شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

جمع و جور کنند. البته معنی لغوی نزدیک ساختن چیزی، پوشانیدن با آن نیست بلکه وقتی که به زن بگویند جامه ات را به خود نزدیک کن مقصود این است که آن را رها نکن، آن را جمع و جور کن، آن را بی أثر و بی خاصیت رها نکن و خود را با آن بپوشان. استفاده زنان از روپوش های بزرگ که بر سر می افکنده اند دو جور بوده است: یک نوع صرفاً جنبه تشریفاتی و اسمی داشته است هم چنان که امروزه بعضی بانوان چادری را می بینیم که چادر داشتن آن ها صرفأ جنبه تشریفاتی دارد. با چادر هیچ جای بدن خود را نمی پوشانند، آن را رها می کنند. وضع چادر سرکردنشان نشان می دهد که اهل پرهیز از معاشرت با مردان بیگانه نیستند و از این که مورد بهره برداری چشم ها قرا ر بگیرند إِبا و امتناعی ندارند. نوع دیگر برعکس بوده و هست، زن چنان با مراقبت جامه های خود را به خود می گیرد و آن را رها نمی کند که نشان می دهد اهل عفاف و حفاظ است. با این عمل خودبخود دورباشی ایجاد می کند و ناپاک دلان را مایوس می سا زد.

احتمال دیگری که در معنای این جمله داده شده این است که وقتی زن پوشیده و سنگین از خانه بیرون رود و جانب عفاف و پاکدامنی را رعایت کند، افراد فاسد و مزاحم، جرأت نمی کنند متعرّض آن ها شوند بنا به این احتمال معنی جمله این است که بدین وسیله شناخته می شوند که زنان نجیب و عفیف می باشند. و بیماردلان از این که به آن ها طمع ببندند چشم می پوشند زیرا معلوم می شود این جا حریم عفاف است، چشم طمع کور، و دست خیانت کوتاه است.

به طور کلی مطلبی که از این آیه استفاده می شود و یک حقیقت جاودانی است این است که زن مسلمان باید آن چنان در میان مردم رفت و آمد کند که علائم عفاف و وقار و سنگینی و پاکی از آن هویدا باشد و با این صفت شناخته شود، و در این صورت است که بیماردلانی که دنبال شکار می گردند از آن ها مایوس شده و فکر بهره گیری از آن ها در مخیله شان خطور نمی کند. می بینیم که جوانان ولگرد همیشه متعرّض زنان جلف و سبک می گردند. وقتی که به آن ها اعتراض می شود که چرا مزاحم می شوی؟ می گویند اگر دلش این چیزها را نخواهد با این وضع بیرون نمی آید. این دستور مانند دستوری است که در بیست و پنج آیه قبل از این آیه خطاب به زنان رسول خدا وارد شده است:( فَلا تخضَعنَ بِالقًولِ فَیَطمَعَ اَلَّذِی فِی قَلبِه مَرضٌ ) ؛ در سخن گفتن رقت زنانه و شهوت آلود که موجب تحریک طمع بیمار دلان می گردد به کار نبرید. در این دستور، وقار و عفاف در کیفیت سخن گفتن و در آیه مورد بحث، دستور وقار در رفت و آمد را بیان می کند. قبلًا گفتیم که حرکات و سکنات انسان گاهی زبان دار است. گاهی وضع لباس، راه رفتن، سخن گفتن زن معنی دار است و به زبان بی زبانی می گوید دلت را به من بده، در آرزوی من باش، مرا تعقیب کن. گاهی برعکس با بی زبانی می گوید دست تعرّض از این حریم کوتاه است. به هر حال این آیه در مقام بیان کیفیت خاصی برای پوشش نیست. کیفیت پوشش فقط در آیه31 سوره نور بیان شده است و با توجه به این که این آیه بعد از آیه سوره نور نازل شده است می توان فهمید که منظور از( یُدنِینَ عَلَیهنَّ مِن جَلَبیبِهِنَّ ) این است که دستور قبلی سوره نور را باید کاملاً رعایت نمایند تا از شر آزار مزاحمان راحت گردند. در آیه قبل از این آیه می فرماید:( وا لَّذِینَ یُؤذُونَ اَلمُؤمِنِینَ والمُؤمِنَتِ بِغَیرِ مَا اَکتَسَبُواْ فَقَدِ احتَمَلُواْ بُهتنا وَاِثمًا مُّبِینًا ) آنان که بدون جهت مردان و زنان با ایمان را آزار می رسانند بهتان و گناه بزرگی مرتکب می گردند. این آیه رسماً به کسانی که مردان و زنان مسلمان را آزار می رسانند، پرخاش می کند. بلافاصله به زنان دستور می دهد که در رفتار خود وقار و سنگینی را کاملاً رعایت کنند تا از آزار افراد مزاحم مصونیت پیدا کنند.

