شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

آداب معنوى

۲۰۰۰ عمل مستحب و مكروه

مؤ لف : روح الله ولى ابرقوئى

مقدمه

انسان ، طالب سعادت و كمال است او به گونه اى خلق شده است كه پيوسته به دنبال گمشده و معشوق خود، يعنى خالق و پرورش دهنده خود مى گردد؛ليكن در اجتماع و جامعه انسانى موانع و سرگرمى هاى دنيوى و مادى فراوانى چراغ فروزان فطرت و ذات انسانى را كم نور و گاهى خاموش ‍ مى كنند. انسان براى اين كه در دام چنين صيادهايى كه رئيس و فرمانده آنها ابليس رجيم مى باشد نيفتد، بايد راه و مسير شريعت و انبيا و ائمهعليه‌السلام را بپيمايد تا با روح و باطنى پولادين آن موانع را از سر راه بردارد و به كمال واقعى كه همان رسيدن به خداست ، برسد.

خداوند متعال كتاب آسمانى خود، قرآن مجيد را كه حاوى كامل ترين و مهمترين قوانين و دستورات الهى است را بر رسول گرامى اش حضرت محمد بن عبداللهصلى‌الله‌عليه‌وآله نازل نمود تا وسيله اى براى هدايت بشر باشد. سپس ولايت باطنى و تكوينى و امامت ائمهعليه‌السلام را براى مردم قرار داد تا ادامه دهنده سير نبوت باشند و بشر را به سر منزل حقيقت برسانند.

بى ترديد تنها راه سعادت بشر فقط انجام فرايض و واجبات الهى و محرمات است اگر انسان فرايض را با اخلاص و حضور قلب به جا آورد بهترين وسيله را براى قرب و رسيدن به خدا برگزيده است

در شرع مقدس اسلام همراه واجبات و محرمات ، مجموعه اى از اعمال مستحب و مكروه مقرر شده كه براى انجام يا ترك آنها تاءكيد زيادى شده است اگر چه نمازهاى مستحبى زيادى زيادى داريم كه واقعا در بيشتر مواقع باعث قرب و نزديكى به خداوند مى شوند، مثل نماز شب و نمازهاى ديگرى كه تاءكيد زيادى بر اقامه آنها شده است و همچنين با ترك بعضى از مكروهات زمينه مناسبى براى ترك محرمات در انسان ايجاد مى شود، اما نبايد فراموش كرد كه اصل در دين ، عمل به واجبات و ترك محرمات است امير مؤ منان حضرت علىعليه‌السلام مى فرمايند:ان للقلوب اقبالا و ادبارا فاذا اقبلت فاحملوها على النوافل و اذا ادبرت فاقتصروابها على الفرائض ؛براى قلب ها گاهى نشاط و روى آوردن و گاهى بى نشاطى و روى برگرداندن مى باشد. پس هرگاه قلوب شما پرنشاط هستند (و به قول معروف حال عبادت دارند) آنها را علاوه بر انجام واجبات به انجام مستحبات وادار سازيد و آن گاه كه بى نشاطند، تنها به انجام فرايض و واجبات قناعت كنيد.(١)

لازم به ذكر است كه مكروهات و اصل كراهت بر دو قسم است :

الف )مكروهاتى كه از نظر شرع مقدس داراى مفسده كمى مى باشند؛ مثلا ايستاده آب نوشيدن در هنگام شب مكروه است اين بدان معناست كه چنين كارى ضرر كمى براى بدن دارد.

ب )مكروهاتى كه اصلا داراى مفسده نيستند، ولى ثواب عمل عبادى را كم مى كنند. به عبارت ديگر كراهت آنها به معناىاقل الثوابمى باشد؛ مثلا نماز خواندن در حمام مكروه است اين يعنى ثوابى كه نماز دارد با اقامه آن در حمام كم مى شود، نه آن كه اين عمل مفسده اى داشته باشد.

كتابى كه در پيش رو داريد مشتمل بر حدود دو هزار آداب (مستحبات و مكروهات ) است كه ان شاءالله خوانندگان عزيز با مطالعه آن و با توجه به مطالب مذكور بتوانند سير تكاملى و سعادت خويش را به خوبى و نشاط روحى بپيمايند و در اين مسير بنده حقير و عاصى خدا را از دعاهاى خير خود فراموش نكنند.

از خداوند متعال مى خواهيم تا ما را در انجام واجبات و ترك محرمات توفيق دهد و به ما خلوص و حضور قلبى دائم عطا نمايد. از او مى خواهيم كه همواره به ما حال عبادت و سوز دل عنايت فرمايد تا با انجام مستحبات و ترك مكروهات ، رضايت و خشنودى او را كه بهترين پاداش است ، كسب نماييم !(ان شاءالله )

روح الله ولى ابرقويى -قم - ٩ صفر١٤٢٢

پنج شنبه ١٣ ارديبهشت١٣٨٠

آداب دعا كردن

١. حضور قلب

٢. خضوع و فروتنى

٣. اميدوارى

٤. شناخت خدا و اعتقاد به قدرت او و علم به نياز.

٥. اميدوارى به خدا و قطع اميد از ديگران

٦. پرهيز از گناه به ويژه ستم مالى و آبرويى به مردم

٧. گريستن روايت شده است :بين بهشت و جهنم ، گردنه اى است كه كسى از آن عبور نمى كند، مگر كسانى كه از ترس خدا، خيلى گريه كرده باشند.

٨. سپاس و ستايش خداوند.

٩. ذكر نامهاى خدا كه مناسب دعايش مى باشد و نيز گفتن نعمتهاى خداوند و شكر آن ، بيان گناهان و آمرزش خواستن براى آنها.

١٠. درنگ و عجله نكردن و اصرار و پافشارى در دعا. زيرا خداوند درخواست كننده لجوج را دوست دارد و حداقل پافشارى اين است كه دعاى خود را سه بار تكرار كرده و خواسته خود را سه بار بگويد.

١١. پنهان دعا كردن زيرا هم فرمان خداوند را كه مى فرمايد:در پنهان دعا كنيداجابت كرده و هم از آفت ريا دور مى ماند. روايت شده است :دعاى پنهانى ، برابر با هفتاد دعاى آشكار است.

١٢. شريك ساختن ديگران در دعا.

١٣. با ديگران دعا كردن دعا در جمع نيز باعث اجابت است بهترين جمعيت براى دعا، چهل نفر است چهار نفر هم مى توانند هر كدام ده بار دعا كنند و اگر نتوانست در جمع دعا كند، خود نيز مى تواند چهل بار دعا كند.

١٤. تضرع در دعا به همراه قلب خاضع و بدن متواضع و چاپلوسى خداوند به حضرت موسىعليه‌السلام وحى كرد:موسى ! هنگامى كه مرا مى خوانى ترسان باش ، صورت خود را خاك آلوده كن و با اعضاى مهم بدنت ، برايم سجده كن قلبت را با ترس از من بميران زنده دل و كهنه لباس باش

١٥. صلوات فرستادن بر محمدصلى‌الله‌عليه‌وآله و آل اوعليه‌السلام در اول و آخر دعا باعث اجابت دعا است

١٦. پاكدلى و روى آوردن با تمام وجود به خداوند.

١٧. دعاكردن قبل از بلا.

١٨. شريك نمودن ديگران در دعا و قبل از خود، آنان را دعا كردن

١٩. بلند كردن كف دستها هنگام دعا.

