ملحقات

۲۷۵) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله با اشتیاق تمام انتظار وقت نماز را می کشید و چشم به راه داخل شدن وقت بود و [چون وقت نماز می رسید]به مؤذنش می فرمود: ای بلال [با اذان گفتن]راحتمان کن.

۲۷۶) أمیر المؤمنینعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله هیچ چیز را از شام و غیر آن بر نماز مقدم نمی داشت، و چون وقت نماز فرا می رسید گویا هیچ یک از خانواده و دوست و رفیق خود را نمی شناخت.

۲۷۷) امام صادقعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله چون خورشید غروب می کرد هیچ کاری را بر نماز مغرب مقدم نمی داشت و در اول وقت، نماز مغربش را می خواند.

۲۷۸) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله می فرمود: نور چشم من در نماز و روزه قرار داده شده (یعنی آن دو را از هر چیز دوست تر می دارم)

۲۷۹) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله به ابو ذر فرمود: ای ابا ذر، خدای متعال روشنی چشم مرا در نماز قرار داده و آن را محبوب من گردانیده چنان که طعام را برای گرسنه و آب را برای تشنه محبوب ساخته است. آدم گرسنه با خوردن غذا سیر می شود، و تشنه با نوشیدن آب سیراب می گردد، ولی من از خواندن نماز سیر نمی شوم.

۲۸۰) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در حال نماز قلبش چون دیگ جوشان، از خوف خدای متعال می جوشید.

۲۸۱) گفته اند: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله هنگام نماز خواندن دیدگانش را به سوی آسمان برمی داشت، و چون آیه شریفه:( الَّذِينَ هُمْ فِي صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ ) (۱) نازل شد، سرش را پایین آورد و به سوی زمین نظر افکند.

۲۸۲) شیخ صدوقرحمه‌الله گوید: در شش نماز «توجه» (خواندن دعای وجّهت وجهی للّذی فطر السّماوات و الارض(۲) بعد از تکبیره الاحرام) از سنّت است:

رکعت اول نماز شب، یک رکعت نماز وتر، رکعت اول از نافله ظهر، رکعت اول نماز احرام، رکعت اول نافله مغرب، رکعت اول از هر نماز واجب.

۲۸۳) در ضمن پاسخهایی که از ناحیه مقدسه به مسائل محمّد بن عبد اللّه حمیری داده شده، چنین آمده: هیچ یک از دعاهای مذکوره در «توجه» واجب نیست، لیکن سنّت مؤکّد در آن، که مانند اجماع همگی بر آن اتفاق دارند آن است که [پس از تکبیره الاحرام]چنین بگویی:

وجّهت وجهی للّذی فطر السّموات و الارض حنیفا مسلما-علی ملّه ابراهیم و دین محمّد و هدی علیّ أمیر المؤمنین-و

_________________________________________

۱- ۱) مؤمنون/۲.

۲- ۲) این دعا در حدیث بعد ذکر شده است.

ما أنا من المشرکین انّ صلاتی و نسکی و محیای و مماتی للّه ربّ العالمین، لا شریک له و بذلک امرت و انا من المسلمین. اللّهمّ اجعلنی من المسلمین، أعوذ باللّه السّمیع العلیم من الشّیطان الرّجیم، بسم اللّه الرّحمن الرّحیم. «روی خود را به سوی خداوندی که آسمانها و زمین را آفریده، برگرداندم در حالتی که بر طبق ملّت ابراهیم و دین محمّد و هدایت امیر مؤمنان علی یکتا پرست و مسلمانم و هرگز از مشرکان نیستم. همانا نماز و قربانی و زندگی و مرگم تنها برای خدا و در اختیار پروردگار جهانیان است که شریکی ندارد، و به همین اعتقاد مأمورم و از مسلمانانم.

خدایا، مرا از مسلمانان قرار ده. به خدای شنوا و دانا از شر شیطان رانده شده پناه می برم. .» سپس شروع به خواندن سوره حمد کن.

۲۸۴) ابو الحسن بن راشد گوید: از امام رضاعليه‌السلام راجع به «تکبیرات افتتاحیه» سؤال کردم، فرمود: هفت تکبیر است. عرض کردم: از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله روایت شده که در افتتاح نماز یک تکبیر بیشتر نمی گفته است. فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله یک تکبیر را بلند و شش تکبیر دیگر را آهسته می گفت.