از لحن آیه چنین استفاده می شود که سه گروه در مدینه مشغول خرابکاری بودند، هر کدام به نحوی اغراض شوم خود را پیاده می کردند، و این به صورت یک برنامه و جریان درآمده بود و جنبه شخصی و فردی نداشت. نخست منافقین بودند که با توطئه های ضد اسلامی برای براندازی اسلام می کوشیدند. دوم اراذل و اوباش که قرآن از آن ها تعبیر به:( الَّذِین فِی قُلُوبِهِم مرَ ضٌ ) (بیماردلان ) کرده است. گروه سوم کسانی بودند که با پخش شایعات در مدینه مخصوصاً به هنگامی که پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و ارتش اسلام به غزوات می رفتند به تضعیف روحیه بازماندگان می پرداختند و خبرهای دروغین از شکست پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و مؤمنین می دادند و قرآن هر سه گروه را مورد تهدید شدید قرار داده است.

نکته ای که در این جا قابل تامل است این است که افرادی که در کوچه ها و خیابان ها مزاحم زنان می گردند، ا ز نظر قانون اسلام مستحق مجازات سخت و شدیدی می باشند. تنها دستگیری و تراشیدن سر آن ها کافی نیست. بسیار سخت تر باید مجازات شوند. حداقل آن چه از این آیه فهمیده می شود، تبعید آن ها از جامعه پاک اسلامی ا ست. جامعه، هراندازه برای عفاف و پاکی احترام بیشتری قائل باشد برای خائنان مجازات شدیدتری قائل می شود.

پیام های:

1- نوع لباس مردم در جامعه، معرِّف شخصیّت، مکتب و هدف آن ها می باشد؛

2- زنان باید لباسی بپوشند که معرّف شخصیّت و تامین کننده عفّت و آبروی آنان باشد؛

3- با پوشش نامناسب نباید بهانه به دست بیماردلان و مزاحمان عفّت عمومی داد؛

4- عامل اصلی بسیاری از مزاحمت ها برای زنان و دختران، نوع پوشش آن هاست؛

5- رفت و آمد زنان در خارح از منزل، با حفظ عفّت عمومی مانعی ندارد؛

6- حقظ عفاف عمومی و امنیت در اجتماع به عهده زنان با ایمان است،

7- نافرمانی های گذشته و استفاده از پوشش های نامناسب پس از توبه مورد بخشش و رحمت الهی قرار خواهد گرفت؛

8ـ مزاحمین نوامیس باید از جانب حکومت اسلامی با شدت مجازات گردند.

نوع پوشش در روایات

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

صِنفانِ من اهلِ النّارِ لَم أرَهُما؛ دو گروه از دوزخیان را هنوز ندیده ام، قَوم معَهُم سِیاطٌ کَأذنابِ البقَرِ یَضرِبونَ بِها النّاسَ، گروهی که با تازیانه هایی که با خود دارند مردم را می زنند، وَ نساءُ کاسِیاتٌ عاریاتٌ، مائِلاتٌ ممیلات، رووسُهنَّ کَأسنَمةِ البَختِ المَائلَة لا تَدخُلَن الجنّةَ، و لا تَجدَنَّ ریحَها وَ إنَّ ریحَها لَیُوجَدَ من مسیرَة کَذاَ و کذا.: و (گروه دیگر) زنانی که درعین پوشیدگی برهنه اند (لباس نازک وبدن نما به تن دارند)؛ کج روی می کنند و دیگران را به بیراهه می کشند؛

موهایشان را مانند کوهان شتر می بندند، اینان به بهشت نمی روند و بوی بهشت را که از فاصله دور به مشام می رسد؛ استشمام نمی کنند. ؛امیر مومنانعليه‌السلام نیز درباره اوضاع زنان در آخرالزمان چنین فر مو د ند:

یَظهَرُ فِی آخِرِ الزَّمانِ وَ اقْتِرَاب السَّاعَة وَ هُوَ شَرُّ الْآزْمنَة نسْوةٌ کَاشفَاتٌ عَارِیَاتٌ متَبَرِّجَاتٌ منَ الدِّّین دَاخلًاتٌ فِی الْفتَنِ مائِلَاتً إلَی الشَّهًوَاتِ مسْرِعَات إِلَی اللَّذَّاتِ مَسْتَحَلَّات لِلْمحَرًّ ماتِ فِی جَهَنَّم خَالدَات؛ در آخرالزمان که بدترین زمان ها است، زنانی پیدا می شوند که در عین پوشیدگی برهنه اند و خودنمایی می کنند؛ از دین خارج و در فتنه ها داخل شد ه اند و به شهوات متمایل و به سوی لذّات شتابانند، حرام های خدا را حلال می شمارند و در جهنم جاودانه اند.

