گذری بر حقوق همسایگان در روایات و حقوق موضوعه

 گذری بر حقوق همسایگان در روایات و حقوق موضوعه0%

 گذری بر حقوق همسایگان در روایات و حقوق موضوعه نویسنده:
گروه: سایر کتابها

 گذری بر حقوق همسایگان در روایات و حقوق موضوعه

این کتاب در موسسه الحسنین علیهما السلام تصحیح و مقابله شده است.

نویسنده: مهدی اسماعیلی
گروه: مشاهدات: 5876
دانلود: 1438

توضیحات:

گذری بر حقوق همسایگان در روایات و حقوق موضوعه
جستجو درون كتاب
  • شروع
  • قبلی
  • 83 /
  • بعدی
  • پایان
  •  
  • دانلود HTML
  • دانلود Word
  • دانلود PDF
  • مشاهدات: 5876 / دانلود: 1438
اندازه اندازه اندازه
 گذری بر حقوق همسایگان در روایات و حقوق موضوعه

گذری بر حقوق همسایگان در روایات و حقوق موضوعه

نویسنده:
فارسی

این کتاب در موسسه الحسنین علیهما السلام تصحیح و مقابله شده است.

دید دارد و این نشانه اهمیت ندادن به فضای تجمع افراد در طراحی امروزی است.(۱) عدم دقت به مسئله نور و روشنایی در ساخت برج ها و ساختمان های جدید، باعث شکایت و نارضایتی بسیاری از ساکنین این گونه ساختمان ها شده است که با اندکی دقت در طراحی و ساخت، قابل حل به نظر می رسد.

استفاده بهینه از اقلیم

فضاهای زندگی در خانه سنتی در اطراف حیاط قرار گرفته اند. با توجه به تغییرات آب و هوا در فصول مختلف، در این فضاها جابه جایی صورت می گرفته است. تابستان نشین در سمتی از خانه بوده که بیشترین سایه و خنکی را داشته باشد و زمستان نشین، نور و تابش مطبوع خورشید در زمستان را به داخل هدایت می کرده است. در حال حاضر، در شهرهای کشور ما واحدهای مسکونی بدون در نظر گرفتن این گونه مسائل و اولویت دادن به تراکم، ساخته می شوند که فقط از یکی از جهات شمال یا جنوب نور می گیرند و ساکنین آنها یا در زمستان یا در تابستان همیشه دچار مشکلند.(۲)

باید به مسکن، با ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و... تمام و کمال توجه شود؛ زیرا نوع مسکن چه از نظر کمیت و چه کیفیت در خلق وخو و روابط اجتماعی مؤثر است و باید خانه که محل استراحت، آسایش، آرامش و امنیت انسان است، به گونه ای طراحی و ساخته شود که جوابگوی نیازها، ارزش های سنتی، اعتقادی و... مردم باشد.

______________________________________

۱- [۱] مجموعه مقالات سومین سمینار سیاست های توسعه مسکن در ایران، ج ۲، ص ۲۱۷.

۲- [۲] همان، صص ۲۱۶ _ ۲۱۷.

یادآوری این نکته لازم است که تقلید محض از معماری غربی و اجرای آن در ایران موفق نخواهد بود؛ زیرا این گونه ساختمان ها با فرهنگ غرب تناسب دارند و نمی توانند با اصول و ارزش های اسلامی و مذهبی ما منطبق شوند. از طرف دیگر، هر چند معماری سنتی متناسب با شرایط ویژه آب و هوایی و ارزش های فرهنگی مذهبی ماست، به سبک قدیمی خود نمی تواند جوابگوی نیاز مسکن و زندگی امروزی باشد و همان طور که رعایت اصول و ارزش های اصیل فرهنگی لازم و ضروری است، رعایت مقتضیات زمان و مکان هم مهم و ضروری است. پس بی گمان راه حل، گرفتن متدهای غربی و تلفیق درست آن با فرهنگ بومی و مذهبی ماست. تا افزون بر رفع مشکلات مسکن، با مشکلات فرهنگی و اجتماعی هم روبه رو نشویم و بتوانیم هم از علم و فن آوری روز استفاده کنیم و هم در زمینه فرهنگی، مذهبی و اجتماعی دچار مشکل نشویم و بتوانیم از هر نظر جوابگوی نیازهای اجتماع باشیم.

سبک سنتی زندگی و روابط همسایگان

همان طور که ملاحظه شد، سبک و روش زندگی و نوع و چگونگی محل زندگی، بی گمان در کمیت و کیفیت روابط انسان ها در اجتماع مؤثر خواهد بود و رابطه ای بسیار قوی میان این دو وجود دارد. نگاه به زندگی های سنتی در گذشته و یا در روستاهایی که هنوز سنتی اند، بیانگر این است که سادگی و سبک خاص زندگی باعث گرمی روابط، به ویژه در میان همسایه ها می شود. ما نباید با پشت کردن به زندگی سنتی که گویای تاریخ این مرز و بوم است و با بی توجهی به ساختمان های قدیمی و خشت و گلی و بی ارزش به شمار

آوردن آنها، از صفا، صمیمیت، عفت، نجابت و آرامش و اطمینانی که در این گونه زندگی ها و بناها دیده و احساس می شود غافل شویم. معماری و سبک سنتی زندگی در ایران، گویای بسیاری از فرهنگ ها و آداب و رسوم این ملّت است که اندک فاصله ایجاد شده، نباید آنها را به ورطه فراموشی سپارد.