٢٠. در دست داشتن انگشترى عقيق يا فيروزه از امام صادقعليه‌السلام روايت شده :هيچ كف دستى به سوى خداى متعال بلند نشده است كه نزد او محبوبتر باشد از كفى كه انگشتر عقيق در آن است

٢١. صدقه دادن قبل از گناه ، باعث اجابت دعا مى گردد.

٢٢. انتخاب اوقات مخصوصى براى دعا، مثل شب و روز جمعه ، بين ظهر و عصر روز چهارشنبه براى نفرين كردن كفار، وقت نماز عشاء، يك ششم اول از نيمه دوم شب ، آخر شب تا طلوع فجر، بين طلوعين ، سه شب قدر در ماه رمضان كه برترين آن شب بيست و سوم است ، شبهاى احياء كه عبارتند از: شب اول رجب ، نيمه شعبان ، عيد فطر و قربان و روز عرفه ، فطر و قربان ، هنگام وزيدن بادها، باريدن باران ، از بين رفتن سايه ها و ريختن اولين قطره خون مقتول مؤ من ، هنگام اذان ظهر و از طلوع فجر تا طلوع خورشيد، بعد از نمازهاى واجب ، وتر، فجر و نماز ظهر و مغرب

٢٣. مكانهاى خاص نيز به اجابت دعا كمك مى كنند. مانند:راءس الحسين و مكانى كه زير گنبد آن قرار دارد.

٢٤. حالات عالى مانند رقت قلب

٢٥. طهارت ، نماز و روزه.(٢)

آداب و مراقبت هاى ايام سال

آداب ماه محرم

١- سزاوار است كه حال دوستان آل محمدصلى‌الله‌عليه‌وآله در دهه اول محرم تغيير نموده و در دل و سيماى خود، آثار اندوه و درد اين مصيبتهاى بزرگ را آشكار نمايند.

٢- خوب است كه مقدارى از لذائذ زندگى را كه از خوردن و نوشيدن و حتى خوابيدن و گفتن به دست مى آيد، ترك نمايند و مانند كسى باشند كه پدر يا فرزند خود را از دست داده است

٣- خوب است كه روز تاسوعا و عاشورا، ديدار با برادران دينى را ترك كرده و آن روز را روز گريه و اندوه خود قرار دهند.

٤- مستحب است كه در دهه اول محرم ، هر روز امام حسينعليه‌السلام را با زيارت عاشورا زيارت نمايند.

٥- سزاوار است كه اگر مى توانند مراسم عزادارى آن حضرت را در منزل خود با نيتى خالص بر پا نمايند و اگر نمى توانند در مساجد يا منازل دوستانش به برپايى اين مراسم كمك كنند.

٦- شايسته است كه هر روز مقدارى از اوقات خود را در مكانهاى عمومى به عزادارى بپردازد.

٧- مستحب است كه در آخر روز عاشورا، زيارت تسليت را بخوانند.

٨- يكى از اعمال مهم دهه اول ، دعاى اول ماه است و براى اينكه اول اين ماه ، اول سال بوده و از طرف ديگر دعاهاى قبل از وقت نيز تاءثير خاصى در برآورده شدن حاجات و رسيدن به امور مهم دارد؛ اين دعا تاءثير زيادى در سلامتى و دورى از آفات دينى و دنيايى آن سال و بهبودى حال و به دست آوردن نيكيها دارد.

٩- بهتر است كه در شب اول ، بعضى از نمازهايى را كه در اين شب وارد شده به مقدار حال و توانايى خود بخواند؛ حداقل دو ركعت نمازى را كه شامل حمد و يازده بارقل هو اللّه احداست را بخواند. بعد از آن ، دعايى را كه پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله بعد از اين نماز خوانده است و در كتاب اقبال نقل شده را بخواند و فرداى آن روز را روزه بگيرد. در روايت آمده است كسى كه چنين عملى را انجام بدهد مانند كسى است كه به مدت يك سال كارهاى خوب انجام داده و تا سال آينده محفوظ خواهد بود.

١٠- مستحب است كه روز سوم را روزه بگيرد. در روايت آمده است : حضرت يوسفعليه‌السلام در اين روز از چاه خارج شد. و اگر كسى اين روز را روزه بگيرد، خداوند مشكل او را برطرف نموده و سختيها را بر او آسان مى نمايد.

١١- روايت شده است : مستحب است كه انسان تمام ماه را روزه بگيرد. و در مورد روزه روز تاسوعا و عاشورا روايت مخصوص داريم ، اما احتياط اين است كه روز عاشورا را روزه نگيرد ولى از خوردن و آشاميدن تا عصر خوددارى نمايد و آنگاه چيزى بخورد يا بياشامد؛ به جهت اين كه امام حسينعليه‌السلام و ياران حضرت در عصر از غصه هاى اين دنياى پست رهايى يافتند.

١٢- از كارهايى مثل سرمه كشيدن و غير آن ، بهتر است پرهيز شود.

١٣- مستحب است كه شب عاشورا تا صبح پيش قبر امام حسينعليه‌السلام بماند.

١٤- از شيخ مفيدرحمه‌الله روايت شده است كه شب بيست و يكم محرم ، شب زفاف سرور تمام زنان جهان حضرت فاطمهعليه‌السلام است و به همين جهت روزه آن روز مستحب مى باشد.

١٥- مستحب است كه در آخر ماه محرم محاسبه نفس ، استغفار و دعا براى اصلاح حال ، صورت پذيرد.(٣)

آداب ماه صفر

١- سزاوار است كه روز اربعين را روز اندوه خود دانسته و تلاش نمايد براى يك بار هم كه شده ، كنار مزارش او را زيارت نمايد.

٢- مستحب است كه در پايان روز اربعين نيز مانند ساير روزهاى مهم از خداوند بخواهد حال و عمل او را اصلاح نموده و به حامى آن روز كه از معصومينعليه‌السلام مى باشد توسل جويد.

(روزهاى هفته كه هر كدام مربوط به معصومىعليه‌السلام مى باشد در آخر اين بخش خواهد آمد).

٣- وفات پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله نيز در اين ماه واقع شده است ؛ سزاوار است در اين روز به گونه اى اندوهگين بوده و عزادارى نمايد كه شايسته اتفاق بزرگ اين روز و ناگواريهايى كه بعد از رحلت پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله رخ داده است ، باشد.

٤- مستحب است كه در روز وفات پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله با زيارتهايى كه وارد شده يا با زيارتى كه خود با يارى خداوند مى سازد، او را زيارت نمود.

٥- زيارت امام حسن مجتبىعليه‌السلام نيز در اين روز استحباب دارد، چرا كه شهادت او در همين روز است

٦- سزاوار است كه بر امام حسنعليه‌السلام درود فرستاده و قاتل او معاويه پسر ابى سفيان (لعنة اللّه عليه ) را لعنت نمايد.(٤)

آداب ماه ربيع الاول

اين ماه همانگونه كه از اسم آن پيداست بهار ماههاست ؛ به جهت اين كه آثار رحمت خداوند در آن هويداست در اين ماه ذخاير بركات خداوند و نورهاى زيبايى او بر زمين فرود آمده است ؛ زيرا ميلاد رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در اين ماه است و مى توان ادعا كرد كه از اول آفرينش زمين ، رحمتى مانند آن بر زمين فرود نيامده است

از آداب اين ماه است :

١. تمام ماه را در روز تولد پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله با تلاشهاى نيكو و اطاعتهاى گرانقدر و بزرگ ، بزرگ داشته و با پروردگار خود در مورد اين نعمت بزرگ مناجات نمايد.