و نیز ایشان می فرمایند:

عَلَیکم بالصَّفیق منَ الثیاب فَإنَّ من رَقَّ ثَوبُهُ رَقَّ دینَهُ؛

از لباس نازکَ برحذر باشید، زیرا کسی که لباسش، نازک شد، دینش نیز ضعیف می شود.2

امام صادقعليه‌السلام فرمودند:

لَایَصْلُحُ لِلْمراة الْمسْلِمةِ أنْ تَلْبَسَ منَ الْخُمرِ وَ الدُّرُوعِ ما لَا یُوَارِی شَیْئاَ:

برای زن مسلمان مصلحت نیست که لباس و روسریش به

____________________

1. میزان الحکمه، ویرایش سوم، ج 2، ص 994؛ پیام پیامبر، ص 422.

2. وسائل ا لشیعة، ج 5، ص 29. بحا را لانوار، ج 76، ص 299.

گونه ای باشد که او را نپوشاند1

و دیگر این که:

لا ینبَغی للمراة أن تَجمرَ ثَوبُها إذا خَرَجَت من بَیتها؛

سزاوار نیست که زن هنگام خروج از منزل لباسش را جمع و فشرده (به گونه ای که برجستگی های بدنش پیدا باشد) و یامعطرکند.2

امیرمؤمنانعليه‌السلام فرمودند:

کُنْتُ قَاعدأَ فِی البقِیعِ معَ رَسُول اللَهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فِی یَوْم دَجْن وَ مطَر اِذْ مرَّت امراةَ عَلَی حِمارٍ ، در یک روز بارانی در کنار رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم در بقیع نشسته بودیم که زنی سوار بر مرکب از آن جا عبور کرد. فَهَوَتْ یَدُ الْحمارِ دی وَهْدَة فَسقَطَتِ الْمراة فَاعْرَضَ النَّبِیُّصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بِوَجْهِهِ، پای حیوان لغزیًد و زن به زمین افتاد؟ پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم از این صحنه روی برگرداند؟ قَالُوا یَا رَسُولَ الله إِنَّهَا متَسَرْوِلَه، اصحاب عرض کردند: ای رسول خدا، آن زن شلوار پوشیده است، قَالَ اللَّهُم اغْفِرْ لِلْمتَسَرْوِلَاتِ ثَلَاثاً، ایشان سه بار فرمودند: خداوندا زنانی که شلوار می پوشند را مورد مغفرت قرار بده؛ سپس فرمودند:

یَا إّیهَا النَّاسُ اتَّخِذُوا السَّرَاوِیلَاتِ فَإنِّهَا منْ اً سْتَرِ ثِیَابِکُم وَ حَصّنُوا بِهَا نِسَاءَکُم إِذَا خَرَجْنَ؛

____________________

1. همان، ج 4، ص 388؛ کافی، ج 3، ص396.

2. کافی، ج 5، ص 519؛ من لا یحضره الفقیه، ج 3، ص 440؛ وسائل الشیعة، ج20،

ص161. ای مردم شلوار بپوشید؛ زیرا پوشاننده ترین لباس های شماست و زنان شما را هنگام خروج از منزل حفظ می نماید.1

1. مستدرک الوسائل، ج 3، ص 244.

لباس شهرت

امام حسینعليه‌السلام می فرمایند

"من لَبسَ ثَوباَ یسهُرُهُ کساهُ اللّهُ یوم القِیامةِ ثَوباً منَ النّارِ"؛

هر کس لباسی بپوشد که او را انگشت نما نماید، خداوند

در قیامت لباسی از آتش به او می پوشاند.2

امام صادقعليه‌السلام نیز در این باره فرمودند

کفی بِالمرء خزیا أن یلبسَ ثَوبا یشهُرُهُ اَو یرکبَ دابَّة تشهُرُهُ؛

برا ی رسوایی و خواری فرد همین بس که لباسی بپوشد یا مرکبی سوار شود که او را انگشت نما کند.3

____________________

2. وسائل الشیعه، ج 5، ص 24؛ کافی، ج6، ص 445.

3. همان؛ کافی، ج 6، ص 445.

تشبّه زن به مرد و برعکس

امام صادقعليه‌السلام نقل می کنند که:

کَانَ رَسُولُ اللَهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم یَزْجُرُ الرً جُلَ اًنْ یَتَشَبَّهَ بِالنَسَاءِ وَیَنْهَی الْمراةَ اًنْ تَتَشَبَّهَ بالرِّجَالِ فِی لبَاسِهَا؛4

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم مردان را از این که خود را به زنان شبیه

_________________

1. مستدرک الوسائل، ج 3، ص 244.

2. مکارم الاخلاق، ص 118؛ وسائل ا لشیعه، ج 5، ص 25.

