دنیای حیوانات از دیدگاه قرآن و حدیث

دنیای حیوانات از دیدگاه قرآن و حدیث28%

دنیای حیوانات از دیدگاه قرآن و حدیث نویسنده:
گروه: کتابخانه قرآن کریم

دنیای حیوانات از دیدگاه قرآن و حدیث
  • شروع
  • قبلی
  • 161 /
  • بعدی
  • پایان
  •  
  • دانلود HTML
  • دانلود Word
  • دانلود PDF
  • مشاهدات: 14568 / دانلود: 3245
اندازه اندازه اندازه
دنیای حیوانات از دیدگاه قرآن و حدیث

دنیای حیوانات از دیدگاه قرآن و حدیث

نویسنده:
فارسی

این کتاب در موسسه الحسنین علیهما السلام تصحیح و مقابله شده است.

تذکراین کتاب توسط مؤسسه فرهنگی - اسلامی شبکة الامامین الحسنینعليهما‌السلام بصورت الکترونیکی برای مخاطبین گرامی منتشر شده است.

لازم به ذکر است تصحیح اشتباهات تایپی احتمالی، روی این کتاب انجام گردیده است

دنیای حیوانات از دیدگاه قرآن و حدیث

نویسنده:محمد بیستونی

گروه تحقیق : مهری ابراهیم پور، ندا شیخ حسنی

محمد شیخ حسنی

اشاره

اَلاِْهْداءِ اِلی سَیِّدِنا وَ نَبِیِّنا مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللّهِ وَ خاتَمِ النَّبِیّینَ وَ اِلی مَوْلانا وَ مَوْلَی الْمُوَحِّدینَ عَلِیٍّ اَمیرِ الْمُؤْمِنینَ وَ اِلی بِضْعَهِ الْمُصْطَفی وَ بَهْجَهِ قَلْبِهِ سَیِّدَهِ نِساءِ الْعالَمینَ وَ اِلی سَیِّدَیْ شَبابِ اَهْلِ الْجَنَّهِ، السِبْطَیْنِ، الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ وَ اِلَی الاَْئِمَّهِ التِّسْعَهِ الْمَعْصُومینَ الْمُکَرَّمینَ مِنْ وُلْدِ الْحُسَیْنِ لاسِیَّما بَقِیَّهِ اللّهِ فِی الاَْرَضینَ وَ وارِثِ عُلُومِ الاَْنْبِیاءِ وَ الْمُرْسَلینَ، الْمُعَدِّ لِقَطْعِ دابِرِالظَّلَمَهِ وَ الْمُدَّخِرِ لاِِحْیاءِ الْفَرائِضِ وَ مَعالِمِ الدّینِ ،الْحُجَّهِ بْنِ الْحَسَنِ صاحِبِ الْعَصْرِ وَ الزَّمانِ عَجَّلَ اللّهُ تَعالی فَرَجَهُ الشَّریفَ فَیا مُعِزَّ الاَْوْلِیاءَوَیامُذِلَ الاَْعْداءِاَیُّهَاالسَّبَبُ الْمُتَّصِلُ بَیْنَ الاَْرْضِ وَالسَّماءِقَدْمَسَّنا وَ اَهْلَنَا الضُّرَّ فی غَیْبَتِکَ وَ فِراقِکَ وَ جِئْنا بِبِضاعَهٍ مُزْجاهٍ مِنْ وِلائِکَ وَ مَحَبَّتِکَ فَاَوْفِ لَنَا الْکَیْلَ مِنْ مَنِّکَ وَ فَضْلِکَ وَ تَصَدَّقْ عَلَیْنا بِنَظْرَهِ رَحْمَهٍ مِنْکَ اِنّا نَریکَ مِنَ الْمُحْسِنینَ

متن تأییدیه حضرت آیت اللّه خزعلی مفسّر و حافظ کل قرآن کریم

بسم اللّه الرحمن الرحیم

هر زمانی را زبانی است یعنی در بستر زمان خواسته هایی نو نو پدید می آید که مردم آن دوران خواهان آنند. با وسائل صنعتی و رسانه های بی سابقه خواسته ها مضاعف می شود و امروز با اختلاف تمدن ها و اثرگذاری هریک در دیگری آرمان های گوناگون و خواسته های متنوع ظهور می یابد بر متفکران دوران و افراد دلسوز خودساخته در برابر این هنجارها فرض است تا کمر خدمت را محکم ببندند و این خلأ را پر کنند همان گونه که علامه امینی با الغدیرش و علامه طباطبایی با المیزانش. در این میان نسل جوان را باید دست گرفت و بر سر سفره این پژوهشگران نشاند و رشد داد. جناب آقای دکتر محمد بیستونی رئیس هیئت مدیره مؤسسه قرآنی تفسیر جوان به فضل الهی این کار را بعهده گرفته و آثار ارزشمند مفسران را با زبانی ساده و بیانی شیرین، پیراسته از تعقیدات در اختیار نسل جوان قرار داده علاوه بر این آنان را به نوشتن کتابی در موضوعی که منابع را در اختیارشان قرار داده دعوت می کند. از مؤسسه مذکور دیدار کوتاهی داشتیم، از کار و پشتکار و هدفمند بودن آثارشان اعجاب و تحسینم شعله ور شد، از خداوند منان افاضه بیشتر و توفیق افزونی برایشان خواستارم. به امید آنکه در مراحل غیرتفسیری هم از معارف اسلامی درهای وسیعی برویشان گشاده شود.

آمین رب العالمین

۲۱ ربیع الثانی ۱۴۲۵

۱ خرداد ۱۳۸۳

ابوالقاسم خزعلی

مقدمه

یکی از مسائلی که در قرآن کریم و روایات مورد توجه ویژه قرار گرفته «حیوانات» است اعم از چهارپایان ، پرندگان ، حشرات و غیره بخش عظیمی از آیات قرآنی را بیان آفرینش ، نحوه زندگی ، خصوصیات ، احکام و منافع حیوانات تشکیل می دهد

از این رو ، این بُعد از قرآن نیز شایسته تحقیق و بازکاوی است و بی گمان برای قرآن پژوهان و شیفتگان آموزه های قرآنی ، دقت نظر در آیاتی که در آنها از حیوانات ذکری به میان آمده ، معارف فراوانی نهفته است و نقش به سزایی در شناخت عظمت الهی و درک نظم و هماهنگی بسیار دقیق در عالم خلقت را ایفا می نماید

در برخی از آیات قرآنی یاد حیوانات با حوادث تاریخی(۱) همراه است که عبرت آموز می باشد ، در بعضی از آیات به آنها مَثَل زده شده تا برای مردم حکمت و موعظه حسنه باشد و یا با آنها کفّار و سرکشان را به مبارزه طلبیده است(۲)

عنایت قرآن به حیوانات اهلی کشاورزی به حدّی است که در برخی از آیات(۳) به آن حیوانات سوگند یاد کرده و اهمیت ویژه این نعمت الهی را با آوردن وصف هایی از آنها ذکر کرده است

قرآن کریم به حشرات نیز توجه خاصّی داشته و دو سوره

_______________________________________

۱- ۱ / فیل

۲- مانند مثال زدن به پشه در آیه ۲۶ سوره بقره

۳- ۷۳ / حج

قرآنی به نام حشرات نامگذاری شده است (نَمْل ، نَحْل).به طور کلی اسامی ۳۰ نوع حیوان در ۵۲ سوره قرآن کریم و ۱۵۴ آیه یاد شده است و در همه این آیات از فایده و ضرر و حکمت و پند و اندرز سخن به میان آمده است.در سُوَر قرآنی از سوره «بَقَرَه» به عنوان بزرگ ترین سوره که ۲۸۶ آیه دارد و از سوره «فیل» به عنوان یکی از کوچک ترین سوره که ۵ آیه دارد می توان یاد کرد

در قرآن کریم به نام برخی از حیوانات اشاره شده است و از ذکر نام آن حیوانات اهداف بخصوصی از قبیل حلیّت و حرمت حیوانات ، طهارت و نجاست حیوانات ، بارکشی از حیوانات ، علم و شعور حیوانات ، تفکّر در خلقت آنها و داستان و تشبیه را مورد عنایت قرار داده است شش سوره از قرآن به نام حیوانات نام گذاری شده که عبارتند از : بَقَرَه (گاو) ، اَنعام (چهارپایان) ، نَحل (زنبور عسل) ، نَمل (مورچه) ، عنکبوت و فیل .منظور قرآن از ذکر مباحث مختلف مربوط به حیوانات این است که انسان نعمت ها و کرامت های الهی را به دست فراموشی نسپارد و به یاد داشته باشد که خدای تعالی چگونه از منبعی واحد مانند چهارپایان برای او خوراک ، پوشاک و سایر مایحتاجش را فراهم آورده و فضل و رحمتش را شامل حالش گردانیده است(۱)

با مطالعه این اثر شما با شگفتی ها و زیبایی ها و راز و رمزهای نهفته در زندگی حیوانات آشنا می شوید امید که این خدمت کوچک در اشاعه معارف قرآنی مقبول درگاه احدیّت واقع گردد

______________________________________

۱- دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی ، بهاءالدین خرمشاهی ، انتشارات دوستان و ناهید ، قطع وزیری ، ۱۳۷۷.

