می فرمود: روزه داران نزد شما افطار کردند، نیکان از غذای شما خوردند و برگزیدگان بر شما درود فرستادند و در حق شما دعا کردند.

۱۸۳ - امیر مؤمنانعليه‌السلام فرمود: شام پیامبران پس از نماز عشا بوده است، شما نیز شام خوردن را ترک نکنید، زیرا ترک آن باعث خرابی بدن است.

۱۸۴ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: ظرف طعامی که در آن [علاوه بر سایر غذاها] خرما باشد نزد رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نیاوردند مگر آنکه از خرما شروع می کرد.

۱۸۵ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله میان هر دو لقمه حمد خدا می کرد.

۱۸۶ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله هر گاه خرما می خورد هسته آن را پشت دست می نهاد سپس به سویی پرتاب می کرد.

۱۸۷ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله هر گاه شیر می نوشید مضمضه می کرد و می فرمود: شیر چربی دارد.

۱۸۸ - وهب بن عبد ربّه گوید: امام صادقعليه‌السلام را دیدم خلال می کرد، چون به ایشان نگاه کردم فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله خلال می کرد؛ خلال دهان را پاکیزه می کند.

۱۸۹ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله با هر چه به دستش می رسید خلال می کرد، مگر با برگ درخت خرما و چوب تو خالی گیاهان (زیرا اینها خرد شده، می شکند و لای دندان می ماند)

۱۹۰ - پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله هر گاه آب می نوشید اول

«بسم اللّه» می گفت و آب را می مکید و آن را به یک نفس نمی نوشید، و می فرمود: درد کبد از آب را به یک نفس خوردن حاصل می شود.

۱۹۱ - ابن مسعود گوید: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در هنگام خوردن آب از ظرف آن را با سه نفس می نوشید و در هر نفس «بسم اللّه» می گفت، و در آخر شکر خدا می نمود.

۱۹۲ - ابن عباس گوید: دیدم رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله با دو نفس آب نوشید.

۱۹۳ - علیعليه‌السلام فرمود: بارها پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله را زیر نظر گرفتم دیدم هنگام نوشیدن آب آن را با سه نفس می نوشید و در هر نفس «بسم اللّه» می گفت و در آخر حمد خدا می کرد. از سبب آن پرسیدم، فرمود: یا علی،«حمد» برای ادای شکر خدا، و«بسم اللّه» برای ایمنی از درد است.

۱۹۴ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در هنگام آب خوردن در ظرف آب نفس نمی کشید، بلکه هر وقت می خواست نفس بکشد ظرف را از دهان دور می داشت.

۱۹۵ - علیعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله چون برای «استشفا» در آبی دعا می خواند ظرف را نزدیک دهان می برد و تا آنجا که خدا می خواست به آن دعا می خواند ولی در آن آب دهان نمی انداخت.

۱۹۶ - امام باقرعليه‌السلام فرمود: امیر مؤمنانعليه‌السلام ایستاده آب می خورد. روزی از بقیه آب وضوی خویش در حالی که ایستاده بود نوشید، سپس رو به امام حسنعليه‌السلام کرد و فرمود: ای پسرکم، جدّت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله را دیدم که چنین کرد.

۱۹۷ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله خرمای نورس و پیه درخت خرما را با خرما می خورد، و می فرمود: شیطان لعنه اللّه سخت به خشم می آید و می گوید: آدمیزاده زنده ماند تا کهنه را با تازه خورد!

۱۹۸ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله چون گوشت می خورد سر خود را به سوی آن پایین نمی برد، بلکه گوشت را به سوی دهان بالا می آورد و آن را به دندان پاره می کردو هر گاه گوشت می خورد به خصوص دستهای خویش را خوب می شست، آن گاه دست تر را به صورت می کشید.

۱۹۹- رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله هر گونه غذایی را میل می فرمود.