٢. دعا كردن در اول اين ماه با دعاهايى كه روايت شده است از مهم ترين اعمال اين ماه مى باشد.

٣. روز هشتم ربيع الاول ، روز وفات امام حسن عسگرىعليه‌السلام مى باشد. پس سزاوار است در اين روز اندوهگين باشد، به خصوص با در نظر گرفتن اين كه صاحب مصيبت حضرت امام عصر(عج ) مى باشد؛ پس بايد آن امامعليه‌السلام را با هر زيارتى كه به ذهنش مى رسد زيارت نموده و به امام زمانعليه‌السلام تسليت بگويد.

٤. روز نهم ربيع الاول ، چنانكه در روايت گرانقدرى آمده است ، روز نابودى دشمن خدا بوده و اين روز و خوشحالى در آن فضيلت داشته و روز شادى پيروان آل محمدصلى‌الله‌عليه‌وآله مى باشد. سزاوار است كه دوستان آل محمدصلى‌الله‌عليه‌وآله شادى خود را در اين روز، به خاطر نابودى دشمن خدا آشكار كنند.

٥. روز دهم ربيع الاول ، روز ازدواج پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله با حضرت خديجهعليها‌السلام مى باشد و بر شيعيان لازم است كه به خاطر تاءثير اين ازدواج مبارك و فرخنده ، در خوبى ها و سعادت ها و انتشار نورهاى درخشان و پاك ، آن را بزرگ بدارند.

٦. روز هفدهم ربيع الاول ، همان طور كه گفته شد روز ميلاد حضرت رسولصلى‌الله‌عليه‌وآله است از كارهاى مهم اين روز، روزه داشتن اين روز، به خاطر شكرگزارى و به جا آوردن دو ركعت نماز مى باشد كه در هر ركعت آن يك بار سوره حمد، ده بار سوره قدر و ده بار سوره اخلاص مى خواند. سپس در مكان نماز خود نشسته و دعايى را كه روايت شده است را مى خواند.

٧. از كارهاى مهم در روز ميلاد پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله ، رعايت آداب عيد و اظهار مراسم شرعى عيدهاى بزرگ است ، تا ديگران اين روز را به عنوان عيد بشناسند.

٨. از مهمترين اعمال مهم اين روز به پايان رساندن روز خود با سلام به حاميان و نگهبانان آن روز و به درگاه آنان جهت شفاعت و اصلاح حال تضرع نمودن ، مى باشد.(٥)

آداب ماه ربيع الثانى

١. از مهمترين اعمال اين ماه چنانچه در جميع ماهها گفتيم ، دعا در اول آن است به خصوص دعاى بلند مرتبه و گرانقدرى كه در اول آن روايت شده است

٢. روز دهم ربيع الثانى ، روز ولادت امام حسنعليه‌السلام مى باشد. مراقبت از روزهاى ولادت ائمهعليه‌السلام ، شبيه به مراقبت روز ولادت رسول اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله است

امام حسن عسگرىعليه‌السلام خصوصيتى براى برآورده شدن حاجات اخروى دارند. معصومينعليه‌السلام گر چه هر كدام از آنان وسيله اى براى بندگان خدا در جميع حوائج مى باشند، ولى هر كدام خصوصيتى براى بعضى از حاجتها دارا مى باشند- چنانكه دعاى توسل ، شاهدى بر اين مطلب است - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله ، دختر بزرگوارش و امام حسنعليه‌السلام و امام حسينعليه‌السلام در حاجت هاى مربوط به ، به دست آوردن طاعت خدا و خشنودى او خصوصيتى دارند. اميرالمؤ منينعليه‌السلام خصوصيتى در مورد انتقام از دشمنان و برطرف نمودن ظلم ظالمين دارند. امام سجادعليه‌السلام خصوصيتى در مورد ستم پادشاهان و القائات و وسوسه هاى شيطان دارند. امام باقرعليه‌السلام و امام صادقعليه‌السلام نيز خصوصيتى در كمك گرفتن در مورد آخرت دارند. امام كاظمعليه‌السلام خصوصيتى در مورد سلامتى كامل از بيماريها و دردهايى كه مردم از آن گريزانند دارند. همچنين امام رضاعليه‌السلام خصوصيتى در مورد ترسهاى مسافرت در دريا و خشكى و زمينهاى بى آب و علف و بدون آبادى و سكنه دارند.امام جوادعليه‌السلام خصوصيتى در مورد توسعه روزى و بى نياز شدن از آنچه در دست مردم است دارند. امام هادىعليه‌السلام نيز خصوصيتى در مورد قضاى نافله ها، احسان به برادران مؤ من و به كمال رسيدن طاعتهاى پروردگار دارند. امام حسن عسگرىعليه‌السلام خصوصيتى در كمك نمودن در مورد آخرت دارند و امام عصر ما(عج ) پناهگاه و اميد و حافظ ما، نور ما و زندگى ما، امام مهدىعليه‌السلام جامع تمام خصوصيات مذكور بوده و براى حاجات ديگر نيز توسل به او مناسب است

٣. سزاوار است كه اين روز (روز ميلاد امام حسن عسگرىعليه‌السلام ) مانند ساير روزهاى شريف كه گفته شد به پايان رسانده شود.(٦)

آداب ماه جمادى الاول

١. از كارهاى مهم اين ماه ، دعا كردن با دعاهايى كه روايت شده است ، مى باشد.

٢. پانزدهم اين ماه ، روز ولادت امام سجادعليه‌السلام مى باشد. بنابراين شيعه بايد اين روز را با عمل ، بزرگ بدارد زيرا مردم بايد روزهاى ولادت زمامداران خود را بزرگ داشته و آداب و تكاليفى را در اين مورد رعايت نمايند.

٣. سزاوار است كه روز خود و پايان اين ماه را همان طور كه در ماههاى قبل گفتيم به پايان برساند.(٧)

آداب ماه جمادى الثانى

١. از كارهاى مهم در اين ماه ، دعا نمودن –به خصوص با دعاى روايت شده - مى باشد.

٢. سوم جمادى الثانى ، روز شهادت حضرت زهراعليها‌السلام مى باشد. لازم است كه شيعيان وفادار اين روز را از روزهاى اندوه و مصيبت قرار دهند؛ زيرا اين روز براى بستگان آن حضرتعليها‌السلام دومين روز روز مصيبت بعد از رحلت پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله بود و اميرالمؤ منينعليه‌السلام بعد از وفات رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله هيچ روزى را مصيبت بارتر و ناگوارتر از اين روز نديد.

٣. سزاوار است كه شيعه ، آن حضرتعليها‌السلام را در اين روز به گونه اى زيارت نموده و بر او صلوات و درود بفرستند كه مايه رضايت پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله بوده ، خداى فاطمهعليها‌السلام آن را پسنديده و حق شيعه گرى ادا شود.

٤. شب نوزدهم جمادى الثانى ، شب ابتداى حامله شدن مادر پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله به آن حضرت مى باشد. سزاوار است كه به خاطر كسالت ، هيچ خيرى را در اين شب از دست نداد. همان اعمالى كه در روز ميلاد پيامبر ذكر شد سزاوار است كه همان اعمال انجام شود.

