی خود می نگرم، وجوهی زیبا و گیرنده می بینم و میل دارم پیوسته با آنها مأنوس و صمیمانه اشتغال به امور مذهبی داشته باشیم.

آقایان محترم! بزرگان دین و پیشوایان مذهب و عترت و اهل بیت رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به ما غیر از این رفتاری که مسلمین امروز دارند، دستور داده اند و خود عمل می کردند.

فرقی بین مساجد سنی و شیعه نمی باشد

مخصوصاً در خبر دارد که راوی خدمت امام به حق ناطق، کاشف اسرار حقایق، جعفر بن محمّد الصادقعليهما‌السلام عرض کرد: «من از مساجد مخالفین بدم می آید و میل ندارم در آنجاها نماز بگذارم. آیا این عمل من بد است یا نیک؟» حضرت فرمودند: «مساجد بیوت اللّه اند؛ مگر نمی دانیما من مسجد الا و قد بنی علی قبر نبی او وصی نبی قتل فاصاب تلک البقعه قطره من دمه فاحب الله ان یذکر فیها الفرائض و اکثروا فیها من النوافل ؛ یعنی هیچ مسجدی نیست (بزرگ یا کوچک مسجد شیعه یا سنی) مگر به تحقیق بنا شده است بر قبر پیغمبری یا وصیّ پیغمبری که کشته گردیده، پس در این بقعه قطره از خون آن نبی یا وصی رسیده. پس به سبب آن خون، خدای تعالی دوست داشته اینکه یاد شود در آن بقاع و مساجد، پس ادا نمایند واجبات را و زیاد نمایند در آن مساجد نوافل و مستحبات را.»

و فقهای بزرگ شیعه از این قبیل اخبار استخراج معانی عالیه نمودند که نزدیک

ظهر است وقت بیش از این اجازه گفتار نمی دهد. عالم علیم و فقیه بزرگ شیعه مرحوم سید مهدی بحر العلوم -قدّس اللّه تربته- در منظومه فقهیّه فرموده:

خلاصه، بزرگان دین و اهل بیت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم این قسم شیعیان و پیروان خود را تربیت می کردند. ره چنان رو که رهروان رفتند.

آقایان محترم! موقع ادای فرایض و نوافل، به هر یک از مساجد شیعه و سنی نزدیک بروید به یکدیگر توهین نکنید و بدبین نباشید. ایادی مرموز و بازیگران بیگانه پرست، اختلاف مسائل فقهیه را از قبیل سجده به تربت و خاک پاک نمودن یا دست باز و دست بسته نماز خواندن و سایر اختلافات و نظریات فقها را مستمسک قرار داده، شما را به جان هم انداخته، ایجاد دوییت و نفاق و بدبینی می نمایند. شما هم علی رغم انف آنها، توجهی به اختلافات مسائل فقهیه، ننموده هر یک راه خود را بروید، ولی با یکدیگر صمیمی و دوست و مهربان باشید.

برادران شیعه و سنی پهلوی یکدیگر با دست باز و دست بسته، با مهر و بی مهر نماز بگذارید، در مساجد و مجامع یکدیگر شرکت کنید، همان قسمی که حنفی ها و شافعی ها و مالکی ها و حنبلی ها با اختلافات بسیاری که در اصول و فروع احکام دارند، برادرانه زندگی می نمایند، برادران جعفری را هم در آغوش مهر و محبت خود گرفته، آزادانه عبادات و عقاید خود را انجام دهید به یکدیگر توهین نکنید و با نظر بد و عداوت به یکدیگر ننگرید.

اگر دیدید فردی یا افرادی ملبّس به لباس روحانیت یا غیر آن، شما برادران شیعه و سنّی را بر خلاف این عرایض حقیر تحریک می نمایند، قطع بدانید که از ایادی مرموز بیگانگان اند که می خواهند به وسیله ایجاد نفاق و دوییت و برادرکشی، زمینه را برای تسلط آنها فراهم نمایند. جداً آنها را طرد و از خود دور

____________________

۱- سبب برتری خواندن نماز در مسجد، این است که بنای آن بر روی مزار معصومی قرار گرفته که در آن جا به شهادت رسیده، و به واطه چکیدن خون آن شخص مطهر در آن مکان است که بنده گنه کار پس از عبادت و ذکر خداوند در مسجد آمرزیده میشود.

گردانید تا سیادت اسلامی را حفظ نمایید.

سعادت و سیادت امت در پیروی علی بن أبی طالبعلیه‌السلام است

آقایان محترم، برادران شیعه و سنی! بهترین راه برای جلوگیری از نفاق و دوییت و تفرقه، پیروی نمودن از رویه و رفتار مولای متقیان و امیر مؤمنان علی بن أبی طالبعلیه‌السلام می باشد. هر یک عقاید عقلانی را محکم نگاه دارید و با هم ائتلاف کنید و اتحاد نمائید تا شقّ عصای مسلمین نگردد؛ چنانچه مولای همه ما امیر المؤمنینعليه‌السلام با آنکه خود را احق به مقام خلافت می دانست؛ چنانچه در اول خطبه شقشقیّه فرموده:اما و الله لقد تقمصها فلان و انه لیعلم ان محلی منها محل القطب من الرحی -الخ،(۱) ولی وقتی از تغسیل و تکفین رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بر حسب وصیت آن حضرت که اوجب از هر واجبی بود در آن وقت فارغ شد، از فتنه سقیفه با خبر و خود را در مقابل فرقه ای از مخالفین مشاهده نمود، همین که آن دسته بندی های (سیاسی) را دید، با آنکه احدی در امت نصوص وارده از رسول خدا را جلیّاً و خفیّاً مانند آن حضرت نداشت و کبار از صحابه و بنی هاشم اطراف آن حضرت بودند، بنی امیه هم به قیادت ابی سفیان (برای رسیدن به مقاصد خودشان) آن حضرت را تحریک به قیام می نمودند، ولی چون منبع قوه عاقله بود، تأمّل و تفکر نمود که اگر در مقابل آن دسته بندیها قیام نماید و در مقام مطالبه حق ثابت خود برآید، قطعاً دودستگی در اسلام پدید آید و در اثر اختلاف کلمه و تفرقه مسلمین، اعادی اسلام که سال هاست عقب فرصت می گردند، غالب آمده و اصل دین از میان می رود و مسلمانان قریب العهد، به کفر از اسلام منحرف گردند. لذا صلاح را در صبر و تحمّل و شکیبایی دید؛ با تمام سختی ها ساخت و بردباری نمود؛ چنانچه فرمود: صبرت و فی العین قذی و فی الحلق شجی ، با مخالفین خود مبارزه ننمود، چون دید اول اسلام است، جنگ داخلی تولید تفرقه می نماید و

____________________

۱- اما به خدا سوگند! که آن شخص (ابوبکر بن ابی قحافه) رخت خلافتت را به تن نمود، در حالی که مسلماً از این مسأله آگاه بود که جایگاه من نسبت به آن (خلافت) مانند محور آسیاب بود نسبت به سنگ آسیاب. (نهج البلاغة، خطبه سوم).

تفرقه باعث محو اسلام می گردد (چنانچه در لیالی ماضیه و مجلس مذاکرات خصوصی مبسوطاً ذکر ادله نمودیم).