به روابط میان همسایه ها در گذشته باید توجه ویژه ای شود. در نگاه به خانه ها و روستاها و یا شهرها در گذشته می بینیم، بسیاری از خانواده ها سالیان متمادی در کنار هم روزگار سپری کرده و مانند دو یار و دوست مشفق، در غم و شادی هم شریک بوده اند؛ صفا و صمیمیتی که امروزه در زندگی و روابط همسایگان کم رنگ یا بی رنگ است. البته افزون بر سبک معماری، عوامل دیگری نیز در این مهم دخیل بوده اند. هماهنگی های فرهنگی، سنخیت های اجتماعی اقتصادی، وجود پدر و مادر در خانواده و زندگی در کنار هم از عواملی هستند که به یکرنگی و نزدیکی روابط کمک فراوانی می کنند.

متأسفانه در تقلید از زندگی غربی ما به این فکر نکردیم که غربی ها تنها به فیزیک خانه، معماری و دکوراسیون آن توجه می کنند، اما ما خانه را دارای روح و جان می دانیم و به همین دلیل برای آن جایگاهی والا قائلیم و بسیاری از روابط و صمیمیت ها نتیجه این نگرش است؛ باری معماری امروزی، صدای صاحبخانه قدیمی را در ضمیر خود نمی شنود که می گوید:(۱)

_____________________________________

۱- [۱] همان، ج ۱، صص ۱۳ _ ۷.

به چشم تو این خانه سنگ است و خشت

مرا قصر فردوس و باغ بهشت

چه ارزد به پیش تو؟ یک مشت سیم

مرا خویش و پیوند و یار ندیم

به هر خشت از آن، باشدم صد هزار

به دل از زمان پدر یادگار

نبینم که اندر نظر نارم

به هر گوشه صد رأفت مادرم

آشکار است که این گونه انس میان انسان ها در سطح اجتماع نمودهای شگرفی به جای می گذارد که روابط صمیمی همسایه ها در گذشته، دلیلی برای آن است. چه بسیار عموها، دایی ها، برادرها و خواهرها که در کنار هم و به دور از هر گونه دغدغه و مشکلی، سالیان متمادی در یک خانه زندگی می کردند و در اوج صمیمیت از احوال هم جویا می شدند، امّا سبک زندگی جدید و برج نشینی هر چند فاصله ها را کمتر کرده از نظر فیزیکی شکاف های بزرگ روحی و روانی را در میان همسایگان در پی داشته است؛ به طوری که جوانان آپارتمان نشین امروز وقتی قدم به فضای کوچک خانه شان می گذارند و در را پشت سرشان می بندند، گویی با دنیای بیرون قطع رابطه کرده اند و مفهوم والای این توصیه سالخورده ها را که «همسایه خوب از یک ده شش دانگ با ارزش تر است» درک نمی کنند.(۱) برای آنها این جمله

_____________________________________

۱- [۱] «سال هاست که آپارتمان می سازیم، ولی با آپارتمان نشینی بیگانه ایم.» مریم خدیوی _ مجید فکری.

گنگ و بی مفهوم است؛ زیرا در این گونه مجتمع ها روابط میان همسایه ها تا اندازه ای کم است که اگر مدتی، همسایه ای را نبینند، هیچ گاه به این فکر نخواهند افتاد که علت چیست؛ این مورد و موارد مشابه است که این جمله را گنگ و بی مفهوم می کند، در حالی که در زندگی سنتی، احترام و جویاشدن از حال همسایگان جزئی از زندگی روزمره بود. حرمت و احترام به همسایه ها در زندگی سنتی، گاهی از احترام برادر و دوست هم بیشتر و مهم تر بود؛ چه بسیار افرادی که همسایه را همانند خود می دانستند و حاضر نبودند، ناراحتی او را ببینند.

توجه به این مسئله که معماری در روابط میان همسایگان به طور کامل مؤثر است، در مقایسه ای میان معماری سنتی و امروزی و میزان رضایت از همسایگان در آن دو مشهود است. معماری امروزی، به ویژه در تهران امنیت را از میان برده است. میترا حبیبی، عضو هیئت مدیره سازمان نظام مهندسی استان تهران می گوید: «ایجاد احساس امنیت نیز مبتنی است بر رعایت اصل قلمرو در تنظیم فضا؛ به نحوی که قلمرو و حریم های خصوصی، نیمه خصوصی و عمومی خانواده نسبت به هم و نسبت به همسایگان تعریف شده باشد و اشراف غیر ارادی بر فضا، انسان را در احساس تحت نظر بودن قرار ندهد. متأسفانه این چیزی است که در معماری رایج امروز تهران، به فراموشی سپرده شده و با ایجاد برج های بدون مطالعه، اشراف ایجاد شده، تشدید نیز شده است. در تهران شاهد بی هویتی و یکنواختی در سیمای شهر هستیم که به ایجاد محیط های خاکستری و کسل کننده منجر شده و انواع آلودگی های زیست محیطی نیز فضای کلی تهران را کدر و غیرقابل تحمل کرده است. عدم رعایت اصل قلمرو در انتظام شهری و فضای عمومی شهر که حیات مدنی در آنها جریان دارد، استفاده از محیط شهری را خصوصا برای کودکان، زنان و سالمندان با مشکل مواجه کرده است که مجموعه این شرایط به از خود بیگانگی مردم و حذف شور و شوق شهروندان انجامیده است».(۱)