۲۰۰ - پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله همه نوع غذا را می خورد و خیار را با خرما می خورد، و محبوبترین میوه ها نزد آن حضرت هندوانه و انگور بود. هندوانه را با خربزه و گاه با شکر و بسیاری اوقات با خرما میل می کردو در فصل خرما روزه را با خرما افطار می نمود. اکثرا انگور را دانه دانه میل می نمود. آن حضرت پنیر هم می خوردو چون خرما می خورد روی آن آب می نوشید و بیشتر خوراکش خرما و آب بود. شیر و خرما و حلیم می خورد. گوشت را از همه چیز بیشتر دوست داشت. کدو را دوست داشت به ویژه کدو حلوایی که آن را زودتر از هر چیز از سینی غذا بر می گرفت.

گوشت مرغ و حیوانات وحشی حلال گوشت و پرندگان و نیز نان و روغن و سرکه و کاسنی و ریحان کوهی و کلم نیز میل می کرد.

۲۰۱ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله خیار را با نمک می خورد.

۲۰۲ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله از گوشت پرنده شکار شده می خورد ولی خود در پی شکار نمی رفت و به دست خود شکار نمی نمود و دوست داشت که دیگران برای آن حضرت شکار کنند و بیاورند تا میل کند.

۲۰۳ - امیر مؤمنانعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله از گوشت، ماهیچه دست را دوست داشت.

۲۰۴ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله عسل را بسیار دوست داشت.

۲۰۵ - سلیمان بن جعفر جعفری گوید: بر حضرت امام رضاعليه‌السلام وارد شدم و در برابر آن حضرت خرمای برنی بود که با جدّ و اشتهای کامل از آن می خورد، و به من فرمود: ای سلیمان، نزدیک بیا و بخور. من هم با آن حضرت از آن خوردم و عرض می کردم: فدایت شوم، می بینم از این خرما با اشتهای کامل میل می کنید! فرمود: بلی، من آن را بسیار دوست دارم. گفتم: چرا؟ فرمود: زیرا رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله ، امیر مؤمنان، امام حسن، امام حسین، امام زین العابدین، امام باقر، امام صادق و پدرمعليهم‌السلام همه، خرما را بسیار دوست داشتند و من نیز بسیار خرما دوستم و شیعیان ما نیز بسیار خرما دوست اند، زیرا از سرشت ما آفریده شده اند، و دشمنان ما ای سلیمان شراب مست کننده را دوست دارند، زیرا آنان از شعله ای از آتش آفریده شده اند.

۲۰۶ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: غذای رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نان جو بود اگر به آن دست می یافت و حلوایش خرما، و هیزمش چوب درخت خرما بود.

۲۰۷ - امام باقر و امام صادقعليهما‌السلام می فرمودند: روی زمین میوه ای نزد رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله محبوبتر از انار نبود. به خدا سوگند چون آن حضرت انار میل می کرد دوست داشت کسی با او در آن شرکت نکند.

۲۰۸ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله غذای داغ را نمی خورد تا اینکه سرد شود، و می فرمود:

خداوند به ما آتش نخورانیده است؛ غذای داغ برکت ندارد، پس آن را سرد کنید.

آن حضرت هنگام غذا خوردن «بسم اللّه» می گفت، و با سه انگشت و از جلو خود غذا می خورد و از جلو کسی دیگر غذا برنمی داشت. چون غذا می آوردند پیش از دیگران شروع می کرد و سپس دیگران شروع می کردند. و با سه انگشت یعنی شصت و سبّابه و انگشت وسط دست غذا می خورد، و گاه از انگشت چهارم کمک می گرفت. گاه هم با تمام کف دست غذا می خورد، ولی با دو انگشت غذا نمی خورد و می فرمود: خوردن با دو انگشت راه و رسم شیطان است.