٥. روز بيستم جمادى الثانى ، روز ميلاد حضرت زهرا مى باشد. در اين روز سرور مؤ منين در آن تازه شده و روزه آن روز و خيرات و صدقات در آن مستحب مى باشد.

٦. از اعمال مهم روز ميلاد حضرت فاطمهعليها‌السلام زيارت و صلوات بر او و لعنت كردن ظالمين به آن حضرتعليها‌السلام است.(٨)

آداب ماه رجب

اين ماه ، ماه بسيار شريفى است ؛ به اين جهت كه : از ماههاى حرام مى باشد، از اوقات دعا مى باشد و حتى در زمان جاهليت به اين مطلب مشهور بوده و مردم آن زمان منتظر اين ماه بوده اند تا در آن دعا كنند. اين ماه ، ماه اميرالمؤ منينعليه‌السلام مى باشد؛ شب اول آن يكى از چهار شبى است كه تاءكيد به زنده نگه داشتن آن به عبادت شده است درباره روز نيمه آن آمده است كه محبوبترين روزها نزد خداوند بوده و زمان انجام عمل استفتاح است كه در ادامه به طور مفصل خواهد آمد. همچنين روز بيست و هفتم اين ماه ، مبعث حضرت رسول اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله مى باشد. روزى كه زمان ظهور رحمت خداوند است چيزى كه از اول خلقت تا كنون مانند آن ديده نشده است اين گوشه اى از فضايل اين ماه است در اينجا مراقبت ها و آداب اين ماه را ذكر مى كنيم

١. از مراقبت هاى مهم در اين ماه ، به ياد داشتن حديث ملك داعى مى باشد كه از پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله روايت شده است پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود:خداى متعال در آسمان هفتم فرشته اى قرار داده است كه داعى گفته مى شود. هنگامى كه ماه رجب آمد، اين فرشته در هر شب از اين ماه تا صبح مى گويد: خوشا به حال تسبيح كنندگان خدا، خوشا به حال فرمانبرداران خدا. خداى متعال مى فرمايد: همنشين كسى هستم كه با من همنشينى كند. فرمانبردار كسى هستم كه فرمانبردارم باشد و بخشنده خواهان بخشايش هستم ماه ، ماه من و بنده ، بنده من و رحمت ، رحمت من است هر كسى در اين ماه مرا بخواند او را اجابت مى كنم و هر كس از من بخواهد به او مى دهم و هر كس از من هدايت بخواهد او را هدايت مى كنم اين ماه را رشته اى بين خود و بندگانم قرار دادم كه هر كس ‍ آن را بگيرد به من مى رسد.

٢. سزاوار است كه طالبان علم در اين ماه و ماههاى شعبان و رمضان عبادت را مقدم بر تحصيل علم نمايند؛ گر چه تحصيل علم نيز از برترين عبادتهاست

٣. شب اول اين ماه ، يكى از چهار شبى است كه شب زنده دارى در آن تاءكيد شده است يكى از مراقبت ها اين است كه در هنگام ديدن ماه در شب اول ، دعايى كه روايت شده است را بخواند.

٤. مستحب است كه در شب اول اين ماه ، بعد از نماز مغرب بيست ركعت نماز به جا آورده كه در هر ركعت سوره فاتحه و اخلاص را يك مرتبه خوانده و براى هر دو ركعتى ، يك سلام بدهد.

نماز آسان ترى از پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله روايت شده است كه فرمود: كسى كه دو ركعت نماز در شب اول ماه رجب ، بعد از نماز عشا بخواند و در ركعت اول آن ، سوره فاتحه و الم نشرح را يك بار و اخلاص را سه بار و در ركعت دوم ، سوره فاتحه ، الم نشرح ، اخلاص و مهوذتين (ناس و فلق ) را هر كدام يك بار بخواند؛ سپس تشهد خوانده و سلام دهد. بعد از آن نيز سى بارلا اله الا اللّه گفته و سپس سى بار بر پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله صلوات بفرستد. گناهان گذشته او آمرزيده شده و او را مانند روزى كه از مادر متولد شده از گناهان بيرون مى برد.

(نمازهاى مستحبى اين ماه در بخش نمازهاى مستحبى آمده است .)

٥. سزاوار است كه در تمام اين ماه و ماه شعبان ، رمضان و تمام عمر، اهميت زيادى به دعا، جهت توفيق اخلاص داده و توجه به خداى متعال با نامهاى او مانندكريم العفو و مبدل السيئات بالحسنات و توسل به او به وسيله محمد و آل اوعليه‌السلام را زياد كند.

٦. چنانچه شب اول ماه ، مصادف با شب جمعه بود، سزاوار است كه عمل ليلة الرغائب را انجام دهد. از پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله روايت شده است كه فرمودند:از اولين شب جمعه در ماه رجب غافل نشويد؛ زيرا شبى است كه فرشتگان آن راليلة الرغائب مى نامد. اين نامگذارى به اين جهت است كه هنگامى كه يك سوم از شب گذشت ، هيچ فرشته اى در آسمان ها و زمين نمى ماند، مگر اين كه در كعبه و اطراف آن جمع مى شوند. آنگاه خداوند، به طور غير منتظره اى بر آنان وارد شده و مى فرمايد: اى فرشتگانم ! هر چه مى خواهيد از من درخواست كنيد. فرشتگان عرض مى كنند: حاجت ما اين است كه از روزه داران رجب درگذرى خداوند مى فرمايد: اين كار را انجام دادم. بهتر است كسى كه اين حديث را مى شنود، در اين شب ، زياد بر فرشتگان صلوات فرستاده تا تكليفى را كه آيه تحيت (نساء/آيه ٨٦) به عهده ما گذاشته به اندازه توانايى انجام داده باشد. سپس رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمودند: كسى كه روز پنج شنبه اول رجب را روزه گرفته و بين نماز مغرب و عشا دوازده ركعت نماز به جا آورده هر دو ركعت به يك سلام و در هر ركعتى سوره فاتحه يك بار، سوره قدر سه بار و سوره توحيد دوازده بار خوانده و هنگامى كه نماز تمام شد، هفتاد بار بر من (با اين الفاظ) صلوات بفرستد:اللهم صل على محمد النبى الامى و على آله سجده كرده و در سجده هفتاد بار بگويد:سبوح قدوس رب الملائكة و الروح سپس سر خود را بلند كرده و بگويد:رب اغفر وارحم و تجاوز عما تعلم انك انت العلى الاعظم. آنگاه بار ديگر به سجده رفته و در سجده همان چيزى را بگويد كه در سجده اول گفت ، سپس حاجت خود را از خدا بخواهد، ان شاء اللّه تعالى برآورده مى شود. رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در ادامه فرمودند: قسم به كسى كه جانم در دست اوست ؛ هيچ بنده يا كنيزى - از بندگان و كنيزان خدا - اين نماز را به جا نمى آورد، مگر اين كه خداوند گناهان او را مى بخشد؛ گرچه گناهان او مثل كف دريا و به عدد شن و به وزن كوهها و به عدد برگهاى درختان باشد در روز قيامت هفتصد نفر از خويشان خود را كه همگى سزاوار آتش باشند را شفاعت مى كند و در شب اول قبر خداوند ثواب آن را به بهترين صورت ، با روى گشاده و خندان و زبان فصيح براى او مى فرستد و مى گويد: اى محبوب من ! مژده بده ؛ از هر سختى نجات پيدا كردى مى پرسد: تو كيستى ؟رويى بهتر از رويى تو نديده و بويى به خوش بويى تو، به مشامم نرسيده جواب مى دهد: اى محبوب من ! من ثواب آن نمازى هستم كه در فلان شب ، فلان منطقه ، فلان ماه و فلان سال به جا آوردى ؛ امشب آمده ام تا حقت را ادا كرده ، مونس تنهايى تو بوده و وحشت را از بين ببرم زمانى كه در شيپور دميده شود، در عرصه قيامت بر سرت سايه افكنم و تو هرگز هيچ خيرى را از جانب مولايت از دست نخواهى داد

٧. از كارهاى مهم در روز اول ماه رجب ، روزه ، نماز حضرت سلمان دعا در اول آن با دعايى كه در اقبال سيد قدس سره روايت شده ، مى باشد.