فعلهذا با مخالفین خود مماشات نمود. با آنکه بر عقیده خود ثابت بود، ولی برای استحکام اساس اسلام به مسجد و نماز جماعت حاضر می شد تا فرصت به دست اعادی منتظر الفرصه ندهد و جلوگیری از تفرقه نماید؛ چنانکه مکرر می فرمود:و ایم الله لو لا مخافه الفرقه من المسلمین ان یعودوا الی الکفر قد غیرنا ذلک ما استطعنا ؛(۱) و در جای دیگر می فرمود:فرأیت ان الصبر علی ذلک أفضل من تفریق کلمه المسلمین و سفک دمائهم ؛(۲) یعنی به خدا قسم! اگر نمی ترسیدم از تفرقه بعض مسلمین که بر گردند به سوی کفر و دین اسلام محو گردد، هرآینه قیام به حق می نمودم و این اوضاع را تغییر می دادم، و لکن دیدم صبر و تحمل بهتر است از تفرقه مسلمانان و ریختن خون آنها، لذا صبر را پیشه نمودم (تا اسلام را حفظ نمایم).

به همین طریق شیعیان و پیروان خودش را که کبار از صحابه بودند دستور داد مخالفت ننمایند. فقط همان روز اول، مناظراتی برای اثبات حقانیت خود نمودند، ولی بعدها از جهت احتراز از دوئیت و اختلاف در تمام ادوار خلافت خلفا، از طرف آن حضرت و شیعیانش کوچکترین عمل تظاهر که موجب اختلاف علنی گردد بر خلاف خلفا، واقع نشد. برای حفظ حوزه اسلام و تقویت مسلمین که سنگ تفرقه و جدایی بین مسلمانان نیفتد کاملاً مماشات نمودند. جامعه مسلمانان امروز هم که روز غربت اسلام است، باید از عناد و لجاج و تعصبات جاهلانه بر کنار باشند. در عین آنکه حقانیت ما با دلایل عقل و نقل و کتاب سنت ثابت است؛ چنانچه در لیالی ماضیه به بعض از آن دلایل اشاره نمودیم. ولی نمی توانیم انکار نماییم وقایع جاریه بعد از وفات رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم را که بر حسب ظاهر، ابی بکر و عمر و عثمان و علی امیر المؤمنین، مسندنشین خلافت شدند و در آن سی سال (همان قسمی که پیغمبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم خبر داده بود) خدمات بزرگی به اسلام شد و پرچم توحید در سراسر جهان به اهتزاز در آمد.

____________________

۱- الاراشاد، ج۱، ص۲۴۶؛ امالی شیخ مفید، ص۱۵۵؛ حلیة الابرار، ج۲، ص۳۰۲.

۲- شرح نهج البلاغة، ج۱، ص۳۰۸؛ عنه بحار الانوار، ج۲۹، ص۶۳۳.

همان قسمی که مولای ما امیر مؤمنانعلیه‌السلام با آنکه دلایل حقّانیت خود را پیوسته بیان می فرمود و خود را اولی و احق به مقام خلافت می دانست، برای حفظ ظاهر اسلام و جلوگیری از تفرقه و تشتت، به مسجد و نماز و شور و مشورت و حلّ معضلات حاضر می شد فرزندان و شیعیان را به کار و خدمت می گماشت، ما و شما هم بایستی تبعیّت نموده از تفرقه مسلمانان جلوگیری نماییم ایادی مرموز و فتنه جوها و دو به هم زنها را که میکرب های خانه خراب کن جامعه می باشند، از خود دور نموده تا فرصت به دست اعادی و بیگانگان نیفتد که اساس اسلام را از هم پاشیده و مسلمین را زبون نمایند.

اثبات حقانیت و ابراز دلایل را نتوان دلیل بر مخاصمه قرار داد. ما ده شب با دلایل عقلیه و براهین نقلیه اثبات مرام و اظهار حق نمودیم، بازهم می نماییم. ولی الحال هم بالای منبر می گویم، چنانچه مولای ما وقتی در مقابل امر واقع شده قرار گرفت، برای جلوگیری از فتنه و فساد و اختلاف کلمه، صبر و تحمل نمود و در مقام مخالفت بر نیامد، ما هم چون در مقابل امر تاریخ واقع شده قرار گرفته ایم، با اقرار به آنچه تاریخ به ما نشان می دهد که ابی بکر و عمر و عثمان و امیر مؤمنان هر یک بعد از دیگری ظاهراً (و لو بهر طریقی بوده) مسندنشین خلافت بودند، با یکدیگر ائتلاف نموده، آقایان سنی ها علی رغم خوارج و نواصب و أیادی مرموز بیگانگان و مُفتّنین و دو به هم زنها به مساجد و امام باره های شیعیان، و شیعیان به مساجد و مجامع آنها بروید، تشکیل اتحادیه قوی بدهید با کینه و عداوت به هم ننگرید. برادرانه طرق و راه های اعادی را مسدود نمایید نگذارید نقطه ضعفی پیدا نموده، رخنه در اتحادیه شماها بنمایند.

تا به وسیله این اتحاد ضعف و سستی که امروزه در عالم اسلام پیدا شده، تقویت گردد. در مرتبه اول علما و سران قوم بعد تمامی افراد شیعه و سنّی، باید از خودگذشتگی به خرج داده مسئولیّت این امر بزرگ را بر عهده گرفته و پراکندگی را بر طرف کنند.

امروز روز بزرگی است. عید سعید میلاد سر سلسله مجاهدین عالم است که آن شخصیت بزرگ اسلامی در سنه شصت و یکم هجری در زمین کربلا اتحادیه بزرگی تشکیل داد که با ۷۲ یک دل در مقابل دشمنان عالم توحید صف آرایی

نمود (و لو ظاهراً مغلوب شد) ولی همان اتحاد و شهامت و شجاعت و از خودگذشتگی ۷۲ نفر انصار اللّه به پیشوایی سبط اعظم رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و امام سیم، حضرت ابا عبد اللّه الحسین -أرواحنا فداه- سبب اعلای کلمه توحید و ریشه کن شدن اعادی دین مبین گردید.

آقایان محترم، برادران عزیز! از قراری که می شنوم، مجالس مباحثات علمی و مذاکرات مذهبی بین دو دسته برادران مسلمان، وقت به دست اعادی داده، برای تولید نفاق بین برادران اسلامی تحریکاتی می نمایند. ممکن است این تحریکات در برادران جوان متعصّب ما اثرات نامطلوبی بخشد و نتایج وخیمی بر له دشمنان نصیب ما گردد. پس بیدار شوید فریب نخورید! بدانید نفاق و بدبینی مسلمانان به یکدیگر باعث مسرت و تقویت دشمنان اسلام و مسلمین می گردد.

در خاتمه عرایضم، اولاً از آقایان برادران مسلمان حاضر (شیعه و سنی) تقاضا می کنم علی رغم اعادی، چون روز عید است، از منبر که به زیر آمدم، برادرانه همگی یکدیگر را در آغوش محبت بگیرید مطابق دستور شرع انور، مصافحه و معانقه نمایید دست هم را صمیمانه فشار دهید اظهار و داد و اتحاد نمایید؛ چنانچه خدای نکرده در دل کدورتی از هم دارید، برای رضای خدا و حفظ وحدت و عظمت اسلام رفع نمایید. خود داعی هم در خدمتگزاری همگی به جان و دل حاضر می باشم.

