دنیای حیوانات از دیدگاه قرآن و حدیث

دنیای حیوانات از دیدگاه قرآن و حدیث0%

دنیای حیوانات از دیدگاه قرآن و حدیث نویسنده:
گروه: کتابخانه قرآن کریم

دنیای حیوانات از دیدگاه قرآن و حدیث

این کتاب در موسسه الحسنین علیهما السلام تصحیح و مقابله شده است.

نویسنده: دکتر محمد بیستونی
گروه: مشاهدات: 12493
دانلود: 2231

توضیحات:

دنیای حیوانات از دیدگاه قرآن و حدیث
جستجو درون كتاب
  • شروع
  • قبلی
  • 161 /
  • بعدی
  • پایان
  •  
  • دانلود HTML
  • دانلود Word
  • دانلود PDF
  • مشاهدات: 12493 / دانلود: 2231
اندازه اندازه اندازه
دنیای حیوانات از دیدگاه قرآن و حدیث

دنیای حیوانات از دیدگاه قرآن و حدیث

نویسنده:
فارسی

این کتاب در موسسه الحسنین علیهما السلام تصحیح و مقابله شده است.

اَبابیل

ابابیل نوعی پرنده است که در قرآن در سوره فیل آیه ۳ نام آن در جریان حمله فیل سواران حبشی به مکه مکرمه و بازگشت (ابرهه) رهبر شکست خورده و دلیل آن که سپاهیانش به بدترین صورت ممکن نابود شدند، ذکر شده است

داستان اصحاب فیل

« ذونواس » پادشاه یمن ، مسیحیان نجران را که در نزدیکی آن سرزمین می زیستند ، تحت شکنجه شدید قرار داد ، تا از آیین مسیحیت بازگردند بعد از این جنایت بزرگ مردی به نام « دوس » از میان آنها جان سالم به دربرد و خود را به « قیصر روم » که بر آیین مسیح بود رسانید و ماجرا را برای او شرح داد از آنجا که فاصله میان « روم » و « یمن » زیاد بود ، « قیصر » نامه ای به « نجاشی » سلطان حبشه نوشت ، تا انتقام نصارای نجران را از « ذونواس » بگیرد و نامه را با همان شخص برای نجاشی فرستاد نجاشی سپاهی عظیم بالغ بر هفتادهزار نفر به فرماندهی شخصی به نام « اریاط » روانه یمن کرد ( ابرهه نیز از فرماندهان این سپاه بود ) « ذونواس » شکست خورد و « اریاط » حکمران یمن شد، بعد از مدتی ابرهه بر ضد او قیام کرد و او را از بین برد وبرجای او نشست خبر این ماجرا به نجاشی رسید او تصمیم گرفت ابرهه را سرکوب کند ابرهه برای نجات خود موهای سر را تراشید و با مقداری از خاک یمن به نشانه تسلیم کامل نزد نجاشی فرستاد و اعلام وفاداری کرد نجاشی وقتی چنین دید، او را بخشید و در پُست خود ابقاء نمود در این هنگام ابرهه برای اثبات خوش خدمتی کلیسای بسیارزیبا ومهمی برپاکرد که مانند آن درآن زمان در کره زمین وجود نداشت و به دنبال آن تصمیم گرفت مردم شبه جزیره عربستان را به جای کعبه به سوی آن فراخواند و تصمیم گرفت آنجا را کانون حج عرب سازد و مرکزیت مهم مکه را به آنجا منتقل کند به همین منظور مبلغان بسیاری به اطراف و در میان قبایل عرب و سرزمین های حجاز فرستاد اعراب که سخت به مکه و کعبه علاقه داشتند و آن را از آثار بزرگ ابراهیم خلیل می دانستند ، احساس خطر کردند طبق بعضی روایات گروهی آمدند و مخفیانه کلیسا را آتش زدند و طبق نقل دیگری بعضی آن را مخفیانه آلوده و ملوَّث ساختند و به این ترتیب دربرابر این دعوت بزرگ ، عکس العمل شدید نشان دادند و معبد ابرهه را بی اعتبار کردند ابرهه سخت خشمگین شد و تصمیم گرفت خانه کعبه را به کلی ویران سازد تا هم انتقام گرفته باشد و هم عرب را متوجه معبد جدید کند

با لشکر عظیمی که بعضی از سوارانش از فیل استفاده می کردند ، عازم مکه شد. هنگامی که نزدیک مکه رسید ، کسانی را فرستاد تا شتران و اموال اهل مکه را به غارت برند و در این میان دویست شتر از عبدالمطلب غارت شد ابرهه کسی را به داخل مکه فرستاد و به او گفت بزرگ مکه را پیدا کند و به او بگوید : ابرهه پادشاه یمن می گوید : من برای جنگ نیامده ام ، تنها برای این آمده ام که این خانه کعبه را ویران کنم ، اگر شما دست به جنگ نبرید ، نیازی به ریختن خونتان ندارم