اگر این یافته علمی را که «نمادهای معماری شهرها، تن پوش رفتار انسانی است» بپذیریم، شهر تهران از دو سبک معماری مختلف برخوردار است؛ سنتی و مدرن. یعنی خانه های قدیمی با اتاق های زیاد و کوچه های بن بست جنوب شهر، و آپارتمان ها، برج های بلند و ویلاهای وسیع با استخر و جکوزی در شمال شهر. که این امر مشکلات متعددی را برای شهروندان به وجود می آورد.

به گفته کارشناسان، تفاوت دو سبک خاص معماری در جنوب و شمال شهر تهران، باعث تربیت دو نسل متفاوت از نظر رفتاری و نوعی جدایی بین دو گروه مرفه شمال شهر و اهالی جنوب شهر شده است.(۲)

علی نمازیان، دکترای معماری و استاد دانشگاه می گوید: «در جنوب تهران، آدم ها یکدست هستند و حدود رفتارها مشخص است، ولی شمال شهر تهران هویت خود را از دست داده است. تداخل فرهنگ ها و درک اشتباه از معماری در شهرها باعث ایجاد تنش است.

خانه های مدرن تفاوت زیادی با خانه های قدیمی دارد. در خانه های

_______________________________________

۱- [۱] روزنامه کار و کارگر، یکشنبه ۲۲/۷/۸۰، نقل از سایت « WWW.icic.gov.ir ».

۲- [۲] کار و کارگر، ۲۲/۷/۸۰.

قدیمی، بین عرصه های خصوصی و جمعی زندگی، تمایز وجود دارد، اما اکنون در خانه های مدرن با بازکردن در خانه وارد زندگی خصوصی صاحبخانه می شویم. که در این موارد سود بیشتر و هزینه کمتر مد نظر است تا آسایش و امنیت خانواده ها».(۱)

______________________________________

۱- [۱] کار و کارگر،، ۲۲/۷/۸۰.

گفتار دوم: مشکلات زندگی آپارتمان نشینی؛ راه حل ها

در این فصل می کوشیم تا مشکلات عمده ای را که برای ساکنین برج ها و مجتمع های مسکونی به وجود آمده است بشناسیم و در این راه، نخست مشکلات را از زبان ساکنین این مجتمع ها و ساختمان ها بررسی خواهیم کرد و سپس با جمع بندی و به صورت کلی مشکلات عمده این نوع همسایگی را یادآور می شویم و در پایان، راه حل هایی برای حل و رفع مشکلات این گونه همسایگی ارائه می دهیم.

مشکلات از زبان ساکنین ساختمان ها

فیروزه ترکاشوند، ساکن یکی از مجتمع های مسکونی منطقه حسن آباد کرج می گوید:

«چند سال پیش خانه ویلایی خود را به علت مشکلات مالی فروختیم و یک واحد آپارتمانی در این مجتمع خریدیم و هنوز بعد از چند سال، به زندگی آپارتمانی عادت نکرده ایم. در زندگی آپارتمانی، چهاردیواری اختیاری اصلاً معنی ندارد، همه باید وقتشان را با سایر واحدها تنظیم کنند، البته کسانی که معتقد به رعایت حقوق دیگران و همسایگان باشند».

منیژه وکیلی، ساکن یکی دیگر از طبقات مجتمع می گوید: «در گذشته که خانه های بزرگ و حیاط دار همه اعضای خانواده را دور هم جمع می کرد

و چند سال در کنار هم زندگی می کردند، زندگی هم خیر و برکت داشت و هم از ناراحتی اعصاب و مشکلات روحی خبری نبود. حالا بچه ۵ ساله از ناراحتی اعصاب شاکی است. زندگی آپارتمانی در حالی در کشور ما باب شد که در زمینه فرهنگ آپارتمان نشینی آموزش داده نشد و اکنون همان طور که مشاهده می کنید، ساکنین مجتمع های مسکونی و آپارتمان ها به علت عدم رعایت حقوق یکدیگر و همسایگان با مشکل مواجه شده اند».

