آیا تا به حال کربلا رفته‌ای؟

خوشا به حالت آن وقتی که در «بین الحرمین» قدم بر می‌داشتی و زمزمه می‌کردی:

حال اگر کربلا رفتی و آداب این سفر را مراعات کردی خداوند ثواب زیادی به تو می‌دهد.

سخن گفتن در مورد آداب کربلا، نیاز به فرصت دیگری دارد ولی در اینجا به این نکته اشاره می‌کنم که امام صادقعليه‌السلام خطاب به آنان که کربلا می‌روند، امّا آداب این سفر را رعایت نمی‌کنند فرمود: «اگر به کربلا نروید بهتر است».۶۲

یکی از یاران امام صادقعليه‌السلام ، چون این سخن را از آن حضرت شنید عرض کرد: «مولای من! با این سخن کمر مرا شکستی؟ چرا این چنین سخن می‌گویی؟».

حتما تو همین سؤال را می‌کنی، مگر زیارت کربلا مورد تأکید واقع نشده است، پس چرا امام صادقعليه‌السلام این گونه سخن می‌گوید؟

علّت آن این است که در کربلا باید همواره غمناک باشی و در آن سرزمین خنده نکنی و عطر نزنی و...

به هر حال، چون زائر واقعی امام حسینعليه‌السلام می‌خواهد ازکربلا برگردد فرشته‌ای او را ندا می‌کند که خدا گناهان تو را بخشید و پرونده اعمال تو پاک شد.

آیا می‌دانی وقتی مادری نوزاد خود را بزرگ کرده و آن نوزاد از شیر گرفته شد فرشته‌ای می‌آید و خطاب به مادر می‌کند و با او سخن می‌گوید؟

خواهرم !

آیا آن صدا را شنیده‌ای؟

آن فرشته چه می‌گوید؟

پیامبر فرمود که آن فرشته چنین می‌گوید: «خدا گناهان تو را بخشید و پرونده اعمال تو پاک شد».۶۳

آری، مادری که فرزند خود را یک سال و نیم یا بیشتر شیر داده است، شایسته دریافت جایزه بزرگی است !

و خداوند همان جایزه‌ای را که به زائر کربلا می‌دهد به این مادر می‌دهد.

خواهرم !

آیا باز هم می‌گویی که خدا بین مردان و زنان فرق گذاشته است؟

و تو می‌دانی که من نمی‌خواهم ثواب زیارت کربلا را کمرنگ کنم بلکه من می‌خواهم ثواب شیر دادن به فرزند را برایت بیان کنم.

تو باید در هنگامی که به فرزند خویش شیر می‌دهی چنان احساس غرور و افتخار کنی که همه حسرت آن احساس درونی تو را داشته باشند.

لیوان آبی که عبادتی بزرگ است !

همسر تو از صبح زود به محل کار رفته است و چه زحماتی را کشیده تا بتواند زندگی بهتری برای خانواده خود فراهم کند.

اکنون دیگر نزدیک است که به خانه برگردد.

چه چیزی می‌تواند خستگی او را بر طرف کند؟

آیا چیزی جز محبّتی که از همسر خود می‌بیند می‌تواند این خستگی را از دل و جان او بزداید؟

شوهرت به خانه آمده است و تو مثل همیشه یک فنجان چای یا یک لیوان نوشیدنی برای او می‌آوری !

شوهرت این چای یا نوشیدنی را در دست تو می‌بیند که با چه عشقی به او تقدیم می‌کنی.

و شاید به من بگویی: «من هم خسته‌ام، در خانه کار زیاد انجام داده‌ام، خوب چه اشکال دارد آقایِ شوهر، خودش برود و چای بریزد و بخورد؟».

من در جواب تو می‌گویم:

اشکالی ندارد، امّا من دوست ندارم تو یک ضرر بزرگ بکنی !

و حتما با خود می‌گویی یک لیوان آب یا یک فنجان چای دست شوهر ندادن دیگر این‌قدر بزرگ نمایی ندارد؟

آیا موافقی حدیث رسول خدا را برای تو بخوانم؟

آن حضرت فرمود: «هر زنی که به شوهر خود، آب گورا بدهد و او را سیراب سازد بداند که این کار او از یک سال عبادت بهتر است، یک سال عبادتی که شب ‌ها تا به صبح مشغول نماز باشد و روزها روزه بگیرد».۶۴

خواهرم !

حتما تعجّب کردی که چرا پیامبر یک لیوان آب دست شوهر دادن را بالاتر از یک سال نماز شب خواندن و یک سال روزه گرفتن می‌داند !

تعجّب نکن !

نگاهی به جامعه فعلی ما بینداز، ببین آمار طلاق چقدر بالا رفته است !

ببین همه هشدار می‌دهند که در جامعه باید کانون خانواده‌ ها را استحکام بخشید !

آری، این کلام رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم را باید زنانی بشنوند بدترین رفتار را با شوهر خود دارند !

اگر زنانی که مشتاق کمال معنوی هستند این حدیث را بشنوند حتماً سعی می‌کنند که بهتر شوهر داری بنمایند.

خواهرم !