لازم است از سرکار خانم ابراهیم پور و دو فرزند قرآن پژوه ایشان محمّد و ندا شیخ حسنی که این پژوهش موضوعی قرآنی را انجام داده اند تشکر و قدردانی نموده و برای آنها و همه خوانندگان این اثر ارزنده آرزوی اخلاص در عمل و حُسن عاقبت را از درگاه ایزدمنان آرزو نمایم

دکتر محمد بیستونی

رئیس هیئت مدیره مؤسسه قرآنی تفسیر جوان

تهران ۱۴/۷/۱۳۸۴ اول رمضان المبارک ۱۴۲۶

نام حیوانات در قرآن کریم

ردیف نام قرآنی نام فارسی تکرار آدرس آیه و سوره

۱ - اِبِل شتر ۲ بار ۱۴۴انعام؛ ۱۷غاشیه

۲ - اَن-ْعام جمع نَعَم گاوگوسفندشتر ۳۲ بار ۱۴ آل عمران ؛ ۱۱۹ نساء ؛ ۱ مائده ؛ ۱۳۶، ۱۳۸، ۱۳۹، ۱۴۲ انعام؛

۱۷۹ - اعراف ؛ ۲۴ یونس ؛ ۵ ، ۶۶ ، ۸۰ نحل ؛ ۲۸ حج ؛

۳۰ - ، ۳۴ حج ؛ ۲۱ مؤمنون؛ ۴۴ فرقان ؛ ۱۳۳ شعراء ؛

۲۸ - فاطر ؛ ۶ زمر ؛ ۷۹ غافر ؛ ۱۱ شوری ؛ ۱۲ زخرف ؛ ۱۲ محمد ؛

۴۹ - فرقان ؛ ۷۱ یس ؛ ۵۴ طه ؛ ۳۳ نازعات ؛ ۳۲ عبس ؛ ۲۷ سجده ؛

۳ - بُدْن جمع بَدَنَه : شتران فربه ۱ بار ۳۶ حج

۴ - بَعوضَه پشه ۱ بار ۲۶ بقره

۵ - بَعیر شتر ۲ بار ۶۵ ، ۷۲ یوسف

۶ - بِغال جمع بَغْل:استرها،قاطرها ۱بار ۸ نحل

ردیف نام قرآنی نام فارسی تکرار آدرس آیه و سوره

۷ - بَقَر گاو ۳ بار ۷۰ بقره ؛ ۱۴۴ ، ۱۴۶ انعام

۸ - بَقَرَه گاو ماده ۴ بار ۶۷،۶۸،۶۹،۷۱ بقره

۹ - بَقَرات جمع بَقَرَه : گاوها ۲ بار ۴۳،۴۶ یوسف

۱۰ - ثُعبان اژدها ، مار بزرگ ۲ بار ۱۰۷ اعراف ؛ ۳۲ شعراء

۱۱ - جانّ مار زرد ۲ بار ۱۰ نمل ؛ ۳۱ قصص

۱۲ - جَراد ملخ ۲ بار ۱۳۳ اعراف ؛ ۷ قمر

۱۳ - جَمَل شتر ۱ بار ۴۰ اعراف

۱۴ - جِمالَه جمع جَمَل : شتران ۱ بار ۳۳ مرسلات

۱۵ - جِیاد جمع جَواد: اسبان تیزرو ۱ بار ۳۱ ص

۱۶ - حِمار الاغ ۲ بار ۲۵۹ بقره ؛ ۵ جمعه

ردیف نام قرآنی نام فارسی تکرار آدرس آیه و سوره

۱۷ - حُمُر جمع حِمار : خران ۱ بار ۵۰ مدّثّر

۱۸ - حَمیر جمع حِمار : خران ۲ بار ۱۹ لقمان ؛ ۸ نحل

۱۹ - حُوت ماهی بزرگ (نهنگ) ۵ بار ۱۴۲ صافات ؛ ۴۸ قلم؛ ۶۱،۶۳ کهف؛ ۱۶۳ اعراف

۲۰ - حَی-ّه مار ۱ بار ۲۰ طه

۲۱ - خَنازیر جمع خنزیر : خوک ها ۱ بار ۶۰ مائده

۲۲ - خِنْزیر خوک ۴ بار ۱۷۳ بقره؛ ۱۴۵ انعام؛ ۳ مائده ؛ ۱۱۵ نحل

۲۳ - خَیْل اسم جمع : اسب ها ۷بار ۶۴ اسراء؛۱۴ آل عمران؛۶۰انفال؛۱،۲؛عادیات؛ ۹ حشر؛ ۸ نحل

۲۴ - دابَّهُ الاَْرض موریانه ۱بار ۱۴ سبأ

۲۵ - ذِئب گرگ ۳ بار ۱۳ ، ۱۴ ، ۱۷ یوسف

۲۶ - ذِبْح در اینجا مراد قوچ است ۱ بار ۱۰۷ صافّات

ردیف نام قرآنی نام فارسی تکرار آدرس آیه و سوره

۲۷ - ذُباب مگس ۲ بار ۷۳ حج

۲۸ - ذی ظُفُر حیوانات ناخن دار ۱ بار ۱۴۶ انعام

۲۹ - سَلوی نوعی پرنده یا مرغ ۳ بار ۱۶۰ اعراف ؛ ۸۰ طه ؛ ۵۷ بقره

۳۰ - صافِنات اسب های بسیار تندرو ۱ بار ۳۱ ص

۳۱ - ضَأْن بره ۲ بار ۱۴۲ و ۱۴۳ انعام

۳۲ - ضَفادِ ع جمع ضِفْدِع : قورباغه ۱ بار ۱۳۳ اعراف

۳۳ - طائِر پرنده ۵ بار ۱۳۱ اعراف ؛ ۳۸ انعام ؛ ۴۷ نمل ؛ ۱۹ یس ؛ ۱۳ اسراء

۳۴ - طَی-ْر پرنده ۱۷ بار ۴۹ آل عمران ؛ ۷۹ انبیاء ؛ ۲۶۰ بقره ؛ ۳۱ حج ؛ ۱۰ سبأ ؛ ۱۹ ص

۱۱۰ - مائده ؛ ۱۹ ملک ؛ ۷۹ نحل ؛ ۱۶، ۱۷، ۲۰ نمل ؛ ۴۱ نور

۳۶ - ، ۴۱ یوسف ؛ ۲۱ واقعه ، ۳ فیل

۳۵ - عِجْل گوساله ۱۰بار ۵۱،۵۴،۹۲،۹۳ بقره؛ ۱۵۳ نساء؛ ۱۴۸،۱۵۲ اعراف؛ ۲۶ ذاریات؛ ۸۸ طه؛ ۶۹ هود

ردیف نام قرآنی نام فارسی تکرار آدرس آیه و سوره

۳۶ - غَنَم گوسفند ۲ بار ۷۸ انبیاء؛ ۱۴۶ انعام

۳۷ - عِشار شتر ۱ بار ۴ تکویر

۳۸ - غُراب کلاغ ۲ بار ۳۱ مائده

۳۹ - فَراش ملخ ۱ بار ۴ قارعه

۴۰ - فیل بزرگ ترین حیوان خشکی ۱بار ۱ فیل

۴۱ - قِرَدَه بوزینه ۳ بار ۶۵ بقره ؛ ۶۰ مائده ؛ ۱۶۶ اعراف

۴۲ - قَسْوَرَه شیر ۱ بار ۵۱ مدّثّر

۴۳ - قُمَّل جمع قَمْل:کنه ها،شپش ها ۱ بار ۱۳۳ اعراف

۴۴ - کَلْب سگ ۶ بار ۱۷۶ اعراف ؛ ۱۸ ، ۲۲ کهف؛ ۴ مائده

۴۵ - مَعْز بز ۱ بار ۱۴۳ انعام

ردیف نام قرآنی نام فارسی تکرار آدرس آیه و سوره

۴۶ - ناقه شتر ماده ۷ بار ۷۳ ، ۷۷ اعراف ؛ ۵۹ اسراء ؛ ۲۷ قمر ؛ ۶۴ هود ؛ ۱۵۵ شعراء ؛ ۱۳ شمس

۴۷ - نَحْل زنبورعسل ۱ بار ۶۸ نحل

۴۸ - نَعْجَه میش ۴ بار ۲۳ ، ۲۴ ص

۴۹ - نَمل مورچه ، موریانه ۳ بار ۱۸ نمل

۵۰ - نون ماهی بزرگ (وال) ۱ بار ۸۷ انبیاء

۵۱ - وُحوش حیوانات ۱ بار ۵ تکویر

۵۲ - هُدْهُدْ نام پرنده ای است ۱ بار ۲۰ نمل

در قرآن کریم در بعضی از آیات نام حیوانات به صورت واضح ذکر شده است مانند : بقره (گاو) جَمَل (شتر) غُراب (کلاغ) ذُبابَه (مگس) و .

در برخی از آیات به صورت رمزی ذکر شده است مانند : دابَّهُ الارض(۱)که منظور موریانه می باشد و دَوّاب(۲) که به چهارپایان اطلاق می شود و بُدْن(۳) به معنی شتر و گاو قربانی است

در برخی از آیات نام حیوان همراه با منافع آن ذکرشده است مانند نحل و عسل،(۴) انعام و گوشت و پوست و شیرشان(۵)

___________________________________________

۱- ۱۴ / سبأ

۲- ۱۸ / حج

۳- ۳۶ / حج

۴- ۶۸ / نحل

۵- جمع نَعَمْ و عبارت است ازگاو،گوسفند، شتر و به چهارپایان اطلاق می شود.(۲۸/فاطر).