فرستاده ابرهه وارد مکه شد و از رییس و شریف مکه جستجوکرد،همه عبدالمطلب را به او نشان دادند، ماجرا را نزد عبدالمطلب بازگو کرد، عبدالمطلب نیز گفت : ما توانایی جنگ با شما را نداریم و اما خانه کعبه را خداوند خودش حفظ می کند

فرستاده ابرهه به عبدالمطلب گفت : باید با من نزد او بیایی ، هنگامی که عبدالمطلب وارد بر ابرهه شد ، او سخت تحت تأثیر قامت بلند و قیافه جذاب و ابهت فوق العاده عبدالمطلب قرارگرفت ، تا آنجا که ابرهه برای احترام او از جا برخاست و روی زمین نشست و عبدالمطلب را درکنار دست خود جای داد ، زیرا نمی خواست او را روی تخت در کنار خود بنشاند ، سپس به مترجمش گفت : از او بپرس حاجت تو چیست ؟ مترجم گفت : او می گوید : دویست شتر از من را به غارت برده اند ، دستور دهید اموالم را بازگردانند

ابرهه سخت از این تقاضا متعجب شد و به مترجمش گفت : به او بگو هنگامی که تو را دیدم ، عظمتی از تو در دلم جای گرفت، اما این سخن را که گفتی،

درنظرم کوچک شدی تو درباره دویست شترت سخن می گویی ، اما درباره کعبه که دین تو و اجداد تو است و من برای ویرانیش آمده ام ، مطلقا سخن نمی گویی ؟ عبدالمطلب گفت : « اَنَا رَبُّ الاِْبِلِ وَ اَنَّ لِلْبَیْتِ رَبّا سَیَمْنَعُهُ» من صاحب شترانم و این خانه صاحبی دارد که از آن دفاع می کند ». ( این سخن ابرهه را تکان داد و در فکر فرو رفت )

عبدالمطلب به مکه آمد و به مردم اطلاع داد که به کوه های اطراف پناهنده شوند و خودش با جمعی کنار خانه کعبه آمد تا دعا کند و یاری طلبد ، دست در حلقه در خانه کعبه کرد و اشعار معروفش را خواند : « خداوندا ! هر کس از خانواده خویش دفاع می کند ، تو نیز از ساکنان حرم امنت دفاع کن و امروز ساکنان این حرم را بر آل صلیب و عبادت کنندگانش یاری فرما » سپس

عبدالمطلب به یکی از دره های اطراف مکه آمد و در آنجا با جمعی از قریش پناه گرفت و به یکی از فرزندانش دستور داد بالای کوه ابوقبیس برود و ببیند چه خبر می شود

فرزندش به سرعت نزد پدر آمد و گفت : پدر ! ابری سیاه از ناحیه دریا ( دریای احمر ) به چشم می خورد که به سوی سرزمین ما می آید ، عبدالمطلب خرسند شد ، صدا زد : « ای جمعیت قریش ! به منزل های خود بازگردید که نصرت الهی به سراغ شما آمد » این از یکسو از سوی دیگر ابرهه سوار بر فیل معروفش که « محمود » نام داشت ، با لشکر انبوهش برای درهم کوبیدن کعبه از کوه های اطراف سرازیر مکه شد ، ولی هرچه بر فیل خود فشار می آورد ، پیش نمی رفت ، اما وقتی که سر او را به سوی یمن بازمی گرداندند ، به سرعت حرکت می کرد ، ابرهه از این ماجرا سخت متعجب شد و در حیرت فرو رفت در این هنگام پرندگانی از سوی دریا فرارسیدند ، همانند پرستوها و هریک از آنها سه عدد سنگریزه با خود همراه داشت ؛ یکی به منقار و دو تا در پنجه ها ، تقریبا به اندازه نخود

این سنگریزه ها رابر سر لشکریان ابرهه فروریختند و به هرکدام از آنها که اصابت می کرد ، هلاک می شد و بعضی گفته اند : سنگریزه ها به هر جای بدن آنها می افتاد ، سوراخ می کرد و از طرف مقابل خارج می شد

دراین هنگام وحشت عجیبی برتمام لشکر ابرهه سایه افکند، آنها که زنده مانده بودند ، پا به فرار گذاشتند و راه یمن را سؤال می کردند که بازگردند ، ولی

پیوسته در وسط جاده مانند برگ خزان روی زمین می ریختند

خود ابرهه نیزمورداصابت سنگی واقع شد و مجروح گشت و او را به «صنعا»

( پایتخت یمن ) بازگرداندند و در آنجا چشم از دنیا پوشید بعضی گفته اند اولین بار که بیماری حصبه و آبله در سرزمین عرب دیده شد ، آن سال بود

