شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

قطره ای از دریای فضائل اهل البیت علیهما السلام جلد ۱

این کتاب در موسسه الحسنین علیهما السلام تصحیح و مقابله شده است.

فرموده است، و اگر همه امت را اراده کرده بود نتیجه اش این بود که همه امت به بهشت روند، زیرا خداوند وقتی آنها را به سه گروه تقسیم کرد در آخر آیه همه آنها را جمع کرد و فرمود:

( جَنّاتِ عَدْنٍ یَدخُلونَها... ) «بهشت برین جایگاه آنها است».(۱)

و از امام عسکری و امام صادقعليهما‌السلام روایت شده است که فرموده اند:

إنّ فاطمه عليها‌السلام لعظمتها علی اللَّه حرم ذرّیّتها علی النار .

خداوند به خاطر عظمت و حرمت حضرت زهراعليها‌السلام آتش را بر ذریّه آن حضرت حرام نموده است.

و آیه شریفه( ثُمَّ أوْرَثْنَا الکِتاب... ) در شأن آنها نازل شده است.(۲)

و طبرسیرحمه‌الله در کتاب «مجمع البیان» در تفسیر این آیه شریفه از پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نقل کرده است که فرمود:

أمّا السابق فیدخل الجنّه بغیر حساب، وأمّا المقتصد فیحاسب حساباً یسیراً، وأمّا الظالم لنفسه فیحبس فی المقام ثمّ یدخل الجنّه .

امّا سابق (یعنی آنها که پیشی گرفته اند به خوبیها) بدون حساب داخل بهشت شوند. امّا «مقتصد» که معتدل بودند و راه عدل پیش گرفتند، حساب آنها خیلی آسان برگزار می شود، امّا گروه سوم که بخود ظلم کردند آنها مدتی در آنجا اسیر می شوند و سپس داخل بهشت می گردند.

و آنها هستند که وقتی وارد بهشت می شوند می گویند:

( الحَمْدُ للَّه الَّذی أذْهَبَ عَنَّا الحَزَن... ) (۳) «حمد و سپاس سزاوار خداوندی است که غم و اندوه را از ما برطرف کرد».(۴)

____________________

۱- عیون اخبار الرضاعليه‌السلام : ۱۲۶، بحار الأنوار: ۲۵/۲۲۰ ح ۲۰ و ۴۹/۱۷۳ ح۱۱. مؤلّفرحمه‌الله این حدیث را قبلاً در ذیل روایت ۴۹۷ نقل کرده است، و در هر دو جا به طور اختصار آورده است. این فرمایش را حضرت رضاعليه‌السلام در جواب مأمون - که گفت: به چه دلیل خداوند عترت را قصد کرده و همه امت مقصود این آیه نیستند فرموده اند.

۲- الخرائج: ۱/۲۸۱ ح ۱۳، کشف الغمّه: ۲/۱۴۴، بحار الأنوار: ۴۶/۱۸۵ ح ۵۱، تفسیر صافی: ۴/۲۳۹.

۳- سوره فاطر، آیه ۳۴.

۴- مجمع البیان: ۸/۴۰۹، بحار الأنوار: ۲۳/۲۱۳ سطر ۸، تفسیر صافی: ۴/۲۴۰.

۶۴۰/۷. عیّاشیرحمه‌الله در کتاب تفسیرش از امام صادقعليه‌السلام نقل کرده است که: درباره این آیه سؤال شد:( وإنْ مِنْ أهْلِ الکِتابِ إلّا لَیُؤْمِنَنَّ بِه قَبْلَ مَوْتِه ) (۱) «کسی از اهل کتاب نیست مگر اینکه قبل از مرگش به او ایمان آورد».

آن حضرت فرمود:

هذه نزلت فینا خاصّه، إنّه لیس رجل من ولد فاطمه یموت ولایخرج من الدنیا حتّی یقرّ للإمام بإمامته، کما أقرّ ولد یعقوب لیوسف .

این آیه فقط درباره ما نازل شده است، همانا هیچ کس از فرزندان فاطمهعليها‌السلام نمی میرد و از دنیا خارج نمی شود تا اینکه به امامت امامعليه‌السلام اعتراف و اقرار کند، همان طور که فرزندان حضرت یعقوب بعد از آن لغزش به فضیلت یوسف اقرار کردند.

و گفتند:( تَاللَّهِ لَقَدْ اثَرَک اللَّه ) (۲) .

«بخدا قسم هر آینه خداوند تو را بر ما فضیلت و برتری داد».(۳)

۶۴۱/۸. در کتاب «إثنا عشریّات » و همچنین علّامه در آخر کتاب «قواعد» در وصیتی که به فرزندش دارد می گوید: از امام صادقعليه‌السلام روایت شده است که فرمود:

وقتی قیامت برپا شود در آن صحرای محشر ندائی بلند شود که ای مردم ساکت باشید، می خواهد محمدصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم با شما صحبت کند. همه خلایق آرام گیرند و ساکت شوند آنگاه پیغمبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم برخیزد و به آنها بفرماید:

یا معشر الخلائق؛ من کانت له عندی ید أو منّه أو معروف فلیقم حتّی اُکافیه .

ای گروه مردمان؛ هر کدام از شما بر من حقّی دارد یا به من احسانی نموده

____________________

۱- سوره نساء، آیه ۱۵۹.

۲- سوره یوسف، آیه ۹۱.

۳- تفسیر عیّاشی: ۱/۲۸۳ ح ۳۰۰، بحار الأنوار: ۷/۱۹۵ ح ۱۲/۳۱۵ ۴۳ ح ۱۳۳ و ۴۶/۱۶۸ ح ۱۱، تفسیر برهان: ۱/۴۲۶ ح ۳.

و یا نعمتی بخشیده اکنون برخیزد تا به او پاداش دهم.

همگی عرض کنند: پدران و مادران ما فدای شما، چه حقّی بر شما داریم و چه احسانی به شما کرده ایم، همه خوبی ها و بزرگواریها و احسان ها از طرف خدا و رسولش بر ما بندگان بوده است.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرماید:

بلی من آوی أحداً من أهل بیتی، أو برّهم، أو کساهم من عری أو أشبع جائعهم فلیقم حتّی اُکافیه .

هر کس یکی از اهل بیت مرا جا و پناه داده، یا با آنها خوشرفتاری کرده و احسان نموده، یا برهنگان آنها را لباس پوشانده و یا گرسنگان آنها را سیر نموده برخیزد و پاداش خود را دریافت کند.

گروهی که این توفیق را در دنیا داشته اند از جای خود برخیزند.

در این هنگام ندایی از طرف پروردگار آید که ای محمّد، ای حبیب من، پاداش آنها را به تو واگذار کردم، آنها را در بهشت جایی که خودت هستی ساکن گردان.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم آنها را در جایگاه وسیله جای دهد، چون آنجا از پیغمبر و اهل بیت او - که درود خدا بر او و بر آنها باد - در حجاب و پنهان نیستند.(۱)

و تفسیر وسیله در بخش دوّم این کتاب ذکر شد.

۶۴۲/۹. طبریرحمه‌الله در کتاب «بشاره المصطفی» از امام صادقعليه‌السلام روایت کرده است که فرمود:

لاتدعوا صله آل محمّد صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم من أموالکم، من کان غنیّاً فعلی قدر غناه، ومن کان فقیراً فعلی قدر فقره، ومن أراد أن یقضی اللَّه أهمّ الحوائج إلیه فلیصل آل محمّد عليهم‌السلام وشیعتهم بأحوج ما یکون إلیه من ماله .(۲)

____________________

۱- من لایحضره الفقیه: ۲/۶۵ ح ۱۷۲۷، وسائل الشیعه: ۱۱/۵۵۶ ح۳، إرشاد القلوب: ۲/۳۵۳.

۲- بشاره المصطفی: ۶ سطر ۵، بحار الأنوار: ۹۶/۲۱۶ ح۶، المستدرک: ۷/۲۵۴ ح۲.

بخشش و احسان را به آل محمدعليهم‌السلام ترک نکنید، هر کدام به اندازه توانائیش؛ اگر پول دار است بیشتر و اگر نادار است به قدری که می تواند تقدیم کند، و هر کس می خواهد خداوند حوائج مهم او را برآورده سازد باید به آل محمّدعليهم‌السلام و شیعیان ایشان به اموال خود احسان کند گرچه نیازمند باشد و به آن احتیاج داشته باشد.

۶۴۳/۱۰. شیخ صدوقرحمه‌الله در کتاب «امالی » از امام صادقعليه‌السلام ، و آن حضرت از پدرانشعليهم‌السلام ، از پیغمبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نقل کرده است که فرمود:

إذا قمت المقام المحمود تشفّعت فی أصحاب الکبائر من اُمّتی فیشفّعنی اللَّه فیهم، واللَّه لاتشفّعت فیمن آذی ذرّیّتی .

وقتی در مقام محمود (جایگاهی که خداوند برای او در بهشت مقرر فرموده است) قرار گرفتم درباره گنه کاران امتم اگر چه مرتکب کبیره شده اند شفاعت خواهم کرد و خدا شفاعت مرا می پذیرد، بخدا قسم در آن موقعیت برای کسانی که ذریّه و فرزندان مرا اذیت کرده اند هرگز شفاعت نخواهم کرد.(۱)

۶۴۴/۱۱. علیّ بن ابراهیم قمیرحمه‌الله در کتاب تفسیرش از امام باقرعليه‌السلام نقل کرده است که فرمود:

پسری از صفیّه دختر عبدالمطلّب از دنیا رفته بود و ایشان بیرون آمده بود، دوّمی (عمر بن خطّاب) آن بزرگوار را دید و گفت: گوشواره ات را بپوشان، و بدان خویشاوندی تو با رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم هیچگونه سودی و فایده ای به تو نمی بخشد.

صفیّه با خشونت به او فرمود: ای فرزند زن زشت گفتار، آیا تو گوشواره مرا دیدی؟ سپس خدمت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم آمد و در حالیکه اشک می ریخت قضیّه را گفت.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بیرون آمد و مردم را به جماعت فرا خواند، وقتی اجتماع

____________________

۱- امالی صدوق: ۳۰۷ ح ۳ مجلس ۴۹، بحار الأنوار: ۸/۳۷ ح ۱۲، و ۹۶/۲۱۸ ح ۴.

کردند به آنها فرمود:

ما بال أقوام یزعمون أنّ قرابتی لاتنفع، لو قربت المقام المحمود لتشفّعت فی أحوجکم .

چه شده است گروهی گمان می کنند خویشاوندی من سودی نمی بخشد؟ اگر در مقام محمود قرار گرفتم درباره محتاج ترین شما شفاعت می کنم.

بعد فرمود: امروز کسی از من درباره پدرش سؤال نمی کند مگر اینکه به او خبر می دهم.

شخصی برخاست و عرض کرد: پدر من کیست؟

فرمود: پدر تو آن نیست که تو را به او نسبت می دهند بلکه پدرت فلانی است.

دیگری برخاست و عرض کرد: ای رسول خدا، پدر من کیست؟

فرمود: پدرت همان است که تو را به او نسبت می دهند.