در بخش دیگری از آیات به ذکر فرآورده های حیوان اکتفا شده است : مانند لؤلؤ(۱) (مروارید) و مرجان (جاندار دریایی)

توجه قرآن به حیوانات اهلی

قرآن کریم ، عنایت خاصی به حیوانات اهلیِ کشاورزی به خصوص حیواناتی که ارتباط تنگاتنگی با زندگی مردم عربستان داشته اند مبذول داشته است این عنایت به اندازه ای است که در بسیاری از موارد به آنان سوگند یاد شده است

مثلاً در آیه ۱۷ سوره غاشیه می فرماید :(اَفَلا یَنْظُروُنَ اِلَی الاِْبِلِ کَیْفَ خُلِقَتْ ) : آیا پس نمی نگرید شتر را که چگونه آفریده شده است

____________________________________

۱- ۲۳ / واقعه

حیوان بیابانگردی چون شتر را آیه ای از آیات خلقت دانسته و شکل عجیب شتر را مایه افتخار می داند و از انسان خواسته شده که در خلقت شتر خوب بنگرد و از توانایی ها و محاسن آن یاد کند

و جالب این که پشت سر آن اشاره به عظمت آفرینش آسمان و سپس کوه ها و بعد زمین شده است و قرار گرفتن شتر در کنار این امور ، خود دلیل بر اهمیّت خلقت این حیوان چهارپا است

ذکر حیوانات همراه با مبارزات اصلاح طلبانه انبیاء عظام

در برخی از آیات از حیوانات و زمان پیامبران ذکر به میان آمده است : مانند

بقره (گاو) و عِجْل(۱) (گوساله) که می توان به دوره و زمان حضرت موسی اشاره کرد : زمانی که مردم به پرستش گوساله سامری می پرداختند و از یاد خدا غافل بودند و حضرت موسی برای هدایت این قوم به خداپرستی مشغول بود

____________________________________________

۱- ۵۱ / بقره

ناقه(۱) (شتر ماده) که در قوم صالح دیده شد مردم از حضرت صالح معجزه ای خواستند و گفتند : اگر تو پیامبر خدایی پس معجزه ای به ما نشان بده ، ایشان به طرف کوهی ایستاد و به کوه اشاره کرد کوه باز شد و شتری قرمز رنگ از آن خارج شد ولی آن مردم هوی پرست به آن پیامبر عظیم الشأن ایمان نیاورده و آن شتر را کشتند

داستان حوت(۲) (ماهی بزرگ) و یونس که حضرت یونس از ارشاد قوم خود

ناامید شد به سوی دریا رفت و در اثر طوفانی که در دریا بوجود آمد وجود

____________________________________________

۱- ۶۴ / هود

۲- ۶۴ / کهف

او را مایه این طوفان دانسته و او را به دریا افکندند و طعمه ماهی بزرگی (حوت) شد و بعد از مدّت ها از شکم ماهی سالم به جزیره ای فرستاده شد .

ماجرای هابیل و قابیل فرزندان آدم که با هم ناسازگاری داشتند و بر سر موضوعی قابیل هابیل را با تخته سنگی بزرگ کشت ولی نمی دانست جسد او را چه کار کند و خداوند کلاغی فرستاد(۱) قابیل دید که کلاغ ، گردویی را در زمین خاک می کند و او نیز این کار را از کلاغ آموخت و برادر خود هابیل را با همین روش دفن کرد

در اصحاب کهف که سیصد سال قمری در غاری ، به امر خدا به خوابی

___________________________________________

۱- ۲۷ / فاطر

طولانی فرو رفتند و همراه آنها نیز سگی بود که به خواب رفته بود و هنگامی که از خواب بیدار شده بودند تصوّر می کردند نیم روزی بیش در خواب نبوده اند و از دست ظالمان زمان خود جان سالم به در برده بودند این ماجرا عبرتی بود برای دیگران در قدرت پروردگارشان(۱)

داستان ابرهه و فیل سواران و مرغان آسمانی که بر منقار خود سجّیل (گلوله های گلی) داشتند که این مرغان گلوله ها را بر سر فیل سوارانی که برای تخریب خانه خدا آمده بودند زدند و همه را یک جا نابود ساختند(۲)

داستان حضرت موسی و مار بزرگ (ثعبان) که برای اثبات پیامبری خود به فرمان خدا عصای خویش را به زمین می افکند و به ماری بزرگ تبدیل

___________________________________________

۱- ۱۸ / کهف

۲- ۱ / فیل

می شد و این ها همه از قدرت بی انتهای خدای یکتا می باشد(۱)

تشابه و تمثیل در قرآن کریم با استفاده از حیوانات

در قرآن نام برخی از حیوانات با تشابه و تمثیل به کار رفته شده است مانند :( الصّافِناتُ الْجِیادُ ) (۲)ا سبان راهواری که بر ۲ پای خود می ایستند و از کبش (قوچ و گوسفند نر) که به ذبح عظیم یاد می کند و از( اَلْجَوارِ الْکُنَّسِ ) (۳) برای اشاره به آهوان نام می برد

عِشار به شتران آبستنی که در نهمین ماه حاملگی خود به سر می برند و( جِمالَتٌ صُفْر ) (۴) یعنی شترانی که از بلندی ها بالا می روند

__________________________________________

۱- ۱۰۷ / اعراف

۲- ۳۱ / ص

۳- ۱۶ / تکویر

۴- ۳۳ / مرسلات

میش و بز

( ثَمانِیَهَ اَزْواجٍ مِنَ الضَّأْنِ اثْنَیْنِ وَ مِنَ الْمَعْزِ اثْنَیْنِ قُلْ آلذَّکَرَیْنِ حَرَّمَ اَمِ الاُْنْثَیَیْنِ اَمَّا اشْتَمَلَتْ عَلَیْهِ اَرْحامُ الاُْنْثَیَیْنِ نَبِّؤوُنی بِعِلْمٍ اِنْ کُنْتُمْ صادِقینَ ) هشت جفت از چهارپایان (برای شما آفرید)، از میش دو جفت و از بز دو جفت ، بگو: آیا خداوند نرهای آن ها را حرام کرده یا ماده ها را ؟ یا آن چه رَحِم ماده های آن ها دربرگرفته ؟ اگر راست می گویید ( و بر تحریم آن ها دلیلی دارید ) به من خبر دهید(۱)

در این آیه به عنوان توضیح، قسمتی از حیوانات حلال گوشت و قسمتی از حیواناتی را که هم باربرند و هم برای تغذیه انسان ، قابل استفاده اند ، شرح می دهد و می گوید : « خداوند هشت جفت از چهارپایان را برای شما آفرید ، از

_______________________________________

۱- ۱۴۳ / انعام

گوسفند و میش ، یک جفت ( نر و ماده ) و از بز یک جفت ( نر و ماده ) ».

پس از ذکر این چهار زوج ، بلافاصله به پیامبرش دستور می دهد که ؛ « از آن ها صریحا بپرسد : آیا خداوند نرهای آن ها را حرام کرده یا ماده ها را »( قُلْ الذَّکَرَیْنِ حَرَّمَ اَمِ الاُْنْثَیَیْنِ ) « یا حیواناتی که در شکم میش ها یا بزهای ماده است »( اَمَّا اشْتَمَلَتْ عَلَیْهِ اَرْحامُ الاُْنْثَیَیْنِ ) بعد اضافه می کند : « اگر راست می گویید و بر تحریم هریک از این حیوانات از روی علم و دانش دلیلی دارید ، به من خبر دهید »( نَبِّؤوُنی بِعِلْمٍ اِنْ کُنْتُمْ صادِقینَ ) .

گوسفند

«گوسفند» موضوع قضات حضرت داوودعليه‌السلام

ماجرای اصلی داستان داوود چه بود ؟

( وَ هَلْ اَتیکَ نَبَؤُا الْخَصْمِ اِذْ تَسَوَّروُا الْمِحْرابَ )

آیا داستان شاکیان هنگامی که از محراب ( داوود ) بالا رفتند، به تو رسیده است ؟(۱)

( اِذْ دَخَلُوا عَلی داوُدَ فَفَزِعَ مِنْهُمْ قالُوا لاتَخَفْ خَصْمانِ بَغی بَعْضُنا عَلی بَعْضٍ فَاحْکُمْ بَیْنَنا بِالْحَقِّ وَلاتُشْطِطْ وَ اهْدِنا اِلی سَواءِالصِّراطِ )

هنگامی که ( بی هیچ مقدمه ) بر او وارد شدند و او از مشاهده آن ها وحشت کرد ،

__________________________________________

۱- ۲۱ / ص

گفتند: نترس ، دو نفر شاکی هستیم که یکی از ما بر دیگری تعدی کرده ، اکنون در میان ما به حق داوری کن و ستم روا مدار و ما را به راه راست هدایت فرما.(۱)

( اِنَّ هذا اَخی لَهُ تِسْعٌ وَ تِسْعُونَ نَعْجَهً وَ لِیَ نَعْجَهٌ واحِدَهٌ فَقالَ اَکْفِلْنیها وَ عَزَّنی فِی الْخِطابِ )

این برادر من است ، نود و نه میش دارد و من یکی بیش ندارم ، اما او اصرار می کند که این یکی را هم به من واگذار و از نظر سخن بر من غلبه کرده است.(۲)

( قالَ لَقَدْ ظَلَمَکَ بِسُؤالِ نَعْجَتِکَ اِلی نِعاجِهِ وَ اِنَّ کَثیرا مِنَ الْخُلَطاءِ لَیَبْغی بَعْضُهُمْ عَلی بَعْضٍ اِلاَّ الَّذینَ امَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ وَ قَلیلٌ ما هُمْ وَ ظَنَّ داوُدَاَنَّما فَتَنّاهُ فَاسْتَغْفَرَ رَبَّهُ وَ خَرَّ راکِعا وَ اَنابَ)