۲۸۵) سید بن طاوس گوید: نمازگزار پس از تمام شدن سلام نماز، سه بار تکبیر بگوید، و در هر بار دستها را تا مقابل نرمه گوش بلند نماید، زیرا آن سنّت مؤکّدی است که رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله به شکرانه بعضی بشارتهایی که به او رسید، آن را سنّت قرار داد.

۲۸۶) امام صادقعليه‌السلام می فرمود: از سنّت است که در نماز صبح و مغرب و عشا، بین اذان و اقامه بنشیند و نافله نخواند. و از سنّت است که در نماز ظهر و عصر بین اذان و اقامه دو رکعت نافله بخواند.

۲۸۷) امام باقرعليه‌السلام در ضمن حدیثی فرمود: سنّت بر آن جاری شده که زنان در نماز جماعت، پس از مردان سر از سجده بردارند.

۲۸۸) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله چون رکوع می کرد، سرش را نه پایین می انداخت و نه طوری بلند می کرد که از بدنش بالاتر باشد، بلکه حد وسط را رعایت می فرمود.

۲۸۹) امام باقرعليه‌السلام در ضمن حدیثی فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله چون در نماز می شنید که طفلی گریه می کند، نمازش را تخفیف می داد تا مادرش (که در جماعت به حضرت اقتدا کرده) به او رسیدگی کند.

۲۹۰) امام صادقعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله گاهی (ظاهرا در اوقات سفر بوده) خورجین (و یا پالان شتر) خود را که طولش یک ذراع بود (عوض چوبدستی که در روایات دیگر ذکر شده) جلوی خود قرار می داد و نماز می خواند تا حایلی میان او و عابرین باشد.

۲۹۱) ابان بن تغلب گوید: به امام صادقعليه‌السلام عرضه داشتم: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در چه ساعتی نماز «وتر» می خواند؟ حضرت اظهار داشت به اندازه فاصله ای که میان غروب خورشید و وقت نماز مغرب هست (یعنی قبل از طلوع فجر به طوری که تمام شدن نماز «وتر» با طلوع فجر متصل باشد)

۲۹۲) امام صادقعليه‌السلام ضمن حدیثی فرمود: سنّت بر آن جاری شده که آدمی روز عید فطر، قبل از رفتن به مصلّی، برای خواندن نماز عید افطار کند. ولی در عید قربان بعد از رفتن به مصلی، [و خواندن نماز]چیز بخورد.

۲۹۳) امام صادقعليه‌السلام فرمود: در روز عید فطر برای پدرم حصیر کوچکی آوردند که زیر پا بیندازد، پدرم آن را رد کرد و فرمود: این روزی است که رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله دوست داشت در فضای باز باشد تا به آفاق آسمان بنگرد و جبهه شریفش را روی زمین بنهد.

۲۹۴) امام صادقعليه‌السلام فرمود: در روز عید فطر یا قربان به رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله گفتند: کاش در مسجد خودتان نماز عید می خواندید! پاسخ داد: دوست دارم به فضای باز بروم تا آفاق آسمان را نظاره کنم.

۲۹۵) روایت شده که رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در عید فطر و قربان هر اندازه هوا سرد و یا گرم بود برد می پوشید و عمامه به سر می نهاد.

۲۹۶) روایت شده که رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله روز عید فطر و قربان چون برای نماز عید خارج می شد، صدایش را به تکبیر بلند می کرد.

۲۹۷) امام صادقعليه‌السلام فرمود: تنها در مدینه نه در غیر آن، قبل از رفتن به مصلّی برای انجام نماز عید فطر و قربان، خواندن دو رکعت نافله در مسجد پیغمبرصلى‌الله‌عليه‌وآله از سنّت است، زیرا رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله آن را انجام داده است.