نمایند، منع می فرمود و زنان را نیز از پوشیدن لباس شبیه مردان نهی می نمود و می فرمود:

لَعَنَ اللَّه الرّجُلَ یَلبِسُ لُبسَةَ المرأةِ وَ المرأةَ تَلبسُ لُبسَةَ الرجلِ؛

مردی که چون زنان لباس بپوشد و زنی که چون مردان

لباس بپوشد، مورد لعنت خدا واقع می گردد.1

احکام نوع پوشش

لباس هایی که پوشیدن آن ها بر زن و مرد حرام است

*پوشیدن لباس شهرت چه برای مرد چه زن بنابه احتیاط واجب جایز نیست. (همه به استثنای آیات عظام گلپایگانی و بهجت که حرام می دانند). ولی نماز خواندن با آن اشکال ندارد.2 تذکر: لباس شهرت، لباسی است که به لحاظ رنگ، جنس، دوخت و طرح آن برای کسی که آن را می پوشد معمول نیست و موجب جلب توجه نامحرمان می گردد. یادآور می شود هر چیزی که مصداق پوشش باشد مثل کفش، کلاه، پیراهن، دامن، روسری، مقنعه، جوراب، شلوار و... این حکم، شاملش می گر دد.

* احتیاط واجب آن است که مرد لباس زنانه و زن لباس

____________________

1. نهح الفصاحة، ص 628.

2. توضیح المسائل مراجع، م 845 و اجوبة الاستفتائات، س 1361؛ احکام روابط زن و مرد و مسائل اجتماعی آنان، ص 133 و 134.

مردانه نپوشد ولی نماز خواندن با آن اشکال ندارد. (همه به جز آیات عظام خامنه ای و بهجت)1

آیت الله خامنه ای: اگر آن را به عنوان لباس انتخاب نکرده باشند اشکال ندارد. پوشش اعم از این که دیده شود یا دیده نشود و فرقی بین اجتماع و خلوت نیست.

آیت الله بهجت: حرام است.

پوشیدن لباس های مختص کفار حرام است. (همه به جز

آیت اللّه بهجت)2

آیت الله بهجت: خلاف احتیاط است.

آیت الله خامنه ای: به طور کلی پوشیدن کراوات و یا دیگر لباس هایی که پوشش و لباس غیر مسلمان محسوب می شود بطوری که پوشیدن آن ها منجر به ترویج فرهنگ منحط مهاجم شود جایز نیست.3

____________________

1. توضیح المسائل مراجع، م 846.

2. احکام روابط زن و مرد و مسائل ا جتماعی آنان، ص 145.

3. مسائل جدید از دیدگاه مراجع، ص 85 و 86؛ احکام روابط زن و مرد و مسانل اجتماعی آنان، ص 146.

پوشیدن لباس های نازک، تنگ و رنگی

جوراب های نازک که پوست پا از پشت آن نمایان باشد حکم پوشش ندارند و خانم ها باید از پوشیدن این گونه جوراب ها در مقابل نامحرم اجتناب کنند. بلکه باید از

____________________

1. توضیح المسائل مراجع، م 846.

2. احکام روابط زن و مرد و مسائل ا جتماعی آنان، ص 145.

3. مسائل جدید از دیدگاه مراجع، ص 85 و 86؛ احکام روابط زن و مرد و مسانل اجتماعی آنان، ص 146. 145?

جوراب هایی استفاده کنند که بدن نما نباشد. (همه)1

?پوشیدن لباس در رنگ های زننده و جلب توجه کننده در محیط هایی که نامحرم هست با فرض مهیّج بودن حرام است. (همه به جز آیات عظام بهجت، تبریزی، فاضل، گلپایگانی)2 آیت اللّه بهجت: اگرچه منعی ندارد، ولی مسلمان در لباس

هم باید وقار داشته باشد.

آیت الله تبریری: اگر لباس زن زینت باشد واجب است مانند بدن پوشانده شود.

آیت الله فاضل: اگر موجب فساد وگناه می شود جایز نیست

آیت الله گلپایگانی: با فرض مهیج بودن و معرضیت داشتن برای فساد حرام است.

?پوشیدن لباس های تنگ که حجم و برآمدگی های بدن

زن را مشخص می کند یا لباس های محرک در مهمانی ها اگر از نگاه نامحرم به دور باشد و ایجاد مفسده ای نکند، اشکالی ندارد در غیر این صورت جایز نیست. (همه)3

?پوشیدن هرگونه لباسی که عرفاً مهیّج باشد و جلب توجه

____________________

01 احکام روابط زن و مرد و مسائل اجتماعی آنان، ص 114؛ مسائل جدید از دیدگاه مراجع، ج 1، ص 31 و 32.

2. احکام روا بط زن و مرد و مسائل اجتماعی آنان، ص 115.