ثالثاً موقع ظهر است. تا به مسجد برویم، فضیلت نماز اول وقت ممکن است از دست برود؛ مقتضی است در همین امام باره نماز جماعت بر قرار نمایید.

بحمد اللّه علمای فریقین (شیعه و سنی) حاضرند. هر یک از برادران شیعه و سنی را مقدم داشتید، داعی هم اقتدا می کنم تا در کمک کردن به عالم اتحاد و اسلام در نزد خداوند متعال و صاحب شریعت جدّ بزرگوارم مأجور باشیم؛ و نیز دشمنان بفهمند بین برادران شیعه و سنی ابداً نفاق و دوییت و بدبینی نمی باشد همگی متفقاً برای مقابله با کفار، حاضر به جان بازی هستیم.

ثالثاً چون اخوان معظّم ما، دو فحل بزرگ علم و دانش جنابان حافظ محمّد رشید و شیخ عبد السّلام مهمانان عزیز شب گذشته تودیع نموده و عازم وطن خود هستند، داعی هم حاضر و عازم حرکت به سمت أرض اقدس و مشهد مقدس مولانا

ابو الحسن علی بن موسی الرضا -صلوات اللّه علیه و علی آبائه و اولاده ائمه الهدی- می باشم، از جمیع برادران عزیز محترم مخصوصاً آقایان قزلباشها که منتها درجه محبت را ابراز نمودند، تودیع نموده، سلامت و عزت و توفیق و اتحاد و یگانگی را برای همگی برادران شیعه و سنی از از خداوند متعال به وسیله عترت و اهل بیت طهارتعلیهم‌السلام خواهانم.

فهرست منابع و مآخذ

۱.الاتقان ، سیوطی، چاپ اول، ۱۴۱۶ه، دار الفکر، بیروت.

۲.احتجاج طبرسی ، طبرسی، ۱۳۸۶ه، دار النعمان، نجف اشرف.

۳.احیاء العلوم ، ابو حامد الغزّالی، طبعة مصر.

۴.اسباب النزول ، الواحد النیشابوری، چاپ اول، ۱۴۲۱ه، دار الفکر، بیروت.

۵.استیعاب ، ابن عبد البر، چاپ اول، ۱۴۱۲ه، دار الجیل، بیروت.

۶.اسد الغابه ، ابن الأثیر، دار الکتاب العربی، بیروت.

۷.اسنی المطالب ، محمّد بن درویش الحوت البیروتی، چاپ اول، ۱۴۱۲ه، دار الفکر، بیروت.

۸.اصابه ، ابن حجر عسقلانی، چاپ اول، ۱۴۱۵ه، دار الکتب العلمیة، بیروت.

۹.اعیان الشیعه ، سید محسن الامین، دار التعاریف للمطبوعات، بیروت.

۱۰.الامامة و السیاسة ، ابن قتیبه الدینوری، مؤسسه الحلبی وشرکاء، بیروت.

۱۱.بحار الانوار ، علامه مجلسی، چاپ دوم، ۱۴۱۰ه، مؤسسه الوفاء، بیروت.

۱۲.البدایة و النهایه ، ابن کثیر، چاپ اول، ۱۴۰۸ ه، دار احیاء التراث العربی، بیروت.

۱۳.تاریخ ابن خالدون ، ابن خلدون، چاپ چهارم، دار احیاء التراث العربی، بیروت.

۱۴.تاریخ الخلفاء ، ابی بکر السیوطی، منشورات الشریف، قم.

۱۵.تاریخ الکبیر ، ابراهیم الجعفی البخاری، چاپ اول، ۱۴۱۲ه، دار الکتب العلمیه، بیروت.

۱۶. تاریخ المدینه، ابن بشیر المنیری، ۱۴۱۰ه، دارالفکر، قم.

۱۷. تاریخ بغداد، الخطیب البغدادی، ۱۴۱۷ه، دار الکتب العلمیه، بیروت.

۱۸.تاریخ دمشق ، ابن عساکر، ۱۴۱۵ه، دار الفکر، بیروت.

۱۹.تاریخ طبری ، محمد بن جریر گالطبری، چاپ چهارم، ۱۴۰۳ه، مؤسسه الاعلمی، بیروت.

۲۰.تاریخ یعقوبی ، یعقوبی، دار صادر، بیروت.

۲۱.تذکرة الخواص ، سبط ابن جوزی، ۱۴۱۸ه، منشورات الرضی، قم.

۲۲.تفسیر ابن ابی حاتم ، ابن ابی حاتم الرازی، المکتبة المصریة، مصر.

۲۳.تفسیر ابن عربی ، ابن عربی، چاپ اول، ۱۴۲۲ه، دار الکتب العلمیه، بیروت.

۲۴.تفسیر ابن کثیر ، اسماعیل ابن کثیر الدمشقی، ۱۴۱۲ه، دار المعرفة، بیروت.

۲۵.تفسیر ثعالبی ، ثعالبی، ثعالبی، چاپ اول، ۱۴۱۸ه، دار احیاء التراث العربی، بیروت.

۲۶.تفسیر روح المعانی ، سید محمود آلوسی، چاپ اول، ۱۴۲۴ه، دار الکتب العلمیه، بیروت.

۲۷.تفسیر صافی ، فیض کاشانی، چاپ دوم، ۱۴۱۶ه، مکتبة الصدر، تهران.

۲۸.تفسیر طبری ، ابن جریر الطبری، ۱۴۱۵ه، دار الفکر، بیروت.

۲۹.تفسیر قرطبی ، قرطبی، دار احیاء التراث العربی، بیروت.

۳۰.تهذیب التهذیب ، ابن حجر عسقلانی، چاپ اول، ۱۴۰۴ه، دار الفکر، بیروت.

۳۱.جامع الاصول ، ابن الأثیر، الجزری، چاپ دوم، ۱۴۰۳ه، المکتبة التجاریة المکرمة.

۳۲.جامع الصغیر ، جلال الدین السیوطی، چاپ اول، ۱۴۰۱ه، دار الفکر، بیروت.

۳۳.الجواهر السنیه ، الحر العاملی، ۱۳۸۴ه، دار النعمان، النجف الاشرف.

۳۴.حلیة الاولیاء ، حافظ ابو نعیم اصفهانی، طبع مصر.

۳۵.حیوة الحیوان ، شیخ کمال الدین الدمیری، چاپ اول، ۱۴۲۵ه، دار الفکر، بیروت.

۳۶.خصائص العلوی ، نسایی، مکتبة نینوی الحدیثة، تهران.

۳۷.در المنثور ، جلال الدین سیوطی، دار المعرفة للطباعة و النشر، بیروت.

۳۸.الدر النظیم ، ابن حاتم العاملی، مؤسسه النشر الاسلامی لجماعة المدرسین، قم.

۳۹.دلائل الامامة ، محمد بن جریر الطبری، چاپ اول، ۱۴۱۳ه، مؤسسه البعثة، تهران.

۴۰.دلائل النبوة ، اسماعیل اصفهانی، دار العاصمة للنشر و التوزیع.

۴۱.دیوان سید الحمیری، محمد بن یزید بن ربیعة، چاپ اول، ۱۴۲۰ه، مؤسسه الاعلمی، بیروت.

۴۲.دیوان فرزدق ، فرزدق، چاپ اول، ۱۴۱۶ه، مؤسسه الاعلمی، بیروت.