۲۹۸) در حدیثی چنین ذکر شده: چون عید فرا رسید، مأمون از حضرت رضاعليه‌السلام خواست تا سوار شده برای ادای نماز عید و خطبه خواندن به مصلّی برود. چون مأمون اصرار زیاد کرد، حضرت اظهار داشت: یا امیر المؤمنین، اگر مرا از این کار معاف داری بیشتر دوست دارم، و اگر معاف نداری من به همان وضع و هیئتی که رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله و امیر المؤمنین علی بن ابی طالبعليه‌السلام به نماز عید می رفتند می روم

صبح روز عید چون آفتاب طلوع کرد، حضرت رضاعليه‌السلام غسل کرد و عمامه سفیدی که پارچه اش از پنبه بود به سر بست و یک طرف آن را به روی سینه و طرف دیگر را به پشت سر انداخت و آستین ها را بالا زد و به تمام غلامان و خدمتگزاران خود نیز فرمود که شما هم مثل من عمل کنید. سپس عصای نوک تیزی را به دست گرفت و پای برهنه، در حالی که لباسهایش را بالا زده و ساق پایش نمایان بود و ما هم در خدمت او بودیم، آماده بیرون رفتن شد. پس چون ایستاد و ما هم در برابر او به راه افتادیم، سر به سوی آسمان برداشت و چهار بار تکبیر گفت امامعليه‌السلام با همان جلال و عظمت بر مردم نمایان شد، بر در خانه ایستاد و سه بار با صدای بلند فرمود:

«اللّه اکبر، اللّه اکبر، اللّه اکبر علی ما هدانا، اللّه اکبر علی ما رزقنا من بهیمه الانعام، و الحمد للّه علی ما ابلانا» و ما نیز با او همصدا شدیم حضرت در هر ده قدم یک بار توقف می کرد و چهار تکبیر را (با صدای بلند) می گفت

۲۹۹) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله وقتی برای نماز عید از راهی می رفت، هنگام برگشتن از راه دیگر بازمی گشت.

۳۰۰) علیعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در نماز عید فطر و قربان فقط یک تکبیر می گفت: حسینعليه‌السلام دیر به سخن آمده بود. روزی مادرش (فاطمه)عليها‌السلام لباس به تنش کرد و همراه جدش فرستاد. چون رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله تکبیر گفت حسینعليه‌السلام هم با آن حضرت تا هفت بار موافقت کرد و تکبیر گفت. سپس رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله برای رکعت دوم بلند شد و تکبیر گفت، و حسینعليه‌السلام نیز تا پنج مرتبه موافقت کرد و تکبیر گفت.

پس رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله این عمل را سنّت قرار داد و این سنّت تا به امروز ثابت و برقرار است.

۳۰۱) علیعليه‌السلام فرمود: در نماز استسقا سنّت چنان است که امام برخیزد و دو رکعت نماز بخواند، سپس دستها را بگشاید و دعا کند (و از خداوند طلب باران نماید)

۳۰۲) امام باقرعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله چون برای استسقا و طلب باران به بیابان می رفت، به سوی آسمان نظر می کرد و عبای مبارکش را پشت و رو می پوشید.

راوی گوید: به حضرت عرض کردم: معنی این کار چیست؟ فرمود: این نشانه ای بین آن حضرت و اصحابش بود که (وقت استجابت دعا رسیده و) خشکسالی به فراوانی نعمت تبدیل خواهد شد(۱).

۳۰۳) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در دعای استسقا سه بار می گفت:

اللّهمّ اسق عبادک و بهائمک، و انشر رحمتک، و احی بلادک المیته. «خدایا، بندگان و حیواناتت را سیراب کن، و رحمتت را بر آنان منتشر ساز، و سرزمین های مرده ات را زنده کن»

۳۰۴) علیعليه‌السلام فرمود: بارانی که روزی حیوانات از آن به وجود می آید از زیر عرش نازل می شود، و از این جهت بود که رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله هنگام بارندگی، زیر

______________________________________

۱- ۱) یا آنکه این عملی است که حالت انکسار و شکستگی را نشان می دهد و رحمت حق را به جوش می آورد و موجب می شود تا خشکسالی را به فراوانی نعمت تبدیل سازد.

قطرات اولیه باران می ایستاد تا آنکه سر و محاسن شریفش از آب باران تر می شد. .

۳۰۵) علیعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله چون به باران نظر می کرد، می گفت:

اللّهمّ اجعله صبّا نافعا «خدایا، این بارندگی را فراوان و سودمند قرار ده»

۳۰۶) امام باقرعليه‌السلام فرمود: چون رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله برای نماز جمعه بیرون می رفت بالای منبر می نشست تا آنکه مؤذّن ها از گفتن اذان فارغ شوند.

