جان ديويى مى گويد:
«البته ميل به تفريح مخالف با اخلاق نيست و بر عكس علاقه به نشاط و آميزش و اجتماع ، يكى از استوارترين پايه هاى اخلاق و رفتار مطلوب است لكن ، متاسفانه ، تفريح و نشاط با هيجان هاى مخصوص ، تحريك هاى شديد، قلقلك دادن حواس و برافروختن آتش اشتها براى التذاذ فورى ، بدون كمترين توجه به عواقب وخيم آن ، مشتبه شده است اين نوع تفريح ها و لذت جويى ها نشانه اضمحلال و ذوب شدن است فعاليتى كه از تحريك عادى و معمولى محروم گردد، براى خود مجراى نامطلوبى مى يابد، مجرايى كه از خوى و رفتار و اخلاق آدمى منفك است و سرانجام آن نابودى و تباهى است .»
علىعليه‌السلام
فرموده است : عجب دارم از آن كس كه عواقب بد لذت هاى مضر را مى داند، چگونه از آنها دست نمى كشد.
لازم است اين نكته به جوانان خاطرنشان شود كه عمر، پرارزش ترين سرمايه در زندگى بشر است قسمتى از اين سرمايه گران قدر، در ساعات كار براى انجام وظيفه مصروف مى شود و قسمتى در ساعات فراغت ، براى تفريح و تفرج انسان عاقل كسى است كه ساعات تفريح را نيز در راه صحيح و سود بخش بگذراند و از اوقات فراغت به نفع يكى از جهات مادى يا معنوى خويش استفاده نمايد.
به عبارت روشن تر، تفريح به معنى لاابالى گرى و بى بندوبارى نيست تفريح به معنى بيكارگى و اتلاف وقت نيست تفريح به معنى آلوده شدن به پليدى هاى گناه و سيئات اخلاقى نيست و خلاصه تفريح به معنى ايجاد بدبختى و سيه روزى نيست بلكه تفريح عبارت از فعاليت هاى مطبوع و لذت بخش است كه خارج از برنامه كار روزانه ، در ساعات فراغت انجام مى شود و باعث انبساط روح و مسرت خاطر مى گردد و روى جسم و جان اثر مفيد مى گذارد.
«تفريح ، يك وسيله مؤ ثر براى پرورش قواى جسمانى و فكرى و اخلاقى افراد و بهترين عامل براى جلوگيرى از تبه كارى و جنايات است ورزش و تفريح تنها جنبه سرگرمى ندارد، بلكه به منزله عاملى براى تاءمين سلامتى جسمانى و اجتماعى به شمار مى رود. توسعه امكانات براى فعاليت تفريحى امروز به منزله يكى از وظايف اساسى هر جامعه به حساب آمده است .»
براى آن كه جوانان از ساعات فراغت خود به شايستگى استفاده كنند و آن را در فعاليت هاى مفيد و سودمند مصروف دارند، در اينجا به بعضى از تفريحات سالم و لذت بخشى كه در برنامه هاى اسلامى آمده و در دنياى امروز نيز مورد توجه است ، اشاره مى شود تا مگر جوانان ، در مواقع بيكارى ، خود را به آن تفريحات سرگرم كنند و از نتايج جسمى و روانى آنها بهره مند گردند.
يكى از تفريحات مطبوع و نشاطانگيز، كه آثار درخشانى در بهبود جسم و پرورش فكر دارد، مسافرت است در آيين اسلام ، مسافرت يكى از وسايل تفريح و لذت شناخته شده و در روايات مذهبى مورد توجه مخصوص قرار گرفته است به شرط آن كه سفر براى معصيت و به منظور اجراى برنامه هاى غير مشروع و نيل به لذت هاى ناروا نباشد.
فى وصية النبىصلى‌الله‌عليه‌وآله
لعلىعليه‌السلام
قال يا على : لا ينبغى للرجل العاقل ان يكون ظاعنا الا فى ثلاث مرمة لمعاش او تزود لمعاد او لذة فى غير محرم
رسول اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله
فرموده است : مسافرت كنيد تا صحيح و سالم بمانيد.