سپس رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: چرا آنکه گمان می کند خویشاوندی من فایده ای ندارد از من درباره پدرش سؤال نمی کند؟

آن شخص برخاست و عرض کرد: ای رسول خدا، از خشم و غضب خدا و رسولش به خدا پناه می برم، مرا عفو کن و ببخش، خداوند تو را عفو بفرماید، آنگاه این آیه شریفه از طرف خداوند نازل گردید:

( یا أیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لاتَسْألُوا عَنْ أشْیاء... ) (۱) .

«ای کسانی که ایمان آورده اید از مطالبی که وقتی فاش گردد شما را ناراحت می سازد سؤال نکنید».(۲)

۶۴۵/۱۲. شیخ صدوقرحمه‌الله در کتاب «عیون اخبار الرضاعليه‌السلام » حدیثی را از امام رضاعليه‌السلام در احتجاج آن حضرت با زید بن موسی که به نسبت خود بر دیگران فخر می کرد نقل کرده است، در آن حدیث حضرت رضاعليه‌السلام به زید بن موسی فرمود: بدان که حضرت علی بن الحسینعليه‌السلام می فرمود:

____________________

۱- سوره مائده، آیه ۱۰۱.

۲- تفسیر قمی: ۱/۱۸۸، بحار الأنوار: ۹۶/۲۱۹ ح۹، تفسیر برهان: ۱/۵۰۶ ح۱.

لمحسننا کفلان من الأجر، ولمسیئنا ضعفان من العذاب .(۱)

کسی که به ما انتساب دارد اگر کار نیکی انجام داد دو برابر به او پاداش می دهند، و اگر کار زشتی و گناهی از او سر زد دو برابر او را عذاب می کنند.

۶۴۶/۱۳. شیخ طوسیرحمه‌الله در کتاب «امالی » از حضرت امیر مؤمنان علیعليه‌السلام نقل کرده است که رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود:

أیّما رجل صنع إلی رجل من ولدی صنیعه فلم یکافئه علیها، فأنا الکافئُ له علیها .(۲)

هر شخصی که به یکی از فرزندان من احسانی کند و او برایش جبران نکند، من به او پاداش خواهم داد و احسان او را جبران می کنم.

۶۴۷/۱۴. ابن جوزی در «تذکره الخواص » قصّه ای را از عبداللَّه بن مبارک نقل کرده است که او زیاد به خانه خدا مشرف می شد، یک سال برای سفر حج آماده شده و پولی فراهم کرده بود تا وسایل لازم را تهیه کند، در بین راه به زن سیّده ای برخورد کرده که در مضیقه شدید مالی بود به حدّی که به حال اضطرار افتاده بود. عبداللَّه به او احسان کرد و ثروت اندوخته خود را به او بخشید و از سفر حج صرف نظر نمود.

وقتی که حاجیان از حج برگشتند با او که ملاقات می کردند می گفتند: عبداللَّه؛ خدا حج تو را قبول کند، به یاد داری تو را در فلان محلّ دیدیم، عبداللَّه که از گفتار آنها تعجّب می کرد و در این فکر بود که این چه سرّی است. شب در عالم رؤیا رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم را در خواب دید، آن حضرت فرمودند:

____________________

۱- عیون اخبار الرضاعليه‌السلام : ۲/۲۳۲، بحار الأنوار: ۴۹/۲۱۸ ح۴۳/۲۳۰ ۳ ح۲، و ۹۶/۲۲۱ ح ۱۴، مسند الرضاعليه‌السلام : ۱/۱۳۸ ح ۱۷۴. و شیخ صدوقرحمه‌الله در کتاب معانی الأخبار: ۱۰۵ ح۱ مانند این حدیث را به سندی دیگر نقل کرده است.

۲- امالی طوسی: ۳۵۵ ح ۷۶ مجلس ۱۲، بحار الأنوار: ۹۶/۲۲۵ ح ۲۳، وسائل الشیعه: ۱۱/۵۵۷ ح۵.

إنّک أغثت ملهوفه من ولدی فسألت اللَّه تعالی أن یخلق علی صورتک ملکاً یحجّ عنک کلّ عام إلی یوم القیامه .

(عبداللَّه تعجّب نکن) به جبران احسانی که به فرزندان من کردی، من از خداوند خواستم فرشته ای را به شکل تو بیافریند که همه ساله تا روز قیامت از طرف تو اعمال حج را انجام دهد.(۱)

۶۴۸/۱۵. شیخ صدوقرحمه‌الله در کتاب «معانی الأخبار» از ابو سعید نقل کرده است که گفت: با عدّه ای خدمت امام صادقعليه‌السلام شرفیاب بودیم، از زید و کسانی که با او خروج کردند صحبت به میان آمد، یکی از حاضرین خواست ناروایی بگوید، امام صادقعليه‌السلام بر او بانگ زد و فرمود:

مهلاً لیس لکم أن تدخلوا فیما بیننا إلّا بسبیل خیر، إنّه لم تمت نفس منّا إلّا وتدرکه السعاده قبل أن تخرج نفسه ولو بفواق ناقه .

آرام باش، شما حق ندارید در اموری که بین ما است دخالت کنید مگر اینکه خیر و خوبی باشد، بدانید هیچکس از ما نمی میرد مگر اینکه سعادت او را در می یابد قبل از آنکه روح از بدنش خارج شود گر چه به اندازه دوشیدن شیر شتری باشد.(۲)

۶۴۹/۱۶. ابن شهراشوبرحمه‌الله در کتاب «مناقب » از محمد بن کعب نقل می کند که گفت: در جحفه خوابیده بودم در عالم رؤیا رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم را در خواب دیدم، خدمت آن حضرت که رسیدم به من فرمود:

فلانی با رفتاری که نسبت به فرزندانم می کنی مرا خوشنود کرده ای.

____________________

۱- تذکره الخواصّ: ۳۶۷، بحار الأنوار: ۹۶/۲۳۴ ح ۳۴، ینابیع المودّه: ۳۸۹، غوالی اللئالی: ۴۴۹. مؤلّفرحمه‌الله این حکایت را به طور اختصار آورده بود و ما آن را به طور کامل ذکر کردیم.

۲- معانی الأخبار: ۷۳ ح ۳۹، بحار الأنوار: ۴۶/۱۷۸ ح ۳۶.

عرض کردم: اگر با آنها خوشرفتاری نکنم با چه کسی چنین کنم،

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: مطمئن باش که فردای قیامت از طرف من پاداش عملت را خواهی دید.

در همان حال دیدم که در پیش روی مبارک آن حضرت طبقی است که در آن خرمای صیحانی است، وقتی از آن درخواست کردم، رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم مشتی از آن به من عنایت فرمودند که هجده عدد بود، خوابم را خودم تعبیر کردم که حتماً هجده سال دیگر زندگی خواهم کرد.

از این قضیه مدتی گذشت و من آن را فراموش کردم، روزی در همان محلّ دیدم ازدحام است و مردم جمع شده اند، از آنها سؤال کردم چه خبر است؟ گفتند: علی بن موسی الرضاعليه‌السلام تشریف آورده اند و در اینجا جلوس دارند، خدمت آن حضرت که شرفیاب شدم دیدم در پیش روی مبارکش طبقی گذاشته اند که در آن خرمای صیحانی است، و چون درخواست کردم، امام رضاعليه‌السلام مشتی از آن مرحمت کردند که در آن هجده عدد خرما بود.

عرض کردم: آقا بیشتر از این مرحمت کنید.

فرمود:لو زادک جدّی رسول اللَّه صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم لزدناک .

اگر جدّم بیشتر از این مرحمت کرده بود من هم زیادتر می دادم.(۱)

مؤلّف رحمه‌الله گوید : از این حدیث شریف استفاده می شود که احسان به سادات و فرزندان پیغمبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم باعث خشنودی آن حضرت می شود.

۶۵۰/۱۷.حکایت شده است : زن صالحه علویه ای با چهار دخترش در سالی که در شهر قم جنگ شدیدی واقع شده بود از آن شهر خارج شدند و خود را به بلخ رسانیدند، فصل زمستان بود و هوا بسیار سرد و آنها

____________________

۱- مناقب ابن شهراشوب: ۴/۳۴۲، بحار الأنوار: ۴۹/۱۱۸ ح۵، بشاره المصطفی: ۲۴۹ (با کمی اختلاف).

بی پناه مانده بودند، به خانه یکی از بزرگان شهر که به ایمان و درستکاری معروف بود مراجعه کردند و او را از حال خود با خبر ساختند، در جواب گفت: از کجا معلوم که تو علویّه هستی؟ شاهدی با خود بیاور که گواهی دهد.

علویّه از نزد او غمناک و گریان بیرون رفت، اتفاقاً در آن مجلس یک نفر مجوسی بود، وقتی این زن بی پناه را دید و رفتار آن حاکم را با او مشاهده کرد دلش بحال او سوخت، فوراً به دنبال آنها بیرون آمد، و ایشان را به منزل خود برد، آنچه مورد نیاز آنها بود فراهم نمود.

مجوسی همان شب در عالم خواب مشاهده کرد که قیامت برپا شده است، در کنار حوض کوثر امیرالمؤمنینعليه‌السلام را دید که به دوستانش آب می دهد، از آن حضرت تقاضای آب کرد، امیر مؤمنانعليه‌السلام فرمود: تو که معتقد بر دین ما نیستی تا تو را آب دهم، رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم که آنجا حضور داشتند به علیعليه‌السلام فرمودند:

یا علیّ؛ اسقه، إنّ له علیک یداً، قد آوی ابنتک فلانه وبناتها .

علی جان، به او آب بده زیرا حقی بر تو دارد، او دخترت فلانی و دخترهایش را پناه داد و به آنها احسان نمود.(۱)

آنگاه امیرالمؤمنینعليه‌السلام به او از آب کوثر مرحمت فرمود.

۶۵۱/۱۸.حکایت شده است : مردی بود که به علویّین کمک می کرد و آن را به حساب امیرالمؤمنینعليه‌السلام می نوشت اتفاقاً سرمایه اش را از دست داد و مبتلا به فقر شد، و بدهکار مردم گردید، شبی در عالم رؤیا امیرالمؤمنینعليه‌السلام را در خواب دید، به او کیسه ای که هزار دینار در آن بود مرحمت نمود و فرمود:

____________________

۱- علّامه مجلسیرحمه‌الله این حکایت را در «بحار الأنوار: ۹۶/۲۲۵ ح ۲۶» از کتاب «غوالی اللئالی: ۴۵۱» با تفصیل بیشتر نقل کرده است، و محدّث نوریرحمه‌الله نیز آن را در کتاب دار السلام: ۲/۱۹۱ آورده است.

إنّ هذا حقّک فخذه، فلاتمنع من جاءک من ولدی یطلب شیئاً فإنّه لا فقر علیک بعد هذا .

این را بگیر که حق تو است و بعد از این هم هرگاه فرزندان من نزد تو آمدند و چیزی خواستند خودداری مکن، و از نادار شدن نترس که دیگر فقیر نخواهی شد.(۱)

مؤلف رحمه‌الله گوید : یکی از دانشمندان اهل سنت گفته است: اولاد فاطمهعليها‌السلام نزد من همگی مانند قرآنِ عزیز احترامشان واجب است، صلحاء و نیکوکاران آنها حکم آیات محکمه را دارند که به حکم آنها عمل می کنیم و به آنها اقتداء می نماییم و آن عدّه از آنها که صالح نیستند حکم آیات منسوخه را دارند که مورد احترامند ولی تابع حکم آنها نمی شویم و به آنها اقتدا نمی کنیم.