___________________________________________

۱- ۲۲ / ص

۲- ۲۳ / ص

( داوود ) گفت : مسلما او با درخواست یک میش تو برای افزودن آن به میش هایش بر تو ستم کرده و بسیاری از دوستان به یکدیگر ستم می کنند ، مگر آن ها که ایمان آورده اند و عمل صالح دارند ، اما عده آنان کم است داوود متوجه شد ما او را ( با این ماجرا ) آزموده ایم، از پروردگارش طلب آمرزش نمود و به سجده افتاد و توبه کرد(۱)

افرادی به عنوان دادخواهی از محراب داود بالا رفتند و نزد او حاضر شدند : او نخست وحشت کرد ، سپس به شکایت شاکی گوش فرا داد که یکی از آن دو ۹۹ گوسفند ماده داشته و دیگری فقط یک گوسفند ، در حالی که صاحب نود و نه گوسفند از برادرش تقاضا داشته که یکی را هم به او واگذار کند ، او حق را به شاکی داد و این تقاضا را ظلم و تعدی خواند ، سپس از کار خود پشیمان گشت و

____________________________________________

۱- ۲۴ / ص

از خداوند تقاضای عفو کرد و خدا او را بخشید

منتهی در اینجا دو تعبیر قابل دقّت است : یکی مسأله «آزمایش» و دیگری مسأله «استغفار و توبه»

قرآن در این دو قسمت روی نقطه مشخصی انگشت نگذاشته ، اما با توجه به قرائن موجود در این آیات و روایات اسلامی که در تفسیر این آیات آمده ، داود اطلاعات و مهارت فراوانی در امر قضا داشت و خدا می خواست او را آزمایش کند، لذا یک چنین شرایط غیرعادی (وارد شدن بر داود از طریق غیرمعمول از بالای محراب) برای او پیش آورد ، او گرفتار دستپاچگی و عجله شد و پیش از آنکه از طرف مقابل توضیحی بخواهد داوری کرد ، هرچند داوری عادلانه بود

گرچه او به زودی متوجه لغزش خود شد و پیش از گذشتن وقت جبران نمود ، ولی هرچه بود کاری از او سر زد که شایسته مقام والای نبوت نبود ، لذا از این «ترک اولی» استغفار کرد ، خداوند هم او را مشمول عفو و بخشش قرار داد

گوساله

پذیرایی با «گوساله فربه» نشانه سخاوت حضرت ابراهیمعليه‌السلام

( هَلْ اَتیکَ حَدیثُ ضَیْفِ اِبْراهیمَ الْمُکْرَمینَ ) آیا خبر مهمان های بزرگوار ابراهیم به تو رسیده است ؟(۱)

( اِذْ دَخَلُوا عَلَیْهِ فَقالُوا سَلاما قالَ سَلامٌ قَوْمٌ مُنْکَرُونَ ) در آن زمان که بر او واردشدند و گفتند: سلام بر تو، او گفت: سلام بر شما که جمعیتی ناشناخته اید(۲) ( فَراغَ اِلی اَهْلِه فَجاءَ بِعِجْلٍ سَمینٍ ) و به دنبال آن پنهانی به سوی خانواده خود رفت و گوساله فربه (و بریانی را برای آن ها) آورد(۳)

( فَقَرَّبَهُ اِلَیْهِمْ قالَ اَلا تَأْکُلُونَ ) و آن را نزدیک آن ها گذارد ( ولی با تعجب دید

__________________________________________

۱- ۲۴ / ذاریات

۲- ۲۵ / ذاریات

۳- ۲۶ / ذاریات

دست به سوی غذا نمی برند ) گفت: آیا شما غذا نمی خورید ؟(۱) بسیار می شود که بعضی از افراد خشک ، سخاوت و بلند نظری را با اسراف و تبذیر اشتباه می کنند و خست و تنگ نظری را با مسأله زهد و پارسائی

قرآن در آیات فوق و آیات سوره هود ، این حقیقت را فاش بیان کرده که پذیرایی از مهمان به طور گسترده و معقول هرگز مخالف شرع نیست ، بلکه چون پیامبری دست به چنین کاری زده است دلیل بر محبوبیّت آن است ولی البته آن گونه پذیرایی که شعاعش دیگران را هم دربرگیرد ،

آن چنان که رسم افراد شریف سخاوتمند است

خداوند هرگز بهره گیری از مواهب زندگی را تحریم نکرده و داشتن اموال حلالی را همانند ابراهیم که دیگران هم از آن بهره گیرند عیب نشمرده است

__________________________________________

۱- ۲۷ / ذاریات

ابراهیمعليه‌السلام با آن اموال سرشار هرگز از یاد خدا غافل نشد و هیچ وقت دلبستگی اسارت گونه به آن نیافت و در هیچ زمان منافع آن را منحصر به خود نساخت

گوساله پرستی

( وَ لَقَدْ جاءَکُمْ مُوسی بِالْبَیِّناتِ ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِهِ وَ اَنْتُمْ ظالِمُونَ )

( و نیز ) موسی آن همه معجزات را برای شما آورد ( چرا شما ) بعد از آن گوساله را انتخاب کردید و با این کار ستم نمودید ؟(۱)

( وَ اِذْ اَخَذْنا میثاقَکُمْ وَ رَفَعْنا فَوْقَکُمُ الطُّورَ خُذوُا ما اتَیْناکُمْ بِقُوَّهٍ وَ اسْمَعُوا قالُوا سَمِعْنا وَ عَصَیْنا وَ اُشْرِبُوا فی قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ بِکُفْرِهِمْ قُلْ بِئْسَ ما یَأْمُرُکُمْ بِهِ ایمانُکُمْ اِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنینَ ) ( و نیز ) از شما پیمان گرفتیم و کوه طور را بالای سر شما برافراشتیم ( و به شما گفتیم ) این دستوراتی را که به شما داده ایم ،

________________________________________

۱- ۹۲ / بقره

محکم بگیرید و درست بشنوید ، شما گفتید: شنیدیم و مخالفت کردیم و دل های آن ها با محبّت گوساله بر اثر کفر ، آبیاری شد، بگو : چه فرمان بدی ایمان شما به شما می دهد ، اگر ایمان دارید ؟(۱)

آری شرک و دنیاپرستی که نمونه آن عشق به گوساله طلائی سامری بود در تار و پود قلب قوم بنی اسرائیل نفوذ کرد و در سراسر وجودشان ریشه دواند و به همین دلیل خدا را فراموش کردند شگفتا! این چگونه ایمانی است که هم با کشتن پیامبران خدا می سازد و هم گوساله پرستی را اجازه می دهد و هم میثاق های محکم الهی را به دست فراموشی می سپرد ؟!

جمله( قالُوا سَمِعْنا وَ عَصَیْنا ) (ما شنیدیم و معصیت کردیم) به این معنی نیست که آنها این سخن را به زبان جاری کردند ، بلکه ظاهرا منظور این است که

___________________________________

۱- ۹۳ / بقره

آنها با عمل خود این واقعیت را نشان دادند و این یک نوع کنایه زیبا است که در سخنان روزمره نیز دیده می شود

جمله( وَ اُشْرِبُوا فی قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ ) نیز کنایه جالبی را منعکس می کند که بیان گر حال قوم یهود است توضیح این که ؛ کلمه « اِشْراب » همان گونه که از « مفردات راغب » برمی آید ، دو معنی دارد ؛ اگر از باب( اَشْرَبْتُ الْبَعیرَ ) باشد ،

یعنی ریسمان را به گردن شتر بستم ، بنابراین معنی جمله بالا این می شود که ؛ ریسمانی محکم از علاقه و محبّت قلب آن ها را با گوساله ارتباط داده بود و اگر از ماده « اِشْراب » به معنی آبیاری کردن یا دیگری را آب دادن باشد و در این صورت کلمه « حُبّ » در تقدیر خواهد بود و معنی جمله ، روی هم رفته چنین است ؛ بنی اسرائیل قلوب خود را با محبت گوساله سامری آبیاری کردند این جزء عادات عرب است که هرگاه علاقه ای سخت و یا کینه زیادی نسبت به چیزی را بخواهند، برسانند، تعبیری همانند تعبیر بالا می آورند ضمنا از

تعبیر فوق نکته دیگری نیز استفاده می شود و آن این که نباید از این کارهای نادرست بنی اسرائیل تعجّب کرد ، زیرا اعمال محصول سرزمین قلب آن ها است که با آب شرک آبیاری شده و چنین سرزمینی که با چنان آبی ، آبیاری شود ،

محصولی جز خیانت و قتل پیامبران و گناه و ظلم نخواهد داشت. اهمیّت این موضوع وقتی روشن تر می شود که به زشتی قتل و کشتار انسان در آیین یهود که با اهمیّت خاصی از این موضوع سخن گفته ، توجّه گردد ، آیین یهود به قدری این جنایت را بد می دانست که بنابه نوشته « قاموس کتاب مقدس » ، صفحه ۶۸۷ ؛ « قتل عمد و قباحت آن به طوری در نزد اسرائیلیان اهمیّت داشت که به مرور ایام با بست نشستن در شهرهای بست و یا ملتجی شدن به اماکن مشرّفه سبب استخلاص و برائت ذمّه قاتل نمی شد ، بلکه در هر صورت وی را قصاص می نمودند ». این است معنی کشتن انسان ها از نظر تورات ، تا چه رسد به کشتن پیامبران خدا.