۴۳.ذخائر العقبی ، احمد بن عبدالله الطبری، ۱۳۵۶ه، مکتبة القدسی، القاهره.

۴۴.ربیع الابرار ، زمخشری، احیاء التراث الاسلامی.

۴۵.رشفة الصادی ، ابوبکر بن شهاب الدین الحضری، چاپ اول، دار الکتب العلمیه، بیروت.

۴۶.ریاض النضره ، محب الدین الطبری، ۱۴۰۵ه.ق، چاپ مصر.

۴۷.سرّ العالمین ، ابی حمد غزالی، دار الکتب العلمیه، بیروت.

۴۸.سنن ابن ماجه ، محمد بن یزید القزوینی، دار الفکر، بیروت.

۴۹.سنن الترمذی ، محمد بن عیسی الترمذی،چاپ دوم، ۱۴۰۳ه، دار الفکر، بیروت.

۵۰.سنن الکبری ، بیهقی، دار الفکر، بیروت.

۵۱.سنن سجستانی ، ابن الأشعث السجستانی، چاپ اول، ۱۴۱۰ه، دار الفکر، بیروت.

۵۲.سنن نسایی ، نسایی، چاپ اول، ۱۴۱۱ه، دار الکتب العلمیه، بیروت.

۵۳.سیرة الحلیه ، حلبی، ۱۴۰۰ه، دار المعرفة، بیروت.

۵۴.شرح مواقف ، القاضی الجرجانی، چاپ اول، ۱۳۲۵ه، مطبعة السعادة، مصر.

۵۵. شرح نهج البلاغة ، ابن ابی الحدید، چاپ اول، ۱۳۷۸ه، دار احیاء الکتب العربیه، بیروت.

۵۶.شواهد التنزیل ، الحکام، الحسکانی، چاپ اول، ۱۴۱۱ه، احیاء الثقافة الاسلامیة، بیروت.

۵۷.صحیح ابن حنان ، ابن حنان، چاپ دوم، ۱۴۱۴ه، مؤسسة الرسالة.

۵۸.صحیح بخاری ، بخاری، دار الفکر، بیروت.

۵۹.صحیح مسلم ، مسلم النیشابوری، دار الفکر، بیروت.

۶۰.صواعق المحرقه ، احمد بن حجر الهیثمی الملکی، مکتبة القاهره.

۶۱.طبقات الکبری ، محمد بن سعد، دار صادر، بیروت.

۶۲.عقد الفرید ، ابن عبد ربه الاندلسی، چاپ اول، ۱۴۲۶ه، دار صادر، بیروت.

۶۳.علل الشرایع ، شیخ صدوق، ۱۳۸۵ه، المکتبة الحیدره، نجف الاشرف.

۶۴.عمدة القاری ، العینی، دار احیاء التراث العربی، بیروت.

۶۵.عیون اخبار الرضا ، شیخ صدوق، ۱۴۰۴ه، مؤسسه الاعلمی، بیروت.

۶۶.غرائب القرآن ، فخر الدین طریحی، ۱۰۸۵ه، انتشارات زاهدی، قم.

۶۷.الغیبه ، شیخ طوسی، چاپ اول، ۱۴۱۱ه، مؤسسه المعارف الاسلامی، قم.

۶۸.فتح الباری ، ابن حجر عسقلانی، چاپ دوم، دار المعرفة، بیروت.

۶۹.فتوح البلدان ، البلاذری، ۱۹۵۶م، مکتبة النهضة المرصیه، القاهره.

۷۰.فرائد السمطین ، ابراهیم الجوینی الخراسانی، چاپ اول، ۱۴۲۸ه.

۷۱.فصول المهمه ، علی بن محمد مالکی، چاپ اول، ۱۴۱۵ه، دار الکتب العلمیة، بیروت.

۷۲.فیض القدیر فی شرح جامع الصغیر ، المناوی، چاپ اول، ۱۴۱۵ه، دار الکتب العلمیة، بیروت.

۷۳.کافی ، ثقه الاسلام ابی جعفر محمد بن یعقوب الکلینی الرازی، چاپ پنجم، ۱۳۶۳ش، دار الکتب الاسلامیه، تهران.

۷۴.الکامل فی التاریخ ، ابن ابی الفتح الاربلی، چاپ دوم، ۱۴۰۵ه، دار الاضواء، بیروت.

۷۵.کشف الغمه ، ابن ابی الفتح الاربلی، چاپ دوم، ۱۴۰۵ه، دار الاضواء، بیروت.

۷۶.کفایة الاثر ، الخزاز قمی، ۱۴۰۱ه، انتشارات بیدار، تهران.

۷۷.کفایة الطالب ، گنجی شافعی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ه، دار احیاء التراث اهل البیتعلیهم‌السلام ، تهران.

۷۸.کنز العمال ، المتقی الهندی، ۱۴۰۹ه، مؤسسه الرسالة، بیروت.

۷۹.لسان المیزان ، ابن حجر، چاپ دوم، ۱۳۹۰ه، مؤسسه الاعلمی، بیروت.

80.ما نزل القرآن فی علی علیه‌السلام ، ابی بکر احمد بن موسی ابن مردویه الاصفهانی، چاپ دوم، 1424ه، دار الحدیث، قم.

81.المسبوط ، شیخ طوسی، 1387ش، المکتبة المرتضویه لا حیاء آثار الجعفریه.

82.مجمع البحرین ، شیخ الطریحی، چاپ دوم، 1408ه، مکتبة النشر الثقافة الاسلامیه.

83.مجمع الزوائد ، الهیثمی، 1408ه، دار الکتب العلمیة، بیروت.

84.مدینة المعاجز ، سید هاشم بحرانی، چاپ اول، 1413ه، مؤسسه المعارف، قم.

85.مروج الذهب ، حسین مسعودی، 1425ه، دار الفکر، بیروت.

86.مسند احمد ، احمد بن حنبل، دار صادر، بیروت.

87.مصباح المتجهد ، شیخ طوسی، چاپ اول، 1411ه، مؤسسة فقه الشیعه، بیروت.

88.مطالب السؤول ، محمد بن طلحه شافعی، چاپ اول، 1420ه، مؤسسه ام القری، بیروت.

89.المعجم الاوسط، احمد الطبرانی، 1415ه، دار الحرمین للطباعة و النشر.

90.المعجم الکبیر ، سلمیان احمد الطبرانی، چاپ دوم، دار احیاء التراث العربی، بیروت.

91.مقاتل الطالبین ، ابو الفرج الاصفهانی، چاپ دوم، 1385ه، المکتبة الحیدریه، نجف الاشرف.

92.مقتل الحسین ، ابو مخنف الازدی، مطبعة العملمیه، قم.

93.الملل و النحل ، محمد بن عبد الکریم الشهرستانی، دار المعرفة، بیروت.

94.مناقب خوارزمی ، الموفق بن احمد المکی الخوارزمی، چاپ دوم، 1414ه، مؤسسه النشر الاسلامی، قم.

95.من لا یحضر الفقیه ، شیخ صدوق، چاپ دوم، مؤسسه نشر اسلامی، قم.

96.مودة القربی ، علامه سید علی الشافعی الهمدانی، طبع لاهور.

97.الموضوعات ، ابن الجوزی، چاپ اول، 1386ه، المکتبة السلفیه، مدینه المنوره.