ممکن است شوهر شما صبح با حالت قهر و غضب خانه را ترک کرده باشد و واقعاً هم حق با شما باشد، امّا شما برای این که ثواب یکسال روزه و نماز شب را داشته باشی، بزرگواری کن و با یک لیوان شربت، از شوهر خود پذیرایی کن !

تو این کار را به خاطر خدا و به خاطر خودت، انجام بده !

آری، من نمی‌گویم به خاطر شوهرت، من می‌گویم چه طور شما در دل شب، وقتی همه خواب هستند بلند می‌شوی وضو می‌سازی و رو به قبله می‌ایستی و نماز شب می‌خوانی، آیا قصد قربت نمی‌کنی؟

یک لیوان شربت خوشمزه آماده کن و آن را پیش شوهرت ببر !

نگو من کوچک می‌شوم، تو داری با خدا معامله می‌کنی، چه کار به این داری که شوهرت چه فکری می‌کند.

اکنون به جاست که به تو بگویم: «عبادتت قبول !».

آری، این یک لیوان شربت که به دست شوهرت دادی عبادت بود، آن هم چه عبادتی !

به امید آن روزی که همه زنان جامعه ما محبّت به همسر را از بزرگ‌ترین عبادتها بدانند.

بهترین راه آمرزش گناهان

همه ما می‌دانیم که گناه و معصیت، روح انسان را آلوده می‌کند و مانع بزرگی برای رشد و کمال او محسوب می‌شود.

گناه باعث سیاهی قلب انسان می‌گردد، به طوری که دیگر او لذّت مناجات با خداوند را درک نمی‌کند و نمی‌تواند با او معاشقه نماید و در درگاه او قطره اشکی بریزد.

این گناه است که انسان را از نماز شب محروم می‌دارد و هم‌چنین مانع باریدن باران می‌شود و موج بلا را به سوی انسان می‌کشاند.۶۵

به همین دلیل انسان باید برای بخشش گناهانش فکری بکند تا اثرات آن بیش از این در زندگی او باقی نماند.

البتّه گناهانی که مربوط به حق الناس است باید نسبت به پرداخت حق مردم اقدام نمود، امّا سؤال این است گناهانی را که مربوط به حق اللّه است چگونه از پرونده اعمال خود پاک کنیم؟

خواهرم !

آیا اطلاع دارید پیامبر خدمت کردن به همسر را به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل بخشش گناهان معرفی کرده است؟

آن حضرت فرمود: «چون زنی به شوهر خود آب گوارایی بدهد خداوند شصت گناه او را می‌بخشد».۶۶

آری، اگر چشم باطن می‌داشتی می‌دیدی که چگونه گناهانت هنگامی که به شوهر خود خدمت می‌کنی از وجودت فرو می‌ریزد.

در آن موقع که با عشق، به همسر خود خدمت می‌کنی، دقّت کن که چگونه در وجودت نشاط و شادمانی موج می‌زند و گویی که روحت سبک شده است.

این نشاط و سبکی برای این است که روح تو از تیرگی گناهان پاک شده است، گویی آن زنجیرهایی که از گناهان به پای روح شما بسته شده بود باز شده و برای همین است که روح تو می‌تواند آزادانه پرواز کند.

تصوّر کنید یک نفر مثلاً یک هفته بدن خود را شستشو نداده حال که بعد از یک هفته به حمام می‌رود و بدن خود را تمیز می‌کند یک احساس سبکی و راحتی به او دست می‌دهد، چون که بدنش تمیز شده و آلودگی‌ها از آن پاک شده است.

همین طور وقتی شما برای همسر خود یک نوشیدنی می‌بری و خدمت او را می‌کنی، گناهان از صفحه روح شما زدوده می‌شود، در نتیجه شما احساس سبکی و نشاط می‌کنی.

خلاصه کلام آن‌که همانطور که اسلام نماز و روزه، استغفار، دعا و گریه را برای پاک شدن گناهان معرفی می‌کند خدمت کردن به شوهر را به عنوان یکی از بهترین راههای بخشش گناه اعلام می‌نماید.

پس برای این‌که به بخشش الهی برسی به شوهر خود توجّه بیشتری کن و تمام عشق و محبّتی را که انتظارش را داری، به همسر خود هدیه کن تا طوفانی سهمگین بر برگ برگ گناهانت وزیدن کند و مشمول بخشش بی انتهای خداوند شوی.

اتاق تنهایی شوهرت را بشناس !

وقتی برای تو مشکلی پیش می‌آید چه کار می‌کنی؟

درست است، تلاش می‌کنی تا یک نفر را بیابی که با او درد دل کنی و از این راه، مقداری آرام بشوی.

آری، برای زنان، درد دل کردن یک نیاز طبیعی برای رفع فشارهای روحی می‌باشد.

برای همین است که وقتی متوجّه می‌شوی برای شوهرت مشکلی پیش آمده است نزد او می‌روی تا با او سخن بگویی، چون فکر می‌کنی او هم مثل تو نیاز به همدم دارد، امّا این کار تو نه تنها به شوهرت کمکی نمی‌کند بلکه موجب آزار او می‌شود.

حتما تعجّب می‌کنی !