روزی اصحاب آن حضرت فالوده ای آوردند، حضرت با ایشان از آن میل فرمود و پرسید: این از چه درست شده است؟ گفتند: روغن و عسل را به هم می آمیزیم و همین چیزی که مشاهده می فرمایید به دست می آید. فرمود: این غذای پاکیزه ای است! آن حضرت نان جو الک نشده را می خورد، و هرگز نان گندم نخورد، و از نان جو نیز سیر نخورد، و تا زنده بود بر سر سفره رنگین غذا نخورد. هندوانه و خربزه و انگور می خورد، و نیز خرما را می خورد و هسته اش را به گوسفندان می داد. سیر و پیاز و تره و عسل موم دار (که بوی بد آن در دهان باقی می ماند) نمی خورد.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله هرگز طعامی را نکوهش نکرد، اگر دوست داشت می خورد و اگر دوست نداشت رها می کرد، ولی بر دیگران حرام نمی نمود. ظرف غذا را با انگشت پاک می کرد و می فرمود: ته مانده ظرف با برکت تر است. و چون از غذا خوردن دست می کشید هر سه انگشت خود را با آن غذا خورده بود یکی پس از دیگری می لیسید. پس از غذا دست خود را می شست تا خوب پاک شود. و تنها غذا نمی خورد.

۲۰۹ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: در این میان که امیر مؤمنانعليه‌السلام در رحبه کوفه با چند تن از یاران قرار داشت طبق فالوده ای برای ایشان هدیه آوردند؛ حضرت به یاران خود فرمود: دست دراز کنید (و بخورید) آنان دست دراز کردند و آن حضرت نیز دست به سوی ظرف دراز نمود، سپس دست خود را عقب کشید و فرمود:

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله را به یاد آوردم که فالوده نخورد(۱) ، من نیز از خوردن آن کراهت دارم.

۲۱۰ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله هر گاه غذای چرب می خورد کمتر آب می نوشید.

عرض شد: یا رسول اللّه، شما کم آب می نوشید! فرمود: این برای غذایم گواراتر است.

۲۱۱ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله خوش می داشت که از قدح شامی آب بنوشد، و می فرمود: این پاکیزه ترین ظرفهای شماست.

۲۱۲ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله از قدحهای شیشه ای که از شام می آوردند آب می نوشید، و از قدحهای چوبین و پوستی و سفالی هم آب می نوشید.

۲۱۳ - پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله با کف دست هم آب می نوشید؛ آب را کف دست می ریخت و می فرمود: ظرفی پاکیزه تر از دست نیست.

۲۱۴ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله از دهانه مشکهای بزرگ و کوچک آب می نوشید، ولی در حال آب خوردن دهانه آن را به بیرون بر نمی گردانید، و می فرمود: این کار

____________________________________

۱- ۱) از روایات دیگری بر می آید که رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فالوده میل کرد ولی بسیار اندک، و شاید مراد این حدیث همین باشد.

آب مشک را بدبو می کند.

۲۱۵ - از مطالبی که ابن طاوسرحمه‌الله در کتاب مهج الدعوات از کتاب زاد العابدین در باره کیفیت گرفتن آب نیسان نقل کرده معلوم می شود که رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله از آن آب استفاده می کرده است.

۲۱۶ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله دو قوچ شاخدار ابلق (سیاه و سفید) در عید قربان ذبح می کرد.

۲۱۷ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در روز عید قربان دو قوچ ذبح می کرد، یکی از طرف خود و دیگری از طرف [نیازمندان]امت خود.

ملحقات

۱۸۵) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: ما قومی هستیم که تا گرسنه نشویم غذا نمی خوریم، و چون غذا خوردیم سیر نمی خوریم.

۱۸۶) ابن عباس گوید: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله بسا چند شب پیاپی گرسنه می ماند و شامی برای خود و خانواده اش نمی یافت، و عمده خوراکش نان جو بود.

۱۸۷) عایشه گوید: سوگند به خدایی که محمّدصلى‌الله‌عليه‌وآله را به حق برانگیخت ما الک نداشتیم [که آرد را الک کنیم و نان الک کرده بخوریم]و آن حضرت از روزی که خداوند او را مبعوث فرمود تا روزی که از دنیا رفت هرگز نانی که آرد آن را الک کرده باشند میل نفرمود.