98.میزان الاعتدال ، ابی عبد الله محمد بن احمد الذهبی، چاپ اول، 1382ه، دار المعرقه، بیروت.

99.نور الابصار ، الشیخ مؤمن الشبلنجی، منشورات الرضی، قم.

100.نهایة فی غریب الحدیث ، ابن الأثیر، چاپ چهارم، 1346ش، مؤسسه اسماعیلیان، قم.

101.نهج السعادة ، شیخ محمد باقر محمودی، مؤسسة الاعلمی، بیروت.

102.الوافی بالوفیات ، الصفدی، 1420ه، دار احیاء التراث، بیروت.

103.وسائل الشیعه ، حر عاملی، چاپ دوم، مؤسسه آل البیتعلیهم‌السلام ، قم.

104.وفیات الاعیان ، ابن خلکان، دار الثقافه، بیروت.

105.ینابیع المودة ، شیخ سلیمان بن ابراهیم القندوزی الحنفی، چاپ اول، 1416ه، دار الاسوه، قم.

فهرست مطالب

لیله یکم شعبان المعظم 45 جلسه هشتم 5

در فرق بین اسلام و ایمان 8

در مراتب ایمان 10

اهل سنت بر خلاف قواعد قرآن شیعیان را طرد می کنند 12

علت پیروی شیعه از علی عليه‌السلام و اهل بیت: و تقلید نکردن از امامان چهارگانه 13

تقلید کورکورانه شایسته آدمی نیست 18

آدمی باید پیرو دانش و خرد باشد 20

عدد خلفا را پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم دوازده معرفی نموده 21

اشاره به مقامات امام جعفر صادق عليه‌السلام 23

ظهور مذهب جعفری 26

درد دل بزرگ و بی اعتنایی به عترت 27

تأثر فوق تأثر 28

چرا شیعه طعن بر صحابه و ازواج رسول الله می زند 30

طعن و انتقاد بر صحابه موجب کفر نمی شود 31

اعمال نیک و بد صحابه مورد توجه رسول اکرم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بوده 36

جواب از بیعت الرضوان 37

جواب از حدیث به اصحاب من اقتدا کنید 39

داستان عقبه و قصد قتل پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم 40

پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم امر به پیروی از دروغگویان ننموده 41

مخالفت اصحاب در سقیفه 42

مخالفت سعد بن عباده با ابی بکر و عمر 42

قیام طلحه و زبیر در مقابل علی عليه‌السلام در بصره 42

معاویه و عمرو بن عاص علی عليه‌السلام را سب می نمودند 43

اسناد اصحابی کالنجوم ضعیف است 44

صحابه معصوم نبودند 45

شراب خوردن ده نفر از صحابه در مجلس سری 46

در نقض عهد نمودن صحابه 48

محمد و علی عليهما‌السلام صادقین در قرآنند 49

در حدیث غدیر و چگونگی آن 51

طبری و ابن عقده و ابن حدّاد 56

نصیحت جبرئیل عمر را 57

حدیث اقتداء بأصحاب مخدوش است 59

بعض از صحابه تابع هوای نفس و منحرف از حق شدند 59

قول غزّالی در نقض عهد صحابه 60

سر العالمین کتاب غزالی است 62

اشاره به حال ابن عقده 62

اشاره به مرگ طبری 63

کشته شدن نسائی 63

اشکال در کلمه مولا 64

نزول آیه الیوم اکملت لکم دینکم در غدیر خم 67

نظر سبط ابن جوزی در معنای مولا 71

نظر ابن طلحه شافعی در معنای مولا 71

احتجاج علی به حدیث غدیر در رحبه 73

قرینه چهارم ((ألست اولی بکم من انفسکم)) 75

أشعار حسان در حضور رسول اکرم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم 78

در عهدشکنی صحابه 80

نقض عهد نمودن صحابه در احد و حنین و حدیبیه 81

قضاوت منصفانه باید کرد 81

فرار صحابه در حدیبیه 83

خدا می داند که من اهل جدل نیستم 85

در حقیقت فدک و غصب آن 87

نزول آیه ( وَ آتِ ذَا الْقُرْبیٰ حَقَّهُ ) 87

استشهاد به حدیث لا نورث و جواب آن 89

دلایل فاطمه بر رد حدیث لا نورث 91

احتجاج علی با ابی بکر 93

کلمات ابی بکر بالای منبر و دشنام دادن به علی و فاطمه عليهما‌السلام 94

قضاوت منصفانه لازم است 95

تعجب ابن ابی الحدید از گفتار ابی بکر 96

آزار به علی عليه‌السلام ّ آزار به پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم است 97

دشنام دادن به علیّ دشنام به پیغمبر است 98

علی باب علم و حکمت است 99

نقل اخبار در وصایت 101

در وقت وفات سر مبارک رسول الله در سینه أمیر المؤمنین عليه‌السلام بود 105

تحقیق در امر وصایت 107

اشعار بعض از صحابه اشاره به وصیت 107

اشاره به دستور وصیت 108

اطاعت امر پیغمبر واجب است 110

منع نمودن پیغمبر را از وصیت 111

گریستن ابن عباس از مانع شدن پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم را از وصیت 112

در منابع حدیث منع وصیت 113

تعصب آدمی را کور و کر می کند 115

اعتراف علمای عامه به اینکه گوینده کلمه هذیان معرفت به مقام رسالت نداشته 116

اول فتنه در اسلام حضور رسول الله صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم 116

عذر بدتر از گناه 119

اعتراض قطب الدین شیرازی به گفتار عمر 122

مانع نشدن از عهدنامه ابی بکر در وقت مردن 123

مصیبت بزرگ و اهانت به رسول الله صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم دم مرگ و مانع شدن از نمایاندن راه هدایت 123

حکم علی عليه‌السلام درباره زنی که بچه شش ماهه زایید 127

رد نمودن ابی بکر فدک را به فاطمه عليه‌السلام و مانع شدن عمر 128

رد نمودن خلفا فدک را باولادهای فاطمه( عليه‌السلام ) 129

واگذار نمودن عمر بن عبد العزیز فدک را 130

رد نمودن عبد الله و مهدی و مأمون عباسی فدک را به ورثه فاطمه( عليهما‌السلام ) 130

در اثبات نحله بودن فدک 131

در قول مخالفین که ابی بکر به موجب آیه شهادت عمل نموده و جواب آن 132

شاهد خواستن از متصرف خلاف شرع بوده است 133

خزیمه ذو الشهادتین 133

رد نمودن شهود فاطمه را 134

مراد از صادقین در آیه محمد و علی( عليه‌السلام )هستند 135

علی افضل صدّیقین است 137

علی عليه‌السلام با حق و قرآن می گردد 139

اطاعت علی عليه‌السلام اطاعت خدا و پیغمبر است 141

منصفانه قضاوت عادلانه کنید 142

قضیه جابر و اعطای مال باو موجب عبرت عقلا می باشد 143

اشکال در نزول آیه تطهیر 145

جواب اشکال و اثبات اینکه آیه در حق ازواج نیست 146

زوجات پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم داخل اهل بیت نیستند 147

اخبار عامه در اینکه آیه تطهیر در شان اهل بیت آمده 147

حدیث ام سلمه راجع به حریره فاطمه عليه‌السلام و نزول آیه تطهیر 149

منع نمودن خمس را از عترت و اهل بیت پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم 151