آری، جای تعجّب هم دارد و تو نمی‌دانی که چقدر خانواده‌ها به خاطر ندانستن این موضوع با مشکل روبرو شده‌اند.

حالا من می‌خواهم یک «راز مردانه» را یاد تو بدهم و فکر نمی‌کنم شوهرت تا به حال آن را به تو گفته باشد.

وقتی یک مرد با مشکلی روبرو می‌شود دوست دارد به گوشه تنهایی برود و در پشت دیوار سکوت پناه بگیرد.

آری، حتما دیده‌ای که شوهرت از محل کار به خانه آمده است و در دنیای خود فرو رفته است !

درست این همان لحظه‌ای است که شوهر شما به «اتاق تنهایی» خود رفته است.

تو باید بدانی که شوهر شما به جای آن‌که با دیگران درد دل کند دوست دارد در تنهایی، به مشکل خود فکر کند و خودش راه حلّی پیدا کند و وقتی به راه حلّ مفیدی رسید و به آرامش خود دست یافت از آن حالت انزوا خارج می‌شود.

آری، زنان با همصحبتی با دیگران به آرامش می‌رسند، امّا مردان با فکر کردن و یافتن راه حلّ است که به آرامش می‌رسند.

پس بگذار شوهرت در مسیر یافتن راه حل گام بردارد و چون راه حل مشکل خود را یافت و به آرامش رسید خودش سراغ تو خواهد آمد.

او در موقعی که در اتاق خلوت خودش است ۹۵% حواسش به مشکلش می‌باشد و برای همین نمی‌تواند در این لحظه، نیاز محبّت تو را پاسخ بدهد.

تو باید در این موقع صبرکنی و نگران هم نشوی و بدانی که این حالت شوهرت کاملاً طبیعی است.

به زودی او از اتاق خلوت خود بیرون می‌آید و دوباره همان شوهر مهربان تو می‌شود به شرط این که او را مقداری، راحت بگذاری.

پس به من قول بده وقتی دیدی شوهرت، در فکر فرو رفته است، لحظاتی او را به حال خودش بگذاری و این‌قدر نگران نشوی.

از امروز دیگر از این رفتار شوهر خود نگران نمی‌شوی چون آن را طبیعی می‌دانی و خوب می‌دانی که اگر شوهرت در دنیای خود فرو رفته است به هیچ وجه از تو و زندگی تو ناراحت نیست بلکه دارد در اتاقِ تنهایی خود سیر می‌کند و به زودی به اتاقِ عشق باز خواهد گشت.

سکوت شوهرت را درست معنی کن !

حتما در زندگی شما پیش آمده است که شوهر شما مدّتی در سکوت فرو رفته است.

من زنان زیادی را دیده‌ام که سکوت شوهر خود را این گونه معنی کرده‌اند: «شوهر من با این کار به من پیام می‌دهد که دیگر از من سیر شده است».

وقتی مردان می‌فهمند که همسرشان سکوت آنها را این‌گونه معنی کرده نزدیک است که از تعجّب شاخ در بیاورند !

امّا علّت این که زنان سکوت شوهر خود را این گونه تفسیر می‌کنند چیست؟

وقتی در ویژگی زنان دقّت می‌کنیم می‌بینیم که یک زن، زمانی سکوت می‌کند که طرف مقابل خود را قابل اعتماد نمی‌یابد و برای همین خیال می‌کند اگر شوهر او سکوت کرده برای این است که به او اعتماد ندارد.

این فکر غلطی است چون سکوت زن و مرد با هم فرق دارد، آری، زن سکوت می‌کند چون به طرفِ مقابل خود اعتماد ندارد، امّا مرد سکوت می‌کند چون می‌خواهد فکر کند و راه حلی پیدا کند.

جالب است بدانید که مرد با سکوت، فکر می‌کند، امّا زن با سخن گفتن، فکر می‌کند.

خوب است مقداری در این باره توضیح بدهم:

آیا می‌دانید هدف زنان از سخن گفتن چیست؟

جواب این سؤال خیلی عجیب است: هدف زنان از سخن گفتن، رسیدن به چیزهایی است که مردان برای رسیدن به همان چیزها سکوت می‌کنند.

اینجاست که مرد و زن باید ویژگی‌های یکدیگر را خوب بشناسند تا بتوانند زندگی سعادتمندی داشته باشند.

در اینجا به دو هدف مشترکی اشاره می‌کنم که زن و مرد برای رسیدن به آنها، دو راه متفاوت طی می‌کنند:

الف فکر کردن و پردازش نمودن اطلاعات

هنگامی که در زندگی و یا کار یک مرد مسأله‌ای پیش می‌آید که باید در مورد آن فکر شود، مرد سکوت می‌کند و به فکر کردن و پردازش اطلاعات می‌پردازد، ولی درست در همین شرایط، زن نیاز دارد تا یک نفر را پیدا کند و با او سخن بگوید و به این وسیله پردازش اطلاعات نماید.

رسیدن به آرامش و بدست آوردن روحیه خوب.