۳۰۷) علیعليه‌السلام فرمود: از سنّت است که چون امام جمعه بالای منبر رفت هنگامی که روی به جمعیت کرد بر آنان سلام کند.

۳۰۸) حضرت سجادعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله (در نماز جمعه) دو خطبه می خواند. پس از خطبه اول روی منبر می نشست، سپس بلند می شد و خطبه دوم را می خواند.

۳۰۹) امام باقرعليه‌السلام فرمود: در نماز جمعه حمد و سوره را بلند بخوانید، زیرا که آن سنّت است.

۳۱۰) امام باقرعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله هنگامی که آفتاب از وسط آسمان رد می شد نماز جمعه را می خواند.

۳۱۱) امام زین العابدین علی بن الحسینعليها‌السلام فرمود: قنوت خواندن در نماز جمعه سنّت است.

۳۱۲) امام صادقعليه‌السلام فرمود: در نماز جمعه سنّت بر این است که امام در رکعت اول سوره جمعه و در رکعت دوم سوره منافقون بخواند.

۳۱۳) علیعليه‌السلام فرمود: چون رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله وارد مسجد می شد و بلال مشغول گفتن اقامه نماز بود، آن حضرت می نشست.

۳۱۴) سهل ساعدی گوید: میان جای نماز رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله و دیوار به اندازه عبور گوسفند فاصله بود.

۳۱۵) هشام بن سالم از امام صادقعليه‌السلام از تسبیح (در رکوع و سجود) پرسید،

آن حضرت فرمود: در رکوع«سبحان ربّی العظیم» و در سجده «سبحان ربّی الاعلی» بگو. سپس فرمود: یک بار ذکر گفتن واجب است و سه مرتبه سنّت، و فضیلت در این است که ذکر رکوع و سجده هفت بار گفته شود.

۳۱۶) امام صادقعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در هر رکعتی از نماز پانزده آیه قرائت می کرد، و رکوعش به اندازه قیامش، و سجده اش به اندازه رکوعش طول می کشید، و سر برداشتن آن حضرت از رکوع و سجده مساوی بود.

۳۱۷) امام باقرعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نماز واجب صبح را هنگامی که هوا خوب روشن شده بود می خواند.

۳۱۸) اسحاق بن فضل از امام صادقعليه‌السلام از سجده کردن بر حصیر و بوریا پرسید، آن حضرت فرمود: اشکال ندارد، اما من بیشتر دوست دارم که بر زمین سجده شود، زیرا رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله دوست داشت که پیشانی خود را بر زمین نهد، و من دوست دارم برای تو آنچه را که رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله دوست داشت.

۳۱۹) در باره نماز نافله از امام صادقعليه‌السلام روایت شده که فرمود: سنّت آن است که نوافل روز آهسته و نوافل شب بلند خوانده شود.

۳۲۰) از معصومعليه‌السلام روایت شده که فرمود: سوره( قُلْ هُوَ اللَّـهُ أَحَدٌ ) یک سوم قرآن، و سوره( قُلْ يَا أَيُّهَا الْكَافِرُونَ ) برابر یک چهارم قرآن است و رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله ( قُلْ هُوَ اللَّـهُ أَحَدٌ ) را در نماز وتر (یک رکعتی آخر نماز شب) جمع می کرد تا آنکه همه قرآن را خوانده باشد(۱).

۳۲۱) امام باقرعليه‌السلام می فرمود: دعا خواندن پس از نماز واجب بیشتر از خواندن نماز مستحبی ثواب دارد و سنّت نیز بر این جاری شده است.

۳۲۲) ابو هارون مکفوف، از امام صادقعليه‌السلام روایت کرده است که فرمود: ای ابا هارون، ما (اهل بیت) فرزندان خویش را به گفتن تسبیح حضرت فاطمهعليها‌السلام امر

______________________________________

۱- ۱) ظاهرا مراد این است که آن حضرت در نماز وتر سه مرتبه « قل هو اللّه أحد » را می خواند.

می کنیم همان گونه که به خواندن نماز امر می کنیم، تو نیز بر آن مواظبت کن، زیرا هر که به گفتن تسبیح آن حضرت مداومت کند شقی نخواهد شد.