خدا علی عليه‌السلام را شاهد پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم قرار داده 153

درد دلهای علی عليه‌السلام 155

اخبار در مذمت اذیت کنندگان علی عليه‌السلام 156

تا دم مرگ فاطمه عليه‌السلام از ابی بکر و عمر راضی نبود 158

اذیت فاطمه اذیت خدا و پیغمبر است 159

جواب از خطبه نمودن علی عليه‌السلام دختر ابی جهل را 162

بیان ابی جعفر اسکافی راجع به جعل اخبار زمان معاویه 163

اشکال در اینکه غضب فاطمه عليها‌السلام دینی نبوده و جواب آن 165

قلب و جوارح فاطمه عليها‌السلام مملوّ از ایمان بود 166

غضب فاطمة عليها‌السلام دینی بوده 167

سکوت فاطمه عليها‌السلام موجب رضا نبوده 168

علی عليها‌السلام در دوره خلافت آزادی در عمل نداشته 168

در نماز تراویح 169

عیادت ابی بکر و عمر از فاطمه عليه‌السلام 171

فاطمه را شب دفن نمودند 173

دردهای دل فاطمه تا قیامت تأثرآور است 173

جلسه نهم 177

لیله شنبه 2 شعبان المعظم 45 177

اشکال به شیعیان که به عایشه نسبت خبث و فحش می دهند و جواب آن 179

اشاره به قضیه افک و مبرا بودن عایشه از خبث و فحش و قذف 180

زوجین در ممدوحیت و مذمومیت مماثل نیستند 181

زن نوح و لوط به جهنم می روند و زن فرعون به بهشت می رود 181

در چگونگی خیانت زنهای نوح و لوط 183

معنای آیه شریفه 184

اشاره به حالات عایشه 184

آزار دادن عایشه پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم را 186

گفتار سوده زوجه رسول الله 187

مخالفت و جنگ عایشه با علی عليه‌السلام 188

فضایل علی عليه‌السلام قابل شماره نیست 189

اخبار در فضایل و مناقب علی عليه‌السلام 190

دوستی علی ایمان و دشمنی او کفر و نفاق می باشد 191

کشتار صحابه و مؤمنین پاک در بصره به أمر عایشه 197

ممانعت نمودن عایشه از دفن نمودن امام حسن عليه‌السلام در جوار پیغمبر 198

سجده و شادی نمودن عایشه در شهادت امیر المؤمنین عليه‌السلام 200

کلمات متضاد عایشه نسبت به عثمان 201

نصایح ام سلمه به عایشه 204

یادآوری نمودن امّ سلمه فضایل علی عليه‌السلام را برای عایشه 204

اختلاف در تعیین خلفاء ثلاث دلیل بر بطلان خلافت آنها است 206

دلایل دیگر بر بطلان اجماع 207

اعتراض بر مجلس شورا 208

اعتراض بر حکمیت عبد الرحمن بن عوف 209

ظلم فاحش به مقام مولانا امیر المؤمنین عليه‌السلام 211

خلافت علی عليه‌السلام منصوص از جانب خدا و پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بوده 212

خلافت علی عليه‌السلام به اجماع نزدیک تر بود 213

علی عليه‌السلام متمایز از سایر خلفا بوده 214

اشاره به رئوس فضایل و کمالات 216

در نسب پاک علی عليه‌السلام 216

در خلقت نورانی علی عليه‌السلام و شرکت او با پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم 218

در نسب جسمانی علی عليه‌السلام 220

اشکال در پدر ابراهیم عليه‌السلام که آزر بوده و جواب آن 221

در اباء و امّهات پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم مشرک نبوده بلکه همگی مؤمن بالله بودند 223

اختلاف در ایمان أبی طالب 226

اجماع شیعه بر ایمان ابو طالب 226

در حدیث ضحضاح و جواب آن 228

مجعول بودن حدیث ضحضاح 228

دلایل بر ایمان ابو طالب 229

اشعار ابن ابی الحدید در مدح ابو طالب 230

اشعار ابو طالب دلیل بر اسلام او می باشد 231

اقرار ابو طالب دم مرگ به لا اله الاّ اللّه 234

گفتگوی پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم با ابو طالب در ابتدای بعثت 235

ابتدای بعثت ابراهیم عليه‌السلام و گفتگو با عمش آزر 235

چون محمد بن ابی بکر پیرو علی عليه‌السلام بوده، لذا او را خال المؤمنین نخواندند 238

معاویه کاتب الوحی نبود بلکه کاتب مراسلات بود 240

دلایل بر کفر و لعن معاویه 241

آیات و اخبار داله بر لعن معاویه و یزید 241

کشتار معاویه مؤمنینی مانند امام حسن و عمار و حجر بن عدی و مالک اشتر و محمد بن ابی بکر و غیره 243

کشتار بسر بن ارطاة سی هزار مسلمان مؤمن را به امر معاویه 245

امر نمودن معاویه بسب امیر المؤمنین و جعل اخبار در مذمت آن بزرگوار 246

دشمن علی کافر است 249

در اصحاب پیغمبر خوب و بد بسیار بودند 251

ایضا دلایل بر ایمان أبی طالب عليه‌السلام 257

ایمان آوردن جعفر طیار به امر پدر 258

اسلام عباس پنهانی بوده 262

علت پنهان داشتن ابو طالب ایمان خود را 262

موضوع رافضی و سنی در حقیقت سنی ها رافضی و شیعه ها سنی می باشند 264

دلایل بر حلیت متعه 266

اخبار از طرق اهل تسنن بر حلیت متعه 268

اکابر صحابه و تابعین حتی مالک حکم بعدم نسخ متعه نموده اند 271

تمام آثار زوجیت بر زن متعه مترتب است 272

دلایل بر عدم ورود حکم نسخ در زمان پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم 273

مجتهد می تواند تغییر احکام دهد 277

منع متعه سبب شیوع فحشا و زنا گردیده 279

مولد علی عليه‌السلام در خانه کعبه بوده 282

نام گذاری علی عليه‌السلام از عالم غیب و دلیل دیگر بر اثبات موحد بودن ابو طالب 284

نام علی عليه‌السلام بعد از نام خدا و پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم در عرش اعلا ثبت گردید 285

نزول لوح بر ابو طالب جهت نامگذاری علی عليه‌السلام 289

نام علی جزء اذان و اقامه نیست 291

در زهد و تقوای علی عليه‌السلام 292

خبر عبد الله رافع 292

خبر سوید بن غفله 293

حلوا نخوردن علی عليه‌السلام 294

در لباس و پوشش علی عليه‌السلام 295

گفتار ضرار با معاویه 296

بشارت پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم زهد را به علی عليه‌السلام 297

خدا و پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم علی عليه‌السلام را امام المتقین خواندند 298

اهل حقیقت قضاوت منصفانه نمایند 302

سکوت و قعود و اعتزال و فرار انبیا از میان امتها بواسطه نداشتن یاور و غیره 304

شباهت علی با هارون در موضوع خلافت 306

علت قعود علی عليه‌السلام از جنگ با مخالفین بعد از وفات پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و صبر و سکوت آن حضرت برای خدا 308

بیانات علی عليه‌السلام در علت قعود و سکوت بعد از وفات رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم 309