مرد وقتی با ناراحتی و نگرانی روبرو می‌شود سکوت می‌کند و می‌خواهد از این راه به آرامش برسد و از فشار نگرانی خود فرار کند، امّا زن، هنگامی که با استرس روبرو می‌شود شروع به سخن گفتن می‌کند.

خواهرم !

اکنون هرگاه دیدی که شوهر تو سکوت اختیار کرده است این‌گونه به او کمک کن:

الف از حالت سکوت و خاموشی او انتقاد نکن.

ب کوشش نکن تا با سخنان خود او را در حلّ مشکلش، یاری نمایی.

ج انتظار نداشته باش که در این شرایط، او احساسات خود را برای شما بیان کند.

د خونسردی خود را حفظ کن.

وقتی شوهرت از تو فاصله می‌گیرد

بارها پیش آمده است دیده‌ای که شوهرت ، به یکباره، نسبت به تو بی‌خیال و بی احساس می‌شود.

آقایِ شوهر از تو فاصله می‌گیرد و دیگر توجّهی به تو نمی‌کند.

هر چه فکر می‌کنی که چه اشتباهی مرتکب شده‌ای به نتیجه‌ای نمی‌رسی، ولی بعد از مدّتی می‌بینی که سر و کله همان آقایِ شوهر مهربان پیدا شد.

خواهرم !

آیا می‌دانی همه مردان دنیا این طوری هستند؟

این یک ویژگی مردانه است، خوب گوش کن !

ما مردان، گاهی از چیزهای مورد علاقه خود فاصله می‌گیریم، امّا بعد از مدّتی با عشق بیشتری به سوی آنها باز می‌گردیم.

پس اگر شوهر تو هم مثل بقیّه مردان، گاهی از تو فاصله می‌گیرد نگران نباش !

چقدر خانم‌ها را دیده‌ام که چون شوهرشان از آنها فاصله گرفته است نگران شده‌اند.

آری، یک زن فقط وقتی از شوهر خود فاصله می‌گیرد که از او رنجیده باشد برای همین زن خیال می‌کند اکنون که شوهرش از او فاصله گرفته پس حتما از او رنجیده شده است.

نه، این طور نیست، ممکن است اصلاً شوهرتان از شما رنجیده نشده باشد، امّا نیاز داشته باشد مدّتی از شما فاصله بگیرد.

و حق داری بگویی که دنیای شما مردان دنیای عجیبی است !

تو باید این مطالب را بدانی !

تو می‌خواهی یک عمر با شوهرت زندگی کنی پس چقدر ویژگی‌های او را می‌شناسی؟

گاهی مرد بدون آن که خودش هم دلیل آن را بداند احساس می‌کند که باید از همسرش فاصله بگیرد، امّا بعد از مدّتی دوباره به سوی همسرش بر می‌گردد و با شدت بیشتری به او اظهار علاقه می‌کند.

شما باید بدانید که او از شما فاصله می‌گیرد تا استقلال خود را به دست آورد.

در صورتی که شما شوهر خود را از نیاز خود محروم کنید در واقع فرصت اندیشه کردن درباره عشق را از او گرفته‌اید.

شوهر شما وقتی در عشق ورزی به کمال رسید بعد از مدّتی، یاد استقلال خود می‌افتد و برای رسیدن به آن استقلال از شما فاصله می‌گیرد.

شما نباید از چیزی بترسید، مقداری صبر کنید وقتی نیاز او به استقلال ارضاء شد، آن وقت می‌بینی با دنیایی از عشق به سوی شما باز می‌گردد.

برای همین اگر گاهی شوهرتان خواست بدون شما و با دوستان خود به گردش برود به او این اجازه را بده تا نیاز او به عشق ورزیدن به تو زنده شود.۶۷

چند پیشنهاد برای خانم‌ها

۱ - سعی کنید لطافتی را که در بوی خوش نهفته است کشف کنید.

مجموعه‌ای از عطرهای خوب تهیه کنید و هر شب، یکی از آنها را استفاده کنید و از شوهرتان بخواهید تا به شما بگوید از کدام عطر بیشتر خوشش می‌آید.

وقتی که متوجّه شدید که شوهر شما با چه عطری بیشتر ذوق می‌کند همواره آن عطر را استفاده کنید.

۲ - وقتی قرار است مهمان بیاید خانه را به چه شکلی در می‌آوری؟

همین امشب همه آن کارها را انجام بده ! خانه را مرتب کن و شام خوشمزه‌ای تهیه کن !

زیباترین لباس خود را بپوش !

اگر بتوانی چند شاخه گل روی میز بگذار.

شوهرت وارد خانه می‌شود و سؤال می‌کند که آیا امشب مهمان داریم؟

و تو می‌گویی:

«بله، عزیزترین عزیزانم مهمان من است !».

و با دست اشاره به شوهرت می‌کنی !

آری، تو بهترین مهمانی هستی که خدا به من داده است.

۳ - راه نفوذ بر قلب شوهر، چشم اوست، پس تلاش کن که اورا از راه آنچه می‌بیند مجذوب خود کنی !

امروز به مغازه برو و چند شمع بزرگ و زیبا خریداری کن !

نور شمع یکی از راههای آسان و موثر برای ایجاد محیط صمیمی است.