۳۲۳) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله به علیعليه‌السلام فرمود: یا علی، بر تو باد در تعقیب نمازهای واجب به خواندن آیه الکرسی، زیرا بر این عمل غیر از پیامبر و یا صدّیق و شهید مواظبت نمی کند.

۳۲۴) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در نمازهای شفع و وتر، در رکعت اول( سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى ) و در رکعت دوم( قُلْ يَا أَيُّهَا الْكَافِرُونَ ) و در رکعت سوم که (یک رکعتی است و) باید در آن قنوت خواند( قُلْ هُوَ اللَّـهُ أَحَدٌ ) را قرائت می کرد. و خواندن همه این سوره ها بعد از خواندن سوره حمد است.

۳۲۵) امیر المؤمنین علیعليه‌السلام روایت نموده که رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در سجده این دعا را می خواند:

اللّهمّ لک سجدت، و بک آمنت، و لک اسلمت، سجد وجهی للّذی خلقه و صوّره، و شقّ سمعه و بصره، فتبارک اللّه أحسن الخالقین «بار الها، برای تو سجده کردم، و به تو ایمان آوردم، و تسلیم تو هستم. چهره (و حقیقت) من بر کسی سجده کرد که آن را آفرید و تصویرش نمود، و چشم و گوش برایش شکافت، پس مقدس و والاست خدای یکتا که بهترین آفرینندگان است»

۳۲۶) امیر المؤمنینعليه‌السلام به محمّد بن أبی بکر (هنگامی که او را والی مصر نمود) نوشت: مواظب رکوع نمازت باش تا آنجا که می فرماید: چون رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله از رکوع بلند می شد، می گفت:

سمع اللّه لمن حمده. لک الحمد ملأ سماواتک و ملأ أرضک، و ملأ ما شئت من شیء. «خداوند ستایش کسی را که او را ستود بشنود و اجابت کند، خداوندا، تو را سپاس و ستایش به حجم آسمانها و زمینت، و حجم هر چه که خواهی»

۳۲۷) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله میان دو سجده نماز این دعا را می خواند:

اللّهمّ اغفر لی و ارحمنی، و اجرنی و عافنی، انّی لما انزلت الیّ من خیر فقیر ، تبارک اللّه ربّ العالمین «خداوندا، مرا بیامرز و بر من رحمت آر، و مرا پناه ده و عافیت بخش، من به خیری که بر من فرو فرستی نیازمندم، مقدس و والاست خدای یکتا که پروردگار عالمیان است»

۳۲۸) میمونه همسر رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله گوید: برای آن حضرت حصیر کوچکی که از برگ درخت خرما بافته شده بود در مسجد پهن می کردند تا بر آن نماز بخواند.

۳۲۹) امام حسن عسکریعليه‌السلام فرمود: خدای بزرگ به جدّم رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله وحی کرد که تو و علی و حجت های دیگرم از نسل علی و شیعیان شما را تا روز قیامت به ده خصلت مخصوص گردانیده ام، که از جمله آنها پیشانی بر خاک نهادن است بعد از هر نماز (برای سجده شکر)

۳۳۰) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله چون نماز می خواند آن را به طور کامل انجام می داد.

۳۳۱) روایت شده: محبوب ترین نمازها نزد رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نمازی بود که بر آن مداومت شود اگر چه نماز مختصری باشد. و آن حضرت چون شروع به خواندن نمازی می فرمود بر آن مداومت می کرد.

۳۳۲) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله می فرمود: دو رکعت نماز در دل شب، نزد من محبوب تر است از دنیا و آنچه در آن است.