3. مسائل جدید از دیدگاه مرا جع، ج 4، ص 83 و 84؛ استفتائات واحد پاسخ گویی به سؤالات جامعه الزهراءعليها‌السلام .?146

نامحرمان کند حرام است چه برای زن چه مرد. بدیهی است لباس باید از نظر عرف مهیّج نباشد نظر یک یا چند نفر ملاک نیست. (همه)1

?در این صورت برخی دستکش های توری، چادر یا روسری توری و نازک، آویختن چیزهایی مانند گل، گل سینه یا زری دوزی به روسری، چادر و مانتو، گذاشتن دکمه در محل های خاصی از لباس، باز گذاشتن دکمه هایی از لباس اگر چه زیر آن پوشش باشد اگر مهیّج باشند حرام است.2

? اگر شوهر، همسرش را مجبور کند که بدون پوشش اسلامی در جلوی میهمانان نامحرم حاضر شود، زن می تواند در این موارد از دستور شوهر سرپیچی کند و اگر ماندن او در خانه شوهر با مشقت فراوان همراه باشد، می تواند از منزل او بیرون برود و جای دیگری زندگی کند. (همه)3

____________________

01 احکام روابط زن و مرد و مسائل اجتماعی آنان، ص 142.

2. احکام روابط زن و مرد و مسائل اجتماعی آنان، ص 143.

3. امام خمینی قدس سره، استفتائات، ج 3، احکام طلاق، س 25 آیت اللّه مکارم، استفتائات، ج 2، س 1146 ؛ جامع الاحکام، ج 2، س 1450.

گفتکو با نامحرم در روایات

امام صادقعليه‌السلام فرمودند:

کانَ رَسولُ اللّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم یسَلّم عَلی النِّساء وَ یردُدنَ؛ رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به زن ها سلام می کردند و زن ها هم جواب سلام ایشان را می دادند، وَ کانَ اَمیرُ المؤِمنینَعليه‌السلام یسَلِّم عَلی النِّساء وَ کانَ یکرَهُ أن یسَلم عَلی الشابَّة منهُنَّ، امیرمومنان نیز به زن ها سلام می کردند، ولی ا ز سلام کردن به زن های جوان کراهت داشتند و می فرمودند: اتَخَوَّفُ أن یعجبَنی صَوتُها فَیدخُلَ عَلی اَکثَرُ مما اَطلُبُ من الاجرِ، از این می ترسم که از صدایش خوشم بیاید و ضرر این سلام بیشتر از ثواب آن بشود..1

ابابصیر می گوید:

کُنْتُ أقْرِئُ امراةَ کنْتُ أعَلِّمهَا الْقُرآنَ؛ به زنی قرآن آموزش می دادمِ، فَمازَحْتُهَا بِشَیْء، با او مزاح و شوخی کردم فَقَدِمتُ عَلَی ابِی جَعْفرعليه‌السلام سپس نزد امام باقرعليه‌السلام رفتم. فَقَالَ لِی أیَّ شَیْء قُلْتَ لِلْمراة، آن حضرت به من فرمودند: به آن زن چه گفتی؟ فَغًطَیْتُ وَجْهِی، شرمگین شدم و صورتم را پوشاندم، فَقَالَ لَا تعُودَنَّ إِلَیْهَا، ایشان فرمودند: به سوی او باز نگرد!2

احکام گفتگو با نامحرم

شنیدن صدای زن در صورتی که تلذّذ و ریبه در کار نباشد جایز است. مرحوم آیت الله سید محمد کاظم طباطبائی یزدی درالعرؤه الؤثقی باب نکاح فصل اوّل مسئله39 می فرماید: شنیدن صدای زن در صورتی که همراه با تلذّذ و ریبه نباشد

____________________

1. بحار الانوا ر، ج 0 4، ص 335؛ کافی، ج 2، ص 648.

2. بحارا لانوا ر، ج 46، ص 258؛ وسائل ا لشیعه، ج 0 2، ص 198.

جایز است، ولی در عین حال مادامی که ضرورتی نیست، ترک آن بهتر است. و بر زن حرام است که بخواهد صدای خود را نازک کند و نیکو سازد به طوری که تحریک آمیز باشد، چنان که خدای متعال در قرآن خطاب به زنان پیغمبر اکرم می فرماید: در حرف زدن صدا را نازک و مهیّج نکنید که موجب طمع بیماردلان گردد.

مسئله جواز استماع صدای زن، جزء مسلّمات است و دلیل آن سیره قطعی بین مسلمین و ضروری بودن و مخصوصاً سیره قطعی تاریخی رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و ائمه اطهارعليه‌السلام است. علاوه بر این، مفهوم آیه مذکور این است که حرف زدنی که در آن کرشمه و ناز به کار نرود جایز است. یعنی خود این آیه دلیل بر جواز هم سخن شدن زن و مرد اجنبی است.1

*مردها با دو شرط می توانند با نامحرم صحبت کنند:

الف) به قصد لذّت و ریبه نباشد.

ب) با این صحبت کردن به گناه آلوده نشوند. (همه)2

صحبت کردن با نامحرم به غیر ضرورت مکروه است، خصوصاًا گر مخاطب جوا ن باشد. (همه)3

*اگر مردی بداند با صحبت با نامحرم به گناه می افتد نباید با او صحبت کند خواه زن به گونه ای صحبت کند که مرد را به

____________________

1. مرتضی مطهری، مسئله حجاب، ص 258.