گاو

ذبح «گاو» به عنوان وسیله ای برای کشف جرم و امتحان بنی اسرائیل

( وَ اِذْ قالَ مُوسی لِقَوْمِهِ اِنَّ اللّهَ یَأْمُرُکُمْ اَنْ تَذْبَحُوا بَقَرَهً قالُوا اَتَتَّخِذُنا هُزُوا قالَ اَعُوذُ بِاللّهِ اَنْ اَکُونَ مِنَ الْجاهِلینَ )

( و به خاطر بیاورید ) هنگامی را که موسی به قوم خود گفت: خداوند به شما دستور می دهد مادّه گاوی را ذبح کنید ( و قطعه ای از بدن آن را به مقتولی که قاتل او شناخته نشده، بزنید ، تا زنده شود و قاتل خویش را معرّفی کند و غوغا خاموش گردد ) گفتند: آیا ما را مسخره می کنی ؟ ( موسی گفت : ) به خدا پناه می برم از این که از جاهلان باشم(۱)

___________________________________________

۱- ۶۷ / بقره

ماجرا چنین بود که یک نفر از بنی اسرائیل به طرز مرموزی کشته می شود ، در حالی که قاتل به هیچ وجه معلوم نیست .در میان قبایل و اسباط بنی اسرائیل نزاع درگرفته می شود ، هریک آن را به طایفه و افراد قبیله دیگر نسبت می دهد و خویش را تبرئه می کند ، داوری را برای فصل خصومت ، نزد موسی می برند و حلّ مشکل را از او خواستار می شوند و چون از طرق عادی، حلّ این قضیه ممکن نبود و از طرفی ادامه این کشمکش ، ممکن بود منجرّ به فتنه عظیمی در میان بنی اسرائیل گردد ، موسی با استمداد از لطف پروردگار از طریق اعجازآمیزی ، به حلّ این مشکل می پردازد.

بدین ترتیب که بعد از جریانات مفصلّی که در آیات ۶۷ تا ۷۴ سوره بقره به آن اشاره شده، با زدن قسمتی از گاو ذبح شده به بدن مقتول، وی زنده شده و قاتل خود را معرفی می کند.

شتر

اِبِلْ به معنای شتر است که جزء پستانداران می باشد و ۲ بار در قرآن ذکر شده است.(۱) دقّت در حالات این حیوان نشان می دهد که ویژگی های مختلفی دارد که آن را از سایرچهارپایان دیگرمتمایزمی سازد و باتوجّه به این ویژگی ها به خوبی روشن می شودکه چرا قرآن مخصوصا روی این موضوع هاتکیه کرده است از جمله: مقاومت بدنی، قدرت ذخیره سازی زیاد آب و غذا، برخورداری از دو پلک برای حفظ قدرت بینایی در مواقع طوفانی.(۲)

۱ - مقاومت شتر ، بی نظیر است مخصوصا در مقابل گرسنگی ، تحمّل بسیار دارد و در برابر تشنگی که از آن سخت تر است ، گاه تا ده روز یا بیشتر

___________________________________________

۱- ۱۴۴ / انعام و ۱۷ / غاشیه

۲- پیام قرآن ، جلد ۲ ، آیت اللّه مکارم شیرازی

مقاومت می کند و به همین دلیل بهترین مرکب برای پیمودن بیابان های خشک و سوزان است و از این رو شتر را (کشتی بیابان) نامیده اند چراکه او می تواند مواد غذایی و آب را برای مدّت زیادی در خود ذخیره کند و در مصرف آن نیز صرفه جویی نماید شترها با آن که درشت اندام و نیرومندند امّا بسیار مطیع و زود رام و تربیت پذیرند و عرب چادرنشین در سیر کردن شکم شتر هرگز دچار سختی و زحمت نمی شد زیرا این حیوانات بر تشنگی و گرسنگی بسیار صبورند و اگر به چَرا بروند از بیابان های مملوّ از علف های خوش طعم و بدطعم.گرفته تا گیاهانی که دیگر حیوانات از آنها روی برمی گردانند و انواع خارها ، شکم خود را سیر می کنند و هنگامی که به آبشخوری(۱) برسند با یک وعده رفع

___________________________________________

۱- محل و جایی که حیوانات از آنجا آب می خورند

عطش ، برای روزهای زیادی از آب بی نیاز خواهند بود فرماندهان عرب برای سیراب کردن لشکریان خویش از شترها استفاده می کردند ، به این نحو که شترها را به آبشخورها می رساندند و پس از سیراب کردنشان به طی مسافت های طولانی در صحرا می پرداختند و هر زمان که نیاز به آب یا غذا داشتند با نحرکردن(۱) آنها ودسترسی به آب ذخیره شده درشکمشان ازگوشتشان نیزاستفاده می کردند

۲ - علاوه بر نوع غذا ، عجیب تر اینکه در میان طوفان های پر گرد و غبار و مملوّ از شن که چشم و گوش انسان را کور و کر می کند ، می تواند به راه خود ادامه دهد ، شتر دارای دو پلک است و همین موضوع به او در

___________________________________________

۱- ذبح کردن یا کشتن

طوفان ها کمک می کند او می تواند گوش های خود را از گرد و شن مصون سازد شتر در شب های تاریک نیز به خوبی راه را پیدا می کند

۳ - چهارپایان مختلفند ، بعضی استفاده گوشتی دارند ، بعضی به موقع سواری مورد استفاده قرار می گیرند ، بعضی فقط از شیرشان استفاده می شود و برخی برای باربری و سواری ولی در شتر ، تمام این جهات ، جمع شده است و برای سواری ، باربری و تولید شیر و گوشت و پشم آن مورد استفاده قرار می گیرد

عجایب استثنایی شتر

۴ - از عجایب استثنایی این حیوان این است که برخلاف چهارپایان دیگر ، هنگامی که خوابیده است بر او بار می نهند ، یا سوار او می شوند و با یک حرکت از جا برمی خیزد و روی پای خود می ایستد ، در حالی که چنین قدرتی در چهارپایان دیگر نیست بعضی ها نوشته اند این به خاطر قدرت عجیبی است که در گردن دراز او نهفته شده که طبق قانون فیزیکی (اهرمها) که برای نخستین بار به وسیله (ارشمیدس) کشف شد عمل می کند ، می گویند : ارشمیدس می گفت : من اگر نقطه اتکائی در خارج از کره زمین پیدا کنم با یک اهرم بزرگ می توانم تمام این کره را از جا تکان دهم ! و در واقع همین است که گردن شتر با توجّه به نقطه اتکای آن که پاهای جلو می باشد حکم یک اهرم را پیدا می کند و با یک تکان سریع و محکم باری را که بر پشت او است سبک می سازد و به شتر اجازه می دهد که بتواند پاهای عقب را آزاد کرده و برخیزد !!

این ها و شگفتی ها و ویژگی های دیگر سبب شده که به عنوان آیتی از آیات بزرگ خدا روی آن تکیه شود، نه فقط به خاطر اینکه شتریکی از ارکان مهم زندگی اعراب بوده

چه کسی می تواند این همه شگفتی و برکات را در یک موجود بیافریند؟ و سپس آن را چنان رام سازد که اگر کودک خردسالی مهار یک قطار شتر را دردست گیرد می تواند آن را از جایی به جایی دیگر ببرد و آوازهای موزون

در شتر اثر می گذارد و او را به شور و نشاط و ذوق و حرکت وامی دارد.(۱)

اولین کسی که این شیوه را ابداع کرد «خالد بن ولید» بود که از صحرای شام می گذشت و این کار را تجربه کرد در قرآن : سوره نحل آیه ۶۶ و سوره غاشیه آیه ۱۶ و ۱۷ از شتر یاد شده است

_________________________________________

۱- پیام قرآن ، جلد ۲ ، آیت اللّه مکارم شیرازی

دسته بندی چهارگانه حیوانات در قرآن

قرآن کریم در یک دسته بندی کلی حیوانات را به اقسام زیر تقسیم کرده است

۱- ( مَنْ یَمْشی عَلی بَطْنِهِ ) : حیواناتی که بر شکم راه می روند (خزندگان) مانند : مارهای کوچک و بزرگ و .(۱)

۲ -( مَنْ یَمْشی عَلی رِجْلَیْنِ ) : آنان که بر روی دو پا راه می روند مانند انسان و پرندگان(۲)

۳- ( مَنْ یَمْشی عَلی اَرْبَعٍ ) : حیواناتی که روی چهار دست و پا راه می روند

مانند مهره داران که به عربی الفَقْریّات نامیده می شوند

۴ - علاوه بر این ها از دو حیوان آبزی مهم یعنی حوت(۳) (ماهی بزرگ) و

__________________________________________

۱- ۴۵ / نور

۲- ۴۵ / نور

۳- ۱۴۲ / صافّات

( سَمَک ) (۱) (ماهی معمولی) نیز یاد شده است

توضیحات دسته بندی حیوانات

بی مهرگان

این موجودات جدا عقب مانده اند و آبزی بوده و در آب های شیرین و شور یافت می شوند و بدنشان از دو لایه سلّولی تشکیل شده که عبارتند از : لایه خارجی و لایه داخلی بی مهرگان اقسامی دارند که عبارتند از :

مرجان ها

در قرآن از مرجان ها یاد شده است( یَخْرُجُ مِنْهُمَا الُّلؤْلُؤُ وَ الْمَرْجان ) : از آن دو لؤلؤ و مرجان خارج می شود».(۲)

________________________________________

۱- ۶۱ / کهف

۲- ۲۲ / رحمن

مرجان ها سنگ های قیمتی هستند که انسان از دریا استخراج می کند و فرآورده های مرجانی ، سنگ های قیمتی هستند.