۳۳۳) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: سوگند به خدایی که مرا برانگیخت، جبرئیل از اسرافیل، از خدای تبارک و تعالی به من خبر داد که فرمود: هر کس در شب آخر ماه مبارک رمضان ده رکعت نماز بخواند، در هر رکعت سوره حمد یک مرتبه و سوره( قُلْ هُوَ اللَّـهُ أَحَدٌ ) را ده بار بخواند و در رکوع و سجده آن ده مرتبه «سبحان اللّه و الحمد للّه و لا اله الاّ اللّه و اللّه اکبر» بگوید، و در هر دو رکعت تشهد بخواند و سلام دهد، و چون از ده رکعت نماز فارغ شد هزار مرتبه استغفار کند (استغفر اللّه بگوید) و پس از استغفار به سجده رفته بگوید:

یا حیّ یا قیّوم، یا ذا الجلال و الاکرام، یا رحمان الدّنیا و الآخره و رحیمهما، یا أرحم الرّاحمین، یا اله الاوّلین و الآخرین، اغفر لنا ذنوبنا، و تقبّل منّا صلاتنا و صیامنا و قیامنا (بعد در باره اجر کسی که این عمل را انجام دهد و در فضیلت این نماز بیانات زیادی فرمود تا آنجا که رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود:) این نمازی است که تنها خدای متعال به من و امّتم از مردان و زنان هدیه فرموده و به احدی از پیغمبران و غیر آنان پیش از من عطا نکرده است.

۳۳۴) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله چون وارد خانه می شد پیش از آنکه بنشیند اول کاری که انجام می داد این بود که چهار رکعت نماز (به دو سلام) می خواند، در رکعت اول سوره «لقمان» و در رکعت دوم سوره «یس» و در رکعت سوم سوره «حم دخان» و در رکعت چهارم سوره «تبارک الملک» را قرائت می فرمود.

۱۷ - آداب و سنن آن حضرت در روزه

اشاره

۳۲۲ - امام صادقعليه‌السلام می فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله آن قدر پی در پی روزه می گرفت که می گفتند: دیگر افطار نمی کند. سپس آن قدر پشت سر هم افطار می کرد که می گفتند: دیگر روزه نمی گیرد. پس از آن یک روز در میان روزه می گرفت.

سپس روزهای دوشنبه و پنجشنبه از هر هفته را روزه می گرفت. سرانجام سنّت بر آن جاری شد که آن حضرت در هر ماه سه روز: پنجشنبه اول ماه، و چهارشنبه وسط، و پنجشنبه آخر ماه را روزه می گرفت. و آن حضرت می فرمود: این روزه همه عمر است (اگر کسی چنین کند مثل آن است که تمام عمرش روزه باشد)

امام صادقعليه‌السلام فرمود: پدرم می فرمود: هیچ کس نزد خداوند مبغوض تر از کسی نیست که وقتی به او نگویند: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله چنان و چنان می کرد، او در جواب بگوید: خدا مرا به خواندن نماز و روزه بسیار عذاب نخواهد کرد (نماز و روزه حد معینی ندارد و هر چه بیشتر بهتر!) زیرا معنی این حرف این است که گویا رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله از انجام بیش از آن عاجز بود.

۳۲۳ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در آغاز بعثت آن قدر پی در پی روزه می گرفت که می گفتند دیگر افطار نمی کند. سپس آن قدر افطار می کرد که می گفتند دیگر روزه نمی گیرد. آن گاه از این روش دست برداشت و یک روز در میان روزه می گرفت که روزه حضرت داودعليه‌السلام باشد. سپس آن را ترک کرد و سه روز ایام البیض (سیزده و چهارده و پانزدهم هر ماه) را روزه می گرفت. و سرانجام از آن هم صرف نظر کرد و سه روز را در دهه های ماه پخش کرد: پنجشنبه دهه اول، و چهارشنبه دهه دوم، و پنجشنبه دهه سوم. و تا زنده بود این روش را ادامه داد.

۳۲۴ - علیعليه‌السلام فرمود: روزه گرفتن سه روز از هر ماه که پنجشنبه اول و چهارشنبه وسط و پنجشنبه آخر باشد و روزه ماه شعبان، وسوسه را از دل، و غم و غصه را از قلب آدمی می زدایدما اهل بیت پنجشنبه اول و آخر و چهارشنبه وسط هر ماه را روزه می داریم.

۳۲۵ - عنبسه عابد گوید: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله رحلت فرمود در حالی که همیشه ماه شعبان و ماه رمضان و سه روز از هر ماه را روزه می گرفت.