2. احکام روابط زن و مرد و مسائل اجتماعی آنان، ص 151.

3. همان

گناه بیندازد یا درباره مطلبی صحبت کند که مرد به گناه بیفتد. (همه)1

* صحبت کردن با هر کسی درباره هر چیزی از روی شهوت و لذّت جایز نیست (مگر با همسر). (همه)2

*خانم ها با سه شرط می توانند با نامحرم صحبت کنند:

الف) به قصد لذّت و ریبه نباشد.

ب) صدای خود را ترقیق و تلطیف نکند. (نازک کردن صدا یا با ناز و غمزه حرف زدن)

ج) بیم افتادن در فتنه و فساد برای دو طرف صحبت نباشد. (همه)3

* خانم ها نباید در هنگام صحبت کردن با نامحرم صدای خود را رقیق و نازک کنند به گونه ای که اگر در دل مخاطب مرضی باشد او را به خود جلب کند، اگر چه در مورد مطالبی عادی صحبت کنند. (همه)4

*دوستی زن و مرد نامحرم (همراه با قصد لذّت و شهوت) جایز نیست. (همه)5

*قرآن خواندن خانم ها در مقابل نامحرم اگر موجب

____________________

1. همان، ص 152.

2. همان، ص 154.

3. همان، ص 155.

4. همان، ص 157 و 158.

5. مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع، ج 5، ص 53 و 54.

تحریک و مفسده باشد جایز نیست. (همه به استثنای آیات عظام گلپایگانی و بهجت)

آیت اللّه بهجت: اگر موجب فساد است مجاز نیست، بلکه غالباً خواندن زن در حضور مرد و استماع آن موجب فساد است پس جایز نیست.

آیت اللّه گلپایگانی: بانوان و دختران نزد نامحرم قرآن را با صدا نخوانند و همچنین با صدا خواندن مرد چنان چه موجب تلذّذ بانوان باشد، اشکال دارد.1

آیات عظام خامنه ای و فاضل: هم خوانی زنان و هم چنین شنیدن آن در صورتی که به قصد لذّت و ریبه نباشد مانعی ندارد.

آیت اللّه بهجت: حکم هم خوانی زنان مانند قرآن خواندن آن ها می باشد.

آیت الله سیستانی: چنان چه بیم واقع شدن در حرام باشد، یا نوعاً محرک باشد، جایز نیست.2

آیات عظام بهجت و خامنه ای: تک خوانی زن اگر موجب فساداست مجاز نیست، بلکه غالباً خواندن زن در حضور مرد و استماع آن موجب فساد است پس جایز نیست.

آیت اللّه فاضل: تک خوانی زن جایز نیست.3

____________________

1. احکام روابط زن و مرد و مسائل ا جتماعی آنان، ص 159.

2. همان، ص 158.

3. همان.

*گوش دادن به اخباری که گوینده آن زنان هستند، اگر بدون لذت و ریبه باشد اشکال ندارد. (همه)1

____________________

1. همان، ص 86.

ورود به حریم زن و شوهر

آیات 58 و 59 سوره نورآداب ورود به جایگا ه خصوصی پدر و مادر و همسران را بیان می نماید.2

( یایُّهَا الَّذِین ءا مَنُواْ لِیَستَئد نکُمُ الَّذِینَ مَلکَت أیمنُکُم واَ لَّذِینَ لَم یَتلُغُواْ اَلحلُمَ مِنکُم ثَلثَ مَرَّتٍ مِّن قَبلِ صَلَوةِ اَلفَجرِ وحِینَ تَضَعُونَ ثِیَابَکُم مِّنَ اَلظهِیرَةِ ومِن بَعدِ صَلَوةِ العِشَآءِح ثَلثُ عَورَتٍ لَّکُم لَیسَ عَلَیکُم ولَا عَلَیهِم جُنَاحُ بَعدَهُنَّ طَوَّافونَ عَلَیکُم بَعضُکُم عَلیَ بَعضٍ کَذَالِکَ یُبَیِّنُ ا للَّهُ لَکُمُ الآیت واللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمُ ) ؛

ای کسانی که ایمان آورده اید باید بردگان شما و هم چنین کودکانتان که به حد بلوغ نرسید ه اند در سه وقت از شما اجازه بگیرند: قبل از نماز فجر، و در نیمروز هنگامی که لباس های (معمولی) خود را بیرون می آورید، و بعد از نماز عشا، این سه وقت خصوصی برای شمال ست، اما بعد از این سه وقت گناهی بر شما و بر آن ها نیست (که بدون اذن وارد شوند) و بر گرد یکدیگر طواف کنید (با صفا و صمیمیت به یکدیگر خدمت نمایید) این گونه خداوند آیات را برای

______________________

2. تفسیر نمونه، ج 14، ص 538؛ تفسیر نور، ج 8، ص 9 0 2؛ ترجمه، تفسیرالمیزان، ج 15، ص 225.