٨. از كارهاى مهم در اين ماه اين است كه در تمام ماه ، هزار بار بگويد:استغفر اللّه ذاالجلال و الاكرام من جميع الذنوب و الاثام شيخ صدوق (ره ) روايت كرده است : اگر كسى اين ذكر را در رجب ، هزار بار بگويد، خداوند متعال مى فرمايد: اگر گناهان شما را نبخشم ، پروردگار شما نيستم ، پروردگار شما نيستم ، پروردگار شما نيستم !

٩. مستحب است كه در تمام ماه رجب ، سوره توحيد را ده هزار بار و همچنين روايت شده است كه هزار بار بخواند. روايت شده است :كسى كه هزار بار آن را بخواند روز قيامت ، عمل هزار پيامبر و هزار فرشته را مى آورد و هيچكس نزديكتر از او به خدا نيست ؛ مگر كسى كه بيشتر از او آن را خوانده باشد و ثواب خواندن اين سوره در رجب ، چندين برابر است

١٠. مستحب است كه در اين ماه كه هزار بار، خدا را تسبيح كند. در روايت آمده است كسى كه چنين عملى را انجام دهد، خداوند صد هزار عمل خوب براى او نوشته و صد كاخ در بهشت براى او مى سازد.

١١. مستحب است كه در تمام اين ماه ، هزار بارلا اله الا اللّه بگويد. روايت شده است كسى كه در اين ماه اين عمل را انجام دهد خداوند براى او صد هزار حسنه نوشته و صد شهر در بهشت براى او مى سازد.

١٢. مستحب است كه در اين ماه صد بار بگويد:استغفر اللّه الذى لا اله الا هو وحده لا شريك و له و اتوب اليه. و اگر پس از آن صدقه بدهد خداوند او مورد رحمت قرار داده و گناهان او را مى آمرزد و كسى كه چهار صد بار بگويد خداوند پاداش صد شهيد را براى او مى نويسد.

١٣. خوب است كه در تمام ماه با پيروى از امام سجادعليه‌السلام در سجده خود اين ذكر را بگويد:عظم الذنب من عبدك فليحسن العفو من عندك.

١٤. سزاوار است كه صبح و شب و بعد از هر نمازى دعاي یامن ارجوه لكل خير.... را بخواند و سپس با دست چپ محاسن خود را گرفته و انگشت سبابه دست راست خود را حركت داده گريه كند و بگويد:يا ذالجلال و الاكرام يا ذا النعماء و الجود يا ذا المن و الطول حرم شيبتى على النار.

١٥. از دعاهاى مستحب در اين ماه دعاى :يا من يملك حوائج السائلين ...مى باشد.

١٦. از كارهاى مهم در اين ماه ، زيارت امام حسينعليه‌السلام در اول و وسط ماه است

١٧. نمازهاى مستحبى در اين ماه ، در بخش نمازهاى مستحبى ذكر شده اند.

١٨. روز بيست و هفتم رجب ، مستحب است كه روزه بگيرد، غسل كرده و زيارت پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله و حضرت علىعليه‌السلام را بخواند.(٩)

آداب ماه شعبان

اين ماه براى سالك الى اللّه ، بسيار با ارزش است يكى از شب هاى قدر، در اين ماه مى باشد. همچنين ولادت حضرت حجة بن الحسن العسگرىعليه‌السلام نيز در اين ماه واقع شده است همچنين اين ماه ، ماه پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله مى باشد.

از مراقبات اين ماه :

١. مناجات شعبانيه ، مناجات معروفى است و اهلش به خاطر آن با ماه شعبان ماءنوس شده و به همين جهت منتظر و مشتاق اين ماه هستند. سزاوار است كه اين مناجات در تمام ماه خوانده شود.

٢. از اعمال مهم در اين ماه ، روزه است ؛ به اندازه اى كه با حال انسان مناسب باشد. امام صادقعليه‌السلام فرمود:كسى كه روز اول ماه را روزه بگيرد، حتما وارد بهشت مى شود و كسى كه دو روز را روزه بگيرد، خداوند در هر شب و روزى (به چشم رحمت ) به او مى نگرد و در بهشت نيز به اين نگاه ادامه مى دهد؛ كسى كه سه روز روزه بگيرد، با خداوند در عرش و بهشت او ديدار مى كند.

٣. از اعمال مهم در اين ماه ، صلواتى است كه در نيمروز هر روز از اين ماه فرستاده مى شود؛ اول آن چنين است :اللهم صل على محمد و آل محمد، شجرة النبوة

٤. از ديگر اعمال اين ماه ، همانگونه كه در كتاب اقبال است ، به جا آوردن نماز و خواندن دعاهاى اين شبهاست نمازهاى اين ماه ، در بخش نمازهاى مستحبى ذكر شده است

٥. از اعمال مهم اين ماه ، عمل كردن به روايت اميرالمؤ منينعليه‌السلام است كه فرمودند:در هر پنج شنبه از ماه شعبان ، آسمانها زينت شده و آنگاه فرشتگان عرض مى كنند: خداى ما! روزه داران شعبان را ببخش و بيامرز و دعايشان را اجابت فرما!بنابراين كسى كه دو ركعت نماز به جا آورد كه در هر ركعت سوره فاتحه را يك بار و توحيد را صد بار بخواند و بعد از سلام دادن ، صد بار نيز صلوات بفرستد، خداوند تمام خواسته هاى دينى و دنيايى او را برآورده مى فرمايد و كسى كه يك روز از آن را روزه بگيرد، خداوند بدن او را بر آتش حرام مى كند.

٦. روز سوم شعبان به جهت تولد امام حسينعليه‌السلام در آن ، روز بزرگى است و سالك بايد به مقدار توانايى با روزه ، زيارت ، دعاهايى كه در اين روز وارد شده و ساير طاعتها شكر اين روز را به جا آورد. در چنين روزى فطر ملك ، سلامتى بالهاى خود را به دست آورد.