۱۸۸) انس گوید: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله از غذایی که بر طبق و مجمعه نهاده شده بود نخورد، و نیز از نان سبوس گرفته (که نان اشرافی آن روز بوده) نخورد. از او پرسیدند: آنان غذا را بر روی چه می خوردند؟ گفت: بر سر سفره.

۱۸۹) عایشه گوید: هرگز رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله شکم را از سیری پر نکرد.

۱۹۰) امام باقرعليه‌السلام به محمّد بن مسلم فرمود: ای محمّد، شاید پنداری که رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله از روزی که خداوند او را مبعوث نمود تا روزی که او را قبض روح فرمود کسی آن حضرت را اگر چه یک بار دیده باشد که در حال تکیه دادن غذا خورده باشد؟ ای محمّد، شاید گمان کنی که رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله از روزی که خداوند او را مبعوث نمود تا روزی که او را قبض روح فرمود سه روز پیاپی از نان گندم سیر خورده باشد؟ آن گاه حضرت پاسخ خود را چنین داد: نه، به خدا سوگند تا روزی که خداوند جان او را قبض نمود سه روز پیاپی از نان گندم سیر نخورد. البته نمی گویم آن حضرت دسترسی به آن نداشت، بلکه گاهی به یک مرد صد شتر می بخشید؛ و اگر می خواست بخورد حتما می توانست. همانا جبرئیل سه بار کلید گنجهای زمین را نزد آن حضرت آورد و او را در انتخاب آن مخیّر ساخت بدون آنکه خداوند چیزی از پاداش اخرویی که برای او آماده ساخته بکاهد، ولی او در هر بار تواضع و فروتنی در برابر پروردگارش را [بر تمام گنجهای زمین]برمی گزید. هرگز چیزی از او درخواست نشد که در پاسخ «نه» بگوید. اگر داشت می بخشید، و اگر نداشت می فرمود: به خواست خدا انجام خواهد شد.

۱۹۱) علیعليه‌السلام فرمود: پیامبر گرامیصلى‌الله‌عليه‌وآله هرگز سه روز پیاپی از نان گندم سیر نخورد تا به رحمت الهی پیوست.

۱۹۲) ابو هریره گوید: هرگز رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله و خانواده او تا هنگام رحلت آن حضرت سه روز پیاپی از نان گندم سیر نخوردند.

۱۹۳) عایشه گوید: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله تا دم مرگ نشد که سه روز پیاپی از طعام سیر شده باشد، و اگر می خواست می توانست خود را سیر کند، ولی گرسنگان دیگر را بر خود مقدم می داشت.

۱۹۴) هیچ گاه دو رنگ غذا در یک لقمه رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله جمع نشد، اگر گوشت بود نان نداشت، و اگر نان بود گوشت نداشت.

۱۹۵) هیچ گاه دو نوع غذا نزد رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله جمع نشد مگر آنکه یکی را خود خورد و دیگری را صدقه داد.

۱۹۶) ابن خولی ظرفی برای رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله آورد که در آن شیر و عسل ریخته بود. آن حضرت از خوردن آن خودداری کرد و فرمود: دو نوع نوشیدنی در یک جا، و دو ظرف (دو نوع) غذا در یک ظرف؟ ! پس، از خوردن آن خودداری نمود، سپس فرمود: آن را حرام نمی کنم، ولی دوست ندارم در دنیا فخر و مباهات کنم و در فردای قیامت به خاطر بهره مندی بیش از حد از دنیا حساب پس بدهم. من فروتنی را دوست دارم، زیرا هر که برای خدا فروتنی کند خدایش سربلند گرداند.

۱۹۷) علیعليه‌السلام در هنگام شهادت به دخترش امّ کلثومعليها‌السلام فرمود: من می خواهم از برادر و پسر عمویم رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله پیروی کنم که تا زنده بود هیچ گاه دو نوع غذا برای او در طبقی نیاوردند.

۱۹۸) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله تا آنجا که ممکن بود به تنهایی غذا نمی خورد.