تعداد فیل هایی را که ابرهه با خود آورده بود ، بعضی همان فیل « محمود » و بعضی هشت فیل و بعضی ده و بعضی دوازده نوشته اند و در همین سال مطابق مشهور پیغمبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله تولد یافت و جهان به نور وجودش روشن شد و لذا جمعی معتقدند که : میان این دو ، رابطه ای وجود داشته است. به هرحال اهمیت این حادثه بزرگ به حدی بود که آن سال را « عام الفیل » ( سال فیل ) نامیدند و مبدأ تاریخ عرب شد(۱)

__________________________________________

۱- محمدبیستونی، تفسیرجوان ، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، جلد ۲۷ ، صفحه ۲۲۰

میمون (بوزینه ، شامپانزه)

اَلْقِرَدَه به معنی میمون و بوزینه است و نام میمون ۳ بار در قرآن آمده است. (۶۵ / بقره) (۶۰ / مائده) (۱۶۶ / اعراف)

قِرَدَه در قرآن به منظور تحقیر کسانی به کار رفته است که از راه درست و راست منحرف شده اند و خدا نیز بر آنان غضب کرده بوزینگانی که نام آنها در قرآن یاد شده است همان حیواناتی هستند که نزد پرورش دهندگان میمون و میمون بازها و دوره گردها برای رقص و تقلید و شادکردن دیگران و عطاخواستن و تملّق و مورد استفاده قرار می گیرند در قرآن دو صفت قِرَدَه(۱) و خنازیر(۲)

با هم مقارن شده است و برای کافران و منکران ذکر شده است

۱ - میمون

۲ - خوکان

میمون بیشترین شباهت رابه انسان داردوبهترازدیگران کارهای اوراتقلید می کند و گوریل را نیز شامل می شود

زندگی گروهی میمون ها

میمون ها دارای زندگی اجتماعی هستند و نیازهای خود را به طریق گوناگونی برطرف می سازند حرکات بدن و حالات چهره هرکدام مفهوم خاصی را دربرمی گیرد

زبان ارتباطی میمون ها

حالات گوناگون میمون ها ، احساسات درونی آنها را بیان می کند مثلاً چهره خندان و متعجّب و معترض و صداهای گوناگونی تولید می کنند که پیام های ارسالی خود را کامل می کنند

میمون ها برای اِبراز دوستی با یکدیگر دستشان را به سوی طرف مقابل دراز کرده یا او را در آغوش می گیرند

خوردن گوشت چه حیواناتی حرام است ؟

خوردن گوشت خوک و سگ و حیواناتی که به هنگام ذبح به غیر نام خدا ذبح شوند حرام است و باید هنگام ذبح شرایط اسلامی رعایت شود تا خوردن گوشت آن حیوان نیز حلال شود

آیا خوردن حیوان خفه شده حلال است ؟

مُنْخَنِقَه حیوانی است که با فشار خفه اش کرده باشند و یا حیوانی که با ریسمان صیاد خفه شود و خوردن این گونه حیوانات را که خفه کرده اند حرام است

اَلْمَوْقُوذَه

موقوذه به معنی حیوانی است که به ضرب چوب یا ابزاری دیگر بمیرد خوردن گوشت این حیوان نیز حرام است

اَلْمُتَرَدِّیَه

متردّیه حیوانی است که از کوه یا جای بلندی سقوط کند و یا در چاه بیفتد و بمیرد و خوردن گوشت آن حرام است ولی اگر حیوانی از جای بلندی بیفتد و نمیرد و قبل از آن با شرایط ذبح اسلامی او را سر ببرند آن وقت حلال می شود.

اَلنَّطیحَه

نطیحه حیوانی است که به ضرب شاخ حیوان دیگری بمیرد گوشت این حیوان حرام است

اَلسَّبُع

حیوانی که به وسیله حیوان درنده و شکاری ، شکار شود و بمیرد آن حیوان نیز حرام است

گوشت مَیْتَه

خوردن گوشت حیواناتی که در اثر دلایل مختلفی بمیرند حرام است و نمی توان آن حیوان را خورد مثلاً اگر گوسفندی در اثر مریضی بمیرد ، نمی توان گوشت آن حیوان را خورد و حرام است

نمازخواندن برپوستِ حیوانات حرام گوشت

نماز خواندن بر پوستِ حیواناتِ حرام گوشت باطل است و نمی توان بر پوست و موی این حیوانات نماز گذارد