اگر به رستورانهای درجه یک رفته باشی می‌بینی که آنها با روشن کردن چند شمع و استفاده از نور آن، محیطی دوستانه و پر از لطافت به وجود می‌آورند !

ساعتی را مشخّص کن به عنوان ساعت عشق و مکان خاصّی از خانه را به عنوان اتاق عشق !

شمع‌ها را آنجا روشن کن !

و شوهرت را به آنجا دعوت کن !

نور ملایم شمع بر آن فضا می‌تابد و شوهر شما وارد آنجا می‌شود.

آیا می‌دانی اگر مرد در چنین محیطی قرار بگیرد بی درنگ احساس آرامش می‌کند !

نور شمع باعث می‌شود تا حالتی خوشحال کننده پیش بیاید !

شوهر شما سؤال می‌کند که این کارها برای چیست؟ و شما در جواب می‌گویی:

«نور قرمز شمع، نور عشق است، و از قلب من، همواره نور عشق بر وجود تو می‌تابد».

۴ - برای آن که یک احساس خوب به شوهرتان بدهید لازم نیست کارهای زیادی انجام دهید، آری، گاه یک لبخند، یک بوسه کفایت می‌کند، در این جاست که شوهر شما به زندگی خود می‌بالد.

شما باید بدانید به خاطر خوشبختی خودتان هم که شده باید همسر شاد و خوشحالی داشته باشید برای همین تلاش کنید تا اسباب شادمانی او را فراهم سازید.

در درون شوهر شما، کودک کم سن و سالی است که نیاز به مراقبت دارد، شما باید آن کودک درون همسر خود را نوازش کنید.

شاید باور نکنید وقتی شوهرشما خسته از محل کار بر می‌گردد و شما به استقبال او می‌روید و یک فنجان چای تازه دم به او می‌دهید، چقدر شوهرتان احساس خوشبختی می‌کند.

۵ - وقتی شوهرتان از محل کار به خانه می‌آید بد اخلاقی را کنار بگذارید و سعی کنید به روی او لبخند بزنید.

عادت کنید که به مدّت یک ساعت بعد از آمدن شوهرتان به خانه، هیچ حرف ناخوشایندی نزنید.

او نیاز به استراحت فکر دارد، بگذارید مقداری ذهن او آرام بگیرد، بعد از یک ساعت اگر حرفی دارید با او در میان بگذارید.

۶ - آیا می‌دانید بهترین زنان چه کسی است؟

امام صادقعليه‌السلام می‌فرماید: «بهترین زنان زنی است که چون با شوهرش خلوت کند لباس حیا را از تن بکند و چون از خانه بیرون رود، لباسی از حیا و عفّت بر تن کند».۶۸

آری، حیا و عفّت چیز خوبی است، امّا نه در مقابل شوهر خودت !

این دستور اسلام است که زن هنگامی که با شوهر خود خلوت می‌کند، بایستی برای شوهر خود طنّازی و عشوه‌گری کند و هر گونه پرده و حجاب میان خود و شوهرش را بردارد.

او باید حالت خجالت را در هنگامی که با شوهر است کنار بگذارد تا غریزه جنسی شوهر او به شکلی حلال و کامل و درست اشباع گردد در این صورت است که وقتی مرد به محل کار می‌رود دیگر هیچ مجالی برای توجّه به زنان دیگر پیدا نمی‌کند.

پیامبر بهترین زنان را زنی معرفی می‌کند که نسبت به شوهر خود حالتِ شهوت بیشتری داشته باشد.۶۹

۷ - از باغچه خانه خود مقداری گل زیبا و خوش بو بچین.

شاید هم اصلاً خانه شما باغچه‌ای ندارد، خوب اشکال ندارد می‌توانی چند شاخه گل از گل‌فروشی خریداری کنی.

شب که شد قبل از اینکه شوهر شما به بستر برود گلبرگ‌ های آن گل‌ها را بر روی بستر او بپاش.

هنگامی که همسر شما می‌آید تا استراحت کند به او این چنین بگو:

«زندگی کردن با تو برایم مانند بستری از گلهای زیباست».

اکنون در بستری از گلبرگ در کنار همسر خود باشید و از کنار هم بودن لذّت ببرید.

گلبرگ گل‌ها می‌تواند خستگی‌های همسرتان را بر طرف کند و به او انرژی مثبت و شادمانی بدهد.

امیدوارم این کتاب توانسته باشد محبّت شما را نسبت به همسرتان، زیادتر نموده و کانون خانواده شما را پر از عطر خوش عشق و دوستی کرده باشد.

«پایان»

منابع

۱ أُسد الغابة، ابن الأثیر، (۶۳۰ ق)، دار الکتاب العربی، بیروت.

۲ الإصابة، ابن حجر، (۸۵۲ ق)، تحقیق: الشیخ عادل أحمد عبد الموجود والشیخ علی محمّد معوّض، الطبعة الأولی، ۱۴۱۵ ق، دار الکتب العلمیة، بیروت.

۳ إعلام الوری بأعلام الهدی، الشیخ الطبرسی، (۵۴۸ ق)، مؤسّسة آل البیتعلیهم‌السلام لإحیاء التراث، الطبعة الأولی، ۱۴۱۷ ق، قمّ.