نامه علی عليه‌السلام به اهل مصر 311

خطبه امیر المؤمنین عليه‌السلام بعد از شهادت محمّد بن ابی بکر 311

خطبه شقشقیه 313

اشکال در خطبه شقشقیه و جواب آن 314

اشاره به حالات سید رضی 314

خطبه شقشقیه قبل از ولادت سید رضی ثبت در کتب بوده 315

جلسه دهم 319

لیله یکشنبه سیم شعبان المعظم 45 319

سؤال از مقام علمی عمر و جواب آن 320

مجاب نمودن زنی عمر را در یک مسئله شرعی 323

اظهار عمر بعد از وفات پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم که آن حضرت نمرده 326

امر نمودن عمر برجم پنج نفر زانی و متوجه ساختن علی عليه‌السلام او را باشتباه در حکم 327

امر نمودن عمر برجم زن حامله و منع نمودن علی او را 328

امر نمودن عمر برجم زن دیوانه و مانع شدن علی عليه‌السلام 329

بیان ابن صباغ مالکی در فضائل و علوم علی عليه‌السلام و نصب نمودن پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم آن حضرت را به مقام قضاوت 331

اشتباه عمر در تیمم زمان پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و حکم اشتباهی دادن در زمان خلافت 333

تمام علوم در نزد علی عليه‌السلام مانند کف دست حاضر بوده 336

دفاع نمودن معاویه از مقام علی عليه‌السلام 336

اقرار نمودن عمر به عجز در مقابل سؤالات مشکله و اعتراف به اینکه اگر علی نبود کار مشکل می شد 337

علی عليه‌السلام اولی و احق به مقام خلافت بوده 341

قضاوت منصفانه لازم است 341

مثل دزد و زوّار 342

قبول دیانت باید کورکورانه نباشد 344

داعی قبول دیانت از روی تحقیق نمودم 344

امر نمودن پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به اطاعت علی عليه‌السلام 347

علمای اهل سنت نمی خواهند با شیعیان همکاری کنند 348

اختلاف در سجده بر تربت 349

ابراز حقیقت توأم با تاثر 350

در فقدان آب برای غسل و وضو باید تیمم نمود 351

فتوای ابو حنیفه بر اینکه مسافر در فقد آب عمل غسل و وضو را با نبیذ انجام دهند 352

فتوا دادن اهل سنت بشستن پاها در وضو بر خلاف نص صریح قرآن 356

فتوا دادن اهل سنت بر مسح به چکمه و جوراب بر خلاف نص صریح قرآن 357

فتوای اهل سنّت بر مسح نمودن عمامه بر خلاف نص صریح قرآن 358

توجه خاص و قضاوت منصفانه لازم است 358

شیعیان سجده بر خاک کربلا را واجب نمی دانند 361

علت برداشتن شیعیان مهرهایی با خود برای سجده 361

علت سجده نمودن بر خاک کربلا 361

خصائص خاک کربلا و بیانات رسول الله صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم 362

عمل علمای اهل سنت موجب تعجب است 365

عزل ابی بکر و نصب علی در ابلاغ سوره برائت بر اهل مکه 366

علت عزل ابی بکر و نصب علی عليه‌السلام ظاهراً 368

به قضاوت فرستادن پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم علی عليه‌السلام را به یمن 370

علی عليه‌السلام بعد از پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم هادی امت بوده 371

دسایس اعادی در مقابل علی عليه‌السلام و فرق بین سیاست مجاز و حقیقت 372

اشاره به علل انقلاب در خلافت امیر المؤمنین عليه‌السلام 374

خبر دادن پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم از جنگ های بصره و صفین و نهروان 375

علم غیب را غیر از خدا احدی نداند 379

علم غیب از جانب خدا افاضه بر انبیا و اوصیا می شود 380

علم بر دو قسم است: ذاتی و عرضی 381

دلایل از آیات قرآنیّه بر اینکه انبیا و اوصیای آنها عالم به غیب بودند 383

مدعیان علم غیب به هر وسیله و اسباب کذابند 386

انبیا و اوصیا عالم بغیب بودند 386

ائمه طاهرین خلقای بر حق عالم به غیب بودند 389

در نقل روات و ناقلین حدیث مدینه 390

از جمله أکابر علمای شما 392

در بیان حدیث انا دار الحکمة 396

توضیح در اطراف حدیث 399

علی عليه‌السلام عالم بغیب بوده 400

علی عليه‌السلام عالم به ظاهر و باطن قرآن بوده 400

پیغمبر هزار باب از علم در سینه علی بازنمود 401

در طرق افاضه علم رسول الله صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به علی عليهما‌السلام 404

در جفر جامعه و چگونگی آن 405

خبر دادن حضرت رضا عليه‌السلام در عهدنامه مأمون از مرگ خود 409

آوردن جبرئیل کتاب مختومی برای امیر المؤمنین وصی رسول اللّه صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم 410

نقل اخبار اهل تسنن در ندای سلونی دادن علی عليه‌السلام 414

خبر دادن از سنان بن انس که قاتل امام حسین عليه‌السلام گردید 418

خبر دادن از علمداری حبیب بن عمار 418

خبر دادن از مغیبات 419

خبر دادن از غلبه معاویه و ظلم های آن ملعون 420

خبر دادن از کشته شدن ذو الثدیه قبل از شروع به جنگ 421

خبر دادن از قتل خود و معرفی ابن ملجم را 423

اشاره به اعلمیّت و افضلیّت علی عليه‌السلام 424

به فرموده پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم علی عليه‌السلام اعلم امت بوده 427

خبر دادن علی از کرات جوّیه طبق هیئت جدید 432

گفتگو با مسیو ژوئن مستشرق فرانسوی 433

گفتار گوستاو لوبون در تأثیر تمدن اسلام در مغرب 435

هدیه فرستادن هارون ساعت ساخت مسلمین را برای شارلمان 436

جمیع علوم منتهی به علی عليه‌السلام می شود 439

اعتراف ابن ابی الحدید به مقامات علمیه علی عليه‌السلام 440

خبر ولادت امام حسین عليه‌السلام و تهنیت ملائکه و امت به رسول اکرم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم 441

قضاوت منصفانه 442

بیانات نواب در قبول تشیع 443

تشیّع اختیار نمودن شش نفر اهل تسنن 445

عید میلاد حسینی 449

منبر 451

آغاز منبر 453

آزادی مجاز و حقیقت 453

اطاعت خدا و پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و اولی الامر واجب است 454

عقیده اهل تسنن در معنای اولی الامر 455

صاحبان امر بر سه قسمند 455

بنی اسرائیل منتخب جناب موسی عليه‌السلام فاسد در آمدند 456

بشر قادر نیست انتخاب امیر صالح کامل نماید 456

سلاطین و امرا اولی الامر نمی باشند 457

هر سلطان و امیر با قدرتی اولی الامر نمی باشد 458

اولی الامر منصوب و منصوص من جانب الله باشد 459

اخبار در عصمت ائمه از طرق عامه 464

اشاره به علم عترت و اهل بیت طهارت عليهم‌السلام 465

اشکال در اینکه چرا اسامی أئمه عليهم‌السلام در قرآن نیامده 466

جواب از اشکال 467

عدد رکعات و اجزای نماز در قرآن نیامده 467

مراد از اولی الامر علی عليه‌السلام و ائمه از عترت طاهره عليهم‌السلام هستند 469

در باب اسامی و اعداد أئمه اثنا عشر عليهم‌السلام 473

عدد خلفای بعد از پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم دوازده است 477