چهارپایان و منافع آنها

( وَ اللّهُ جَعَلَ لَکُم مِن بُیُوتِکُم سَکَنا وَ جَعَلَ لَکُم مِن جُلُودِ الاَْنْعامِ بُیُوتا تَسْتَخِفُّونَها یَوْمَ ظَعْنِکُم وَ یَوْمَ اِقامَتِکُم وَ مِنْ اَصْوافِها وَ اَوْبارِها وَ اَشْعارِها اَثاثا وَ مَتاعا اِلی حینٍ ) و خدا برای شمااز خانه هایتان محل سکونت ( و آرامش ) قرار داد و از پوست چهارپایان نیز برای شما خانه هایی قرارداد که برای کوچ کردن و روز اقامتتان به آسانی می توانید آن ها را جابه جا کنید و از پشم و کرک و موی آن ها اثاث و متاع ( وسایل مختلف زندگی ) تا زمان معینی قرارداد(۱)

در آیه فوق در رابطه با استفاده و فواید گوناگون از چهارپایان سخن گفته است مثلاً کلمه شَعر که جمع آن اشعار می شود ، آمده و به موی حیواناتی گفته می شود که کاملاً خشن است مانند موی بُز کلمه صوف که جمع آن اصواف می باشد به پشم اطلاق می شود وَبَر که جمع آن اوبار است به کُرک گویند و ساختمان موها با هم مقایسه شده است و موارد استفاده مثلاً یکی برای فرش دیگری برای لباس و یکی برای خیمه و کلمه اثاث که جمع اَثّ می باشد به وسایل خانه اطلاق می شود متاع نیز هرگونه چیزی است که انسان از آن بهره گیرد و

__________________________________________

۱- ۸۱ / نحل

همه این ها از فواید چهارپایان می باشد(۱)

آیا حیوانات وحشی دارای عاطفه هستند ؟

سگ های درّنده و خطرناک نسبت به صاحبان خود و فرزندان کوچک آنان مانند یک خدمتگزار مهربان رفتار می کنند سگ دارای وفای زیادی است و این رفتار را نمی توان جزء غریزه حیوان گذاشت ، چون غریزه معمولاً سرچشمه کارهای یکنواخت و مستمر است ولی اعمال خاصّی که در شرایط خاصی به وقوع می پیوندند عکس العملی است که به فهم و شعور شبیه تر است تا به غریزه مانند پیدا کردن راه منزل توسط چهارپایان در روستا و پیدا کردن محل زندگی خود حتی در شب و شناخت صاحب خود و . امروزه حیواناتی مانند

_________________________________________

۱- آیات الاحکام ، جلد ۲ ، نوشته میرخانی

سگ برای مقاصد خاصی تربیت می شوند مانند گرفتن جنایتکاران ، کشف مواد مخدّر و اجساد و یافتن اشیاء مخفی شده و مواد جاسازی شده و .

اگر سگی به شخصی اُنس پیدا کند همواره در کنار او می ماند و به او کمک می کند و اگر اتّفاقی برای شخص بیفتد ، سگ برای کمک رساندن به او اقدام می کند و در اثر مرگ صاحبش زوزه ای غمگین می کشد پس حیوانات دارای عاطفه هستند

آیا حیوانات هم رستاخیز دارند ؟

( وَ اِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَتْ ) و در آن هنگام که وحوش جمع شوند.(۱)

همان حیواناتی که در حال عادی از هم دور بودند و از یکدیگر

_________________________________________

۱- ۵ / تکویر

می ترسیدند و فرار می کردند، ولی شدت وحشت حوادث هولناک آستانه قیامت آن چنان است که این ها را گرد هم جمع می کند و همه چیز را فراموش می کنند، گویی می خواهند با این اجتماعشان از شدت ترس و وحشت خود بکاهند و به تعبیر دیگر : وقتی آن صحنه های هولناک خصایص ویژه حیوانات وحشی را از آن ها می گیرد ، با انسان ها چه می کند ؟

بسیاری از مفسّران معتقدند که آیه فوق اشاره به « حشر حیوانات وحشی » در دادگاه قیامت است که آن ها نیز در عالم خود و در حدود آگاهی خویش مسؤولیت هایی دارند و اگر ظلم و ستمی به یکدیگر کرده باشند ، در آن جا از آن ها قصاص می شود و این آیه را شبیه آیه ۳۸ سوره انعام می دانند که می گوید:( وَ ما مِنْ دابَّهٍ فِی الاَْرْضِ وَ لا طائِرٍ یَطیرُ بِجَناحَیْهِ اِلاّ اُمَمٌ اَمْثالُکُمْ ما فَرَّطْنا فِی الْکِتابِ مِنْ شَیْ ءٍ ثُمَّ ِالی رَبِّهِمْ یُحْشَروُنَ ) هیچ جنبنده ای در زمین و هیچ پرنده ای که باد و بال خود پرواز می کند ، وجود ندارد مگر این که امت هایی همانند شما هستند ،