____________________

۱- فضائل ابن شاذان: ۹۵، بحار الأنوار: ۴۲/۷ ح ۸، این حکایت طولانی است و مؤلّفرحمه‌الله آن را به طور مختصر نقل کرده است.

فضائل دوستان و شیعیان آل محمّد عليهم‌السلام

۶۵۲/۱. شیخ مفیدرحمه‌الله وشیخ طوسی رحمه‌الله هر یک در کتاب امالی خود از عمران بن حصین نقل کرده اند که گفت:

من و عمر بن خطاب نزد پیغمبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم حاضر بودیم و حضرت علیعليه‌السلام در کنار آن حضرت نشسته بود، ناگاه رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم این آیه شریفه را قرائت کرد:

( أمَّنْ یُجیبُ المُضطَرَّ إذا دَعاهُ وَیَکْشِفُ السوءَ وَیَجْعَلُکُم خُلَفاءَ الأَرْضِ أءِلهٌ مَعَ اللَّهِ قَلیلاً ما تَذَکَّرونَ ) (۱) .

«آیا کسی هست که بیچاره را اجابت کند وقتی او را بخواند و ناراحتی او را برطرف کند و شما را جانشینان خود بر روی زمین قرار دهد، آیا خدای دیگری جز خداوند هست، افرادی که متوجّهند و این حقیقت را بیاد دارند خیلی کم می باشند».

راوی گوید: با شنیدن این آیه امیر مؤمنان علیعليه‌السلام مانند گنجشکی که می لرزد بخود لرزید و دچار اضطراب و پریشانی شد(۲) .

____________________

۱- سوره نمل، آیه ۶۲.

۲- چه بسا اضطراب آن حضرت به خاطر شنیدن نام خلافت بود، زیرا می دانست بر سر خلافت چه غوغایی بپا می کنند و چه خون هایی بر زمین می ریزند، و چه تعدّی ها و تجاوزها و ظلم هایی خواهند کرد، و ترس و بی تابی آن حضرت از این جهت بود نه اینکه از اجرای عدالت بترسد که او اسطوره عدالت و دادگری است، لذا رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به او دلداری داد که بی تابی نکن، چون در این نزاع و درگیری تو بر حق هستی و دشمنان تو همه بر باطل می باشند. «از هامش امالی شیخ مفیدرحمه‌الله ».

پیغمبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: علی جان، چه شده است نا آرامی و بی تابی می کنی؟

امیرالمؤمنینعليه‌السلام عرض کرد: چگونه بی تابی نکنم در حالی که فرمایش خداوند تبارک و تعالی این است که ما را خلافت بر روی زمین می بخشد؟

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود:

لاتجزع واللَّه لایحبّک إلاّ مؤمن ولایبغضک إلّا منافق .

ناشکیبایی نکن، بخدا قسم جز مؤمن تو را دوست ندارد و جز منافق دشمن تو نمی باشد.(۱)

مؤلّف رحمه‌الله گوید : در این حدیث نکته ها و اسراری است که بر اهل آن پوشیده نیست.

۶۵۳/۲. شیخ صدوقرحمه‌الله در کتاب «خصال » در ضمن حدیث أربعمائه از حضرت امیرالمؤمنینعليه‌السلام نقل کرده است که فرمود:

من أحبّنا بقلبه وأعاننا بلسانه وقاتل معنا أعداءنا بیده فهو معنا فی الجنّه فی درجتنا، ومن أحبّنا بقلبه وأعاننا بلسانه ولم یقاتل معنا أعداءنا فهو أسفل من ذلک بدرجه، ومن أحبّنا بقلبه ولم یعنّا بلسانه ولا بیده فهو فی الجنّه .(۲)

کسی که ما را با قلبش دوست بدارد و با زبان خود یاری کند، و همراه ما با دشمنان ما جنگ کند او فردای قیامت با ما و در درجه ما در بهشت خواهد بود.

و کسی که ما را با قلب خود دوست بدارد و با زبانش یاری کند ولی همراه ما با دشمنان ما جنگ نکرده باشد او یک درجه پائین تر از اوّلی قرار دارد.

____________________

۱- امالی مفید: ۳۰۷ ح۵، امالی طوسی: ۷۷ ح ۲۱ مجلس ۳، بحار الأنوار: ۴۱/۱۳ ح۲، بشاره المصطفی: ۱۰.

۲- الخصال: ۲/۶۲۹، بحار الأنوار: ۱۰/۱۰۷ سطر ۱۱.

و کسی که ما را فقط با قلب خود دوست داشته باشد و با زبان و دستش بر ضرر ما کار نکرده باشد جایگاه او در بهشت است.

و کسی که در دل با ما دشمنی کند و با دست و زبانش به ضرر ما کار کند، او همراه دشمنان دیگر ما در آتش دوزخ قرار می گیرد.

و کسی که در دل با ما دشمنی کند و با زبانش به ضرر ما کار کند، او نیز در آتش است.

و کسی که ما را فقط با قلبش دشمن داشته باشد ولی با دست و زبانش کاری به ضرر ما نکرده باشد باز هم جایگاهش آتش دوزخ خواهد بود.

و در قسمتی از این حدیث فرموده است:

أنا یعسوب المؤمنین والمال یعسوب الظلمه، واللَّه لایحبّنی إلّا مؤمن ولایبغضنی إلّا منافق .(۱)

من امیر و تکیه گاه مؤمنین هستم، و مال و ثروت تکیه گاه ظالمین و ستمگران است، بخدا قسم مرا جز مؤمن دوست ندارد، و جز منافق با من دشمنی نمی کند.

۶۵۴/۳. برقیرحمه‌الله در کتاب «محاسن» از حضرت رضاعليه‌السلام نقل کرده است که فرمود:

من سرّه أن ینظر إلی اللَّه بغیر حجاب وینظر اللَّه إلیه بغیر حجاب فلیتولّ آل محمّد عليهم‌السلام، ولیتبرّء من عدوّهم، ولیأتمّ بإمام المؤمنین منهم، فإنّه إذا کان یوم القیامه نظر اللَّه إلیه بغیر حجاب، ونظر إلی اللَّه بغیر حجاب .(۲)

هر کس دوست دارد خدا را بی پرده نگاه کند (نه نگاه کردن با چشم سر که آن محال و غیر ممکن است و هرگز تصور نمی شود) و خداوند بی پرده به او نگاه کند (نه مثل نگاه کردن بندگان به یکدیگر) باید با آل محمدعليهم‌السلام دوستی کند و ولایت آنها را بپذیرد، و با دشمنان ایشان دشمنی کند و از آنها بیزاری بجوید، و به پیشوای مؤمنان از آل محمدعليهم‌السلام روی آورد و به او اقتدا کند،

____________________

۱- مصدر پیشین: ۶۳۳، بحار الأنوار: ۲۷/۸۸ ح ۳۹.

۲- المحاسن: ۴۶ ح ۱۰۱، بحار الأنوار: ۲۷/۹۰ ح ۴۲.

پس اگر چنین کرد و اینگونه بود فردای قیامت خداوند بی پرده به او نظر می کند و بی پرده به خداوند نظر خواهد کرد.

علاّمه مجلسیرحمه‌الله در ذیل این حدیث فرموده است: شاید مقصود از نگاه کردن به خداوند دیدن پیغمبر و ائمه طاهرین صلوات اللَّه علیهم اجمعین باشد (که آنها وجه اللَّه و آیینه تمام نمای الهی هستند) یا مقصود دیدن رحمت پروردگار و الطاف و بزرگواری های او است، یا کنایه از نهایت معرفت و شناخت خداوند است. و مقصود از نگاه کردن خداوند نشان دادن لطف و احسانش به بنده می باشد.

۶۵۵/۴.علی بن ابراهیم قمی رحمه‌الله از عمر بن یزید نقل کرده است که امام صادقعليه‌السلام فرمود: بخدا قسم شما شیعیان از آل محمّد هستید.

عرض کردم: فدای شما شوم از خود ایشان هستیم؟

فرمود:أنتم واللَّه من آل محمّد ، بلی بخدا قسم از خود ایشان هستید.

و این جمله را سه مرتبه تکرار فرمود، سپس نگاهی به من کرد و من به آن حضرت نگاهی کردم و فرمود:

ای عمر بن یزید، خداوند تبارک و تعالی در کتاب خود فرموده است:

( إنَّ أوْلَی الناسِ بإبراهیم للَّذینَ اتَّبَعُوه وهذا النَبِیّ والَّذینَ آمَنُوا وَاللَّه وَلِیُّ المُؤْمِنین ) (۱) ،

«همانا نزدیک ترین مردم به ابراهیم کسانی هستند که از او پیروی کنند و این پیامبر است و کسانی که به او ایمان آورده اند، و خداوند سرپرست و پشتیبان مؤمنان است».(۲)

۶۵۶/۵. برقیرحمه‌الله در کتاب «محاسن » از موسی بن بکر نقل کرده است که

____________________

۱- سوره آل عمران، آیه ۶۸.

۲- تفسیر قمی: ۱/۱۰۵، مجمع البیان: ۲/۴۵۸، بحار الأنوار: ۶۸/۸۴ ح۱، تأویل الآیات: ۱/۱۱۵ ح ۲۵. در کتاب «بشاره المصطفی: ۶۸» این گونه نقل شده است: امام صادقعليه‌السلام فرمود: ای عمر بن یزید، بخدا قسم تو از ما اهل بیت هستی، می گوید: عرض کردم: فدای شما شوم از آل محمّدعليهم‌السلام هستم؟ فرمود: بلی بخدا قسم از خود ایشان هستی، آیا کتاب خدا را نخوانده ای...؟

گفت: با جمعی در محضر امام صادقعليه‌السلام شرفیاب بودیم، شخصی در میان مجلس از خدا درخواست بهشت نمود، امام صادقعليه‌السلام فرمود:

شما اکنون در بهشت هستید، از خدا بخواهید که شما را از آن خارج نکند.

حاضرین عرض کردند: فدای شما شویم، ما که اکنون در دنیا هستیم پس چگونه در بهشتیم؟

فرمود:ألستم تقرّون بإمامتنا ؟

آیا شما به امامت ما اقرار ندارید و ما را امام و پیشوای خود نمی دانید؟

عرض کردند: البتّه اقرار داریم.

امام صادقعليه‌السلام فرمود:

هذا معنی الجنّه الّذی من أقرّ به کان فی الجنّه فاسألوا اللَّه أن لایسلبکم .

این همان معنای بهشت است که هر کس به آن اقرار کند در بهشت است، از خدا درخواست کنید که این نعمت را از شما سلب نکند(۱) .(۲)

۶۵۷/۶. طبریرحمه‌الله در کتاب «بشاره المصطفی » از همام نقل می کند که گفت:

به کعب الأحبار گفتم: در مورد این شیعیان یعنی شیعیان علی بن ابی طالبعليهما‌السلام چه می گویی؟

گفت: ای همام، من اوصاف آنها را در کتابی که از طرف خدا نازل شده چنین یافتم که آنها حزب خدا و یاران دین خدا و پیروان ولیّ او هستند، و ایشان برگزیدگان حق تعالی از میان بندگان و اشخاص پاک نژاد هستند که خدا آنها را برای دین خود و برای بهشت جاودان آفریده است.