با دقّت در صخره های مرجانی می توان دریافت که تا یک قرن قبل نباتاتی بوده اند و بقایای آنها و فسیل هایشان بر هم بعد از مرگ انباشته گردیده و صخره های مرجانی را به وجود آورده اند و قرآن از سنگ مرجان نام برده است

کار مرجان ها

بافت های خارجی حیوان ، که سفت و قوی است با مقدار زیادی از ذرات کربنات کلسیم سفت تر شده و در شکاف ها و منافذ این بافت ها ، اجزای نرم تر حیوان جمع می شود در هسته مرکزی آن ذرات مغزی شکل نسبتا سختی از کربنات کلسیم قرمز به هم آمده و سنگ مرجان که در جواهرسازی مورد استفاده است را تشکیل می دهد

نرم تنان

( کَاَمْثالِ اللُّؤْلُؤِ الْمَکْنُونِ ) همچون مروارید در صدف پنهان(۱)

لؤلؤیی که در قرآن از آن نام برده شده ، در حقیقت ماده ای است که محصول صدف های دو کفّه ای دُرّ ثمین(۲) ماده محافظت شده ای است که صدف ، آن را هنگام احساس ورود حیوانی کوچک و بیگانه به داخل پوشش خویش ، از ناحیه قدّامی پوشش صدف ترشح می کند این ترشحات که به آن (ماده لؤلؤیی) می گویند ، حیوان بیگانه را در محاصره خویش گرفته و آن را از باقی

__________________________________________

۱- ۲۳ / واقعه ، ۲۲ / رحمن ، ۱۴ / نحل

۲- مروارید گرانبها

جسم صدف ، جدا می کند

در دریای سرخ و خلیج سوئیس نوعی صدف مروارید وجود دارد که در دریای سفید و خلیج فارس نیز فراوان یافت می شود که در ژاپن آنرا به صورت مصنوعی در حوضچه های مخصوصی پرورش می دهد

چگونگی عمل تشکیل مروارید

هنگامی که حیوان کوچک بیگانه یا جسم ریز خارجی ، میان پوشش صدف و خود صدف قرار گیرد طبقه سلّول های چرب صدف ، شروع به ترشح مواد رقیق و کروی شکلی از ماده لؤلؤ می کند و این پوشش کروی ، جسم غریب را احاطه کرده و از هرگونه آسیبی بازمی دارد در قرآن ۳ بار نام لؤلؤ ذکر شده است(۱)

بندپایان

از مهم ترین خصوصیات این دسته از حیوانات این است که سر و دست و پایشان را قطعه ها و حلقه ها تشکیل می دهد و اصولاً جسمشان از به هم پیوستگی این حلقه ها تشکیل می شود و بدنشان از پوشش بسیار قوی به نام کایتین پوشیده شده که این ماده، مانع محکمی در مقابل نفوذ آب است

تعداد این دسته ۳ برابر تعداد حیوانات دیگر دسته هاست حیوانات این گروه به عنکبوتیان و حشرات تقسیم می شوند

______________________________________

۱- ۲۳ / واقعه ، ۲۲ / رحمن ، ۱۴ / نحل

حشرات

مهم ترین ویژگی حشرات این است که بدن آنها از سه بخش عمده : سر ، سینه، شکم تشکیل شده است حشرات بالغ دارای سه جفت پا و آنان که به نهایت رشد خود رسیده باشند دارای بالند و پرواز می کنند

تقسیم بندی هشتگانه حشرات در قرآن کریم

حشرات از نظر شکل و رفتار متفاوتند و قرآن کریم آن ها را به دسته های مختلفی به شرح زیر تقسیم می کند :

۱ - ملخ یا اَلْجَراد(۱) که به دسته راست بالان برمی گردد

۲ - شپش یا اَلْقُمَّل(۲) که به دسته شپش مکنده بازمی گردد

___________________________________________

۱- ۱۳۳ / اعراف ، ۷ / قمر

۲- ۱۳۳ / اعراف

۳ - موریانه یا( دابَّهُ الاَْرْض ) (۱) که به دسته شبیه بالان بازمی گردد

۴ - پروانه یا( اَلْفَراش ) (۲) که به دسته فلس بالان بازمی گردد

۵ - زنبور عسل یا( اَلنَّحْل ) (۳) که به دسته نازک بالان بازمی گردد

۶ - مورچه یا( اَلنَّمْل ) (۴) که به خود زنبور عسل بازمی گردد

۷ - مگس یا( اَلذُّباب ) (۵) که به دسته جفت بالان بازمی گردد

۸ - پشه یا( اَلبَغُوض ) (۶) که به دسته مگس بازمی گردد

_________________________________________

۱- ۱۴ / سبأ

۲- ۴ / قارعه

۳- ۶۸ / نمل

۴- ۱۸ / نمل

۵- ۷۳ / حج

۶- ۲۶ / بقره

۷ - عنکبوت

عنکبوت

( مَثَلُ الَّذینَ اتَّخَذوُا مِنْ دوُنِ اللّهِ اَوْلِیاءَ کَمَثَلِ الْعَنْکَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَیْتا وَ اِنَّ اَوْهَنَ الْبُیُوتِ لَبَیْتُ الْعَنْکَبُوتِ لَوْ کانُوایَعْلَمُونَ ) کسانی که غیر از خدا را اولیاء خود برگزیدند، همچون عنکبوتند که خانه ای برای خود انتخاب کرده و سست ترین خانه ها ، خانه عنکبوت است ، اگر می دانستند(۱)

عنکبوت حیوان معروفی است که در جاهای خشک خانه ها و روی نباتات و گیاهان زندگی می کند و از حیوانات کوچک تر مثل ، حشرات تغذیه می کند عنکبوت هارا می توان به چهار جفت پا و شکمی که درناحیه جلومتصل به گردن باریکی است ، شناخت

____________________________________________

۱- ۴۱ / عنکبوت

از عنکبوت در آیه ۴۱ سوره عنکبوت یاد شده است و این سوره به نام همین حیوان نام گذاری شده است و حکایت افرادی است که جز خدا به معبودهای باطل گرویده و مانند عنکبوت هستند و اگر خانه ای درست می کند فقط نام خدا را دارد و اثر و فایده یک خانه گرم و پراستقامت را ندارد

خانه عنکبوت از رشته های حریرشکلی که از شکم حیوان ترشح می شود ساخته می شود عنکبوت به دو منظور خانه می سازد : ۱ برای به دام انداختن حشرات و حیواناتی مانند خودش ۲ پیله سازی برای محافظت از تخم هایش

عجایب عنکبوت ها

نوعی از عنکبوت ساکن در اراضی کشاورزی ایتالیا در یک روز از روزهای آخر تابستان تارهایی تولید می کند به اندازه ای که تمام کره زمین را می توان با

آن احاطه کرد و اگر رشته های بافته شده را در طول ۱۰ روز در نظر بگیریم می توان زمین و ماه را به هم وصل کرد(۱)

خانه عنکبوت از نظر قرآن

قرآن کریم خانه عنکبوت را سست و ضعیف شمرده است،به این علت که:الفت خانوادگی عنکبوت ها کم است.جنس ماده عنکبوت پس از عمل همسر گزینی در یک تغییر موضع روانی شدید، به جنس نر حمله ور شده و او را از میان خواهد برد و در نتیجه نظام خانواده نیز ویران می شود و قرآن به همین سبب خانه عنکبوت را سست خوانده است

_____________________________________

۱- کتاب حواس اسرارآمیز حیوانات (۱ و ۲)، وتیوس دروشر، چاپ اول، ۵۸.

فواید عنکبوت ها

عنکبوت ها در زندگی انسان به طورکلّی حیوانات مفیدی هستند زیرادرطول حیاتشان هزاران حشره و کنه های مضر نباتات را شکار کرده و برای تغذیه مصرف می کنند در میان عنکبوتیان مفید تعداد کمی از آنها سمی بوده و سم آنها باعث مرگ انسان می شود

آیا عنکبوت آبی هم وجود دارد ؟

عنکبوت ها در هوا تنفس می کنند ، امّا یک نوع از آنها وجود دارد که در آب زندگی می کند او با شنا کردن در زیر آب و بافتن اتاق ابریشمی کوچکی در لابه لای گیاهان دریایی لانه درست می کند و سپس حباب هایی از هوا را برای پر کردن این اتاقک به پایین حمل می کند و در آنجا منتظر حشرات دریایی می شود

ملخ

حشره معروفی است که داستان های زیادی از زیان های شدیدش بر کشت و کشتکار و مزارع و حمله ملخ ها بر مزارع که آنها را بعد از حمله ، نابود می کنند و صاحبانشان را به فلاکت و بدبختی می اندازند و باعث قحطی می شوند شنیده شده است.

نام ملخ ۲ بار در قرآن آمده است(۱)

( فَاَرْسَلْنا عَلَیْهِمُ الطُّوفانَ وَ الْجَرادَ وَ الْقُمَّلَ وَ الضَّفادِعَ وَ الدَّمَ ایاتٍ مُفَصَّلاتٍ فَاسْتَکْبَرُوا وَکانُوا قَوْمامُجْرِمینَ ) سپس(بلاهارا پشت سرهم برآن ها نازل

____________________________________________

۱- محمدبیستونی، تفسیر جوان، جلد ۶، صفحه ۳۴۸ و ۳۴۹.