٧. روز و شب نيمه شعبان ، زمان بسيار شريفى است ؛ به اين جهت كه از شبهاى قدر و شب تقسيم رزق ها و عمرها مى باشد. اين شب ، از اوقات زيارتى امام حسينعليه‌السلام مى باشد كه غير از فرشتگان ، صد هزار پيامبرعليه‌السلام آن حضرتعليه‌السلام را زيارت مى كنند و اين مطلب نشانه عظمت اين شب است همچنين از شب هايى است كه تاءكيد به زنده نگهداشتن آن شده و اعمال و عبادات بسيار ارزشمندى در آن وارد شده كه مى توان گفت : در هيچ شبى مانند يا بيشتر از آن نيامده است و بالاخره اين شب علاوه بر اينها، شب ميلاد امامى است كه گيتى را از عدالت پر كرده و زمين را پاك مى نمايد. از اعمال اين شب اين است كه شيعه ، از لذت و آسايش دنيا در اين شب چشم پوشى نمايد و فرض كند كه شب خداحافظى او با اين دنيا و تمام اعمال بوده و فرداى آن روز قيامت است از اعمال ديگر اين شب نمازهايى است كه وارد شده است (كه در بخش نمازهاى مستحبى ذكر شده است ).

٨.از اعمال مهم اين شب ، عمل كردن به حديث پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله است كه فرمودند:شب نيمه شعبان در خواب بودم كه جبرئيل آمد و گفت : محمد! چرا در اين شب خوابيده اى ؟ گفتم : جبرئيل مگر چه شبى است ؟ گفت : شب نيمه شعبان است محمد! برخيز. آنگاه مرا بلند كرده و به بقيع برد، سپس گفت : سرت را بلند كن ؛ اين شبى است كه درهاى آسمان در آن باز مى شود: درهاى رحمت ، در رضوان ، در مغفرت ، در فضل ، در توبه ، در نعمت ، در جود و در احسان و خداوند به عدد موها و پشمهاى گاو و گوسفند، مردم را از آتش جهنم آزاد مى كند؛ زمان مرگ را در آن ثبت كرده و به مدت يك سال ، روزى ها را تقسيم مى كند و هر چه را كه در تمام سال اتفاق مى افتد، فرو مى فرستد. محمد! كسى كه اين شب را با گفتن اللّه اكبر،سبحان اللّه،لااله الا اللّه و خواندن دعا، نماز و قرآن و انجام دادن اعمال مستحب و استغفار كردن ، زنده نگه دارد بهشت منزل و استراحتگاه او خواهد بود و گناهان گذشته و آينده اش بخشيده مى شود...

پس اين شب را زنده بدار و شب زنده دارى كن و نزديكى به خدا، با عمل در اين شب را به امتت دستور بده ، زيرا شب شريفى است ! در حالى نزدت آمدم كه تمام فرشته ها در آسمان ، پاهايشان را جفت كرده اند: عده اى تسبيح مى كنند، عده اى در ركوع ، عده اى در سجود و گروهى ذكر مى گويند. شبى است كه كسى دعا نمى كند؛ مگر اين كه مستجاب مى شود، كسى چيزى نمى خواهد مگر اين كه به او داده مى شود...

كسى كه از خير اين شب محروم شود، از خير بزرگى محروم شده است

٩. در اين شب ، نزديكى جستن به امام زمان (عج )، كسى كه حجت عصر و ولى امر مى باشد، مستحب است

١٠. از اعمال اين شب ، خواندن دعايى است كه با اين عبارت شروع مى شود:اللهم بحق ليلتنا و مولودها....

١٢. زيارت امام حسينعليه‌السلام و حضور در آرامگاه شريف آن حضرتعليه‌السلام ، در اين شب استحباب زيادى دارد.

١٣. در اين شب خواندن دعاى كميل در سجده به خاطر پيروى از اميرالمؤ منينعليه‌السلام مستحب است

١٤. محاسبه اعمال در اين شب ، استحباب زيادى دارد.

١٥. از اوقات مهم ماه شعبان ، آخرين جمعه ماه شعبان است از عبدالسلام بن صالح هروى نقل شده است كه مى گويد: آخرين جمعه شعبان ، به ديدن ابى الحسن على بن موسى الرضاعليه‌السلام رفتم ، حضرت فرمودند:اباصلت ! بيشتر شعبان گذشت و اين آخرين جمعه آن است ؛ سهل انگاريهاى گذشته خود را در اين ماه جبران كن بسيار دعا و استغفار كن و قرآن بخوان ؛ از گناهانت توبه كن تا وقتى ماه رمضان مى آيد، مخلص براى خدا باشى و هيچ امانتى به گردنت نباشد؛ مگر اين كه آن را رد كنى و هيچ كينه اى از مؤ منى در دلت نباشد مگر اين كه آن را از بين ببرى و از هر گناهى كه انجام مى دهى ، دست بردار. تقوى خدا پيشه كن و در نهان و آشكارت به او توكل كن و كسى كه به خدا توكل كند، خدا براى او كافى خواهد بود.

و در باقيمانده اين ماه ، اين دعا را زياد تكرار كن :اللهم ان لم تكن غفرت لنا فى ما مضى من شعبان ، فاغفرلنا فى ما بقى منه.

(خدايا! اگر در اين مدت كه از شعبان گذشته ، ما را نبخشيده اى در مدتى كه از آن مانده ما را بيامرز)؛ زيرا خداوند متعال به احترام ماه رمضان ، در اين ماه افراد زيادى را از آتش رها مى كند.

١٦. سه روز آخر شعبان ، فرصت مناسبى است براى كسى كه تمام اين ماه را روزه نگرفته ، تا روزه بگيرد. امام صادقعليه‌السلام فرمودند: كسى كه سه روز آخر شعبان را روزه بگيرد و آن را به ماه رمضان وصل كند، خداوند روزه دو ماه پى در پى ، براى او مى نويسد.(١٠)

آداب ماه مبارك رمضان

از اميرالمؤ منينعليه‌السلام روايت شده است :نگوييد رمضان ؛ زيرا نمى دانيد رمضان چيست ؟ اگر كسى گفت ؛ بايد صدقه داده و روزه بگيرد ؛ همانطور كه خداوند فرموده است بگوييد ماه رمضان

در اينجا گوشه اى از آداب اين ماه مبارك و ماه ميهمانى خدا را ذكر مى كنيم :

١. مستحب است كه در سحر و افطار، قبل از شروع و بعد از گفتن بسم اللّه الرحمن الرحيم سوره قدر خوانده شود.

٢. بهترين دعايى كه خوب است قبل از افطار خوانده شود، دعايى است كه در اقبال آمده و مفضل بن عمر آن را روايت كرده است :اللهم رب العظيم(١١)

٣. از مراقبت هاى ماه رمضان ، پاك كردن دل با توبه صادقانه است

٤. از ديگر مراقبت هاى اين ماه ، پاكيزه نمودن مال با دادن خمس است تا غذا، لباس ، مكان و هر چيزى كه روزه دار در آن دخل و تصرف مى كند، پاك شود.

٥. بايد براى شروع خوب سال ، تلاش كند. روايات زيادى داريم كه :ماه رمضان ، ابتداى سال است : اگر انسان در اين ماه ، خود را سالم نگه دارد، تمام سال سلامت خواهد ماند.

٦ - از مراقبات اين ماه ، توسل در شب اول است مهمترين كارى كه سالك بايد انجام دهد اين است كه در شب اول ماه به يكى از معصومينعليه‌السلام كه حامى و نگهبان آن شب است ، مراجعه و با چهره آبرومند و نورانى او نزد پروردگارش ، به درگاه خدا روى آورد.