منزلگاه ایشان در بهشت در فردوس برین در خیمه هایی از دُرّ و غرفه هایی از مروارید است، و ایشان در زمره پاکان و مقرّبان درگاه الهی

____________________

۱- با ائمّه اطهارعليهم‌السلام بودن، همراه آنها، در خدمت آنها، در جوار آنها، در یاد آنها، و در حوزه فرمانروایی و تحت سرپرستی آنها قرار داشتن، بهشت است، و این بهشت ولایت است و شاعر خوب سروده است: بی تو گلزار جنان، محبس و زندان من است چون تو باشی در برَم، زندان گلستان من است

۲- المحاسن: ۱۲۲ ح ۱۰۵، بحار الأنوار: ۶۸/۱۰۲ ح ۱۱.

هستند و از شربت گوارا و صاف و خالص بهشتی می نوشند

و آن از چشمه ای است بنام تسنیم که غیر ایشان از آن چشمه نمی نوشند، خداوند تبارک و تعالی آن را به حضرت فاطمه دختر پیامبر و همسر عالیقدر علی بن ابی طالبعليهم‌السلام بخشیده است، اصل و دهانه آن از زیر مخزن آبی خارج می شود، در خنکی مانند کافور است، طعم زنجبیل دارد و مانند مشک خوشبو می باشد، سپس جاری می شود و شیعیان و دوستان ما از آن می آشامند، و همانا برای گنبد آن، چهار پایه و رکن است، یک پایه آن از مروارید سفیدرنگ است که از زیر آن چشمه ای بنام سلسبیل برای اهل بهشت جاری است، پایه دیگر آن از درّ زردرنگ است که از زیر آن چشمه ای به نام طهور خارج می شود که قرآن در مورد آن فرموده است:

( وَسَقاهُم رَبّهُم شَراباً طَهُوراً ) (۱) .

«پروردگارشان به آنها از چشمه طهور می آشاماند».

و پایه دیگری از زمرّد سبزرنگ است که از زیر آن دو چشمه از خمر و عسل فوران می کند و خارج می شود. هر یک از این چشمه ها بطرف پائین بهشت جریان دارد جز تسنیم که به علّیین و قسمت بالا و برتر بهشت جاری می شود، و خواصّ و برگزیدگان اهل بهشت از آن می آشامند، و آنها شیعیان و دوستان امیرالمؤمنینعليه‌السلام می باشند، و این گفتار پرودگار یکتا در کتاب او است که می فرماید:

( یُسْقَوْنَ مِنْ رَحیقٍ مَخْتُوم ( ۲۵ ) خِتامُهُ مِسْکٌ وَفی ذلکَ فَلْیَتَنافَسِ المُتَنافِسُون ( ۲۶ ) وَمِزاجُهُ مِنْ تِسْنیم ( ۲۷ ) عَیْناً یَشْرَبُ بِهَا المُقَرَّبُون ) (۲) .

«از شربت گوارای بهشتی که مُهر شده است به آنها بنوشانند، پایان آن مشک

____________________

۱- سوره انسان، آیه ۲۱.

۲- سوره مطفّفین، آیه ۲۸ - ۲۵.

است، و در چنین نعمتی باید آنها که اهل رقابتند با یکدیگر رقابت کنند، و آن شربت گوارا آمیخته از تسنیم است که مقرّبان از آن چشمه تسنیم می نوشند».

پس گوارا باد بر ایشان چنین شربت گوارایی و چنین نعمت والایی.

بعد از آن کعب گفت: بخدا قسم اهل بیت پیامبرعليهم‌السلام را جز کسانی که خداوند از آنها عهد و پیمان گرفته دوست ندارند.

محمّد بن ابی القاسم گوید: سزاوار است که شیعه این حدیث را با آب طلا بنویسد و آن را نگهداری کند و به آنچه که باعث رسیدن به این درجات عالی و سعادت بزرگ می شود عمل کند، مخصوصاً که این روایت را اهل سنّت نقل کرده اند، و از باب «الفضل ما شهد به الأعداء» که چون مخالف هم به آن گواهی داده است حجّتِ رساتر و دلیل روشن تری است، خداوند علم و عمل به آنچه پیشوایان هدایت فرموده اند به ما روزی فرماید.(۱)

۶۵۸/۷. کراجکیرحمه‌الله در کتاب «کنز الفوائد » از امیرالمؤمنینعليه‌السلام نقل کرده است که آن حضرت به غلام خود «نوف» فرمود:

ای نوف، آیا نگاه می کنی فقط یا هوشیاری؟

عرض کرد: بیدارم و به شما چشم دوخته ام ای امیر مؤمنان.

فرمود: آیا می دانی شیعیان من چه کسانی هستند و چه صفاتی دارند؟

عرض کردم: نه بخدا قسم.

فرمود: شیعیان من لب هایشان خشکیده، شکم های آنها لاغر و تهی است، خداشناسی و ترس از پروردگار در چهره های آنها آشکار است، شب در گوشه ای به عبادت خدا مشغول و ترسان و روز همچون شیر باشند.

وقتی تاریکی شب همه جا را فرا گیرد کمر همّت به عبادت ببندند، گاهی

____________________

۱- بشاره المصطفی: ۵۰، بحار الأنوار: ۶۸/۱۲۸ ح ۵۹.

بر روی پا ایستاده به قیام بپردازند و گاهی خود را بر خاک افکنده و در برابر عظمت پروردگار سجده کنند.

اشک چشمانشان بر روی گونه های آنها جاری، و با آه و ناله از خدا درخواست کنند که آنها را از عذاب خود رهایی بخشد. و هنگام روز دانشمند، بردبار، بزرگوار، خوشرفتار، نیکوکار و پرهیزکار باشند.

ای نوف، شیعیان ما کسانی هستند که زمین فرش ایشان، و آب نوشیدنی لذت بخش آنها، و همواره ملازم قرآن باشند، اگر در جمعی حضور داشته باشند ایشان را نمی شناسند، و اگر غایب باشند به جستجوی آنها نمی پردازند.

شیعتی من لم یهرّ هریر الکلب ولایطمع طمع الغراب، ولم یسأل الناس ولو مات جوعاً .

شیعیان من کسانی هستند که همچون سگان زوزه نمی کشند و فریاد برنمی آورند، و مانند کلاغ طمع نمی ورزند و حریص نیستند، و از مردمان چیزی درخواست نمی کنند گرچه از گرسنگی بمیرند.(۱)

اگر مؤمنی را ببینند او را احترام کنند، و چون فاسق و معصیت کاری را مشاهده کنند او را ترک کرده و از او فاصله بگیرند. ای نوف، بخدا قسم شیعیان من چنین اشخاصی هستند، مردم از شرّ آنها در امانند، دل های ایشان غمگین، و خواسته های دنیوی آنها سبک و اندک است. عفیف و پاکدامنند، گرچه از نظر اجساد مختلف باشند ولی همه یکدل و متّحدند.

نوف گوید: عرض کردم: ای امیر مؤمنان فدای شما شوم این اشخاص که اوصافشان را بیان فرمودی کجا جستجو کنم؟

فرمود: در کنار و گوشه ها باید آنها را پیدا کرد.(۲)

____________________

۱- شاید مراد دشمنان اهل بیتعليهم‌السلام باشد، همان طور که در ضمن حدیثی امام صادقعليه‌السلام فرموده است: «و لایسألون لنا مبغضاً ولو ماتوا جوعا» از دشمنان ما چیزی نمی خواهند حتی اگر از گرسنگی بمیرند.

۲- علّامه مجلسیرحمه‌الله فرموده است: گویا راوی می گوید: من بین مردم کسی را که آراسته به این صفات باشد نمی یابم، آنها را کجا جستجو کنم؟ امامعليه‌السلام فرمود: «فی أطراف الأرض، لأنّهم یهربون من المخالفین تقیّه، أو یستوحشون من الناس لاستیلاء حبّ الدنیا والجهل علیهم حذراً من أن یصیروا مثلهم». «در گوشه ها و اطراف زمین، زیرا آنها بخاطر تقیّه از دشمنان می گریزند، یا از مردم وحشت دارند چون معمولاً آنها دچار دنیاطلبی و جهالتند، و ایشان می ترسند که همرنگ آنها شوند».

ای نوف، فردای قیامت پیغمبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بیاید در حالی که دامن پروردگار بلندمرتبه را که مقصود رشته محکم دین است گرفته باشد و من دامن او را، و اهل بیتم دامن مرا، و شیعیان ما دامن ما را گرفته باشند، به کجا خواهیم رفت، و پیامبر ما را به کجا خواهد برد؟ بخدا قسم همه ما را بسوی بهشت رهنمون می گردد - این جمله را سه بار تکرار فرمود -.(۲)

۶۵۹/۸. و نیز در همان کتاب از نوف بکالی(۳) نقل می کند که گفت:

حاجت و نیازی مرا به سوی امیرالمؤمنینعليه‌السلام می کشانید. برای شرفیاب شدن به محضر آن حضرت جندب بن زهیر، و ربیع بین خیثم و پسر خواهر او همّام بن عباده بن خیثم را که از اصحاب برنس(۴) و از عابدان و زاهدان زمانش بود بهمراه خود بردم و همگی شوق دیدار امیر مؤمنانعليه‌السلام در سر داشتیم.

آن حضرت را وقتی ملاقات کردیم که از خانه خارج شده بود و به طرف مسجد می رفت، با آن حضرت به راه افتادیم، در بین راه به چند نفر آدم های تن پرور و خوشگذران برخورد کردیم که به بذله گویی مشغول بودند، همین که دیدند امامعليه‌السلام به طرف آنها می آید، فوراً از جا برخاستند و سلام عرض کردند، امیر مؤمنانعليه‌السلام به آنها جواب داد و سپس فرمود:

از چه گروه و طایفه ای هستید؟

عرض کردند: عدّه ای از شیعیان شما هستیم ای امیر مؤمنان.

امامعليه‌السلام فرمود: خیر است، بعد از آن فرمود:

____________________

۱- کنز الفوائد: ۱/۸۷، بحار الأنوار: ۶۸/۱۹۱ ح ۴۷.

۲- بِکالی - به کسره باء - منسوب به بکاله نام روستایی از یمن است، و نوف بکالی دربان حضرت امیرالمؤمنینعليه‌السلام بوده است.

۳- برنس؛ نوعی کلاه بلند بود که عابدان آن را در صدر اسلام می پوشیدند.

یا هؤلاء؛ ما لی لا أری فیکم سمه شیعتنا، وحلیه أحبّتنا أهل البیت ؟

نمی دانم چرا در چهره شما سیمای شیعه و ویژگی های دوستان اهل بیت را نمی بینم.

آن گروه از روی حیا و شرمندگی سر خود را پایین انداختند.

نوف گوید: جندب و ربیع رو کردند به امیر مؤمنانعليه‌السلام و عرض کردند: ای امیر مؤمنان، علامت شیعیان شما و ویژگی های آنها چیست؟

امامعليه‌السلام از جواب آندو خودداری کرد(1) و فرمود:

تقوا پیشه کنید و نیکوکار باشید و بدانید که خداوند با تقوا پیشه گان و نیکوکاران است.

همام بن عباده که مردی عابد و مجتهد بود عرض کرد: به حقّ آن خدایی که شما اهل بیت را گرامی داشت و برگزید و مورد لطف و عنایت خود قرار داد و بر دیگران برتری بخشید صفت شیعیان خود را برای ما بیان کن.