۱۹۹) علیعليه‌السلام در سفارشاتش به کمیل بن زیاد فرمود: ای کمیل، در کیفیت غذای خود زیاد دقت مکن، زیرا رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله خیلی در کیفیت غذا دقت نمی کرد.

۲۰۰) از امام صادقعليه‌السلام پرسیدند: آیا رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله به خانواده خود غذای باب میل و مطبوعشان را می داد؟ فرمود: آری، زیرا هر گاه نفس آدمی غذای مطبوع خود را بیابد به آن قانع شده، آن غذا موجب رشد گوشت و چاقی وی می گردد.

۲۰۱) امام صادقعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله کاسه غذا را [با انگشت] می لیسید.

۲۰۲) امام حسن مجتبیعليه‌السلام فرمود: دوازده خصلت است که سزاوار است هر مسلمانی آنها را برای غذا خوردن فرا بگیرد، چهار تای آنها واجب، چهار تا سنّت و چهار تای دیگر آداب است امّا آنچه سنّت است عبارت است از: بر پای چپ نشستن، با سه انگشت غذا خوردن و از جلوی خود لقمه برگرفتن(۱).

۲۰۳) در حدیث سنّت طعام آمده است: شستن دستها پیش از غذا و بعد از غذا سنّت است.

۲۰۴) پیامبر گرامیصلى‌الله‌عليه‌وآله هنگام غذا خوردن به کسی که پیش روی آن حضرت بود لقمه تعارف می کرد، و هنگام آب نوشیدن به کسی که در سمت راست او بود آب را تعارف می نمود.

۲۰۵) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در حال ایستاده و بسا در حال سواره آب می نوشید. و بسا ایستاده از مشک و کوزه یا هر ظرف دیگر و گاه با دستهای مبارکش آب می نوشید.

۲۰۶) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله با سه نفس آب می نوشید، و هر بار در اول

«بسم اللّه» و در آخر«الحمد للّه» می گفت. بعد از نفس اول می گفت:

«الحمد للّه» ، و بعد از نفس دوم می گفت:

«الحمد للّه ربّ العالمین» ، و بعد از نفس سوم می گفت:

«الحمد للّه ربّ العالمین، الرحمن الرحیم»

۲۰۷) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله هر گاه آب می نوشید می گفت:

الحمد للّه الّذی لم یجعله اجاجا بذنوبنا، و جعله عذبا فراتا بنعمته «سپاس خدایی را که آن را در اثر گناهان ما تلخ نکرد، و به واسطه نعمت خود آن را شیرین و گوارا قرار داد»

۲۰۸) پیامبر گرامیصلى‌الله‌عليه‌وآله چون قسمتی از لقمه اش را می خورد می گفت:

اللّهمّ لک الحمد، اطعمت و سقیت و ارویت، فلک الحمد غیر مکفور و لا مودّع و لا مستغنی عنک «خداوندا، تو را سپاس که اطعام کردی و نوشاندی و سیراب نمودی، پس تو را سپاس بی آنکه تو را ناسپاسی کنیم و دست از تو باز داریم و خود را از تو بی نیاز شماریم.»

۲۰۹) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: سرکه خوب خورشی است. خدایا، سرکه را بر

________________________________________

۱- ۱) و در نقل دیگر آمده است: «شستن دست پیش از غذاو لیسیدن انگشتان پس از غذا» -(مؤلف)

ما مبارک گردان، زیرا که آن خورش پیامبران پیش از من بوده است.

۲۱۰) امام صادقعليه‌السلام فرمود: محبوبترین خورشها نزد رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله سرکه و زیتون بود، و می فرمود: اینها خوراک پیامبرانعليهم‌السلام است.

۲۱۱) علیعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله گوشت کلیه (قلوه) های حیوان را نمی خورد، بدون آنکه آن را بر دیگران حرام کند، و می فرمود: به خاطر اینکه کلیه ها به بول حیوانات نزدیک است.