۳۲۶ - روزی رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله به یاران خود فرمود: کدام یک از شما تمام روزها را روزه می دارید؟ سلمان گفت: یا رسول اللّه، من. یکی از حاضران گفت: ای سلمان، اکثر روزها تو را دیده ام که غذا می خوری! سلمان گفت: چنان نیست که تو گمان کرده ای، من در هر ماه سه روز آن را روزه می گیرم، و خدا فرموده: «هر که یک عمل خوبی انجام دهد ده برابر آن ثواب داده می شود» و از طرفی هم روزه ماه شعبان را به ماه رمضان وصل می کنم، و هر که چنین کند ثواب روزه تمام دهر را دارد. رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله به آن مرد فرمود: کجا دیگر با مثل لقمان حکیم برخورد خواهی کرد؟ آنچه خواهی از او بپرس که تو را پاسخ خواهد داد.

۳۲۷ - سماعه گوید: از امام صادقعليه‌السلام پرسیدم: آیا رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله ماه شعبان را روزه می گرفت؟ فرمود: آری، ولی تمام آن را روزه نبود. پرسیدم: چند روز از آنرا افطار می کرد؟ فرمود: افطار می کرد. این سؤال را سه بار تکرار کردم و آن حضرت بجز کلمه «افطار می کرد» چیزی نمی فرمود، سپس سال بعد نیز همان سؤال را از حضرت کردم و باز همان طور پاسخ فرمود.

۳۲۸ - امام باقرعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله ماه شعبان و ماه رمضان را روزه می گرفت و آن دو را به هم وصل می کرد، ولی دیگران را از این کار نهی می نمود، و می فرمود: این دو ماه، ماه خداست و روزه آن کفاره گناهان قبل و بعد آنها خواهد بود.

مؤلف: شاید مراد از نهی این باشد که آن حضرت خوش نداشت مردم تمام ماه شعبان را روزه بگیرند، چنان که در پاره ای از اخبار امر شده که میان روزه ماه شعبان و ماه رمضان و لو به یک روز در اواسط آن افطار کنند.

۳۲۹ - انس بن مالک گوید: طعام رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله شربتی در افطار و شربتی در سحر بود، و بسا اتفاق می افتاد که شبانه روز جز یک بار خوردنی نداشت. و خیلی از اوقات این شربت شیر بود و گاهی غذای آن حضرت نان خیس خورده بود.

۳۳۰ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله زمانی که رطب (خرمای تازه) وجود داشت اول چیزی که با آن افطار می کرد رطب بود و در زمان تمر (خرمای خشک) با تمر افطار می فرمود.

۳۳۱ - امام باقرعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله وقتی روزه می گرفت و برای افطار به چیز شیرینی دست نمی یافت با آب افطار می کرد.

۳۳۲ - و در بعض روایات وارد است: آن حضرت گاهی با کشمش افطار می کرد.

۳۳۳ - شیخ مفیدرحمه‌الله گوید: از آل محمّدعليهم‌السلام روایت شده که سحری خوردن مستحب است اگر چه با یک شربت آب باشد. و روایت شده که بهترین غذای سحر «خرما» و «قاووت» است، زیرا رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در سحرها از آن میل می کرد.

۳۳۴ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله بیشتر اوقات حلیم می خورد و گاهی نیز آن را غذای سحر قرار می داد.

۳۳۵ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله چون ماه رمضان فرا می رسید تمامی اسیران را آزاد می کرد، و به هر سائلی چیزی می داد.

۳۳۶ - علیعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله دهه آخر ماه مبارک رمضان بستر خود را جمع می کرد و کمر همّت برای عبادت محکم می بست. و در شب بیست و سوم اهل بیت خود را بیدار نگه می داشت و به صورت هر کدام که خواب بر او غلبه می کرد آب می پاشید تا خواب از چشمش برود. همچنین حضرت فاطمهعليها‌السلام هیچ یک از اهل خانه خود را نمی گذاشت که در آن شب بخوابند و برای اینکه خوابشان نبرد غذای کمتری به آنان می داد و از روز، خود را برای شب زنده داری آماده می کرد، و می فرمود: محروم است کسی که از خیر این شب بی بهره ماند.

۳۳۷ - علیعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله روز عید فطر هنگامی که می خواست برای نماز عید به سوی مصلّی بیرون رود قبلا با چند دانه خرما یا کشمش افطار می نمود.

۳۳۸ - شیخ صدوقرحمه‌الله گوید: سنّت آن است که آدمی در عید قربان بعد از نماز، و در عید فطر قبل از نماز چیزی بخورد.