کریم آقاجانی، کارمند ساکن یکی از آپارتمان های خیابان طالقانی کرج می گوید:

«زندگی آپارتمانی، یعنی اسارت و محبوس شدن. متراژ آپارتمانی که ما ساکن آن هستیم، به قدری کم است که وقتی در اتاق نشسته ایم احساس می کنیم در سلول انفرادی هستیم. در گذشته، کرج یک منطقه پر از باغ و درختان سرسبز بود و با کمال تأسف، چند سالی است که به علت افزایش جمعیت و مهاجرپذیربودن، باغ های این شهر تخریب و در محل باغ های این شهر مجتمع های مسکونی ساخته می شود و در واقع، با دست خودمان سرسبزی و طراوت را که نشاط بخش روح انسان است، از بین می بریم و تبدیل به قفس هایی می کنیم که روحمان را به اسارت می گیرد.(۱)

یوسف عطایی، کارگر یک کارخانه آبمیوه سازی می گوید: «در این خانه های کوچک اگر قرار باشد، هر کدام از ما صدای ضبط صوتمان را به

_____________________________________

۱- [۱] آپارتمان نشینی، جهش از زندگی سنتی به مدرنیسم، نشریه آفرینش، ۱۹/۸/۸۰ [ این نقل قول ها از این مقاله گرفته شده است. ]

دلخواه بلند کنیم، آن وقت فضا سرسام آور خواهد شد. باور کنید آن قدر به بچه ها درباره ایجاد سروصدا تذکر داده ام که ملاحظه کردن برایشان یک فرهنگ رفتاری شده است. من حتی در چیزهای کوچک هم سعی می کنم همسایه طبقه پایین را در نظر بگیرم. مثلاً وقتی شب ها قرار است رختخواب بیندازیم، تشک را به جای اینکه از همان بالا روی زمین پرت کنم، آهسته زمین می گذارم که همسایه پایینی نرنجد. دلیلش هم این است که یک مدت هر شب رأس ساعت مشخصی، ناگهان اتاق ما می لرزید. بعدا که دوستانه با همسایه بالایی صحبت کردیم، معلوم شد آنها که می خواهند رختخواب را پهن کنند، تشک ها را از همان بالا می اندازند زمین و این آپارتمان های بساز و بفروش ما که مقاومت چندانی ندارند، به لرزه می افتند. ما هنوز با این فرهنگ که آنچه از دیگران نمی پسندیم در حق دیگران انجام ندهیم آشنا نیستیم».

حسین خدادایان، یکی دیگر از ساکنین این مجتمع ها این طور می گوید: «ما همان طور رفتار می کنیم که یاد گرفته ایم. همان طور که پدران ما رفتار می کردند. سعی می کنیم پایبند روش های خوب گذشته باشیم. ما وقتی بچه بودیم، می دیدیم که چگونه پدر و مادر در غم و شادی همسایه شریک بودند. ما سعی کرده ایم همین روش ها را در آپارتمان خود اجرا کنیم. اما آن قدرها موفق نبوده ایم و رابطه سنتی بین همسایه ها امروز در میان همسایگان آپارتمان نشین به سختی برقرار می شود. مثلاً چند وقت پیش که همسایه بالایی مراسم بله برون داشتند و از نظر جا در مضیقه بودند، ترتیبی دادیم که خانم ها در طبقه بالا و مردها در طبقه پایین پذیرایی شوند و شکر خدا کار به خوبی و خوشی هم تمام شد. این طور کارها، دل ها را بیشتر به هم نزدیک و صمیمیت را بیشتر می کند. مگر ما قرار است چقدر عمر کنیم که بخشی از آن را صرف درگیری و تشنج با همسایه کنیم. قدر لحظه لحظه این عمرهای کوتاه را باید بدانیم... من وقتی می خواستم همین آپارتمان را بخرم، یک ماه تمام هر روز بعدازظهر که از اداره برمی گشتم، کارم این بود که تا شب از این آپارتمان به آن آپارتمان می رفتم و بیش از آنکه به خود خانه توجه کنم، فکرم دنبال همسایه ها بود، به گونه ای که برخی از بنگاه داران تعجب می کردند، حتی یکی از بنگاهی ها به من گفت مگر قرار است شما کار خلافی در آپارتمان بکنید که این قدر روی همسایه ها حساسیت نشان می دهید. گفتم اتفاقا چون قرار است کار خلافی انجام ندهم این قدر حساسم. اگر خودم خلافکار بودم، دیگر برایم مهم نبود که دیگران چه کاره اند و چه رفتاری دارند».

یکی دیگر از شهروندان کرجی می گوید: «ما از وقتی که آپارتمان نشین شده ایم، به کلی اعصابمان ضعیف شده است ما در کنار کسانی زندگی می کنیم که کیسه زباله شان را از طبقه چهارم به جلو آپارتمان پرت می کنند و حتی در آپارتمان خود سگ و گربه نگهداری می کنند و سر و صدایشان آرامش کل آپارتمان را گرفته است و بارها به خاطر همین مسائل درگیری پیش آمده و حتی کار به شکایت هم کشیده، ولی نتیجه ای نداشته است. پارکینگ را به زمین فوتبال تبدیل کرده اند و در مقابل ساکنین آپارتمان می گویند بچه ها را که نمی توان حبس کرد و نیاز به جنب و جوش و بازی دارند. با وضعیت موجود، من بعید می دانم که حتی تا چند سال آینده هم در ایران فرهنگ آپارتمان نشینی جا بیفتد».