امامعليه‌السلام فرمود: مرا سوگند مده، بزودی برای همه خواهم گفت.

آنگاه دست همام را گرفت و داخل مسجد شد و بعد از آنکه دو رکعت نماز مختصر ولی با خشوع کامل بجا آورد در جای خود نشست و در حالیکه حاضرین اطراف او را گرفته بودند رو به ما کرد و پس از حمد و ثنای الهی و درود فرستادن بر پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود:

امّا بعد، خداوند تبارک و تعالی که مدح و ثنای او عظیم و نامهایش مقدس است خلق خود را آفرید و آنها را به بندگی واداشت و اطاعت خویش را بر آنها واجب نمود، و بین آنها روزی ایشان ووسیله زندگی و آسایش را تقسیم نمود، و هر یک را در جای خود قرار داد، و از نظر

____________________

1- ابن ابی الحدید در «شرح نهج البلاغه: 2/547» می نویسد: امامعليه‌السلام از جواب دادن خودداری فرمود، چون می دانست تأخیر آن مصلحت دارد و گویا در مجلس کسی حضور داشت که با بودن او امامعليه‌السلام دوست نداشته است جواب دهد، و چه بسا به خودداری کردن اشتیاق همام به شنیدن موعظه زیادتر می شد، و این تأخیر در حقیقت تأخیر در هنگام حاجت نبوده بلکه تأخیر تا رسیدن وقت حاجت بوده است. و ابن میثم در شرح نهج البلاغه: 364 می نویسد: امامعليه‌السلام از جواب دادن خودداری کرد بخاطر ترسی که بر همام داشت همان طور که فرمایش خود آن حضرت در آخر حدیث بر آن دلالت می کند که فرمود: بخدا قسم من بر حال او ترسان بودم.

دنیوی به هر یک موقعیّت و مرتبه خاصّی بخشید، در حالیکه ذات مقدّسش از همه آنها بی نیاز بوده است، نه اطاعت کسانی که فرمانبرداری از دستوراتش می کنند به او سودی می بخشد و نه معصیت گنه کاران به او زیانی می رساند.

و راوی، کلام امامعليه‌السلام را ادامه داد تا به آنجا که گفت: سپس امیرالمؤمنینعليه‌السلام دست مبارک خود را بر شانه همام بن عباده نهاد و فرمود:

کسی که از خصوصیات و صفات شیعیان اهل بیت - که خدا در قرآنش آنها و پیامبر را از هر گونه پلیدی و آلودگی پاک معرفی فرموده - سؤال کرد باید بداند که آنها خداشناس هستند و معرفت به پروردگار دارند و به دستورات او عمل می کنند، آنها اهل فضیلت و نعمتند.

گفتار آنها راست و درست است، لباس اقتصاد و میانه روی به تن نموده اند، با فروتنی راه می روند و با دیگران برخورد می کنند، به طاعت پروردگار گردن نهاده، و به بندگی او در برابر عظمتش خضوع می کنند، چشمان خود را از آنچه خداوند حرام نموده پوشانیده و گوش هایشان را وقف شنیدن علوم دینی و مطالب مفید مذهبی می نمایند.

حال آنها در هنگام بلا و ناراحتی مانند زمانی است که در رفاه و راحتی بسر می برند، زیرا به مقدرات الهی راضی و خوشنودند، اگر اجلی که خداوند برای ایشان معین کرده نبود، جان در بدن ایشان به اندازه چشم بهم زدنی قرار نمی گرفت و دوست داشتند که زودتر مرغ جان را از قفس تن رها کنند و به دیار محبوب پرواز کنند و به دیدار او بشتابند، چون مشتاق دیدار پاداش او می باشند و از کیفر او ترسناکند.

عظم الخالق فی أنفسهم، وصغر ما دونه فی أعینهم، فهم والجنّه کمن رآها فهم علی أرائکها متّکؤن، وهم والنار کمن أدخلها فهم فیها یعذّبون .

خالق یکتا در نظر ایشان با عظمت و بزرگ است و غیر او به چشم آنها کوچک و ناچیز است، باور آنها نسبت به بهشت مانند کسی است که آن را می بیند و بر تخت های آن تکیه زده است، و اعتقاد آنها نسبت به دوزخ مانند

کسی است که در آن وارد شده و گرفتار عذاب است (و این بالاترین مرتبه یقین یعنی حقّ الیقین است).

دل های آنها اندوهگین و مردم از بدی آنها در امانند، بدن های ایشان لاغر و ضعیف و خواسته های دنیوی آنها کم و سبک می باشد، عفّت نفس دارند (یعنی تن به آلودگی ها و پستی ها و رذایل نمی دهند و اسیر شهوات نیستند و بخاطر آنچه ناچیز است خود را دچار حقارت نمی کنند) معرفت آنها (یا معونت و یاری آنها) به دین خدا زیاد است.

دنیا را که دوران اندک و محدودی دارد با صبر و شکیبایی به پایان می رسانند، ولی راحتی و آسایش بسیار طولانی به دنبال خواهند داشت، و این تجارت سودمندی است که خداوند بخشنده برای آنها آسان نموده است.

آنها مردمان باهوش و زیرکی هستند که هرگاه دنیا به آنها روی آورد (و با زرق و برق و زینتهای خود سر راه آنها دام بگستراند) ایشان روی خوش نشان ندهند، و چون بدنبال آنها براه افتد، آن را خسته و ناتوان سازند، و هرگز جواب مثبت ندهند.

هنگامی که شب فرا رسد به عبادت بپاخیزند، آیات قرآن را با تأمّل و تفکّر بخوانند، نفس خود را با مثل هایی که در آن است موعظه کنند و دردهای بی درمان خود را با دواهایی که در آن است درمان کنند و شفا بخشند. و گاهی در برابر عظمت الهی خود را بر خاک اندازند، پیشانی و کف دستها و زانوها و پاها یعنی مواضع هفتگانه را بر زمین گذارند و خدا را سجده کنند، اشک چشمانشان برگونه ها جاری و خدای جبار را مدح و ستایش کنند و با آه و ناله از از او درخواست کنند تا ایشان را از عذاب خود رهایی بخشد.

و در هنگام روز آنها بردبار، دانا، نیکوکار و پرهیزکارند، ترس از پروردگار آنها را لاغر نموده و مانند تیر ناتراشیده ساخته است، کسی که به آنها نگاه کند می پندارد که بیمارند در حالی که هیچ گونه بیماری ندارد، یا خیال می کند که اینها دیوانه اند، غافل از آنکه عظمت پرورگار و سلطنت قدرتمند او اینها را واله و حیران نموده، و محبت خداوند دل های ایشان

را آشفته و پریشان ساخته، و عقل و هوش را از آنها ربوده است.

هر فرصتی که پیدا کنند در انجام اعمال پاکیزه برای خداوند شتاب می کنند، هرگز به اعمال نیک اندک راضی نمی شوند، و هیچگاه اعمال زیاد خود را بسیار نمی شمارند، و در هر حال خود را در پیشگاه الهی مقصّر می دانند. دائماً نفس خود را به عیب و نقصان متّهم می سازند، و از اعمالی که انجام می دهند ترسناکند.

هرگاه یکی از ایشان مدح و ستایش شود، از آنچه درباره اش می گویند می ترسد و می گوید:

أنا أعلم بنفسی من غیری، وربّی أعلم بی، اللّهمّ لاتؤاخذنی بما یقولون، واجعلنی خیراً ممّا یظنّون، واغفر لی ما لایعلمون فإنّک علّام الغیوب وساتر العیوب .

من از دیگران به حال خودم آگاهترم، و خدای من به حال من از خودم داناتر است، خداوندا به آنچه اینها درباره ام می گویند مرا مؤاخذه مکن، و بهتر از آنچه نسبت به من گمان دارند مرا قرار بده، و آن گناهانی را که از من سرزده و اینها نمی دانند بیامرز، همانا تو دانای نهان، و پوشاننده عیب ها هستی.

دیگر از نشانه های هر کدام از آنها این است که می بینی در امور دینی بسیار قوی و توانا می باشد، در عین مدارا کردن و نرمی با مردم احتیاط کار و دوراندیش است، ایمان او همراه با یقین است.

در تحصیل علم و دانش اندوزی حریص و در آموختن احکام شرعی از فهم والایی برخوردار است، علم خود را با بردباری و تحمّل سختی ها زینت می دهد، در حالی که با خوشرویی و نرمی رفتار می کند باهوش و زیرک است.

در هنگام ثروتمندی میانه روی را از دست نمی دهد، و در زمان فقر و ناداری خود را آراسته و بی نیاز نشان می دهد، در بلاها و گرفتاری ها صبور، و در حال عبادت پروردگار خاشع می باشد.

با رنجدیدگان مهربان، و در راه حق از عطا و بخشش خودداری نمی کند، در تحصیل معاش ملایم و معتدل رفتار می کند و همه همت و توان خود را صرف آن نمی نماید، در پیدا کردن مال حلال می کوشد، پر طمع

نیست، و به ناپاکی ها و زشتی ها چشم طمع نمی دوزد و رغبتی از خود نشان نمی دهد.

در طریق هدایت پرشور و بانشاط است، و شهوت ها و تمایلات نفسانی خود را کنترل می کند، و در انجام کارهای نیکو استقامت می ورزد، آنچه را که نمی داند او را مغرور نمی کند، حساب و بررسی را نسبت به آنچه عمل کرده ترک نمی کند، خود را در انجام تکلیف مقصر و تنبل می داند و از کارهای خوبی که انجام می دهد هراس دارد.

روز را با یاد خدا آغاز می کند و با شکر پروردگار به پایان می رساند، شب می کند در حالی که از خواب غفلت ترسناک و گریزان است، صبح می کند و از فضل و رحمت الهی که شامل حال او شده خوشحال می باشد.

اگر نفسش چموشی کند و بخواهد او را به آنچه نمی پسندد وادار کند، خواسته او را در آنچه مایل است برآورده نمی کند.

رغبته فیما یبقی، وزهادته فیما یفنی، قد قرن العمل بالعلم، والعلم بالحلم، یظلّ دائماً نشاطه، بعیداً کسله، قریباً أمله، قلیلاً زلله .

میل و رغبت او در چیزی است که باقی می ماند، بی اعتنایی او نسبت به چیزی است که زودگذر است و از بین می رود، عمل خود را بر مبنای علم انجام می دهد و علم خود را با بردباری می آمیزد. همواره بانشاط است و از کسالت و تنبلی دوری می کند، آرزوهای دور و دراز ندارد، لغزش های او بسیار کم است.

مرگ را از یاد نمی برد، قلبی خاشع دارد و همواره به یاد پروردگار است، نفس خود را به قناعت واداشته و از جهل و نادانی دوری می کند، دین خود را حفظ و شهوات نفسانی را که به دین او ضرر رساند از بین می برد، خشم خود را فرو می نشاند، و از نظر اخلاقی باصفا و بی غلّ و غش می باشد، همسایه از او آزار نمی بیند، در کارها سخت گیر نیست و آن را به آسانی برگزار می کند، تکبّر در وجود وی نیست، صبر و خویشتن داری از چهره او نمایان است و ذکر خدا فراوان می گوید.