«موضوع تغيير آب و هوا، از زمان قديم بسيار معمول بوده است و بيمارانى كه بيمارى هاى سخت و لاعلاج داشتند، بدين نحو درمان مى كردند. امروز هم مسافرت جزء برنامه هاى قطعى مردم قرار گرفته و يكى از مهم ترين عوامل تندرستى محسوب مى شود. به طور كلى ، امروز از نظر پزشكى ثابت شده است كه زندگى و كار و خوراك يكنواخت ، براى شخص ضرر دارد و اعضا زودتر فرسوده و ناتوان مى گردند. پس تغيير زندگى و تنوع بايد جزء برنامه بهداشتى قرار گيرد.
در مسافرت ، به گردش و راهپيمايى بپردازيد و بدانيد كه يك راه رفتن ساده ، خود جزء بهترين ورزش ها محسوب مى شود و اقلا روزى چند ساعت پياده روى كنيد، بدين وسيله ، خون بهتر جريان مى كند. غدد ترشحات داخلى و كليه اعضا بهتر وظايف خود را انجام مى دهند. سموم بدن دفع مى شوند و شما شاداب و خرم مى شويد. اعصاب تسكين يافته و خواب بهتر مى گردد و ديگر احتياج به داروى خواب آور و مسكن نداريد. يك مسافرت مطلوب از صدها شيشه قرص و شربت مسكن و ويتامين ها و آمپول هاى مقوى بيشتر اثر دارد.»
رسول اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله
فرموده است : مسافرت كنيد. چه اگر در سفر نفع مالى عايدتان نشود، از فوايد عقلى بهره مند خواهيد شد.
در ديوانى كه به علىعليه‌السلام
نسبت داده شده ، چنين آمده است
تغرب عن الاوطان فى طلب العلى فسافر ففى الاسفار خمس فوائد تفرج هم و اكتساب معيشة و علم و آداب و صحبة ماجد
فقدان نظم داخلى سبب ترك تلاش ارادى مى گردد و به افراط در آسايش و راحت طلبى در زندگى منجر مى شود و در نتيجه اعمال تطابقى به حال خمود در مى آيد و تلاش هاى دائمى عروق و اندام هاى و دستگاه عصبى ، كه معرف مبارزه عليه گرسنگى و خواب و خستگى و تغييرات جو است ، ضايع مى ماند. تلاش ، شرط اصلى پرورش بافت ها و روان است .»
رسول اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله
فرموده : خوشبخت كسى كه آيين اسلام را پذيرفته و به قدر معاش خود درآمد دارد و قواى بدنش نيرومند است
قال علىعليه‌السلام
: الصحة افضل
از انس بن مالك سئوال شد: آيا شما در زمان پيغمبر براى مسابقه شرطبندى مى كرديد؟ جواب داد: بلى ، پيغمبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله
خود روى اسبى كه داشت ، شرط بندى كرد و مسابقه را برد و اين پيروزى باعث مسرت و اعجاب آن حضرت شد.
چند نفر از مشركين براى دستبرد به گوسفندهاى مردم ، به اطراف مدينه آمدند. رسول اكرم و جمعى از مسلمين براى سركوبى آنان بر اسب ها سوار شدند و به خارج مدينه روى آورند. مشركين كه احساس خطر نموده بودند، به سرعت فرار كردند و خود را از دسترس مسلمين دور ساختند...
فقال ابو قتاده : يا رسول الله ان العدو قد انصرف فان راءيت ان نستبق فقال نعم فاستبقوا فخرج رسول الله سابقا عليهم
رسول اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله
بر مردمى از انصار كه مشغول تيراندازى بودند، گذر كرد و داوطلب شد كه در مسابقه آنها شركت كند.
فرمود: من با گروهى كه ابن اردع در آن است همكارى مى كنم
دسته مقابل با شنيدن سخن آن حضرت ، از تيراندازى دست كشيدند و گفتند گروهى كه رسول اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله
در آن تيراندازى كند، هرگز مغلوب نخواهد شد. براى آن كه مسابقه تعطيل نشود، فرمود:
من با هر دو گروه همكارى مى كنم
مجددا مسابقه شروع شد و پيغمبرصلى‌الله‌عليه‌وآله
با هر دو دسته تيراندازى كرد.