٧. از مراقبات اين ماه ، انجام دادن متناسب نوافل و مستحبات است سزاوار است كه سالك حال خود را بررسى و نشاط، كسالت ، كار، فراغت ، نيرو و ضعف خود را نسبت به نوافل و مستحبات سنجيده و بعد از مراعات حال خود، به ترتيب ، بهترين ها را انتخاب نمايد. در روايات زيادى آمده است كه نوافل در اين ماه ، بيش از هزار ركعت است

٨. از كارهاى مهم در اين ماه ، قرائت قرآن ، دعا و ذكر است كه بايد از هر كدام مقدار معينى انتخاب و در هر روز انجام شود. دعاى ابى حمزه ثمالى را نيز بايد به اندازه اى كه مى تواند، در تمام شب ها يا يك شب درميان بخواند. هر روز يكى از دعاهاى روز را خوانده و براى توفيق در شب قدر و شب عيد فطر زياد دعا نمايد و نبايد در روزهاى جمعه ، نمازى را كه روايت شده است ، ترك كند. از مهمترين دعاها در شب و روز، دعا براى ولى امر، خليفه خداوند، امام زمان (عج ) مى باشد. و بايد براى پدر، مادر، معلمين ، برادران دينى ، نزديكان ، همسايگان و هر كسى كه حقى به گردن او دارد همچنين تمام مؤ منين ، دعا و استغفار نموده و آنان را در دعاهايى كه براى خود مى نمايد، شريك كند.

٩. از اعمال مهم اين ماه ، غسل در شب و روز اول و شب هاى فرد است در روايت آمده است :كسى كه شب اول ماه رمضان ، در رودى جارى غسل كرده و سى مشت آب بر سرش بريزد، تا ماه رمضان آينده پاك مى شودوكسى كه در اولين روز سال ، در آب جارى غسل كرده و سى مشت آب بر سرش بريزد، اين عمل ، داروى يك سال او خواهد بود.

١٠. خوردن سحرى مستحب است روايت شده است :سحرى بخوريد، گر چه جرعه آبى باشد. توجه داشته باشيد كه خدا بر كسانى كه سحرى مى خورند، درود مى فرستد.بايد به نيت استحباب سحرى نزد خدا و نيرو گرفتن بر عبادتها در طول روز، سحرى خورد.

١١. در روايتى آمده است صد بار خواندن سوره دخان تا شب بيست و سوم براى شناخت اين شب مفيد است در روايت ديگر نيز آمده است كه به جاى آن مى توان هزار بار سوره قدر را خواند.

١٢. از كارهاى مهم در اين ماه ، افطارى دادن به روزه داران است كه پاداش ‍ آن زياد مى باشد.

١٣. از كارهاى مهم ديگر در اين ماه براى اهل علم ، امامت جماعت و وعظ مى باشد.

١٤. از اوقات مهم در ماه رمضان ، شب قدر است شبى كه از هزار ماه ، بهتر مى باشد. روايتى داريم مبنى بر اين كه از هزار ماه جهاد، بهتر و از سلطنت هزار ماه ، بهتر و عبادت آن ، بهتر از عبادت هزار ماه مى باشد. در روايات اهل بيت نيز آمده است :فرشتگان در شب قدر فرود آمده و در زمين پخش ‍ مى شوند، بر مجالس مؤ منين گذشته ، بر آنان سلام مى كنند و براى دعاهاى آنها آمين مى گويند، تا آنگاه كه سپيده دم طلوع مى كند.

سزاوار است كه شيعه اميرالمؤ منينعليه‌السلام تمام سعى خود را جهت آمادگى براى اعمال اين شب به كار گيرد؛ مثلا مكان ، لباس مناسب ، عطر و صدقه اى تهيه و مضامين لطيفى را براى مناجات با پروردگار و كلمات برانگيزنده اى را در خطاب به معصومينعليه‌السلام انتخاب كند. همچنين ميهمانان مخصوصى را كه مناسب با اين شب مى باشند و چند فقير را براى صدقه دادن در نظر بگيرد.

١٥. سزاوار است كه براى شب قدر براى ذكر و دعا وقت مناسبى تعيين كند. همچنين وقت مناسبى را كه در آن خواب آلود يا سير يا گرسنه نبوده و موانع ديگرى نيز نداشته باشد، براى تفكر معين كند.

١٦. نمازهاى مستحبى شب قدر و اين ماه ، در بخش نمازهاى مستحبى ذكر شده است كه ثوابهاى زيادى بر آنها مترتب مى باشد.

١٧. از اعمال شب قدر، خواندن دعاى گشودن قرآن و روى سر گذاشتن قرآن مى باشد. به اين نيت كه عقل و او با اين عمل تقويت شده و با دانشهاى قرآن كامل شود و نور عقل با نور قرآن ضميمه گردد.

١٨. در شب قدر، خواندن زيارت امام حسينعليه‌السلام با بعضى از زيارتهايى كه وارد شده است ، مستحب مى باشد.

١٩. خواندن سوره روم ، عنكبوت و دخان در شب بيست و سوم ، مستحب مى باشد.

٢٠. خواندن دعاهايى كه در اين شبها وارد شده است ، به خصوص دعايى كه سيد از بعضى كتابهاى كهن نقل نموده و اول آن چنين است :اللهم ان كان الشك فى ان ليلة القدر فيها تقدمها واقع فانه فيك و فى وحدانيتك و تزكيتك الاعمال زائل. مستحب مى باشد.

٢١. خواندن دعايى كوچك از امام سجادعليه‌السلام در اين شب ، مستحب مى باشد كه اول آنيا باطنا فى ظهورهمى باشد؛ دعايى كه در يكتا دانستن خداوند كامل مى باشد.

٢٢. سزاوار است كه ساعتى از شب را مخصوص مراقبت قرار داده و در آن ساعت علم پروردگارش را به بدحالى او، قدرتش را بر نجات دادن او، فضل ، بخشش و كرم او را در نظر گرفته و سپس با اميدوارى ، بر در بخشش و كرم او چشم دوخته و در انتظار رحمت و عنايت او باشد.

٢٣. سزاوار است كه شب هاى قدر را با توسل به حاميان معصومعليه‌السلام ، سپردن عمل به آنان ، عرضه آن به خداوند با دستهاى آنان ، تضرع به درگاه آنان براى اصلاح عمل ختم نمايد براى اين كه آنان به درگاه خداوند تضرع نموده تا او اين عمل را قبول و آن را به عمل صالح تبديل نموده و آن را پرورش دهد.

٢٤. كار مهم ديگر، وداع ماه رمضان و متاءثر شدن به خاطر جدايى از آن است در اين رابطه دعاها و مناجاتهايى پر ارزش با ماه بزرگ خدا رسيده است

٢٥. خوب است كه در ساعات پايانى آخرين روز ماه رمضان ، كه روز عرضه اعمال ماه است ، با نگهبان روزش كه از معصومينعليه‌السلام مى باشد، با رعايت آداب تواضع و توسل ، مناجات نمايد و آنگونه سخن بگويد كه محبت آنان را برانگيخته و باران رحمت و كرامت آنان بر او ببارد. همچنين با معذرت خواهى ، اعمالى را كه در اين ماه انجام داده است را به آنان واگذارد و با درخواستى تضرع آميز بخواهد كه با شفاعت و دعايشان اعمالش را اصلاح نموده و با تضرع از خدا بخواهند كه با عفو فراوان خود، آن را پذيرفته و به چندين برابر اعمال خير تبديل نمايد. اگر اين امور را در اواخر روز، در سجده انجام دهد و اين ماه را به حال سجده و گرسنگى به پايان برساند و با اين حال وارد شب عيد شود، اميد است كه به كرامتى از جانب خداوند متعال برسد كه بالاتر از آرزويش باشد.(١٢)

آداب معنوى آداب شب و روز عيد فطر

١. عبادت در شب عيد فطر بسيار مهم است از امام سجادعليه‌السلام روايت شده است كه به فرزندانش در مورد اين شب سفارش كرده و مى فرمودند:اين شب كمتر از آن شب نيست .منظور حضرتعليه‌السلام ، شب قدر بود.