۴ إقبال الأعمال، السیّد ابن طاووس، (۶۶۴ ق)، تحقیق: جواد القیومی الإصفهانی، الطبعة الأولی، مکتب الإعلام الإسلامی، قمّ.

۵ الأمالی، الشیخ الصدوق ۳۸۱، الطبعة الأولی، ۱۴۱۷ ق، مؤسّسة البعثة، قمّ.

۶ الأمالی، الشیخ الطوسی، (۴۶۰ ق)، الطبعة الأولی، (۱۴۱۴ ق)، دار الثقافة للطباعة والنشر والتوزیع، قمّ.

۷ بحار الأنوار، العلاّمة المجلسی، (۱۱۱ ق)، الطبعة الأولی، ۱۴۰۳ ق ، دار إحیاء التراث العربی، بیروت.

۸ البدایة و النهایة، ابن کثیر، (۷۷۴ ق)، تحقیق: علی شیری، الطبعة الأولی، ۱۴۰۸ ق، دار إحیاء التراث العربی، بیروت.

۹ بشارة المصطفیصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ، محمّد بن علی الطبری، (۵۲۵ ق)، تحقیق: جواد القیومی، الطبعة الأولی، ۱۴۲۰ ق، مؤسّسة النشر الإسلامی التابعة لجامعة المدرّسین، قمّ.

۱۰ تاج العروس، الزبیدی، (۱۲۰۵ ق)، تحقیق علی شیری، دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع، بیروت.

۱۱ تاریخ بغداد، الخطیب البغدادی، (۴۶۳ ق)، تحقیق مصطفی عبد القادر عطاء، الطبعة الأولی، دار الکتب العلمیة، بیروت.

۱۲ تحف العقول، ابن شعبة الحرانی، (القرن الرابع) تحقیق: علی أکبر الغفاری، الطبعة الثانیة، ۱۴۰۴ ق، مو ٔ ّسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرّسین، قمّ.

۱۳ تحفة الأحوذی، المبارکفوری (۱۲۸۲ ق)، الطبعة الأولی، ۱۴۱۰ ق، دار الکتب العلمیة، بیروت.

۱۴ تفسیر العیّاشی، محمّد بن مسعود العیّاشی، (۳۲۰ ق)، تحقیق: الحاج السیّد هاشم الرسولی المحلاّتی، مکتبة العلمیة الإسلامیة، طهران.

۱۵ تهذیب الأحکام، الشیخ الطوسی، (۴۶۰ ق)، تحقیق وتعلیق: السیّد حسن الموسوی، الطبعة الثالثة، ۱۳۶۴ ش، دار الکتب الإسلامیة، طهران.

۱۶.تهذیب التهذیب، ابن حجر، (۸۲۵ ق)، الطبعة الأولی، ۱۴۰۴ ق، دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع، بیروت.

۱۷.تهذیب الکمال، جمال الدین یوسف المزی، (۷۲۴ ق)، تحقیق الدکتور بشّار عواد معروف، الطبعة الرابعة، مؤسّسة الرسالة، بیروت.

۱۸ الثقات ، ابن حبّان ( ۳۵۴ ق) ، الطبعة الأولی ، ۱۳۹۳ ق ، مجلس دائرة المعارف بحیدر آباد ، مؤسّسة الکتب الثقافیّة ، هند

۱۹ ثواب الأعمال، الشیخ الصدوق، (۳۸۱ ق)، الطبعة الثانیة، ۱۳۶۸ش، منشورات الشریف الرضی، قمّ.

۲۰ جامع أحادیث الشیعة، السیّد البروجردی، (۱۳۸۳ ق)، المطبعة العلمیة، قمّ.

۲۱ جامع الرواة ، محمّد علی الأردبیلی ( ۱۱۰۱ ق) ، مکتبة المحمّدی

۲۲ جامع السعادات، محمّد مهدی النراقی (۱۲۰۹) تحقیق السیّد محمّد کلانتر، دار النعمان للطباعة والنشر، نجف.

۲۳ الجامع الصغیر، جلال الدین السیوطی، (۹۱۱ ق)، الطبعة الأولی، ۱۴۰۱ ق ، دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع، بیروت.

۲۴ الحدائق الناضرة، المحقّق البحرانی، (۱۸۶ ق)، تحقیق وتعلیق وإشراف: محمّد تقی الإیروانی، مؤسّسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرّسین، قمّ.

۲۵ الخصال، الشیخ الصدوق، (۳۸۱ ق)، تصحیح وتعلیق: علی أکبر الغفاری، منشورات جماعة المدرّسین فی الحوزة العلمیة، قمّ.

۲۶ الدرّ المنثور، جلال الدین السیوطی، (۹۱۱ ق)، دار المعرفة للطباعة والنشر، بیروت.

۲۷ الدرّ النظیم، ابن حاتم العاملی، (۶۶۴ ق)، مؤسّسة النشر الإسلامی التابعة لجامعة المدرّسین، قمّ.

۲۸ دستور معالم الحکم، ابن سلامة، (۴۵۴ ق)، مکتبة المفید، قمّ.