رضا عروجی، فرهنگی ساکن مجتمع مسکونی سادات در خیابان شهید مفتح کرج می گوید:

«متأسفانه در کشور ما تقلید کورکورانه و الگوپذیری بدون اطلاع از چند و چون موضوع، همواره رواج داشته و یکی از این موارد نیز الگوپذیری از زندگی آپارتمانی در جوامع غربی است. فرهنگ زندگی مدرن با فرهنگ زندگی ما مغایرت دارد و هنوز هم اغلب خانواده های ایرانی با فرهنگ سنتی زندگی می کنند و پذیرفتن فرهنگ زندگی مدرن نیاز به گذشت زمان و جا افتادن این مسئله و همچنین آموزش این فرهنگ دارد.

زندگی آپارتمانی، اثرات منفی بسیاری برای ما در پی داشته است و هنوز هم دارد. ما اول باید با حقوق شهروندی خود و سایرین آشنا می شدیم، بعد به زندگی آپارتمانی رو می آوردیم. و عدم این تدریج سبب آن شده که ما هر روز شاهد بگو و مگو و کشمکش میان همسایگانی که حقوق دیگران را رعایت نمی کنند باشیم».

مریم خوشقدم، دانش آموز ساکن مجتمع مسکونی گل ها در میدان والفجر کرج می گوید: «به نظر من برای ما خیلی زود بود که آپارتمان نشین شویم؛ به این دلیل که بیشتر افرادی که ساکن آپارتمان ها شده اند از فرهنگ زندگی جمعی بی خبرند و این گونه تصور می کنند که چون آپارتمان را خریده اند، می توانند هر کاری که دلشان می خواهد انجام دهند؛ در صورتی که این اصلاً منطقی نیست و افراد با فرهنگ های مختلف در آپارتمان جمع شده اند و باید رعایت حال یکدیگر را بکنند».

خانم مریم. س که به تنهایی در آپارتمان طبقه دوم یک ساختمان چهار

طبقه زندگی می کند نیز از پرداخت یکسان برخی هزینه های مشترک غیر عادلانه گله داشته و می گوید: «به نظر من پول آب را حتما باید بر اساس تعداد افراد خانواده ها تقسیم کرد، چون آب موردی است که مصرف آن با افزایش تعداد خانوار بالا می رود، اما متأسفانه ما در ساختمان خود هنوز به اتفاق نظر در این مورد نرسیده ایم. این مسئله را برخورد صحیح مدیریت ساختمان می تواند حل کند».

شکایت یا تفاهم؟

بسیاری از اختلافات همسایه ها به دلیل عدم شناخت نسبت به حوزه مالکیت آنهاست. آنها فکر می کنند که چون صاحب خانه هستند، مختارند هرگونه که بخواهند زندگی کنند و فراموش می کنند که هر آپارتمان، در واقع مانند اتاقی است که هر صدایی به راحتی در آن منعکس می شود. این افراد بی توجه به حقوق دیگران، بروز هر مشکلی برای همسایه را طبیعی می دانند و آن را به آپارتمان نشینی نسبت می دهند. در حالی که آنچه مشکل زاست، نبود مسئولیت در برابر کسانی است که با آنها در یک ساختمان زندگی می کنند. این گونه برخورد با مسائل مشترک آپارتمان ها، کار را به جایی می رساند که امکان هیچ گونه تفاهمی نیست و برخی مجبور می شوند راه شکایت به مراجع قضایی را در پیش گیرند.

فریده اسماعیلی که با مشکلات زیادی به تازگی آپارتمانی را در طبقه اول یک ساختمان هشت واحدی خریداری کرده است، می گوید: «من قبلاً که مستأجر بودم فکر می کردم مشکلاتم ناشی از این قضیه است. اما از وقتی هم که صاحب خانه شده ام با مسائل زیادی روبه رو هستم. زیرا متأسفانه هنوز

تعریف درستی از حوزه مالکیت برای مردم جا نیفتاده است. یعنی متوجه نیستیم که وقتی با همسایه مجاور خود، دیوار مشترک داریم و صدای ما کاملاً به سوی دیگر می رود یا کف آپارتمان ما همان سقف آپارتمان پایینی است، باید از ایجاد سروصدای زیادی خودداری کنیم. دیگر اینجا نمی توانیم مدعی باشیم که آپارتمان صددرصد متعلق به ماست که وقت و بی وقت ایجاد مزاحمت کنیم. اگر همه افراد جامعه که بیشتر آنها در آپارتمان زندگی می کنند با فرهنگ آپارتمان نشینی آشنا باشند و قانون نیز آنها را مکلف به رعایت حقوق دیگران بکند، دیگر شاهد بروز مشکلات آپارتمان نشینی به صورت کنونی نخواهیم بود».