هیچ کار خیری را از روی ریا و خودنمایی انجام نمی دهد، مردم به خیر او امیدوار و از شرّ و بدی وی در امانند. اگر در میان مردمان غافل باشد

دچار غفلت نمی شود و در زمره ذاکرین و کسانی که به یاد خدا هستند نوشته شود، و اگر در میان مردمی باشد که به یاد خدا هستند غفلت نمی ورزد و او را در زمره غافلان نمی نویسند.

از کسی که به او ستم کند چشم پوشی می کند، وکسی که وی را محروم کند از عطا و بخشش خود بی بهره نمی سازد، با کسی که از او بریده پیوند محبت و رابطه دوستی برقرار می کند، خیر و نیکی او نزدیک است و زود انجام می دهد.

راستگو و نیکوکردار است، خیرش به همه روی می آورد و شرّش از همه روگردان است، فریب و نیرنگ در کار او نیست، در سختی ها و مشکلات باوقار است و آرامش خود را از دست نمی دهد، در مصائب و ناگواریها شکیبا و در هنگام رفاه و آسایش شکرگزار می باشد.

به دشمن خود ستم نمی کند، و در مورد دوستان بخاطر دوستی با آنها گناهی مرتکب نمی شود (یعنی نسبت به دوست و دشمن پا فراتر از حق نمی گذارد، و در مورد هر دو حق و انصاف را رعایت می کند)، آنچه را که در خود نمی بیند هرگز ادّعا نمی کند، پیش از آنکه بر علیه او شهادت دهند خودش نسبت به حق اعتراف می کند، آنچه را که به او واگذار کنند که حفظ و نگهداری کنند تلف نمی کند و از بین نمی برد.

دیگران را با القاب زشت صدا نمی زند، به کسی ستم نمی کند و به حق او تجاوز نمی نماید، حسادت بر او چیره نمی شود، به همسایه زیان نمی رساند، مصیبت دیده را سرزنش نمی کند.

مؤدّ للأمانات، عامل بالطاعات، سریع إلی الخیرات، بطی ء عن المنکرات، یأمر بالمعروف ویفعله، وینهی عن المنکر ویجتنبه .

امانتها را به اهل آن ها و صاحبانش رد می کند، در اطاعت و فرمانبرداری از دستورات الهی کوشا می باشد، خوبیها را با شتاب انجام می دهد و تأخیر نمی اندازد، در کارهای زشت رغبتی نشان نمی دهد، به خوبیها دستور می دهد و خود عمل می کند، از بدی ها مردم را باز می دارد و خود اجتناب می ورزد.

با جهالت و نادانی در کارها وارد نمی شود، و به عجز و ناتوانی از مدار حق

خارج نمی گردد، اگر خاموشی اختیار کند سکوتش او را خسته نکند و اگر سخن بگوید کلامش او را درمانده نسازد، در هنگام خنده صدای خود را بلند نکند بلکه خنده او تبسّم است، به آنچه خداوند برایش مقدّر نموده قانع است و اکتفا می کند، خشم و غضب او را به تاخت و تاز وادار نکند.

خواهش های نفسانی و بخل و آز بر او چیره نگردد، با مردم از روی بصیرت و آگاهی معاشرت کند و با خوشی و سازش جدا شود، صحبت می کند تا بهره مند شود و سود ببرد، پرسش می کند تا مطلبی را بفهمد، خودش را در زحمت می اندازد، و مردم از او در رفاه و آسایشند، به مردم راحتی و آسایش بخشیده و جان خود را بخاطر آخرتش در رنج و زحمت انداخته است، اگر بر او ستم شود صبر می کند تا خدای متعال او را یاری و امداد کند.

او به گذشتگان از اهل خیر اقتدا نموده است و خود الگوی خوبی برای نیکوکاران و خیرخواهان آینده است، آنها کارگزاران الهی و فرمانبردار دستورات خداوند و چراغ های روشن در روی زمین و در میان بندگان او هستند، آنها شیعیان و دوستان ما هستند، از ما و با ما می باشند، آه چقدر مشتاق دیدار آنها هستم.

در این هنگام همّام بن عباده فریادی از دل کشید و بیهوش روی زمین افتاد، وقتی او را حرکت دادند متوجه شدند که دنیا را وداع کرده است «رحمت خدا بر او باد».

ربیع در حالی که اشک می ریخت گریه کنان عرض کرد: چه زود موعظه شما ای امیر مؤمنان بر قلب و روح پسربرادرم اثر کرد و او را منقلب نمود و مرغ روحش را به پرواز درآورد و دوست داشتم که من جای او می بودم.

امیرالمؤمنینعليه‌السلام فرمود: پندهای رسا این گونه در اهلش که آماده پذیرش حقّند و زمینه فراهمی دارند اثر می کند، بخدا قسم من از همین پیشامد بر او می ترسیدم.

یکی از حاضرین عرض کرد: ای امیر مؤمنان، پس چگونه این گفتار در

شما که گوینده آن هستید و آن را می دانید چنین تأثیری نداشته است؟

حضرت فرمود: وای بر تو، برای هر کسی اجل و وقت معینی است که از آن تجاوز نمی کند،(1) و علّت و سببی دارد که از آن سرپیچی نمی کند، ساکت باش و دوباره چنین سخنی مگو که شیطان آن را بر زبان تو جاری ساخته است.

سپس امیر مؤمنان علیعليه‌السلام در غروب غمبار همان روز بر جنازه همام نماز خواند و در مراسم تشییع او حضور یافت، و ما هم در خدمت آن حضرت بودیم.

شخصی که روایت را از نوف نقل کرده است می گوید: نزد ربیع بن خیثم رفتم و آنچه از نوف شنیده بودم برایش گفتم، ربیع گریه سختی کرد به طوری که نزدیک بود جانش بیرون آید، و گفت: برادرم راست گفته آنچه نقل کرده است و همواره این موعظه امیرالمؤمنینعليه‌السلام و گفتارش نصب العین من است و گویا در گوشم طنین می افکند و هر گاه یاد آن روز همام بن عباده می کنم حالم را تغییر می دهد، اگر در راحتی و رفاه باشم آسایشم را تیره و اندوهگین می سازد، و اگر در سختی و بلا باشم برایم گشایش حاصل می شود.(2)

660/9. شیخ طوسیرحمه‌الله از سلیمان دیلمی نقل می کند که گفت: به امام صادقعليه‌السلام عرض کردم: معنی این آیه شریفه که خداوند می فرماید:( وَما

____________________

1- بعضی از اهل تحقیق گفته اند: امیرالمؤمنینعليه‌السلام به او با اشاره به سبب بعید یعنی اجل حتمی پروردگار جواب داده اند و شنونده را قانع نموده است، و امّا سبب قریب فرقی است که بین همام و آن حضرت است که نفس قدسی علیعليه‌السلام قوی و ظرفیّت و سعه وجودی آن حضرت بسیار والا است و هرگز قابل قیاس با همام و دیگران نیست که آنها ضعیف و ناتوانند، دیگر آنکه وجود مبارک امیرالمؤمنینعليه‌السلام جامع همه این اوصاف و برتر از همه اینها بوده است و فاقد آنها نبوده تا دچار حسرت آن گردد.

2- کنز الفوائد: 1/89، امالی مفید: 78، بحار الأنوار: 68/192 ح 48، تاریخ بغداد: 7/162، امالی صدوق: 665 ح2 مجلس 84، فضائل الشیعه: 96 ح 35 (با کمی اختلاف)، نهج البلاغه: خطبه 193، سلیم بن قیس: 238.

کُنْتَ بِجانِبِ الطُور إذْ نادَیْنا ) (1) ، چیست؟ فرمود:

نوشته ای است که آن را دو هزار سال پیش از آفرینش در برگ «آس» قلم قدرت حق نوشته، و آن را در عرش قرار داده است.

عرض کردم: ای سرور من، چه چیزی در آن نوشته است؟

فرمود: نوشته شده:

یا شیعه آل محمّد؛ أعطیتکم قبل أن تسألونی، وغفرت لکم قبل أن تعصونی، وعفوت عنکم قبل أن تذنبوا، من جاءنی بالولایه أسکنته جنّتی برحمتی .(2)

ای شیعیان آل محمّد پیش از آنکه از من درخواست کنید به شما عطا کردم، و پیش از آنکه مرا معصیت کنید شما را آمرزیدم و پیش از آنکه مرتکب گناه شوید شما را بخشیدم، هر کس با ولایت نزد من آید او را به رحمت خود در بهشتم ساکن می گردانم.

محمّد بن عبّاسرحمه‌الله نیز این روایت را نقل کرده است.(3)

661/10. در کتاب «جامع الأخبار » و «کشف الغمّه » از جابر بن عبداللَّه انصاری نقل کرده اند که گفت: از رسول خدا شنیدم که می فرمود:

خداوند تبارک و تعالی من و علی و فاطمه و حسن و حسین و بقیه امامان را از نور آفرید، آن نور را فشرد و شیعیان ما از آن خارج شدند، ما تسبیح خدا نمودیم، آنها تسبیح گفتند ما خدا را تقدیس کردیم و آنها تقدیس نمودند، ما به تهلیل خدا پرداختیم، آنها تهلیل گفتند، ما خدا را تمجید و ستایش کردیم، آنها تمجید کردند، ما خدا را به یکتایی خواندیم، آنها نیز توحید خدا نمودند، سپس خداوند متعال آسمان و زمین و فرشتگان را

____________________

1- سوره قصص، آیه 46.

2- تأویل الآیات: 1/417 ح 11، بحار الأنوار: 26/296 ح 62.

3- تأویل الآیات: 1/417 ح 10، بحار الأنوار: 26/296 ح 13/362 61 ح 24/266 80 ح 30، و 68/64 ح 116، تفسیر برهان: 3/227 ح 1، تفسیر فرات: 316 ح 426 (با کمی اختلاف)، الإختصاص: 109 (با کمی اختلاف).

آفرید، آنها صد سال درنگ نمودند و هیچگونه تسبیح و تقدیس و تمجیدی نمی دانستند، ما که تسبیح خدا کردیم، شیعیان ما تسبیح گفتند، آنگاه فرشتگان تسبیح خدا نمودند.

و همین طور نسبت به تقدیس و تمجید و توحید پروردگار، فرشتگان تسبیحی و تقدیسی را پیش از تسبیح ما و شیعیان ما نمی دانستند، پس ما توحید گویان خدا و یکتا پرست بودیم آن وقت که توحید گوی دیگری نبود و سزاوار است همانطور که خداوند ما و شیعیان ما را برگزیده در بالاترین مقامات بهشتی منزل دهد.

إنّ اللَّه سبحانه وتعالی اصطفانا واصطفی شیعتنا من قبل أن نکون أجساماً فدعانا فأجبناه، فغفر لنا ولشیعتنا من قبل أن نستغفر اللَّه .