ما چیزی را در این کتاب فروگذار نکردیم ، سپس همگی به سوی پروردگارشان جمع و محشور می شوند » شک نیست که نخستین شرط حساب و جزا ، مسأله "عقل و شعور" و به دنبال آن "تکلیف و مسؤولیت" است، طرفداران این عقیده می گویند : مدارکی در دست است که نشان می دهد حیوانات نیز به اندازه خود دارای درک و فهمند ، از جمله : زندگی بسیاری از حیوانات آمیخته با نظام جالب و شگفت انگیزی است که روشنگر سطح عالی فهم و شعور آن ها است کیست که درباره مورچگان و زنبور عسل و تمدن عجیب آن ها و نظام شگفت انگیز لانه و کندو ، سخنانی نشنیده باشد و بر درک و شعور تحسین آمیز آن ها آفرین نگفته باشد ؟ گرچه بعضی میل دارند همه این ها را یک نوع الهام غریزی بدانند ، اما هیچ دلیلی بر این موضوع در دست نیست که اعمال آن ها به صورت ناآگاه ( غریزه بدون عقل ) انجام می شود علاقه ای که بسیاری از حیوانات تدریجا به صاحب خود پیدا می کنند ، شاهد دیگری برای این موضوع است ، بسیاری از سگ های درنده و خطرناک نسبت به صاحبان خود و حتی فرزندان کوچک آنان مانند یک خدمتگزار مهربان رفتار می کنند داستان های زیادی از وفای حیوانات و این که آن ها چگونه خدمات انسانی را جبران می کنند ، در کتاب ها و در میان مردم شایع است که همه آن ها را نمی توان افسانه دانست و مسلم است آن ها را به آسانی نمی توان ناشی از غریزه دانست ، زیرا غریزه معمولاً سرچشمه کارهای یکنواخت و مستمر است ، اما اعمالی که در شرایط خاصی که قابل پیش بینی نبوده به عنوان عکس العمل انجام می گیرد ، به فهم و شعور شبیه تر است تا به غریزه امروزه بسیاری از حیوانات را برای مقاصد قابل توجهی تربیت می کنند ،

سگ های پلیس برای گرفتن جنایتکاران ، کبوترها برای رساندن نامه ها و بعضی از حیوانات برای خرید جنس از مغازه ها و حیوانات شکاری برای شکار کردن ، آموزش می بینند و وظایف سنگین خود را با دقت عجیبی انجام می دهند ، امروزه حتی برای بعضی از حیوانات رسما مدرسه افتتاح کرده اند از همه این ها گذشته ، در آیات متعددی از قرآن ، مطالبی دیده می شود که دلیل قابل ملاحظه ای برای فهم و شعور بعضی از حیوانات محسوب می شود ، داستان فرار کردن مورچگان از برابر لشکر سلیمان و داستان آمدن هُدهُد به منطقه «سبا و یمن» و آوردن خبرهای هیجان انگیز برای سلیمان شاهد این مدعاست. احادیث متعددی نیز در زمینه رستاخیز حیوانات دیده می شود ، از جمله ؛ از ابوذر نقل شده که می گوید : ما خدمت پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله بودیم که در پیش روی ما دو بُز به یکدیگر شاخ زدند ،

پیغمبرصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود : « می دانید چرا این ها به یکدیگر شاخ زدند » ؟ حاضران عرض کردند: «نه»، پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود : «ولی خدا می داند چرا و به زودی در میان آن ها داوری خواهد کرد».(۱) و در روایتی از طرق اهل تسنن از پیامبر نقل شده که در تفسیر این آیه فرمود :( اِنَّ اللّهَ یَحْشُرُ هذِهِ الاُْمَمَ یَوْمَ الْقِیامَهِ وَ یَقْتَصُّ مِنْ بَعْضِها لِبَعْضِ حَتّی یَقْتَصُّ لِلْجَماءِ مِنَ الْقَرْناءِ ) خداوند تمام این جنبندگان را روز قیامت برمی انگیزاند و قصاص بعضی را از بعضی می گیرد، حتی قصاص حیوانی که شاخ نداشته و دیگری بی جهت به او شاخ زده است ، از او خواهد گرفت »(۲)

آیااگر حیوانات رستاخیزدارند، تکلیف هم دارند؟

سؤال مهمی که در این جا پیش می آید و تا آن حل نشود ، تفسیر آیه فوق روشن نخواهد شد این است که « آیا می توانیم قبول کنیم که حیوانات تکالیفی