حمید کیمیا، دانشجوی سال سوم رشته ریاضی نیز می گوید: «ما آن قدر از سروصدای زیاد همسایه بالایی خود به ستوه آمدیم که سرانجام مجبور شدیم شکایت کنیم. گو اینکه مشکلات میان ما و این همسایه به خوبی فیصله یافت، امّا ای کاش وسایل ارتباط جمعی این مسئله را جدی می گرفتند و مباحثی را نیز به فرهنگ آپارتمان نشینی و ترویج آن اختصاص می دادند».

سر و صدای زیاد، آن هم بی موقع، به ویژه هنگام استراحت ظهر یا شب در فضای عمومی مانند راهرو، پارکینگ و حیاط ساختمان، سروصدای بی وقت مهمان ها، به ویژه هنگام خداحافظی در نیمه شب، سروصدای بچه ها، نبود احساس مسئولیت نسبت به خرابی ها، ترکیدگی لوله و مشکلات ساختمانی که صاحب آپارتمانی برای همسایه اش به وجود می آورد؛ همه و همه می توانند آرامش خانه ها را در مجتمع های مسکونی بر هم زنند و گاه مشکلات بسیار جدی ایجاد کنند، اما از سویی، مدیران ساختمان ها نیز می توانند نقش مؤثری در حل و فصل این مسائل ایفا کنند.

مهناز کریمی، ساکن خیابان گاندی که در طبقه اول یک مجتمع مسکونی زندگی می کند، بر این باور است که انتخاب مدیر یا هیئت مدیره برای سامان دادن به حل و فصل مشکلات مشترک آپارتمان ها ضروری است. برای نمونه، می توان درباره زمان بازی بچه ها به توافق رسید. شاید ساعت ۴ تا ۶ بعدازظهر زمان مناسبی باشد. با این برنامه ریزی، نه تنها بچه ها فرصت و امکان بازی خواهند داشت، نوعی نظم پذیری اجتماعی را نیز تجربه خواهند کرد.(۱)

خانم اشتری یکی دیگر از ساکنین، این گونه بیان می کند: «آپارتمان نشینی، فرهنگ و منش خاص خودش را می طلبد که ما کمتر آن را می بینیم. متأسفانه هیچ گاه همسایه ها حقوق دیگران را رعایت نمی کنند و این رعایت نکردن حقوق دیگران به صورت خرده فرهنگ در آمده است».

یکی دیگر از کسانی که زندگی آپارتمانی را چند سالی تجربه کرده است، از کیفیت آنها و عدم نورگیری مناسب انتقاد می کند و با ابراز ناراحتی از همسایه ها می گوید: «آپارتمان نشینی فرهنگ می خواهد، یعنی پله ها را آهسته بالا و پایین برو، نیمه شب ایجاد مزاحمت نکن، سروصدا ایجاد نکن، مراعات حال دیگران را بکن و افزون بر اینها مسائلی وجود دارد که قابل رفع نیست، مثلاً اگر همسایه ای دچار مسائل اخلاقی و مشکلاتی در زمینه اخلاقیات باشد، چاره ای جز فرار از آپارتمان به ذهن نمی رسد».

________________________________________

۱- [۱] آپارتمان نشینی تفاهم و همدلی می طلبد، همشهری ۲۳/۲/۱۳۷۶.

یکی دیگر از ساکنان مجتمع مسکونی در رسالت می گوید: «یکی از مسائل مهم در زندگی آپارتمانی، فرهنگ رفتاری است. در یک مجتمع حداقل ده خانواده با فرهنگ ها و رفتارها و اخلاقیات مختلف گرد هم آمده اند که اگر یکی از این خانواده ها حقوق دیگر همسایه ها را در هر مسئله مراعات نکند، مشکلات و مسائل دیگری برای همه ساکنان به وجود می آورد. و این رعایت حقوق دیگران و همسایگان باید در همه زمینه ها مثل سروصدا، نظافت، رفت و آمدها و... باشد تا زندگی در مجتمع مسکونی را میسر سازد، وگرنه زندگی در این آپارتمان ها هر روز باید با نزاع و درگیری لفظی و یا موارد دیگر همراه باشد که مسلما تأثیرات منفی روحی زیادی در سایر افراد مجتمع هم خواهد داشت؛ پس مهم ترین و مبنایی ترین چیز در زندگی آپارتمانی فرهنگ رفتاری صحیح در کنار هم زندگی کردن و احترام به حقوق دیگران و همسایگان است که اگر این حل شود، همه چیز به خیر و خوبی برگزار می گردد، وگرنه آپارتمان مفت هم گران است».

علی جنگی، یکی دیگر از آپارتمان نشین ها می گوید: «آپارتمان نشینی حسنی ندارد. اجبارا مردم به آن تن می دهند، ما برای «یکجانشینی» ساخته نشده ایم. مشکلات این نوع زندگی نبود تفاهم و هماهنگی بین ساکنان است. فرهنگ ایرانی میهمان نوازی را توصیه می کند، ولی در آپارتمان نشینی کمتر می توان این فرهنگ را مورد توجه قرار داد و اگر رفت و آمدها زیادتر صورت گیرد، اعتراضات همسایه ها را به دنبال خواهد داشت. ولی چه باید کرد که این هم تحفه ای از به اصطلاح تجدد و تمدن است که خود را محصور کرده ایم».