۲۱۲) امام صادقعليه‌السلام فرمود: از سوی انصار یک سینی بزرگ برنج خدمت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله هدیه آوردند، آن حضرت سلمان و مقداد و ابو ذررضي‌الله‌عنه را هم دعوت کرد و آنان کمی خوردند و زود دست کشیدند، رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود:

شما که چیزی نخوردید! سپس فرمود: از شما آن کس که بیشتر ما را دوست دارد بیشتر نزد ما غذا می خورد.

۲۱۳) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: اگر مؤمنی مرا برای خوردن سردست و پاچه گوسفندی دعوت کند می پذیرم، و این خود از دین محسوب است. و اگر مشرک یا منافقی مرا برای خوردن شتری که نحر کرده دعوت کند نمی پذیرم، و این نیز از دین محسوب است. خداوند عطا و غذای مشرکان و منافقان را برای من نخواسته است.

۲۱۴) مانند روایت ۲۰۸. است.

۲۱۵) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هنگام غذا خوردن کفشهای خود را در آورید، زیرا که این کار سنّت خوبی است و پاها را راحتی می بخشد.

۲۱۶) امام صادقعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله گوشت ماهیچه و سردست را دوست داشت و گوشت ران را دوست نمی داشت، زیرا این قسمت به محل بول حیوان نزدیک است.

۲۱۷) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله هرگز طعامی را نکوهش نکرد، اگر میل داشت می خورد و گر نه ترک می کرد.

۲۱۸) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله غذا را فوت نمی کرد، و در ظرف آب هم نمی دمید.

۲۱۹) سرکه و سبزی بر سر سفره از سنّت است.

۲۲۰) امام صادقعليه‌السلام فرمود: مقداری حلوای روغن و خرما خدمت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله آوردند، آن حضرت میل نکرد، عرض شد: آیا خوردن آن را حرام می دانید؟ فرمود: نه، ولی خوش ندارم نفسم به اینها تمایل یابد، سپس این آیه را تلاوت فرمود: «شما از خوبیها و خوشیهای خود در زندگانی دنیاتان بهره مند شدید(۱) »

۲۲۱) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله ظرف غذا را برای گربه کج نگاه می داشت [تا حیوان بتواند راحت از آن بخورد].

۲۲۲) امام صادقعليه‌السلام با پنج انگشت غذا می خورد و می فرمود:

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله این گونه غذا می خورد نه آن گونه که جبّاران [با دو انگشت] می خورند.

۲۲۳) علیعليه‌السلام فرمود: ما کشمش و خرما را برای رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در ظرف آب خیس می کردیم، در روزهای اول و دوم از آن میل می کرد، و چون رنگ آن بر می گشت دستور می داد آن را دور بریزند.

_________________________________

۱- ۱) احقاف/۲۰.

۱۰ - آداب و سنن آن حضرت در بیت الخلاء

اشاره

۲۱۸ - هیچ گاه رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در حال بول یا غائط دیده نشد.

۲۱۹ - علیعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله چون می خواست آب بینی یا خلط سینه خود را بگیرد سر خود را می پوشانید و سپس آن را دفن می کرد. در هنگام آب دهان انداختن نیز چنین می کرد. و چون می خواست به بیت الخلاء رود نیز سر خود را می پوشانید.

۲۲۰ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در سفارشات خود به ابو ذر فرمود: ای ابا ذر، از خدا شرم بدار، که من سوگند به خدایی که جانم به دست اوست چون به بیت الخلاء می روم لباس خود را بر سر می کشم، زیرا از دو فرشته ای که با من هستند شرم می کنم.

۲۲۱ - شیخ مفیدرحمه‌الله گوید: پوشانیدن سر در صورتی که برهنه باشد در هنگام قضاء حاجت از سنن پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله است.

۲۲۲ - علیعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله پس از بول کردن سه بار دست خود را به مجرای بول می کشید.