۲۹ دعائم الإسلام، القاضی النعمان المغربی، (۳۶۳ ق)، تحقیق: آصف بن علی أصغر فیضی، مؤسّسة آل البیتعلیهم‌السلام بالاُوفسیت عن طبعة دار المعارف فی القاهرة.

۳۰ الدعوات، قطب الدین الراوندی، (۵۷۳ ق)، الطبعة الأولی، ۱۴۰۷ ق، مدرسة الإمام المهدی، قمّ.

۳۱ الدیباج علی مسلم، جلال الدین السیوطی، (۹۱۱ ق)، الطبعة الأولی، ۱۴۱۶ ق، دار ابن عفّان للنشر والتوزیع، المملکة العربیة السعودیة.

۳۲ رجال ابن داوود، ابن داوود الحلّی، (۷۴۰ ق)، تحقیق: السیّد محمّد بحر العلوم، الطبعة الأولی، منشورات الرضی، قمّ.

۳۳ رجال الطوسی، الشیخ الطوسی، (۴۶۰ ق)، تحقیق: جواد القیومی الإصفهانی، الطبعة الأولی، مؤسّسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرّسین، قمّ.

۳۴ روضة الواعظین، الفتّال النیشابوری، (۵۰۸ ق)، تحقیق: محمّد مهدی الخرسان، منشورات الشریف الرضی، قمّ.

۳۵ سنن ابن ماجة، محمّد بن یزید القزوینی (۲۷۳ ق) تحقیق محمّد فؤاد عبد الباقی، دار الفکر، بیروت.

۳۶ سنن أبی داوود، ابن الأشعث السجستانی، (۲۷۵ ق)، تحقیق وتعلیق: سعید محمّد اللحّام، الطبعة الأولی، ۱۴۱۰ ق، دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع، بیروت.

۳۷ سنن الترمذی، الترمذی، (۲۷۹ ق)، تحقیق وتصحیح: عبد الرحمن محمّد عثمان، الطبعة الثانیة، ۱۴۰۳ ق، دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع، بیروت.

۳۸ السنن الکبری، البیهقی، (۴۵۸ ق)، دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع، بیروت.

۳۹ شرح نهج البلاغة، ابن أبی الحدید، (۶۵۶ ق)، تحقیق: محمّد أبو الفضل إبراهیم، مؤسّسة مطبوعاتی إسماعیلیان، قمّ بالأُوفسیت عن طبعة دار إحیاء الکتب العربیة.

۴۰ صحیح البخاری، البخاری، (۲۵۶ ق)، دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع بالأُوفست عن طبعة دار الطباعة العامرة بإستانبول.

۴۱ صحیح مسلم، مسلم النیسابوری، (۲۶۱ ق)، دار الفکر، بیروت، لبنان، طبعة مصحّحة مقابلة علی عدّة مخطوطات ونسخ معتمدة.

۴۲ صفات الشیعة، الشیخ الصدوق، (۳۸۱ ق)، انتشارات عابدی، تهران.

۴۳ الطبقات الکبری، محمّد بن سعد، (۲۳۰ ق)، دار صادر، بیروت.

۴۴ عمدة القاری، العینی، (۸۵۵ ق)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.

۴۵ عیون أخبار الرضاعليه‌السلام ، الشیخ الصدوق، (۳۸۱ ق)، تصحیح وتعلیق وتقدیم: الشیخ حسین الأعلمی، ۱۴۰۴ ق، مؤسّسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت.

۴۶ الغدیر، الشیخ الأمینی، (۱۳۹۲ ق)، الطبعة الرابعة، ۱۳۹۷ ق، دار الکتب العربی، بیروت.

۴۷ فتح الباری، ابن حجر، (۸۵۲ ق) الطبعة الثانیة، دار المعرفة للطباعة والنشر، بیروت.

۴۸ فصول المهمّة فی أُصول الأئمّة، الحرّ العاملی، (۱۱۰۴ ق)، تحقیق محمّد القائینی، الطبعة الأولی، ۱۴۱۸ ق، مؤسّسة إسلامی إمام رضاعليه‌السلام .

۴۹ فضائل الأشهر الثلاثة، الشیخ الصدوق (۳۸۱ ق) تحقیق: غلامرضا عرفانیان، الطبعة الثانیة.

۵۰ فقه الرضا، علی بن بابویه، (۳۲۹ ق)، الطبعة الأولی، ۱۴۰۶ ق، مؤسّسة آل البیتعلیهم‌السلام لإحیاء التراث. قمّ.

۵۱ القاموس المحیط، الفیروز آبادی، (۸۱۷ ق)، الطبعة الأولی.

۵۲ قرب الإسناد، الحِمیَری القمّی، (۳۰۰ ق)، مؤسّسة آل البیتعلیهم‌السلام لإحیاء التراث، قمّ.

۵۳ الکافی، الشیخ الکلینی ،(۳۲۹ ق)، تصحیح وتعلیق: علی أکبر الغفاری، الطبعة الخامسة، دار الکتب الإسلامیة، طهران.