درد دل های ساکنان آپارتمان ها که نمونه هایی از آنها ذکر شد، بیانگر این است که هر چند به علّت مسائلی، زندگی آپارتمانی در فرهنگ ما وارد شده، عدم سنخیت و هماهنگی فرهنگ و پیشینه تاریخی کشور ما از عمده ترین مسائلی است که باعث به وجود آمدن مسائل و مشکلاتی در روابط و تعاملات همسایگان در این مجتمع ها شده است. زندگی و روابط سنتی ما مزایا و فواید زیادی دارد و روح و صمیمتی که در میان همسایگان در آن زندگی موج می زند، در زندگی مدرن امروزی وجود ندارد، اما از سوی دیگر، مشکلات مسکن و کمبود آن نیز نباید نادیده گرفته شود. پس به ناچار، باید راهی میانه برگزید که بتوانیم با جمع هر دوی اینها، یعنی ارزش ها و الهاماتی که از زندگی سنتی می گیریم و سبک و متد جدید و مدرن ساختمان سازی، هم بر مشکلات کمبود مسکن فایق آییم و هم روابط و حقوق همسایگان را که به دست فراموشی سپرده شده است، احیا کنیم. که در این صورت می توانیم با به کار بستن ارزش ها و توصیه های مذهبی در مورد همسایه و احترام همسایه، این ارزش کم رنگ شده در اجتماع را جانی مجدد بخشیم و در عین الگوبرداری از متدهای غربی، در ساخت ساختمان از لحاظ فرهنگی دچار مشکل نشویم. زیرا معماری و طراحی هدف نیست، بلکه وسیله ای است برای ایجاد بستر کالبدی و زمینه فرهنگی مناسب، زیبایی و بهره دهی بالا و صرفه اقتصادی.

میزان رضایت

حوزه مطالعه

کمتر از ۲۵%۲۵ تا ۵۰%۵۰ تا ۷۵%بیش از ۷۵%

پولادشهر__۵/۲۷۳۰۵/۴۲

ملک شهر۵/۱۸۶/۱۴۷/۳۰۱/۳۴

خانه اصفهان۱/۹۲/۲۷۳/۲۷۴/۳۶

کوی امام۵/۲۰۷/۱۴۶/۱۷۴۷

بزرگمهر۷/۲۵۹/۲۲۲۰۴/۳۱

برج کاوه۸۲۴۳۸۳۱

میزان رضایت از همسایگان در زندگی آپارتمانی؛ برگرفته از تحقیق بررسی آپارتمان نشینی در منطقه شهری اصفهان؛ حمیدرضا وارثی، عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان (مجموعه مقالات، دومین سمینار سیاست های توسعه مسکن در ایران، وزارت مسکن و شهرسازی، سازمان ملی زمین و مسکن، بهمن ماه ۷۴، چاپ اول، ج ۲، ص ۶۰۴).

توجه به این جدول، نشان می دهد که درصد رضایت از همسایگان در این نوع زندگی کم است و باید به این نکته توجه کرد.

جمع بندی مشکلات همسایگی نوین

اشاره

با توجه به مواردی از مشکلات آپارتمان نشینی در مورد رعایت نکردن

حقوق همسایگی و توجه به درد دل های برخی ساکنین که این نوع همسایگی و زندگی را تجربه کرده اند، می توانیم مهم ترین مشکلات همسایگی در این نوع زندگی را به صورت زیر مطرح کنیم.

تنوع فرهنگی ساکنین آپارتمان ها

از مهم ترین مسائلی که باعث بروز مشکلات و مسائل زیادی در آپارتمان ها شده است، تنوع فرهنگی ساکنان این ساختمان هاست. ساکنین آپارتمان ها از مهاجرین روستا به شهر یا شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ تشکیل شده اند و یا از سر ریز جمعیت شهرهای بزرگ هستند که به این مسکن ها روی می آورند و به هر صورت از مناطق مختلف کشور یا استان و شهرستانی هستند که خرده فرهنگ های متفاوتی دارند که به اجبار و یا به دلیل شرایطی در این نوع ساختمان ها ساکن شده اند.

تنوع خرده فرهنگ های گوناگون، شرایط، محیط و فضای خاصی را به وجود می آورد که ارتباط کمتر و سهل تری را شکل می دهد.

خرده فرهنگ ها حتی اگر در راستای فرهنگ محلی و مسلط جامعه هم باشند، اما به دلیل ویژگی های خاص خود توانایی وحدت کامل و یکپارچه با دیگر خرده فرهنگ ها را ندارند.(۱) این مسئله با توجه به اینکه در برخی موارد خرده فرهنگ ها در تضاد یکدیگر قرار دارند و قابلیت یکسان شدن و حتی همسوشدن با هم را ندارند، باعث کم رنگ شدن روابط و مراودات میان همسایگان شده است.

________________________________________

۱- [۱] مسکن عمودی، فرهنگ افقی، محسن نصری، مجموعه مقالات دومین سمینار سیاست های توسعه مسکن در ایران، ج ۲، صص ۵۳۳ _ ۵۳۴.