۲۲۳ - حسین بن خالد گوید: به حضرت رضاعليه‌السلام عرض کردم: به ما حدیث رسیده است که رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در حالی که انگشتر در دست داشت و نقش آن «محمّد رسول اللّه» بود طهارت می گرفت، و امیر مؤمنانعليه‌السلام نیز چنین می کرد؟ ! فرمود: راویان راست گفته اند. گفتم: برای ما هم سزاوار است که چنین کنیم؟ فرمود:

آنان انگشتر را به دست راست می کردند و شما به دست چپ می کنید (بنا بر این باید هنگام طهارت گرفتن انگشتر را بیرون آورید)

۲۲۴ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: سه سنّت از سنن رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در باره براء بن معرور انصاری جاری شد(۱) :۱) مردم قبلا با سنگها خود را پاک می کردند؛ یک بار براء بن معرور کدو خورد و مزاجش نرم شد، پس با آب طهارت گرفت، خداوند در باره او این آیه را نازل کرد: «خداوند توبه کنندگان و پاکیزگی جویان را دوست دارد(۲) .» از آن وقت طهارت گرفتن با آب سنّت شد.۲) هنگام وفات، او در مدینه بود [و رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در مکّه]، ولی دستور داد تا او را به طرف قبله (یعنی کعبه که رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در آنجا بود) دفن کنند. این بود که آیه توجه به قبله نازل شد [و توجیه میّت به قبله نیز از سنن پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله گردید].۳) وصیت کرد ثلث مالش را [به رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله بدهند، در نتیجه وصیت به ثلث سنّت گردید.

۲۲۵ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله بیش از هر کس از ترشح بول اجتناب داشت، از این رو هر گاه می خواست بول کند به زمین بلندی می رفت یا زمین نرم و پر خاکی را انتخاب می کرد تا مبادا بول به او ترشح کند.

۲۲۶ - امام باقرعليه‌السلام فرمود: پدرم علی بن الحسینعليه‌السلام به من فرمود: فرزندم، برای من لباسی مخصوص قضاء حاجت آماده کن، زیرا دیدم مگس ها پس از نشستن روی مایعات نجس بر جامه من می نشینند. من هم لباس را آماده کرده،

____________________________________

۱- ۱) یعنی براء بن معرور سه کار کرد که پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله آنها را به عنوان سنّت حسنه پذیرفت.

۲- ۲) بقره/۲۲۲.

خدمت پدرم بردم، اما فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله و یاران او یک جامه بیشتر نداشتند [که در همه احوال می پوشیدند]، از این رو آن را قبول نکرد و کنار گذاشت(۱) .

ملحقات

۲۲۴) صدوقرحمه‌الله گوید: سنّت در بیت الخلاء آن است که هنگام ورود پای چپ را قبل از پای راست پیش گذارد، و سر را بپوشاند، و خدا را یاد کند (ذکر بگوید)

۲۲۵) مردی از امام صادقعليه‌السلام پرسید: آداب و سنن رفتن به بیت الخلاء چیست؟ فرمود: خدا را یاد می کنی، و از شیطان رانده شده به خداوند پناه می بری

(اعوذ باللّه من الشیطان الرجیم می گویی) و چون فارغ شدی می گویی:

الحمد للّه علی ما اخرج منّی من الاذی فی یسر و عافیه «سپاس و ستایش خدا را که در آسانی و سلامتی، فضولات آزار دهنده را از من خارج ساخت»

۲۲۶) امام باقرعليه‌السلام فرمود: نمازی نیست مگر با طهارت، و برای «طهارت گرفتن» سه عدد سنگ کافی است، و سنّت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نیز بر این جاری بوده است، اما بول را حتما باید آب کشید.

۲۲۷) امام صادقعليه‌السلام فرمود: سنّت در «طهارت گرفتن» به سه عدد سنگ تمیز جاری شده، و پس از آن شستن با آب(۲).

۲۲۸) علیعليه‌السلام فرمود: سنّت در طهارت گرفتن با آب است، اول محل بول را بشوید، سپس به شستن مقعد بپردازد، و هر دو را با هم نشوید.

_______________________________________

۱- ۱) ظاهرا این عمل امام سجادعليه‌السلام برای آن بود تا عملا وسواس را از خود دور کند و به دیگران نیز دوری از وسواس را تعلیم دهد.