کردیم ) طوفان و ملخ و آفت گیاهی و قورباغه ها و خون را که نشانه هایی از هم جدابودند ، بر آن ها فرستادیم (ولی باز بیدار نشدند) و تکبر ورزیدند و جمعیت گنهکاری بودند(۱)

( خُشَّعا اَبْصارُهُمْ یَخْرُجُونَ مِنَ الاَْجْداثِ کَاَنَّهُمْ جَرادٌ مُنْتَشِرٌ ) آن ها از قبرها خارج می شوند در حالی که چشم هایشان از وحشت به زیر افتاده و ( بی هدف ) همچون ملخ های پراکنده به هرسو می دوند(۲)

____________________________________________

۱- ۱۳۳ / اعراف

۲- ۷ / قمر

آفرینش ملخ از زبان نهج البلاغه

اگر می خواهید به آفرینش و شگفتی های ملخ پی ببرید با دقّت بنگرید که خدا برای او دو چشم سرخ ، دو حدقه چونان ماه تابان آفرید و به او گوش پنهان و دهانی متناسب با اندامش بخشیده است(۱)

ملخ دارای حواس نیرومند است دو دندان پیشین دارد که گیاهان را می چیند و دو پای داس مانند که اشیاء را برمی دارد

کشاورزان برای مزارع خود از آنها می ترسند و آنها را نوعی

______________________________________

۱- خطبه ۱۸۵ ، صفحه ۲۱ ۲۲ ، ترجمه مرحوم دشتی

آفت بی رحم می دانند و قدرت دفع آنها را هنگامی که دسته جمعی حمله می کنند ، ندارند اگر چه همه متحّد شوند ، ملخ ها نیرومندانه وارد کشتزار می شوند و آنچه میل دارند می خورند و آنجا را ویران می سازند

در حالی که اندام ملخ از یک بندانگشت تا یک انگشت انسان بیشتر نیست(۱)

_________________________________________

۱- نهج البلاغه ، خطبه ۱۵۸ ، صفحه ۲۱ و ۲۲

شپش

( فَاَرْسَلْنا عَلَیْهِمُ الطُّوفانَ وَ الْجَرادَ وَ الْقُمَّلَ وَ الضَّفادِعَ وَ الدَّمَ ایاتٍ مُفَصَّلاتٍ فَاسْتَکْبَرُوا وَ کانُوا قَوْما مُجْرِمینَ ) سپس ( بلاها را پشت سرهم بر آن ها نازل کردیم ) طوفان و ملخ و شپش و قورباغه ها و خون را که نشانه هایی از هم جدا بودند ، بر آن ها فرستادیم ( ولی باز بیدار نشدند ) و تکبر ورزیدند و جمعیت گنهکاری بودند.(۱)

اَلْقُمَّل به معنی شپش مکنده و کنه و نوعی انگل است که در سر و بدن انسان باعث اذیّت او می شود و از مکیدن خون ، باعث خارش شدید و التهاب و ناراحتی های دیگر می شود دارای زندگی انگلی است و ناقل میکروب است و بیماری های واگیرداری مانند تب تیفوس و تب نوبه(۲) را باعث می گردد تب

___________________________________________

۱- ۱۳۳ / اعراف

۲- تب ناگهانی و یک دفعه

تیفوس ، تب شدیدی است که یک مرض عفونی از طریق شپش سرایت می کند و علائم ظاهری آن شبیه تیفوئید (حصبه) است و همراه با جوش های پوستی است این نوع تب ها ، در مناطق جنگی و زلزله زده به علامت عدم رعایت نظافت و بهداشت و آلودگی آب و غذا ، سلامتی همه انسان ها را به خطر می اندازد

اگر قومی به قُمّل گرفتار شوند معنایش ویرانی و نابودی است مخصوصا به هنگام حوادث طبیعی و در قرآن ابتلاء به این بلا ، را از جانب خداوند بر گمراهان بی دین برشمرده است(۱) نام قمّل در قرآن یکبار آمده است(۲)

________________________________________

۱- تفسیر جوان، محمد بیستونی ، قطع جیبی ، ۲۷ جلدی ، جلد ۶ ، صفحه ۳۴۸

۲- ۱۳۳ / اعراف

موریانه

موریانه

( فَلَمّا قَضَیْنا عَلَیْهِ الْمَوْتَ ما دَلَّهُمْ عَلی مَوْتِه اِلاّ دابَّهُ الاَْرْضِ تأْکُلُ مِنْسَاَتَهُ فَلَمّا خَرَّ تَبَیَّنَتِ الْجِنُّ اَنْ لَوْ کانُوا یَعْلَمُونَ الْغَیْبَ ما لَبِثُوا فِی الْعَذابِ الْمُهینِ ) (با این همه جلال و شکوه سلیمان) هنگامی که مرگ را بر او مقرر داشتیم، کسی آن هارا از مرگ وی آگاه نساخت، مگر جنبنده زمین (موریانه) که عصای او را می خورد (تا شکست و پیکرسلیمان فروافتاد) هنگامی که بر زمین افتاد، جنیان فهمیدند که اگر از غیب آگاه بودند در عذاب خوار کننده باقی نمی ماندند(۱)

( دابَّهُ الاَرْض ) به معنی موریانه است که جزء حشرات می باشد موریانه ها موجوداتی کوچک هستند که سر بسیار قوی دارند و موریانه سرباز دارای

____________________________________

۱- ۱۴ / سبأ

شاخک های انبرمانند است و این حیوان کاملاً کور می باشد و به جای چشم دو عدد شاخک حسی دارد که به صورت مروارید دانه هایی روی آن به هم پیوسته است و توسط آنها (شاخک ها) محل را جستجو می کند حدود ده سال زندگی می کند و تعداد تخم هایش در این مدّت به صدها میلیون می رسد موریانه ها پناهگاه هایی خیلی مستحکم می سازند

راز معماری موریانه ها

از بناهای موریانه ها ، معماران و بنّاها در شگرفند چون اگر انسان می خواست متناسب جثّه اش مانند آنها ساختمان بسازد لازم بود آسمان خراشی به ارتفاع کوه مِنْ بِلان بسازد.

ساختمانی که موریانه ها می سازند با روشی که مهندسین امروزه به کار می برند بسیار مشابه است و آنها قطعات ساختمانی خود را قرینه می سازند و با اینکه کور هستند چنان ساختمان خود را زیبا می سازند که دانشمندان را در برابر پدیده ای شگفت و لاینحل قرار داده و تاکنون دانش بشری نتوانسته است کوچک ترین توضیحی برای این معمّا پیدا کند و این نیز از عجایب خلقت است

موریانه و داستان سلیمان نبی

در قرآن در سوره سبأ آیه ۱۴ قصه موریانه نقل شده است یعنی همان حشره ای که از چوب تغذیه می کند و روزی می خورد و برای طایفه جِنّ مرگ حضرت سلیمان را کشف کرد حضرت سلیمان پس از مرگ خود همچنان با تکیه بر عصایش ایستاده بود و کسی از گروه جِنّیان نیز به مرگش پی نبردند چراکه کسی جرأت و جسارت نزدیک شدن به وی را نداشت تا حقیقت را دریابد

جِنّ با همه جنّیان از مرگ سلیمان نبی با خبر شدند تا آنکه این راز را دابَّه الاَرْض کشف کرد(۱) و در عین حال پیام مهمی را برای مردم در مورد ادعای جنیان افشاء کرد زیرا اگر جنّ و انس را یارای دسترسی به غیب بود حتما از مرگ سلیمان باخبر می شدند

پیام آیه شریفه این است که ارزش و اهمیّت مخلوقات را نباید به حجم و بزرگی آنها مرتبط نمود و به یاد داشته باشیم چه بسا موجودات ضعیف کوچک تری که دست به کارهای فوق العاده ای بزنند که جِن و انس از آن عاجزند

نام موریانه ۱۶ بار در قرآن ذکر شده است(۲)

_______________________________________

۱- ۱۳۳ / اعراف

۲- برای مثال ۱۴ / سبأ ، ۸۲ / نمل ، ۱۶۴ / بقره

شگفتی های دنیای موریانه ها

ملکه موریانه ها هر دو ثانیه یک تخم می گذارد ملکه به حدی بزرگ می شود که به صورت شکمبه ای بدشکل و بزرگ به طول ۱۰ سانتی متر درمی آید و به منزله ماشین بی حرکتی است که تخم می گذارد و شاه موجودی ذره بینی است که گهگاهی پدیدار می گردد خوراک ملکه را کارگران ، از بُزاق خود تهیّه می کنند

اگر موریانه ها گرسنه باشند از موریانه ای که کمی از آنها سیرتر است استفاده می کنند و از محتویات بزاقی او می گیرند و به این ترتیب هیچکدام گرسنه نمی مانند!!!

یکی دیگر از عجایب موریانه ها این است که ملکه فقط یک نوع تخم می گذارد ولی از یک نوع تخم ، موجودات بسیار متفاوتی مانند : سربازان ، کارگران و موریانه های مختلف که هم چشم دارند و هم بال به وجود می آیند

ملکه از راه پوستش شیره ای غلیظ ، بیرون می دهد که به سرعت توسط گارد مخصوص بین دیگران تقسیم می شود و این مادّه بسیار اسرارآمیز است !!...

تاکنون هیچ بیوشیمیستی نتوانسته بفهمد این مادّه از چه ترکیبی ساخته شده است و اثراتش چیست ؟!...