۵۴ کامل الزیارات، جعفر بن محمّد بن قولویه، (۳۶۷ ق)، الطبعة الأولی، ۱۴۱۷ ق، مو ٔ ّسة نشر الفقاهة.

۵۵ کمال الدین وتمام النعمة، الشیخ الصدوق، (۳۸۱ ق)، تصحیح وتعلیق: علی أکبر الغفاری، ۱۴۰۵ ق، مؤسّسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرّسین، قمّ.

۵۶ کنز العمّال، المتّقی الهندی، (۹۷۵ ق)، ضبط وتفسیر: الشیخ بکری حیانی، تصحیح وفهرسة: الشیخ صفوة السقا، ۱۴۰۹ ق، مؤسّسة الرسالة، بیروت.

۵۷ لسان العرب، ابن منظور، (۷۱۱ ق)، الطبعة الأولی، نشر أدب الحوزة، قمّ.

۵۸ مجمع البحرین، الشیخ الطریحی، (۱۰۸۵ ق)، تحقیق: السیّد أحمد الحسینی، الطبعة الثانیة، ۱۴۰۸ ق، مکتب النشر الثقافة الإسلامیة.

۵۹ مجمع الزوائد، الهیثمی، (۸۰۷ ق)، الطبعة الأولی، ۱۴۰۸ ق، دار الکتب العلمیة، بیروت.

۶۰ المحاسن، أحمد بن محمّد بن خالد البرقی، (۲۷۴ ق)، تحقیق: سیّد جلال الحسینی، دار الکتب الإسلامیه، طهران

۶۱ المزار، محمّد بن المشهدی، (۶۱۰ ق)، تحقیق: جواد القیومی، الطبعة الأولی، ۱۴۱۹ ق، نشر القیوم، قمّ.

۶۲ المستدرک، الحاکم النیسابوری، (۴۰۵ ق)، إشراف: یوسف عبد الرحمن المرعشلی، طبعة مزیدة بفهرس الأحادیث الشریفة.

۶۳ مستدرک الوسائل، المیرزا النوری، (۳۲۰ ق)، الطبعة الأولی، ۱۴۰۸ ق، مؤسّسة آل البیت علیهم‌السلام، قمّ.

۶۴ مستطرفات السرائر، ابن إدریس الحلّی، (۵۹۸ ق)، الطبعة الثانیة، ۱۴۱۱، مؤسّسة النشر الإسلامی التابعة لجامعة المدرّسین بقمّ.

۶۵ مسند أبی یعلی، أبو یعلی الموصلی، (۳۰۷ ق)، تحقیق حسین سلیم أسد، دار المأمون للتراث.

۶۶ مسند أحمد، أحمد بن حنبل، (۲۴۱ ق)، دار صادر، بیروت.

۶۷ مسند الشهاب، ابن سلامة، (۴۵۴ ق)، تحقیق: حمدی عبد المجید السلفی، الطبعة الأولی، مؤسّسة الرسالة، بیروت.

۶۸ المعجم الأوسط، سلیمان بن أحمد الطبرانی، (۳۶۰ ق)، الطبعة الأولی، ۱۴۱۵ ق، دار الحرمین للطباعة والنشر والتوزیع.

۶۹ المعجم الکبیر، الطبرانی، (۳۶۰ ق) تحقیق حمدی السلفی، دار إحیاء التراث العربی، بیروت لبنان

۷۰ معجم رجال الحدیث، السیّد الخوئی، (۴۱۱ ق)، الطبعة الخامسة، ۴۱۳ ق، طبعة منقّحة ومزیدة.

۷۱ مکارم الأخلاق، الشیخ الطبرسی (۵۴۸ ق) الطبعة السادسة، منشورات الشریف الرضی، قمّ.

۷۲ کتاب من لا یحضره الفقیه، الشیخ الصدوق، (۳۸۱ ق)، تصحیح وتعلیق: علی أکبر الغفاری، الطبعة الثانیة، مؤسّسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرّسین، قمّ.

۷۳ میزان الحکمة، محمّد الریشهری، تحقیق دار الحدیث، الطبعة الأولی، دار الحدیث.

۷۴ نصب الرایة، کمال الدین الزیعلی (۷۶۲ ق)، تحقیق أیمن صالح شعبان، دار الحدیث القاهرة، مصر.

۷۵ نقد الرجال ، التفرشی ( القرن الحادی عشر) ، الطبعة الأولی ، ۱۴۱۸ ق ، مو ٔ ّسة آل البیتعلیهم‌السلام لإحیاء التراث

۷۶ نوادر الراوندی، فضل اللّه الراوندی، (۵۷۱ ق)، تحقیق سعید رضا علی عسکری، الطبعة الأولی، دار الحدیث، قمّ.

۷۷ نهج البلاغة، شرح: الشیخ محمّد عبده، الطبعة الأولی، ۱۴۱۲ ق، دار الذخائر، قمّ.

۷۸ وسائل الشیعة، الشیخ الحرّ العاملی، (۱۱۰۴ )، الطبعة الثانیة، ۱۴۱۴ ق، مو ٔ ّسة آل البیتعلیهم‌السلام لإحیاء التراث، قمّ.