شما تبیین می کند و خداوند عالم و حکیم است .

( وَاذَابَلَغَ الاَطفلُ مِنکُمُ آلحُلُمَ فَلیَستَئدنُواْ کَمَا اَستَئدنَ الَّذِینَ مِن قَتلِهِم کَذَالِکَ یُبَیِّنُ اَللَّهُ لَکُمءَایتِه واللَّهُ عَلِیمٌُ حَکیمٌ ) ؛

و هنگامی که اطفال شما به سن بلوغ رسند باید اجازه بگیرند، همان گونه که اشخاصی که پیش از آن ها بودند اجازه می گرفتند، این چنین خداوند آیاتش را برای شما بیان می کند و خدا عالم و حکیم است.

این آیات نیز به یکی از اموری که با مسئله عفّت عمومی و مبارزه با هرگونه آلودگی جنسی ارتباط دارد پرداخته و خصوصیات آن را تشریح می کند و آن مسئله اجازه گرفتن کودکان بالغ و نابالغ به هنگام ورود به اتاق هایی است که مردان و همسرانشان ممکن است در آن خلوت کرده باشند.

بدیهی است این دستور متوجه اولیای اطفال است که آن ها را وادار به انجام این برنامه کنند، چرا که آن ها هنوز به حد بلوغ نرسیده اند تا مشمول تکالیف الهی باشند، و به همین دلیل مخاطب در این جا اولیا هستند.

این یک نوع ادب اسلامی است، هر چند متاسفانه امروز کمتر رعایت می شود و با این که قرآن صریحاً آن را در آیات فوق بیان کرده است، در نوشته ها و سخنرانی ها و بیان احکام نیز کمتر دیده می شود که پیرامون این حکم اسلامی و فلسفه آن بحث شود، اگر چه ظاهر آیه وجوب رعایت این حکم است حتی اگر فرضاً آن را مستحب بدانیم به دلیل اهمیتی که این موضوع در ساختار اخلاقی فرزندان دارد، باید از آن سخن گفته شود، و جزئیات آن مورد بحث قرار گیرد.

بر خلاف آن چه بعضی از ساد ه اندیشان فکر می کنند که کودکان سر از این مسائل در نمی آورند و خدمتکاران نیز در این امور دقّت نمی کنند؛ ثابت شده است که کودکان روی این مسئله فوق العاده حساسیت دارند، و گاه می شود سهل انگاری پدران و مادران و برخورد کودکان به منظره هایی که نمی بایست آن را ببینند سرچشمه انحرافات اخلاقی و گاه بیماری های روانی شده است. متاسفانه قربانیان این بی توجهی کم هم نیستند. این جا است که ارزش و عظمت این حکم اسلامی آشکار می شود که مسائلی را که روانشناسان امروز به آن رسیده اند از چهارده قرن پیش در احکام خود پیش بینی کرده است.

در همین جا به پدران و مادران توصیه می شود که این مسائل را جدّی بگیرند و فرزندان خود را به گرفتن اجازه ورود عادت بدهند، و هم چنین از کارهای دیگری که سبب تحریک فرزندان می گردد از جمله خوابیدن زن و مرد در اتاقی که بچه های ممیز می خوابند تا آن جا که امکان دارد پرهیز کنند، و بدانند این امور از نظر تربیتی فوق العاده در سرنوشت آن ها مؤثر است.

پیام ها:

1- مسئول آموزش احکام دین به فرزندان، والدین مؤمن هستند؛

2- محل خواب والدین باید جدا و دور از چشم فرزندان باشد،

3- کودکی و بردگی بهانه ای برای شکست حریم دیگران نیست؛

4- مرد باید در طول شبانه روز، ساعاتی را به همسر خود اختصاص دهد و فرزندان مزاحم نشوند؛

6- اسلام دین زندگی است و از جامعیّت کاملی برخوردار است. برای مسائلی مانند ورود کودک به اتاق والدین نیز طرح و برنامه دارد؛

7- کودکان باید پاکدامنی را از محیط خانه بیاموزند؛

8ـ تربیت و آموختن آداب اسلامی باید قبل از بلوغ کودکان آغاز شود؛

9- پوشش زن و مرد در حضور فرزندان و در خلوت باید متفاوت باشد؛

10- دستوراتی که خداوند برای حفظ عفت صادر کرده، آگاهانه و حکیمانه است؛

11- نوجوانان از اعمال و رفتار بزرگان و اطرافیان، الگو می گیر ند.

حکم رعایت عفّت

رعایت مسائل عفّت در مورد بچه ها توسط پدر و مادر لازم است. (همه)1

____________________

1. مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع، ج 2، ص 32.