در بین موریانه ها علاوه بر کارگران و سربازان مأمورین غذا ، بنّاها ، جنگجویان و مأمورین پلیس نیز انجام وظیفه می کنند

کار مأمورین پلیس موریانه ها چیست ؟

این مأمورین پلیس ، بیماران و معلولین و تنبل ها را که نمی توانند

کار بکنند ، کشته و جسد آنها را در روی هم انباشته و برای روزهای قحطی نگهداری می کنند

جنگجویان نیز مانند مدارس جنگی ، برای جنگ تربیت می شوند و در آنجا دو به دومشغول جنگ تن به تن و تمرین و مبارزه هستندوجالب این است که این تمرینات بدون خونریزی و مجروح شدن طرفین خاتمه می پذیرد

شهر موریانه ها و همکاری در بین آنها چگونه است ؟

در شهر موریانه ها ، کارها به صورت گروهی انجام می شود مثلاً اگر باران شدیدی ببارد تعدادی از کارگران به داخل قلعه رفته و راهی را برای خروج آب باز می کنند گروهی بیرون قلعه رفته و به فاصله های مساوی دور سوراخ را می گیرند و دایره ای به قطر ۳۰ سانتی متر تشکیل می دهند ، آنگاه کارگران دیگر گلوله ای از خاک با خود بالا می آورند و با آن خمیری سیمانی درست می کنند و کارگران دیگر مشغول بُتن سازی می شوند و از دهانشان نوعی خمیر چوبِ نیمه هضم شده بیرون می آورند و با آب دهان گلوله خاک را به صورت مادّه ای متحدالشکل درمی آورند و با آن ستون هایی می سازند که بعد از اتمام با طاق هایی هلالی شکل آنها را به هم متّصل می کنند پس از آن سقف ساختمان را می سازند. این حیوانات کور در مدّت چند ساعت خانه ای زیبا و مقاوم در برابر حوادث طبیعی می سازند

مورچه

مورچه

اَلنَّمل به معنی مورچه است در قرآن سوره ای به این نام وجود دارد در آیات ۱۷ و ۱۸ سوره نمل از مورچه سخن به میان آمده است مورچه دارای زندگی دسته جمعی و اجتماعی است و در این گروه کار تقسیم می شود عده ای نگهبان هستند عده ای کارگرند مثلاً مورچه ای که وظیفه اش نگهبانی و مراقبت از لشکر خود می باشد سراسیمه برای کُل افراد زحمت می کشد و هرگز به فکر آن نیست که تنها خود را از خطر نجات دهد چون دارای حس هم نوعی است در زندگی مورچه ها عدّه ای کار تکثیر نسل ، گروهی جمع آوری غذا ، گروهی خدمات داخل لانه،دفاع و گشت و شناسایی و آگاهی ازخطر و کشف محل غذارابرعهده دارند.(۱)

_________________________________________

۱- تفسیرجوان، محمدبیستونی ، انتشارات دارالکتب الاسلامیه ، جلد ۱۵ ، صفحه ۲۷۱

زندگی مورچه ها از زبان نهج البلاغه

به مورچه ها و کوچکی جثه آنها بنگرید که چگونه لطافت خلقت او ، با چشم و اندیشه انسان درک نمی شود نگاه کنید چگونه روی زمین راه می رود و برای بدست آوردن روزی خود تلاش می کند دانه ها را به لانه خود منتقل می سازد و در جایگاه مخصوص نگه می دارد و در فصل گرما برای زمستان خود تلاش کرده و به هنگام درون رفتن ، بیرون آمدن را فراموش نمی کند مورچه دارای سر و دست و پا و چشم و دستگاه گوارش است و پیکره اش با استحکام است و خدا در آفرینش مورچه ظرافت خاصی به کار برده است.(۱)

داستان سلیمان و مورچه

حضرت سلیمان فرزند داود بود ، باد مسخّر سلیمان بود و بساط او را به

______________________________________

۱- نهج البلاغه خطبه ۱۸۵ ، ۱۱ و ۱۲، ترجمه مرحوم دشتی

هرجا که می خواست می برد خدا ، شیطان را تحت فرمان او قرار داد که خدمتگزار او باشد پرندگان را مطیع او ساخت و پرندگان با پر و بال بر او سایه می افکندند خدا سخن گفتن پرندگان را به سلیمان نبی آموخت و فهم و ذکاوت خارق العاده ای به او عطا کرد

( وَ حُشِرَ لِسُلَیْمنَ جُنُودُهُ مِنَ الْجِنِّ وَ الاِْنْسِ وَ الطَّیْرِ فَهُم یُوزَعُونَ ) لشکریان سلیمان از جن و انس و پرندگان نزد او جمع شدند آن قدر زیاد بودند که باید توقف کنند تا به هم ملحق شوند.(۱)

( حَتّی اِذا اَتَوْا عَلی وادِالنَّمْلِ قالَت نَمْلَهٌ یا اَیُّهَا النَّمْلُ ادْخُلُوا مَساکِنَکُم لا یَحْطِمَنَّکُم سُلَیْمنُ وَ جُنُودُهُ وَ هُم لا یَشْعُرُونَ ) تا به سرزمین مورچگان رسیدند ، مورچه ای گفت : ای مورچگان به لانه های خود بروید تا سلیمان و لشکرش

__________________________________________

۱- ۱۷ / نمل

شما را پایمال نکنند در حالی که نمی فهمند

نعمت هایی را که خدا به آنها داده کوچک شمرند و ناسپاسی می کنند خواستم آنها را از این خطر حفظ کنم سلیمان جواب مورچه را عاقلانه دید و ساکت شد و آنگاه مورچه پرسید ای سلیمان می دانی چرا بساط تو بر روی باد حرکت می کند؟ چرا از میان تمام قدرت ها باد مأمور حمل و نقل بساط تو شده است گفت : نمی دانم ! مورچه گفت : برای آن است که به تو اعلام کند این بساط و سلطنت تو دوام و بقائی ندارد و بر روی باد است و به این دنیا دل نبندید(۱)

پیام رسانی مورچه ها چگونه است ؟

هنگامی که دو مورچه به هم نزدیک می شوند شاخک های خود را به اطراف می جنبانند و یا هر کدام از آنها شاخک های خود را به شاخک دیگری می ساید این شاخک های خبرگیر ، از تعداد زیادی پرز و سلّول های حسی تشکیل شده است و

________________________________________

۱- پیام قرآن ، آیت اللّه مکارم شیرازی، جلد ۲

با این کار خبرها را رد و بدل می کنند

اگر مورچه ای مکانی از غذا را جستجو کند با رقص و اشارات خاص به مورچه های دیگر این خبر را می فهماند گاهی مورچه ها روی دو پای عقب خود می ایستند یا چند پا به جلو و عقب گذاشته و اجزای دهان را تکان می دهند یا سر را بالا گرفته که هرکدام خبری را به همراه دارد مثلاً روی دو پا ایستادن مورچه و نشان دادن شکم خود به معنای «مراقب باشید» است

جلو و عقب رفتن هم زمان او یا بستن و باز کردن دهانش یعنی «تو کیستی؟» بالا بردن سر و قرار دادن آن در زاویه ۹۰ درجه به معنای «به من غذا بده» است

پس خبر رسانی در هر گروه از حیوانات خاصِّ خودِ آنهاست.(۱)

_________________________________________

۱ - هزارویک پرسش درباره حیوانات،ترجمه رضوان دزفولی،چاپ هشتم،سال۸۲، نشرافق.

پروانه

پروانه

اَلْفَراش به معنی پروانه است جمع آن الفَراشَه می باشد نام فراش در قرآن یکبار در سوره قارعه آیه ۴ آمده است :( یَوْمَ یَکوُنُ النّاسُ کَالْفَراشِ الْمَبْثوُثِ ) روزی که مردم مانند پروانه های پراکنده به هر سو می دوند»

در این آیه خداوند انسان ها را به پروانه های پراکنده مثال زده و این اشاره ای است به روز قیامت همان روزی که همگان در پیشگاه خدا ، حاضر می شوند و آن گاه آنان را به پروانه هایی تشبیه می کند که در فوج های کثیر در باغ ها پرواز می کنند و در اطراف آن منتشر می شوند و با یکدیگر برخورد کرده و بر روی هم درمی غلتند و حالِ روز مردم در قیامت نیز چنین است و هرکس گرفتار کار خویش می باشد و به دیگری کم ترین توجهی ندارد و بی هدف و مقصدی خاص در رفت و آمدند و ساعت حسابشان را انتظار می کشند ، چنان که حالت پروانگان پراکنده در باغ ها چنین است

راز لکه هایی که روی بال پروانه هاست

بعضی از پروانه ها ، نقطه های گرد بزرگی روی بالهایشان دارند که شبیه چشم است

این نقاط به پروانه ها کمک می کند تا طعمه جانوران دیگر نشوند وقتی پرنده ای به این حشرات حمله می کند ، پروانه ها بالهایشان را باز

می کنند و به پرواز درمی آیند، این عمل باعث نمایان شدن چشم های بال حشره و سردرگمی پرنده مهاجر می گردد و حیوان مهاجم فکر می کند به حیوان بزرگی حمله کرده و از عمل خود صرف نظر کرده و پروانه موفّق به فرار می شود

چرخه زندگی پروانه

کِرم یک پروانه جوان است که تازه سر از تخم بیرون آورده است و عمر خود را صرف خوردن و رشد کردن می کند تا برای تبدیل به شکل بالغ خود یعنی پروانه آماده شود

ابتدا پوسته ای سخت دور بدن او شکل می گیرد که در این حالت آن را شفیره می خوانند در داخل پوسته پروانه رشد می کند

این تحوّل به علّت وجود ماده ای به نام «هورمون» در بدن اوست

بعد از چند روز یا چند هفته ، پوسته شکافت برمی دارد و پروانه خارج می شود

ابتدا بال های پروانه بسیار کوچک است اما بعد از مدتی پهن می شود و اندکی بعد پروانه می تواند پرواز کند(۱)

________________________________________

۱- هزار و یک پرسش درباره حیوانات، ترجمه رضوان دزفولی، چاپ هشتم، سال۸۲، نشرافق.


3

4

5

6

7