٢. مهمترين كارها در اين شب ، بعد از جستجوى ماه و ديدن آن ، خواندن دعايى است كه هنگام ديدن ماه خوانده مى شود و در صحيفه سجاديه نيز آمده است ، همچنين سلام و تضرع كامل به نگهبان شبش كه از معصومينعليه‌السلام است و توسل جستن به آنان جهت جديت ايشان در اصلاح اعمال او در اين ماه از اعمال اين ماه به شمار مى رود.

٣. غسل كردن به هنگام غروب روز آخر ماه رمضان مستحب است

٤. مستحب است كه بعد از نوافل مغرب ، در حالى كه دست هاى خود را بلند كرده است ، بگويد:يا ذالمن و الطول ، يا مصطفى محمد و ناصره ، صل على محمد و آل محمد واغفرلى كل ذنب احصيته و هو عندك فى كتاب مبين.

آنگاه سجده كرده و صد بار در سجده بگويد:اتوب الى اللّه سپس ‍ حاجت خود را طلب كند.

٥. بعد از نماز مغرب ، عشاء، صبح و عيد، اين تكبير را بگويد:اللّه اكبر لا اله الااللّه و اللّه اكبر و لله الحمد اللّه اكبر و الحمد لله على ما هدانا.

بهتر است اين تكبير را در پى اين نمازها، ترك نكند.

٦. مستحب است بعد از نماز مغرب و عشا، دو ركعت به جا آورده در ركعت اول بعد از سوره فاتحه ، صد بار سوره اخلاص و در ركعت دوم بعد از سوره فاتحه ، يك بار سوره اخلاص را بخواند. آنگاه قنوت خوانده و به ركوع رفته سجده كند و سلام بدهد. آنگاه سجده كرده و در سجده صد بار بگويد:اتوب الى اللّه.

٧. از مهمترين اعمال در اين شب ، زيارت امام حسينعليه‌السلام است

٨. از مهمترين كارها، به پايان بردن اين شب با تسليم اعمال به نگهبان شب است

٩. روز عيد فطر، روزى است كه هر كس به تناسب اعمالش در ماه رمضان ، پاداش مى گيرد. در حديثى امام حسنعليه‌السلام مى فرمايد:...به خدا سوگند اگر پرده ها فرو افتد، نيكوكار مى انديشد كه چرا بيشتر عمل نيك انجام ندادم و بدكار مى گويد چرا بد كردم ! و از شانه كردن مو و صاف كردن لباس خود باز مى ماندند.از كارهاى مهم در روز عيد فطر، توسل به حامى و نگهبان آن روز و شفيع قرار دادن او در اول آن و مبالغه در آن به اندازه بزرگى اين روز است

١٠. مستحب است كه در روز عيد فطر، غسل كند و سزاوار است غسل خود را بابسم اللّه شروع كرده و بعد از انجام آن ، بگويد:اللهم اجعله كفارة لذنوبى و طهر دينى و اذهب عنى الدرن

(خدايا! اين را كفاره گناهانم قرار ده ، دينم را پاك گردان و پليديها را در من از بين ببر).

١١. از اعمال اين روز خواندن دعاى ندبه و اندوه به خاطر غيبت امام زمان (عج ) و دعا براى فرج او مى باشد.

١٢. از اعمال اين روز، نماز عيد فطر است سزاوار است كه قبل از خروج از منزل ، به نيت انجام دستور خداوند با يك يا چند دانه خرما افطار نموده و دعايى را كه در اين مورد رسيده است ، بخواند و هنگام برپايى نماز عيد به صورت جماعت ، مصيبت غيبت امام زمان (عج ) را به ياد آورد و به ياد داشته باشد كه امامت نماز عيد از حقوق مخصوص امام زمان (عج ) مى باشد. همچنين سزاوار است كه به نيت قرار گرفتن در سايه عنايت خدا، در فضاى بدون سقف ، نماز خوانده و بر خاك بنشيند با روح توجه در نماز، كامل شود.

١٣. مستحب است كه روز عيد فطر را با توسل به نگهبان روز، كه از معصومينعليه‌السلام مى باشد، به پايان ببرد.

- ماه شوال

نيز آدابى دارد مثل روزه گرفتن در روزهاى چهارشنبه و پنج شنبه و آداب ديگرى كه در مفاتيح الاجنان و المراقبات ذكر شده است

از پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله روايت شده است :شوال ناميده شد؛ زيرا گناهان مؤ منين در آن از بين مى رود.(١٣)

آداب ماه ذى القعدة الحرام اين ماه اولين ماه از ماههاى حرام است كه جنگ با كفار در آن ماهها حرام مى باشد.

از مراقبات اين ماه :

١. توبه كردن از اعمال گذشته است

٢. روزه روزهاى پنج شنبه ، جمعه و شنبه از ماههاى حرام مستحب مى باشد. رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمودند:كسى كه سه روز از ماه حرام ، پنج شنبه ، جمعه و شنبه را روزه بگيرد خداوند عبادت يك سال را براى او مى نويسد.

٣. از كارهاى مهم اين ماه ، عمل كردن به دستورالعمل شب نيمه اين ماه است پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمودند:شب پانزدهم ذى القعده ، شب مباركى است خداوند در آن با رحمت به بندگان مؤ منش مى نگرد. پاداش ‍ كسى كه در آن با عمل از خداوند فرمانبردارى كند، مانند پاداش صد روزه دار ملازم مسجد كه به اندازه يك چشم به هم زدن نيز نافرمانى خدا را ننموده اند، مى باشد.

بنابراين انسان بايد در نيمه شب ، مشغول طاعت خداوند شده و به دعا و نماز بپردازد.

٤. كار مهم در اين ماه ، آگاهى از نعمت هايى است كه خداوند در روزدحو الارض(بيست و پنجم ذى القعده ) يعنى روز گسترش زمين ، به بشر ارزانى داشته است ؛ زيرا آگاهى از نعمت و كم و كيف آن اولين مرتبه شكر است در روايات زيادى آمده است كه در اين روز، كعبه نصب گرديده ، زمين گسترده شده ، آدمعليه‌السلام پايين آمده است ، خليل و عيسىعليهما‌السلام متولد شده اند و رحمت پخش شده است از اميرالمؤ منينعليه‌السلام روايت شده است كه فرموده اند:اولين رحمتى كه از آسمان به زمين نازل شد، در بيست و پنجم ذى القعده بود. كسى كه اين روز را روزه داشته و شبش را به عبادت بايستد، عبادت صد سال را كه روزش را روزه و شبش را در عبادت باشد، خواهد داشت در اين روز، يك ميليون رحمت نازل مى شود كه نود و نه هزار تاى آن براى روزه داران اين روز و عبادت كنندگان اين شب خواهد بود.

٥. نماز روز دحو الارض دو ركعت مى باشد كه در بخش نمازهاى مستحبى آمده است مستحب است دعايى را كه اول آنيا داحى الكعبه ...است را بخواند.(١٤)