همانا خداوند پاک و بلندمرتبه ما و شیعیان ما را برگزیده است پیش از آنکه در این بدن های مادی قرار گرفته باشیم، او ما را خواند و ما اجابت کردیم، پس ما و شیعیان ما را آمرزید پیش از آنکه از او طلب مغفرت کنیم.(1)

662/11. شیخ صدوقرحمه‌الله در کتاب «کمال الدین » و «عیون اخبار الرضا عليه‌السلام » روایت اُبیّ بن کعب از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم درباره خلقت ائمّهعليهم‌السلام را نقل کرده است، در قسمتی از آن پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرموده اند:

خداوندا، در صلب او (یعنی امام باقرعليه‌السلام ) نطفه بابرکت و پاکیزه ای قرار داده است، و جبرئیلعليه‌السلام به من خبر داد که خداوند تبارک و تعالی این نطفه را پاک گردانیده و او را جعفر نامیده است و او را رهبر و راهنمای مردم و خرسند و خوشنود از مقدرات پروردگار قرار داد، او خدا را می خواند و در دعایش چنین می گوید:

یا دان (2) غیر متوان، یا أرحم الراحمین، اجعل لشیعتی من النار وقاءً، ولهم عندک رضیً، واغفر ذنوبهم، ویسِّر اُمورهم ،

____________________

1- جامع الأخبار: 9، بحار الأنوار: 26/343 ح 16، کشف الغمّه: 1/458، بحار الأنوار: 37/80 ح 49، و ج: 27/131 ح 122 به نقل از کتاب منهج التحقیق.

2- در کتاب کمال الدین به جای «یا دان»، «یا دیّان» ذکر شده است.

واقض دیونهم، واستر عوراتهم، وهب لهم الکبائر الّتی بینک وبینهم، یا من لایخاف الضیم ولاتأخذه سنه ولا نوم، اجعل لی من کلّ همّ وغمّ فرجاً .

ای خداوندی که مهربان تر از همه هستی، برای شیعیانم از آتش دوزخ سپری قرار بده و از آنها خوشنود باش و گناهان ایشان را بیامرز، مشکلاتشان را آسان گردان، بدهی های آنها را ادا فرما، زشتی های آنها را بپوشان و خطاهای بزرگی که بین تو و آنها است بر آنان ببخش، ای کسی که از ستم دیگران نمی هراسد، و خواب و غفلت او را فرا نمی گیرد، برای من در هر غم و اندوهی گشایشی قرار بده.

و هر کس این دعا را بخواند خداوند تبارک و تعالی او را با روی سفید به همراه امام صادقعليه‌السلام در بهشت وارد می کند.(1)

663/12. برقیرحمه‌الله در کتاب «محاسن » از عقبه نقل می کند که گفت: به همراه معلّی بن خنیس خدمت امام صادقعليه‌السلام رسیدیم آن حضرت فرمود:

ای عقبه؛ خداوند تبارک و تعالی در قیامت جز عقیده و مذهبی را که شما دارید از بندگانش نمی پذیرد و میان یکی از شما و دیدن آنچه باعث چشم روشنی او شود فاصله ای جز رسیدن جان او به حلقومش نیست.

سپس آن حضرت تکیه کرد و معلّی به من اشاره نمود که سؤال کن.

عرض کردم: ای فرزند رسول خدا، وقتی جان به حلقومش رسید چه چیزی می بیند؟ و این سؤال را چندین بار تکرار کردم.

امامعليه‌السلام در هر مرتبه می فرمود: می بیند، و جوابی بیشتر نمی فرمود، در آخرین مرتبه ای که پرسیدم امامعليه‌السلام نشست و فرمود:

ای عقبه، اصرار داری که حتماً آن را بدانی؟

عرض کردم: بلی ای فرزند رسول خدا، همانا دین من همچون خون من است که در رگها جریان دارد و باعث حیات من می باشد و اگر نباشد من

____________________

1- کمال الدین: 266 ضمن ح 11، بحار الأنوار: 36/206 ضمن ح 8 و 94/185 ح1 به نقل از عیون الأخبار: 62 - 1/59.

مرده ای بیش نیستم، و هر ساعتی هم که به شما دسترسی ندارم تا سؤال کنم، در این هنگام اشک از چشمانم جاری گشته بود و امامعليه‌السلام دل مبارکش به حال من سوخت و فرمود:

بخدا قسم آن دو را می بیند.

عرض کردم: پدر و مادرم فدای شما، آن دو کیستند؟

فرمود: آن دو یکی رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و دیگری امیرالمؤمنین علی بن ابی طالبعليه‌السلام است. ای عقبه، هرگز مؤمنی از دنیا نمی رود تا آنکه آن دو بزرگوار را ببیند.

عرض کردم: آیا وقتی مؤمن آن دو بزرگوار را دید به دنیا برمی گردد؟

فرمود: نه، بلکه به سوی منازلی که در پیش رو دارد می رود.

عرض کردم: فدای شما شوم، آیا آندو گفتگویی هم می کنند.

فرمود: بلی، وقتی آندو بر مؤمنی وارد شوند، رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بالای سر او، و امیرالمؤمنینعليه‌السلام کنار پای او می نشینند، رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم خود را بر او می افکند و می فرماید:

یا ولیّ اللَّه أبشر، أنا رسول اللَّه صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم إنّی خیر لک ممّا تترک من الدنیا .

ای بنده فرمانبردار خدا، تو را بشارت باد، من رسول خدا هستم و برای تو بهترم از آنچه بجا گذاشته ای و دنیایی که رها کرده ای.

سپس رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بر می خیزد و امیرالمؤمنینعليه‌السلام خود را بر او می افکند و می فرماید:

یا ولیّ اللَّه أبشر، أنا علیّ بن أبی طالب الّذی کنت تحبّنی، أما لأنفعنّک .

ای بنده فرمانبردار خداوند تو را بشارت باد، من علی بن ابی طالب هستم که او را دوست می داشتی، اکنون خواهی دید که به تو سود می رسانم.

بعد از آن امام صادقعليه‌السلام فرمود: بدان، این مطلبی است که در کتاب خداوند بلندمرتبه یعنی قرآن ذکر شده است.

عرض کردم: فدای شما شوم این مطلب در کجای قرآن وارد شده است؟

فرمود: در سوره یونس، آنجا که می فرماید:

( الَّذینَ آمَنُوا وَکانُوا یَتَّقُون ( 63 ) لَهُمُ البُشْری فِی الحَیوهِ الدنیا وَفِی الآخِرَه لاتَبْدیلَ لِکَلِماتِ اللَّه ذلکَ هُوَ الفَوْزُ العَظیم ) (1) .

«آنها که ایمان آوردند و تقوا پیشه کردند در زندگی دنیا و در آخرت برای آنها بشارت و مژده است، کلمات پروردگار تغییرناپذیر است، و این رستگاری و سعادت بزرگی است».(2)

و عیّاشیرحمه‌الله نیز در کتاب تفسیرش همین حدیث را از عقبه روایت کرده است.(3)

664/13.فرات بن ابراهیم کوفی رحمه‌الله در کتاب تفسیرش از پیغمبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نقل می کند که به امیرالمؤمنینعليه‌السلام فرمود:

علی جان؛ این جبرئیل است، از طرف خداوند برایم خبر آورده است که وقتی روز قیامت فرا رسد تو و شیعیانت بر ناقه هایی از نور سوار می شوید، و آن ناقه های نورانی شما را در هوا پرواز می دهند، و آنها در فضای عرصات فریاد برآورند: ما علویّون هستیم، و آنگاه از طرف پروردگار ندایی رسد:

أنتم المقرّبون الّذین لاخوف علیکم الیوم ولا أنتم تحزنون .

شما از مقرّبین هستید که ترس و وحشتی امروز بر شما نیست و هیچگونه غم و اندوهی ندارید.(4)

665/14. در تفسیر امام عسکریعليه‌السلام از آن حضرت روایت شده است که رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود:

مؤمن همواره از بدی سرانجام کار می ترسد و یقین پیدا نمی کند که به رضوان پروردگار و نعمت های ابدی او در بهشت خواهد رسید تا آنکه

____________________

1- سوره یونس، آیه 63 و 64.

2- المحاسن: 133 ح 158، بحار الأنوار: 6/185 ح 20.

3- تفسیر عیّاشی: 2/125 ح 33، بحار الأنوار: 6/186 ذیل ح 20 و 39/237 ح 23، تفسیر برهان: 2/189 ح1 به نقل از کافی: 3/128 ح1.

4- تفسیر فرات: 120 ضمن ح 127، بحار الأنوار: 7/237 ضمن ح 8.

هنگام جان دادن او فرا رسد و فرشته مرگ را مشاهده کند.

وقتی آن فرشته بر مؤمن وارد می شود او سخت گرفتار درد است، و سینه اش به شدّت تنگی می کند که می خواهد مال و ثروت خود را رها کند و اهل و عیال و بستگانش پریشان شوند، افسوس و حسرت در خاطرش باقی مانده که بین او و آرزوهایی که هنوز به آنها نرسیده جدایی می افتد.

فرشته مرگ به او می گوید: چرا این قدر غصّه می خوری و ناراحتی؟

جواب می دهد: حالم پریشان گشته و تو اکنون بین من و ثروت و آرزوهای من جدایی می اندازی.

فرشته مرگ گوید: آیا عوض کردن درهم پست و بی ارزش با چیزی که هزار برابر دنیا ارزش دارد هیچ عاقلی را غمناک و اندوهگین می سازد؟

جواب می دهد: نه، به او می گوید: بالای سرت را نگاه کن، وقتی نگاه می کند مراتب بهشت و قصرهای باشکوه آن را که فوق همه آرزوهای او است می بیند

فرشته مرگ گوید: آنچه را دیدی منزلگاه تو و نعمت ها و اهل و عیال و اموال تو بود، از نزدیکان و بستگان و فرزندانت در دنیا هر یک صالح و نیکوکار باشد در آنجا با تو خواهد بود، آیا حاضری اینها را با آنچه در دنیا داری عوض کنی؟

جواب می دهد: بلی بخدا قسم.

سپس فرشته مرگ به او می گوید: یک بار دیگر نگاه کن.

فینظر فیری محمّداً وعلیّاً والطیّبین من آلهما فی أعلی علّیّین فیقول له: أو تراهم؟ هؤلاء سادتک وأئمّتک، هم هناک جلاّسک وأناسک أفما ترضی بهم بدلاً ممّا تفارق هنا ؟

وقتی نگاه می کند وجود مقدس پیغمبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و اهل بیت طاهرین او را در عالی ترین مراتب و منازل بهشت مشاهده می کند.

فرشته به او می گوید: آیا آنها را دیدی؟ ایشان سروران و پیشوایان تو هستند، در آنجا با تو همنشین و مأنوسند، آیا دوست داری و شادمان

می شوی که به جای دنیا و آنچه از دست می دهی با این بزرگواران ملاقات کنی؟

جواب می دهد: بلی بخدا قسم، و این همان است که خداوند تبارک و تعالی فرموده است:

( إنَّ الَّذینَ قالُوا رَبُّنَا اللَّه ثُمَّ اسْتَقامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِم المَلائِکَهُ ألّا تَخافُوا وَلاتَحْزَنُوا ) (1) .

«همانا کسانی که گفتند: پروردگار ما خداوند یکتا است و در این عقیده استقامت ورزیدند فرشتگان بر آنها فرود می آیند و به آنها می گویند که هیچ هراسی نداشته باشید و هرگز غمگین مباشید».

آنچه در پیش روی شما از هراس و وحشت می باشد شما از آن درامانید، و بر آنچه از خود بجا می گذارید که فرزندان و اهل و عیال و اموال باشد اندوهی نداشته باشید، چون آنچه از نعمت های بهشتی مشاهده کردید جایگزین آن می گردد،( وَأبْشِرُوا بِالْجَنّهِ الَّتی کُنْتُم تُوعَدُون ) (2) «شما را به آن بهشتی که وعده داده شده اید بشارت باد».