عادت جاهلانه و تعصب مانع از وصول به حقیقت است 480

بیان جاحظ در وصول الی الحق 481

اقرار منصفانه شیعیان 482

تذکرات و نصایح مشفقانه به برادران شیعه و سنی 483

اتحاد و اتفاق موجب سیادت است 484

ایضاً مواعظ مشفقانه به برادران شیعه و سنی 485

سوء ظن و غیبت موجب تفرقه و جدایی می باشد 487

فرقی بین مساجد سنی و شیعه نمی باشد 490

سعادت و سیادت امت در پیروی علی بن أبی طالب علیه‌السلام است 492

فهرست منابع و مآخذ 497

دستاور های علمی

موسسه جهانی سبطینعليه‌السلام

1-فقه الامام جعفر الصادق عليه‌السلام : تألیف علامه محمد جواد مغنیه، مؤسسه سبطین عليهما‌السلام ، چاپ سوم، (6جلدی).

2-قصص القرآن الکریم دلالیاً و جمالیاً : تألیف دکتر محمود البستانی چاپ دوم (2 جلدی)

3-محضرات امام الخوئی فی المواریث : به قلم سید محمد علی خرسان.

4-أدب الشرعیة الاسلامیة : تألیف دکتر محمود البستانی.

5-بضعة المصطفی صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : تألیف سید مرتضی الرضوی، تحقیق ویرایش مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

6-التحمیّات من علائم الظهور : تألیف سید فاروق بیاتی موسوی، چاپ سوم تحقیق و ویرایش مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

7-المولی فی الغدیر : تألیف گروه پژوهش ها و مطالعات مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

8-عقیلة قریش آمنة بنت الحسین : تألیف سید محمد علی الحلو، چاپ دوم تصحیح مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

9- أنصار الحسین الثورة و الثوار: تألیف سید محمد علی الحلو، چاپ دوم تصحیح مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

10-هویّة التشیّع : دکتر شیخ أحمد الوائلی، چاپ سوم تحقیق مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

11-معالم العقیدة الاسلامیه : گروه پژوهش و مطالعات مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

12-التحریف و المحرّفون : تألیف سید محمد علی الحلو، تصحیح مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

13-الحسن بن علی عليهما‌السلام : تألیف سید محمد علی الحلو، تصحیح مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

14-الشیعه و فنون الاسلام : تألیف مرجع بزرگ شیعه سید حسن صدر، تصحیح مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

15-نحن الشیعة الامامیة و هذه عقائدنا : نألیف سید محمد الرضی الرضوی، تصحیح مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

16-لماذا اخترنا مذهب الشیعة الامامیة : تألیف سید محمد الرضی الرضوی، تصحیح مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

17-المثل الاعلی : تألیف سید محمد الرضی الرضوی، تصحیح مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

18-عصر الغیبة وظائف و الواجبات : تألیف شیخ علی شطری، تصحیح مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

19-بحوص عقائدیة فی ضوء مدرسة أهل البیت عليهما‌السلام : گزیده ای از مباحث آیت الله العظمی خوئی.

20-العروة الوثقی و التعلیفات علیها : (گردآوری و تدوین 41 تعلبقه بر کتاب العروة الوثقی توسط مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام ... الإمامة المبکِّرة: تألیف سید محمد علی الحلو، تصحیح مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

21-الإمام الجواد عليهما‌السلام الإمامة المبکِّرة : تألیف سید محمد علی الحلو، تصحیح مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

22-تفسیر القرآن للشریف المرتضی (جلد اول) : گزیده آرای تفسیری سید المرتضی علم الهدی، گردآوری وسام الخطاوی، خزعل غازی، تصحیح مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

23-مع السنة أتباع المذاهب الأربعة : تألیف سید محمد الرضی الرضوی (معاصر)، تصحیح مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

24-لکل شیء عل امة یعرف بها : تألیف سید محمد الرضی الرضوی، تصحیح مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

25-أفضل کل شیء و أحسنه : تألیف سید محمد الرضی الرضوی، تصحیح مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

26-هدیة الزائرین و بهجة الناظرین (فارسی) : تألیف مرحوم شیخ عباس قمی، تحقیق و تصحیح مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

27-اطیب البیان فی التفسیر القرآن، (فارسی، یک دوره جند جلدی در دست تحقیق و تصحیح) : تألیف آیت الله سید عبد الحسین طیب، تحقیق و تصحیح مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

28-مهربان ترین نامه (شرح خطبه 31 نهج البلاغة) : تألیف سید علاء الدین موسوی اصفهانی.

29-قطره ای از دریای غدیر : گروه پژوهش و مطالعات - بخش فارسی، مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

30-پرسش ها و پاسخ های اعتقادی : گروه پژوهش و مطالعات - بخش فارسی، مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

31-غربت یاس : گروه پژوهش ها و مطالعات - بخش فارسی، مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

32-روز شمار تاریخ اسلام : گروه پژوهش و مطالعات- بخش فارسی، مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

33- حجاب، حریم پاکی ها : گروه پژوهش و مطالعات- بخش فارسی، مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

34-سکینه (س)، پرده نشین قریش : تألیف سید محمد علی الحلو، بخش ترجمه، مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

35-فاطمة بنت اسد، حجر النبوة و الإمامة : گروه پژوهش و مطالعات مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

36-بیعت غدیر (ویژ کودکان و نوجوانان) : تألیف و نشر مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

37-گلستان حدیث(ویژ کودکان و نوجوانان) : تألیف و نشر مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

38-ریحانه نبی (ویژ کودکان و نوجوانان) : تألیف و نشر مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

39-دردانه نبی (ویژ کودکان و نوجوانان) : تألیف و نشر مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

40-پیامبر رحمت (ویژ کودکان و نوجوانان) : تألیف و نشر مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

41-بانوی بخشنده (ویژ کودکان و نوجوانان) : تألیف و نشر مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

42-امیر یتیم نواز (ویژ کودکان و نوجوانان) : تألیف و نشر مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

43-قطره ای از دریای غدیر (اُردو) : بخش ترجمه، مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

44-شهادت حضرت فاطمه عليهما‌السلام (اُردو) : بخش ترجمه، مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

45-مهربان ترین نامه (مشفقانه وصیت نامه) (اُردو) : بخش ترجمه، مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

46-سکینه (س)، پرده نشین قریش (انگلیسی) : بخش ترجمه، مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

47-شهادت حضرت فاطمه عليهما‌السلام (انگلیسی) : بخش ترجمه، مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

48-مباحثی پیرامون امامت (انگلیسی) : گروه پژوهش ها و مطالعات و ترجمه - بخش انگلیسی مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

49-مفاهیم قرآنی (انگلیسی) : گروه پژوهش ها و مطالعات و ترجمه - بخش انگلیسی مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

50-علوم قرآنی (انگلیسی) : گروه پژوهش ها و مطالعات و ترجمه - بخش انگلیسی مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .

51-مباحثی پیرامون نبوت (انگلیسی) : گروه پژوهش ها و مطالعات و ترجمه - بخش انگلیسی مؤسسه جهانی سبطینعليهما‌السلام .