____________________________________________

۱- « مجمع البیان » ، جلد ۴ ، صفحه ۲۹۸

۲- « تفسیر المنار » ، ذیل ۳۸ / انعام

دارند با این که یکی از شرایط مسلم تکلیف عقل است و به همین جهت کودک و یا شخص دیوانه از دایره تکلیف بیرون است ؟ آیا حیوانات دارای چنان عقلی هستند که مورد تکلیف واقع شوند ؟ و آیا می توان باور کرد که یک حیوان بیش از یک کودک نابالغ و حتی بیش از دیوانگان درک داشته باشد ؟ و اگر قبول کنیم که آن ها چنان عقل و درکی ندارند ، چگونه ممکن است تکلیف متوجه آن ها شود » ؟ در پاسخ این سؤال باید گفت که : تکلیف مراحلی دارد و هر مرحله ادراک و عقلی متناسب خود می خواهد ، تکالیف فراوانی که در قوانین اسلامی برای یک انسان وجود دارد ، به قدری است که بدون داشتن یک سطح عالی از عقل و درک ، انجام آن ها ممکن نیست و ما هرگز نمی توانیم چنان تکالیفی را برای حیوانات بپذیریم ، زیرا شرط آن ، در آن ها حاصل نیست ، اما مرحله ساده و پایین تری از تکلیف تصور می شود که مختصر فهم و شعور برای آن کافی است ، ما نمی توانیم چنان فهم و شعور و چنان تکالیفی را به طور کلی درباره حیوانات انکار کنیم حتی درباره کودکان و دیوانگانی که پاره ای از مسائل را می فهمند ، انکار همه تکالیف مشکل است مثلاً اگر نوجوانان ۱۴ ساله که به حد بلوغ نرسیده ولی کاملاً مطالب را خوانده و فهمیده اند در نظر بگیریم ، اگر آن ها عمدا مرتکب قتل نفس شوند ، در حالی که تمام زیان های این عمل را می دانند ، آیا می توان گفت هیچ گناهی از آن ها سرنزده است ؟ قوانین کیفری دنیا نیز افراد غیربالغ را در برابر پاره ای از گناهان مجازات می کند ، اگرچه مجازات های آن ها مسلما خفیف تر است بنابراین بلوغ و عقل کامل ، شرط تکلیف در مرحله عالی و کامل است، در مراحل پایین تر یعنی در مورد پاره ای از گناهانی که قُبح و زشتی آن برای افراد پایین تر نیز کاملاً قابل درک است ، بلوغ و عقل کامل را نمی توان شرط دانست باتوجه به تفاوت مراتب تکلیف و تفاوت مراتب عقل ، اشکال بالا در مورد حیوانات نیز حل می شود .در روایات اسلامی درباره رستاخیز حیوانات صحبت شده است از جمله از ابوذر نقل شده که ما خدمت پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله بودیم که در پیش روی ما دو بُز به یکدیگر شاخ می زدند و پیغمبرصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود : می دانید چرا این ها به یکدیگر شاخ می زدند ؟ حاضران عرض کردند : نه

پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود : ولی خدا می داند و به زودی در میان آنها داوری خواهد کرد(۱) و در روایاتی از اهل تسنن از پیامبر نقل شده که فرمود:

( اِنَّ اللّهَ یَحْشُرُ هذِهِ الاُْمَمَ یَوْمَ الْقِیامَهِ وَ یَقْتَصُّ مِنْ بَعْضِها لِبَعْضٍ حَتّی یَقْتَصُّ لِلْحَمّاءِ مِنَ الْقَرْناء ) خداوند تمام جنبندگان را در روز قیامت برمی انگیزند و قصاص بعضی را از بعضی می گیرد حتّی قصاص حیوانی را که شاخ نداشته و

______________________________________

۱- مجمع البیان و نورالثقلین ، صفحه ۷۸

دیگری بی جهت به او شاخ زده است از او خواهد گرفت(۱)

در آیه ۵ سوره تکویر نیز می خوانیم :( وَ اِذَا الْوُحُوشُ حُشِرت ) : و در آن هنگام که وحوش جمع شوند. اگر معنی آیه را حشرِ روزقیامت بگیریم پس دلیلی بر رستاخیز حیوانات می باشد

حیوانات حلال گوشت و حرام گوشت در قرآن

( یأَیُّها الَّذینَ ءَامَنُوا لَیَبْلُوَنَّکُمُ اللّهُ بِشَیْ ءٍ مِنَ الصَّیْدِ تَنالُهُ اَیْدیکُم وَ رِماحُکُم لِیَعْلَمَ اللّهُ مَنْ یَخافُهُ بِالْغَیْبِ فَمَنِ اعْتَدی بَعْدَ ذلِکَ فَلَهُ عَذابٌ اَلیمٌ ) ای کسانی که ایمان آورده اید خداوند شما را به مقداری شکار که ( به نزدیکی شما می آیند و ) دست ها و نیزه های شما به آن ها می رسد ، می آزماید ، تا معلوم شود چه کسی از