پوشش زنان سالخورده

آیه60 سوره نور استثنایی برای حکم حجاب مطرح می نماید.2

( والقَوَاعِدُ مِنَ النِّسَاءِ اَلتِی لَا یَرجُونَ نِکاحَاً فلَیسَ عَلَیهِنَّ جُنَاحُ أن یَضَعنَ ثِیَابَهُنَّ غَیرَ مُتًبرِّجَت بِزِینَةٍ وأن یَشتَعفِفنَ خَیرٌ لَّهُنَِ وَاللَّهُ سَمِیع عَلِیم ) ؛

و زنان از کار افتاده ای که امید به ازدواج ندارند گناهی بر آن ها نیست که لباس های (روئین) خود را بر زمین بگذارند به شرط این که در برابر مردم خودآرایی نکنند و اگر خود را بپوشانند برای آن ها بهترا ست. و خداوند شنوا و دانا است.

این آیه، استثنایی برای حکم حجاب زنان بیان می کند و زنان پیر و سالخورده را از این حکم مستثنی می شمرد. برای این استنناء دو شرط وجود دارد: نخست این که به سن و سالی برسند که معمولاً امیدی به ازدواج ندارند، و به تعبیر دیگر جاذبه

____________________

2. تفسیر نمونه، ج 14، ص 543؛ تفسیر نور، ج 8، ص 0 21؛ ترجمه تفسیر المیزان، ج 15، ص 227.

جنسی را کاملاً از دست داده اند. دیگر این که در حال برداشتن حجاب، خود را زینت ننمایند. روشن است که با این دو قید مفاسد کشف حجاب در مورد آنان وجود نخواهد داشت و به همین دلیل اسلام حکم حجاب را از این زنان برداشته است.

این نکته نیز روشن است که منظور، برهنه شدن و بیرون آوردن همه لباس ها نیست بلکه تنها کنار گذاشتن لباس های رو است که بعضی روایات از آن تعبیر به چادر و روسری کرده است. منظور این است که مانعی ندارد آن ها سر خود را برهنه کنند و موها و گردن و صورت خود را نپوشانند. و به هر حال همه این ها در صورتی است که آن ها خودآرایی نکنند و زینت های پنهانی خود را مانند دیگران بپوشانند، هم چنین لباس های زینتی که جلب توجه می کند به تن نکنند و به تعبیر دیگر آن ها مجازند بدون چادر و روسری با لباس ساده و بدون آرایش بیرون آیند.

پیام ها:

1- قوانین اسلام مطابق با واقعیّت ها و ضرورت ها و نیازها و توانایی های اجتماعی است. (باید برای پیرزنی که میل به همسر ندارد و آرایش نمی کند، مسئله را آسان گرفت)

2- برای زنان چه پیر چه جوان، آرایش و نشان دادن زینت به نامحرم ممنوع است.

3- سالخوردگی به تنهایی کافی نیست، بلکه باید بی میلی به ازدواج نیز باشد تا اجازه برداشتن روسری را داشته باشند.

4- حجاب، مایه ی حفظ عفّت و به نفع زنان است.

5ـ دوخت لباس و نوع و رنگ آن، هر.چه به عفّت نزدیک تر باشد، بهتر است.

6- در کنار آزادی، هشدار لازم است. (اگر از آسان بودن و راحتی احکام الهی، سوءاستفاده شود و برای اهدا ف شیطانی، به کار برده شود، خدا شنوا و آگاه است و به حساب متخلفان می رسد.)

روایت پوشش زنان سالخورده

در روایات اسلامی حدود برداشتن پوشش برای زنان سالخورده تعیین گردیده است و ذکر شده که جایز است روسری خود را بردارند. از جمله: از امام صادقعليه‌السلام نقل است که: مقصود از أن یَضَعنَ ثِیَابَهُنَّ، الخِمارَ وَ الجِلبابَ، روسری و چارقد است، گفتم: بَیْنَ یَدَیْ منْ کَانَ، جلو هر کس که بود، فرمود:َ بینَ یدَیْ منْ کَانَ، جلو هر کس که بود، غَیْرَ متََبَرِّجَه بِزِینَة، اما به شرط این که ساده باشد و نخواهد خودآرائی و خودنمائی کند، فَإِنْ لَم تفعَلْ فَهوَ حَیْر لَهَا، پس اگر این کار را انجام ندهد برای او بهتر است.1

____________________

1. کافی، ج 5، ص 522؛ وسائل الشیعه، ج 20، ص 202.

از جمله وان یَستَعفِفنَ خَیرلَّهُنَّ در آیه و فَإِنْ لَم تَفْعَلْ فَهُوَ خَیْر لهَا در این روایت می توان یک قانون کلی استنباط کرد و آن این است که از نظر اسلام هر قدر زن جانب عفاف و ستر را بیشتر مراعات کند پسندیده تر است. این اصل کلی اخلاقی را در مورد همه رخصت های تسهیلی و ارفاقی که به حکم ضرورت درباره وجه و کفین و غیره داده شده است، نباید از یاد برد.