آنجا منزلگاه شما، و آن بزرگواران باعث انس و آرامش و همنشینان شما می باشند و ما یاوران شما در دنیا و آخرت هستیم.

( وَلَکُم فیها ما تَشْتَهی أنْفُسُکم، وَلَکُم فیها ما تَدَّعُون ( 31 ) نُزُلاً مِنْ غَفُورٍ رَحیم ) (3) .

«و برای شما آنچه بخواهید و مایل باشید در بهشت وجود دارد × و این عنایت پروردگار آمرزنده و مهربان است.(4)

666/15.حموینی که از دانشمندان معروف اهل سنت است می نویسد: به خطّ جدّم شیخ الإسلام دیدم که از مقداد و او از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم روایت کرده است که آن حضرت فرمود:

____________________

1- سوره فصّلت، آیه 30.

2- سوره فصّلت، آیه 30.

3- سوره فصّلت، آیه 31 و 32.

4- تفسیر امام عسکریعليه‌السلام : 239 ح 117، بحار الأنوار: 6/176 ح2 و 24/26 ح4، تفسیر برهان: 4/111 ح 12، المحتضر: 22، تأویل الآیات: 2/537 ح 11.

معرفه آل محمّد عليهم‌السلام براءه من النار، وحبّ آل محمّد عليهم‌السلام جواز علی الصراط، والولاء لآل محمّد عليهم‌السلام أمان من العذاب .(1)

شناخت آل محمّدعليهم‌السلام باعث رهایی از آتش، و دوستی آل محمّدعليهم‌السلام گذرنامه عبور از صراط، و پذیرش ولایت آل محمّدعليهم‌السلام ایمنی بخش از هر گونه عذاب است.

667/16. موفّق بن احمد خوارزمی در کتاب «مناقب» از سلمانرحمه‌الله نقل کرده است که گفت: روزی در محضر رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم شرفیاب بودم که امیرالمؤمنینعليه‌السلام وارد شد، رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به ایشان فرمود:

علی جان، آیا تو را بشارت ندهم؟

عرض کرد: بفرمایید ای رسول خدا.

فرمود: این دوست من جبرئیل است به من از طرف پروردگار خبر می دهد که به شیعیان و دوستان تو هفت ویژگی عنایت نموده است:

الرفق عند الموت، والاُنس عند الوحشه، والنور عند الظلمه، والأمن عند الفزع، والقسط عند المیزان، والجواز علی الصراط، ودخول الجنّه قبل سائر الناس (من الاُمم) بثمانین عاماً .(2)

مدارا کردن و آسان گرفتن هنگام مرگ، آرامش هنگام وحشت، روشنایی هنگام تاریکی، ایمنی هنگام هراس، دادگری نزد سنجش اعمال، عبور از صراط، وارد شدن در بهشت هشتاد سال پیش از آنکه دیگران به آنجا راه پیدا کنند.

____________________

1- فرائد السمطین: 2/256 ح 525، ینابیع المودّه: 263.

2- امالی صدوق: 416 ح 15 مجلس 54، بحار الأنوار: 68/9 ح4 و آن را در ص 11 ح 9 از جابر بن عبداللَّه به نقل از کتاب خصال: 2/402 ح 112 (با کمی اختلاف) نقل کرده است و در ذیل آن توضیح و بیانی آورده است، و برسیرحمه‌الله آن را در کتاب مشارق: 150 روایت نموده است و در آن به جای 80 سال، 40 سال ذکر شده است.

668/17. شیخ طوسیرحمه‌الله در کتاب «امالی » از امام صادقعليه‌السلام روایت کرده است که فرمود:

من أحبّنا للَّه وأحبّ محبّنا لا لغرض دنیا یصیبها منه، وعادی عدوّنا لا لإحنه کانت بینه وبینه، ثمّ جاء یوم القیامه وعلیه من الذنوب مثل رمل عالج وزبد البحر غفر اللَّه تعالی له .(1)

کسی که ما را به خاطر خدا دوست بدارد، و دوستان ما را به خاطر دوستی ما نه به انگیزه برخوردار شدن از مادیّات و امور دنیوی دوست داشته باشد، و دشمنان ما را به خاطر دشمنی که با ما دارند نه به خاطر کینه های شخصی دشمن داشته باشد، فردای قیامت اگر با گناهانی مانند ریگ بیابان و کف دریا وارد شود خداوند تبارک و تعالی او را می آمرزد.

669/18. شیخ مفیدرحمه‌الله در کتاب «اختصاص » از اصبغ بن نباته روایت کرده است که گفت: خدمت امیرالمؤمنینعليه‌السلام رسیدم تا عرض ادب کنم، آن حضرت تشریف نداشتند، مدتی به انتظار نشستم تا تشریف فرما شدند، به احترام ایشان برخاستم و بر آن وجود مقدّس سلام کردم.

امیرالمؤمنینعليه‌السلام کف دست مبارکش را در دست من و انگشتانش را در میان انگشتان من نهاد، سپس فرمود: ای اصبغ بن نباته.

____________________

1- امالی طوسی: 156 ح 11 مجلس 6، بحار الأنوار: 27/54 ح7 و ص 106 ح 77 به نقل از بشاره المصطفی: 90، إرشاد القلوب: 2/77، غایه المرام: 592 ح 35. مترجم گوید: برقیرحمه‌الله در کتاب «محاسن: 124 ح 120» از حضرت علیّ بن الحسین امام سجّادعليه‌السلام روایت کرده است که فرمود: «من أحبّنا لا لدنیا یصیبها منّا وعادی عدوّنا لا لشحناء کانت بینه وبینه أتی اللَّه یوم القیامه مع محمّدصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم وإبراهیم وعلیّعليهما‌السلام ». «کسی که ما را دوست بدارد نه به خاطر دنیا که از ما برخوردار شود، و دشمن ما را دشمن بدارد نه به خاطر کینه و کدورتی که بین او و آن است، فردای قیامت به همراه حضرت محمّدصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ، ابراهیم و امیرالمؤمنینعليهما‌السلام در پیشگاه پروردگار حاضر شود».

عرض کردم: بلی بفرمائید، گوش به فرمان شما هستم ای امیر مؤمنان. فرمود:

إنّ ولیّنا ولیّ اللَّه، فإذا مات ولیّ اللَّه کان من اللَّه بالرفیق الأعلی، وسقاه من النهر أبرد من الثلج وأحلی من الشهد وألین من الزبد .

بدان که اهل ولایت ما ولایت خدا را دارا است، و هنگامی که از دنیا رود در جوار رحمت حق تعالی جای خواهد گرفت، و خداوند از رودخانه ای که نوشیدنی آن از یخ سردتر و از عسل شرین تر و از کره نرم تر باشد به او بنوشاند.

عرض کردم: پدر و مادرم فدای شما، اگر گنه کار هم باشد چنین است؟

فرمود: بلی، گر چه گنه کار باشد، آیا قرآن نخوانده ای که می فرماید:

( فاُولئِکَ یُبَدِّلُ اللَّه سَیِّئاتِهِم حَسَنات وَکانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحیماً ) (1) .

«خداوند گناهان آنها را به خوبی ها و ثواب تبدیل می کند و خداوند آمرزنده و مهربان است».

ای اصبغ؛ کسی که ولایت ما را دارد اگر خدا را ملاقات کند در حالی که گناهان او به اندازه کف دریا و عدد ریگ ها باشد خداوند تبارک و تعالی او را می آمرزد.(2)

670/19. و نیز در همان کتاب از امام رضاعليه‌السلام و آن حضرت از پدرانشعليهم‌السلام ، از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نقل کرده است که فرمود:

حبّنا أهل البیت یکفّر الذنوب، ویضاعف الحسنات، وإنّ اللَّه تعالی لیتحمّل عن محبیّنا أهل البیت ما علیهم من مظالم العباد، إلّا ما کان منهم فیها علی إضرار وظلم للمؤمنین. فیقول للسیّئات: کونی حسنات .(3)

دوستی ما اهل بیت گناهان را می پوشاند و خوبی ها را چند برابر می کند، و

____________________

1- سوره فرقان، آیه 70.

2- الإختصاص: 60، بحار الأنوار: 34/280 ح 1024.

3- امالی طوسی: 164 ح 26 مجلس 6، بحار الأنوار: 68/100 ح 5.

خداوند تبارک و تعالی از دوش دوستان ما آنچه بدهی نسبت به بندگان است برمی دارد مگر آنچه در آن ضرر رساندن یا ستمی به مؤمنان بوده است پس به اراده و قدرت خود به گناهان او دستور می دهد که تبدیل به خوبی ها و ثواب شوند.

671/20.فرات بن ابراهیم رحمه‌الله در کتاب تفسیر از ابن عباس نقل کرده است که گفت: پیغمبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و امیرالمؤمنینعليه‌السلام ایّام حج در مکّه تشریف داشتند، روزی رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نگاهی به علیعليه‌السلام نمود و فرمود:

گوارای تو باد و خوشا بحالت ای علی، همانا خداوند تبارک و تعالی آیه محکمه ای بر من نازل کرد که در آن از من و تو به طور مساوی یاد شده است، و پس از آن این آیه را تلاوت فرمود:

( الْیَوْم أکْمَلْتُ لَکُم دینَکُم وأتْمَمْت عَلَیْکُم نِعْمَتی وَرضیتُ لَکُم الإسْلامَ دیناً ) (1) ، و آن روز عرفه و روز جمعه بود.

این جبرئیل است که از طرف خداوند تبارک و تعالی به من خبر می دهد:

إنّ اللَّه یبعثک وشیعتک یوم القیامه رکباناً غیر رجال علی نجائب رحائلها من النور .

فردای قیامت خداوند تو و شیعیانت را در عرصه قیامت وارد می کند در حالی که بر شترهایی سوارند که جهاز آن از نور است و در کنار قبرهای آنان زانو زده اند.

به ایشان گفته می شود: ای دوستان خدا؛ سوار شوید، و آنها سوار می شوند و در صف های منظم به طرف بهشت به راه می افتند و تو در پیشاپیش آنها هستی، وقتی به محشر (یا به هر منزلگاهی) می رسند بادی برمی خیزد و به صورت های آنها اصابت می کند که به آن «مثیره» گفته می شود، و آنگاه عطر خوش بوی مشک در چهره آنان وزیدن می کند، و فریاد برمی آورند که ما علویّون هستیم.

در جواب آنها گفته می شود: اگر شما علویّون هستید ایمن می باشید و

____________________

1- سوره مائده، آیه 3.

امروز هیچ گونه هراسی بر شما نیست و اندوهی نخواهید داشت.(1)

672/21.پیغمبر اکرم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرموده است:

من صافح محبّاً لعلیّ عليه‌السلام غفر اللَّه له الذنوب، وأدخله الجنّه بغیر حساب .(2)

هر کس با یکی از دوستان امیرالمؤمنینعليه‌السلام مصافحه کند خداوند گناهان او را بیامرزد و او را بدون حساب و بررسی به بهشت وارد کند.

____________________

1- تفسیر فرات: 120 ح 126، بحار الأنوار: 36/133 ح 86.

2- مائه منقبه: 69 منقبه 39، بحار الأنوار: 27/115 ح 90، مناقب خوارزمی: 316 ح 317. مؤلّفرحمه‌الله در اینجا ذیل روایت را نقل کرده و قسمت اوّل آن را نیاورده است.