_________________________________________

۱- تفسیر المُنار ، صفحه ۶۷

خدا به وسیله ایمان به غیب می ترسد و هرکس بعد از آن تجاوز کند مجازات دردناکی خواهد داشت(۱)

یادآور شده است که از حیوانات حلال گوشت مانند گاو ، گوسفند و مرغ و برای غذا استفاده کنید و از حیوانات حرام گوشت مانند خوک و سگ و نباید برای تغذیه استفاده کرد

آیا حیوانات نیز فهم دارند ؟

اعمالی که سگ ها انجام می دهند و یا مورچگان در برابر لشکر سلیمان انجام دادند و نیز تلاش کبوترهای نامه رسان برای بردن نامه ها از محلی به محل دیگر و داستان هُدهُد و ملکه بلقیس و همگی به این نکته اشاره می کند که

__________________________________________

۱- ۹۴ / مائده

این کار به صورت غریزی نیست بلکه فهم و شعور حیوان را ثابت می کند.(۱)

تعداد حیوانات ، حشرات و پرندگان

تاکنون بیش از یک میلیون گونه حیوانات شناسایی شده اند که حدود نیمی از آنها حشرات و حدود ۸۶۰۰ نوع پرنده را شامل می شود که خلقت ، زیبایی ، تنوع رنگ و حالات هرکدام نشانه ای از عظمت خالق آنهاست و هر انسان باانصافی را مجبور می سازد که بااعتقاد راسخ فریاد برآورد :

( فَتَبارَکَ اللّهُ اَحْسَنُ الْخالِقینَ ) بزرگ است خدایی که بهترین خلق کنندگان است.(۲)

______________________________________

۱- تفسیر جوان، محمد بیستونی، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، قطع جیبی، ۲۷ جلدی، جلد ۵ ، صفحه ۲۱۲

۲- ۱۴ / مؤمنون

حیوانات مظهر چه چیزهایی هستند ؟

حضرت ابراهیم از خداوند خواست تا زنده شدن مردگان در روز قیامت را به او نشان دهد و به خواست و اراده او حضرت ابراهیم از چهارنوع مرغ انتخاب کرد

و آنها را قطعه قطعه کرده و درهم آویخت و جداگانه بر سر چند کوه قرار داد و سپس آنها را خواند و همه آنها به خواست خدا زنده شده و با سرعت به سوی حضرت ابراهیم بازگشتند و همانا خداوند قادر و حکیم است و چهار مرغ عبارتند از : طاووس ، خروس ، کبوتر ، کلاغ

طاووس : مظهر خودنمایی و تکبّر خروس : مظهر تمایلات جنسی

کبوتر : مظهر لهو و لعب و بازیگری کلاغ : مظهر آرزوهای دور و دراز

پستانداران

این حیوانات از مهم ترین حیوانات زراعی و اهلی بوده و به انسان نزدیک هستند و پستانداران نیز هم دریایی دارند و هم پستاندارانی که در خشکی زندگی می کنند و پستاندار پرنده نیزداریم.

هوش سرشار حیوانات

حیوانات ظاهرا موجوداتی کم هوش یا بی هوش هستند و یا افراد کودن را به چهارپایان تشبیه می کنیم در صورتی که هوش آنها ، ما را متحیّر می سازد مثلاً وقتی گلّه ای گوسفند از صحرا بازمی گردند نزدیک روستا که می شوند از کوچه های پرپیچ و خم ده با سرعت گذشته و بدون اشتباه به خانه صاحبِ خود می روند هیچ گوسفندی اجازه نمی دهد غیر از نوزاد خودش از پستانش بنوشد و هنگامی که در تاریکی شب نوزادان را رها می کنند وارد گله گوسفندان می شوند هر نوزادی سراغ مادر خود می رود و این از طریق بوئیدن است و هر گوسفند بوی نوزاد خود را تشخیص می دهد

طرز خانه سازی ، پرورش فرزندان و چگونگی مبارزه با دشمن و معالجه کردن خود همه اسرارآمیز است مثلاً نوعی مرغ ماهی خوار است که به سبب پاهای بلندی که دارد گاه هنگام پرواز دسته جمعی یا نشستن روی زمین پاهای او آسیب می بیند این مرغ ماهی خوار کاملاً به خواص گچگیری و معالجه شکستگی آشنایی دارد و در ساحل دریا و نقاط باتلاقی که گل آن ، آلوده به گچ های مخصوص گچ گیری است می رود و پاهایش را در گچ های تر فرو برده و بعد در آفتاب می نشیند تا خشک شود سپس مدتی پاهایش را در همین حال مراقبت می کند تا محل شکستگی کاملاً جوش بخورد .

اتفاقا گچ هایی را که پزشکان دربیمارستان به کارمی برندازهمین نوعی است که مرغ ماهیخوار برای معالجه خود به کارمی گیرد چون بسیارچسبنده وگیرنده است.