۲- ۲) شستن با آب زمانی لازم است که نجاست به اطراف مقعد رسیده باشد، و گر نه مستحب است.

۲۲۹) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در سفر برای قضای حاجت، مقدار زیادی از مردم دور می شد و خود را پنهان می ساخت.

۲۳۰) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله هر گاه به بیت الخلاء می رفت سرش را می پوشانید، و هیچ کس او را [در حال قضای حاجت]ندید.

۱۱ - آداب و سنن آن حضرت در امور اموات

اشاره

۲۲۷ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله هر گاه جوش کوچکی در بدن خود می دید به خداوند پناه می برد و اظهار مسکنت و زاری در برابر او می نمود. به او عرضه می داشتند: یا رسول اللّه، چیز مهمی نیست؛ می فرمود: خدا اگر بخواهد چیز کوچک را بزرگ، و چیز بزرگ را کوچک خواهد نمود.

۲۲۸ - ابو سعید خدری در حالی که رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله تب داشت، از روی لحاف دست بر بدن آن حضرت گذاشت و حرارت بدن او را دریافت، گفت: یا رسول اللّه، چقدر تب شما شدید است! فرمود: ما چنین هستیم، بلاها بر ما سخت می شود و پاداش ما هم دو برابر است(۱) .

۲۲۹ - امام باقرعليه‌السلام فرمود: سنّت در حمل تابوت آن است که حمل کننده چهار طرف آن را (به ترتیبی که در حدیث بعد ذکر شده) به دوش گیرد. پس از آن

__________________________________

۱- ۱) در باب شمایل آن حضرت، حدیث ۴۰ و در باب معاشرت آن حضرت، حدیث ۷۰ گذشت که آن حضرت از بیماران عیادت می کرد. (مؤلف)

هر گونه حمل دیگری مستحب است(۱) .

۲۳۰ - امام موسی بن جعفرعليه‌السلام فرمود: حمل چهار گوشه تابوت که سنّت بر آن جاری شده چنان است که اول طرف دست راست میت را به دوش گیرد، سپس طرف پای راست، سپس پای چپ و در آخر طرف دست چپ را حمل نماید، تا به این ترتیب چهار گوشه آن را به دوش گرفته باشد.

۲۳۱ - امام باقرعليه‌السلام فرمود: امام حسن مجتبیعليه‌السلام با گروهی از یاران خود نشسته بود که جنازه ای را از آنجا عبور دادند، برخی از یاران برخاستند و امام حسنعليه‌السلام برنخاست. چون جنازه را بردند برخی از یاران گفتند: خدا شما را سلامتی دهد، چرا برنخاستید حال آنکه رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله اگر جنازه ای را حرکت می دادند از جا برمی خاست؟ ! امام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فقط یک بار برای جنازه از جا برخاست، آن هم به خاطر آن بود که جنازه یهودیی را عبور می دادند و جا هم تنگ بود، رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله برخاست، زیرا نمی خواست که جنازه بالاتر از سر آن حضرت حرکت داده شود.

۲۳۲ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله هر گاه جنازه ای را تشییع می نمود اندوه بر او غالب می شد و بسیار در خود فرو می رفت و کمتر سخن می گفت.

۲۳۳ - علیعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله پس از دفن میت سه مشت خاک بر روی قبر می ریخت.

۲۳۴ - امام باقرعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در خصوص اموات بنی هاشم کاری می کرد که با دیگر اموات مسلمانان نمی کرد. هر گاه بر مرده ای از بنی هاشم نماز می خواند و آب بر روی قبر او می پاشید دست خود را بر قبر می نهاد به طوری که اثر انگشتانش در گل دیده می شد، و چون شخص غریب یا مسافر به مدینه وارد می شد و قبر تازه را با اثر دست رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله بر آن می دید می گفت: تازگی چه کسی از

___________________________________________

۱- ۱) یعنی پس از آنکه چهار طرف را دور زد اگر باز هم زیر تابوت را بگیرد مستحب است.