رواج بی بند و باری

یکی از مواردی که مخالفان برج سازی مطرح می کنند، بی بندوباری و کم رنگ شدن ارزش های فرهنگی و باورهای مذهبی در میان ساکنان برج ها است.(۱)

. نوع ساخت و ساز در این گونه ساختمان ها به گونه ای است که تفکیکی میان حوزه خصوصی زندگی و حوزه عمومی انجام نمی گیرد. یا به دلیل نیازهای جدّی افراد برای استفاده از حوزه های عمومی در این گونه برج ها و ساختمان ها، رعایت شئونات ویژه هر حوزه برای خانواده ها و ساکنان این گونه ساختمان ها سخت و دشوار است. ازاین رو، به این نکته و اهمیت حیاتی آن چه در تعاملات همسایگی و چه تأثیر منفی آن بر جامعه کم تر توجه می کنند.

این مسامحه کاری که در برج ها دیده می شود، کم کم باعث کم رنگ شدن باورهای مذهبی چون مَحرم، نامحرم، رعایت حجاب و... شده است. این مسئله ای است که باید به شکل معقول و منطقی با آن روبه رو شد.

گذشته از جواب ها و نقدهایی که به این مسئله داده شده است، الهام گرفتن از معماری سنتی در مسایلی مانند اشراف، طرح ساختمان، نوع آشپزخانه و... می تواند بسیاری از نکات منفی را کاهش دهند؛ هرچند کار

_________________________________________

۱- [۱] برج سازی، ضرورت یا تجمل، پی آمدهای فرهنگی و اجتماعی برج سازی، علیرضا رضوی، ۱۳ _ ۱۴ و ۲۰ _ ۲۲ و ۲۴ / ۵ / ۷۷.

فرهنگی جدی و نظارت پی گیر بر شیوه ساخت و ساز این ساختمان ها باید جز اولویت های اساسی باشد. رعایت این نکات افزون بر گره گشایی از مسایل و مشکلات مسکن، اثرات منفی و مخرّب معماری غربی را منتفی می سازد.

ارتباط نداشتن همسایگان با یکدیگر

یگانه بودن و ارتباط نداشتن همسایگان در مجتمع های آپارتمانی، از دیگر مشکلات این مجموعه ها است. هرچند از نظر فیزیکی در این نوع همسایگی، همسایگان بسیار به هم نزدیک اند، ولی از نظر تعاون، همکاری و همدلی با یکدیگر به عنوان همسایه، فرسنگ ها فاصله دارند.

راه حل ها

اشاره

با بررسی مشکلات عمده در همسایگی نوین و زندگی آپارتمانی و نگاه به زندگی سنتی و الهام از آن، می توان راه حل هایی برای تعدیل و هماهنگ شدن زندگی آپارتمانی با فرهنگ ایرانی ارائه کرد. اما پیش از پرداختن به راه حل ها، توجه به این نکته اهمیت خاص دارد که آپارتمان نشینی می تواند مزایا و فواید زیادی داشته باشد. برای نمونه، پیامدهای مثبت فرهنگی این همسایگی، گسترش و وسعت مشارکت جمعی است؛ زیرا در این گونه مجتمع ها به علت مشترک بودن فضاها و هزینه ها و اداره ساختمان، در عمل همکاری و مشارکت ساکنین و همسایه ها در امور یکدیگر و ساختمان می تواند بیشتر از زندگی سنتی باشد.

افزون بر این مشارکت، ضابطه مندی و رعایت مقررات خاص توسط ساکنین، می تواند از دیگر مزایا و موارد مثبت این همسایگی باشد. البته آشکار

است که این فواید مثبت در گرو اجرای صحیح و درست مقررات و فرهنگ خاص این گونه زندگی است که متأسفانه کمتر شاهد آن بوده ایم.

به هر حال، راه حال ها و پیشنهادهای اصلاحی که می تواند در راستای بهبود وضعیت فرهنگی اجتماعی این ساختمان ها مؤثر باشد، در دو موضوع قابل طرح است:

مسایل فرهنگی اجتماعی

اشاره

در موضوع فرهنگی و اجتماعی می توان به مسایل زیر توجه کرد:

انتخاب همسایه و ساکنان برج ها با توجه به تجانس های فرهنگی

اگر همسایه ها در برج های مسکونی با توجه به تجانس های فرهنگی شغل، میزان درآمدی و مسایل همسان اجتماعی انتخاب شوند، تضادهای فرهنگی در نزد ساکنان بسیار کمتر می شود.

تجربه نشان داده است مجتمع هایی که برای نمونه به کارمندان یا به معلمان یا به نیروهای نظامی به طور ویژه داده می شود، کمتر با تعارض فرهنگی و اجتماعی روبه رو هستند؛ زیرا نقاط اشتراک فراوان میان آن ها مانند شغل، نوع زندگی، درآمد همسان سبب می گردد تا خرده فرهنگ های خانواده ها کم تر با هم تنش داشته باشند. این مسئله ای است که باید مورد توجه مسئولان قرار گیرد.