هوش حیوانات را در رابطه با احساس خطر و تمایل به داشتن پناهگاه نیز می توان نام برد(۱)

رام شدن حیوانات

خداوند می فرماید :( وَ ذَلَّلْناها لَهُمْ فَمِنْها رَکُوبُهُمْ وَ مِنْها یأْکُلُونَ ) آن ها را رام ایشان ساختیم، هم مرکب آنان از آن است و هم از آن تغذیه می کنند.(۲)

و در جای دیگر می فرماید :( لِتَسْتَووُا عَلی ظُه-ُورِهِ ثُمَّ تَذْکُروُا نِعْمَهَ رَبِّکُمْ اِذَا اسْتَوَیْتُمْ عَلَیْهِ وَ تَقُولُوا سُبْحانَ الَّذی سَخَّرَ لَنا هذا وَ ما کُنّا لَهُ مُقْرِنینَ ) تا بر

پشت آن هابه خوبی قرار گیرید ، سپس نعمت پروردگارتان را هنگامی که بر آن ها

___________________________________________

۱- پیام قرآن ، آیه اللّه مکارم شیرازی ، جلد ۲

۲- ۷۲ / یس

سوار شدید، متذکر شوید و بگویید پاک و منزه است کسی که این را مسخر ما ساخت وگرنه ما توانایی آن را نداشتیم».(۱)

پس خداوند این حیوانات اهلی را رام انسان ساخت تا بتواند در سواری و باربری و از آنها استفاده کنند

کدام پرنده لانه خود را می دوزد ؟

تعدادی پرنده در آسیای جنوبی و آسیا وجود دارند که به قدری در دوختن ماهرند که به آنها پرندگان خیّاط گفته می شود آنها با دوختن برگ ها به یکدیگر آنها را به صورت جامه درآورده و با قرار دادن پنبه و علف های نرم آشیانه را آماده می کنند پرنده خیّاط به وسیله منقارش

_______________________________________

۱- ۱۳ / زخرف

سوراخ هایی در حاشیه برگ ها ایجاد کرده و سپس رشته های گیاهی و یا تارهای عنکبوت را از سوراخ ها عبور می دهد و در پایان برگ ها را می کشد و رشته را گره می زند(۱)

کدام حیوان خانه اش را با خود حمل می کند ؟

حلزون که خانه اش به شکل صدف است بر پشت خود حمل می کند و اگر خطری او را تهدید کند حلزون می تواند بدن خود را به درون صدف بکشد

کدام پرنده خانه خود را رنگ می زند ؟

مرغ آلاچیق برای جلب نظر مرغ ماده بنایی از ترکه های درختان می سازد که به آن آلاچیق می گویند برای زیباتر کردن آلاچیق ، پرنده آن را با گل ها و دیگر مواد رنگی تزئین می کند و برخی از مرغان آلاچیق به بناهای خود رنگ می زنند مثلاً با عصاره انواع توت و یا مخلوط زغال سوخته که از آتش به جا می ماند رنگ می سازند که

_____________________________________

۱- هزار و یک پرسش درباره حیوانات، ترجمه رضوان دزفولی، چاپ هشتم، سال ۸۲، نشر افق

با بزاق دهانشان مخلوط شده و به جای قلم مو یک تکّه پوست درخت را در منقار خود می گیرد مرغ های آلاچیق در جنگل های استوایی گینه نو و استرالیا زندگی می کنند(۱)

کدام پرنده دشمن خودرا فریب می دهد ؟

پرندگان متعددی برای مراقبت از جوجه هایشان ، با نقش بازی کردن دشمنانِ خود را فریب می دهند یکی از این پرنده ها مرغ باران است اگر حیوان خطرناکی

________________________________________

۱- هزار و یک پرسش درباره حیوانات،ترجمه رضوان دزفولی،چاپ هشتم،سال۸۲،نشرافق.

مانند روباه به لانه او که روی زمین است حمله کند پرنده مادر یا پدر لانه و جوجه هایشان را ترک می کند و یکی از بالهایش را طوری روی زمین می کشد که انگار شکسته است دشمن به طرف او می رود و به گمان اینکه شکار آسانی به دست آورده است او را دنبال می کند پرنده ، شکارچی را تا مسافت زیادی به دنبال خود می کشد و زمانی که به خوبی از لانه دور شد ، پرواز می کند

خفّاش از زبان قرآن ناطق علی بن ابیطالبعليه‌السلام

از لطائف صنع خدا و شگفتی های خلقتش اسرار پیچیده حکمتی است که در وجود خفّاش (شب پره ها) به ما نشان(۱) داده در روشنی روز که همه چیز آشکار است خفّاش چشمانش را می بندد و در تاریکی شب که همه چیز به خواب

____________________________________________

۱- خطبه ۱۵۵