عن ابى عبداللهعليه‌السلام
: انه كان يحضر الرمى و الرهان
فرمود: مى دانى كه اهل مدينه مسابقات تيراندازى به پا مى كردند و با علاقه در آن شركت مى نمودند. من نيز در ايام جوانى به اين كار علاقه داشتم و در آن وارد بودم و سپس ترك كردم اكنون كه از من خواستى ، به روزگار جوانى برگشتم و تير انداختم
هشام گفت : من هرگز تصور نمى كردم كسى روى زمين اين چنين تيراندازى كند، آيا فرزند شما جعفرعليه‌السلام
نيز مثل شما تيرانداز است ؟ حضرت باقرعليه‌السلام
فرمود: ما همه وارث كمالات پيغمبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
هستيم
گرچه مسابقه اسب دوانى و تيراندازى ، از اين جهت كه عضلات را به فعاليت وامى دارد و باعث تقويت جسم مى شود، جنبه ورزشى دارد و از اين نظر كه در ساعات فراغت وسيله سرگرمى و مايه وجد و سرور است ، جنبه تفريحى دارد، ولى هدف اساسى پيشواى اسلام در تشويق اين مسابقه ، عالى تر از جهات ورزشى و تفريحش بود. پيغمبر اكرم مى خواست عموم مردم در آن روز فنون نظامى و تعاليم سربازى را فرا گيرند و براى مقابله با دشمن مجهز شوند تا در ميدان جنگ به خوبى از حقوق اسلام و مسلمين دفاع نمايند و كشورشان را از هجوم بيگانگان محافظت كنند.
در دنياى امروز، كه وضع سربازى و تمرين هاى نظامى تغيير كرده است ، اگر بعضى از جوانان در اوقات فراغت به مسابقه اسب دوانى و تيراندازى دست يابند مى توانند از جنبه ورزشى و تفريحى آن به خوبى استفاده كنند. از طرفى به سلامت و نيرومندى خود كمك كنند و از طرف ديگر قسمتى از ساعات فراغت خويش را با تفريح سالم و نشاط آور بگذرانند.
شناورى براى جوانان يكى ديگر از ورزش هاى مفيد و ثمربخش و از تفريحات سالم و نشاط آور است كه مورد توجه پيشواى اسلام قرار گرفته و پيروان خود را به فرا گرفتن آن تشويق كرده است
قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله
: علموا ابنائكم الرمى و السباحة
بدبختانه ، پاره اى از اعمال وحشيانه و ضد اخلاق به نام ورزش و به عنوان تفريح و سرگرمى در جهان متمدن امروز معمول گشته است و عواطف بعضى از جوانان ساده دل به سوى آن جلب شده و كوركورانه به انحراف و كجروى گراييده اند.
مشت زنى كه يك عمل خشن و بى رحمانه است و در آدمى خوى درندگى و سبعيت را بيدار مى كند، از كارهايى است كه مورد تشويق دنياى كنونى قرار گرفته و براى آن مسابقات مهم تشكيل مى شود به برنده مسابقه جايزه بزرگ مى دهند و مخالفت افراد واقع بين و با تشخيص تا كنون مؤ ثر واقع نشده است
«مفسر روزنامه نيويورك تايمز، چاپ نيويورك ، به اندازه اى از ديدن يك مسابقه بكس ناراحت شده كه روزنامه را وادار كرده كه از مقامات شهر نيويورك بخواهد مسابقات مشت زنى را تحريم كنند. روزنامه مهم آمريكايى در سرمقاله خود تحت عنوان پستى مى نويسد: آن صحنه هاى سبعانه كه ديده شد، اسباب رسوايى ورزش مشت زنى و موجب نفرت تماشاگران گرديد. مگر ممكن است يك نفر كه خود را قهرمان جهان مى داند، اين قدر پستى نشان دهد.
آن گاه سر مقاله به اين موضوع اشاره مى كند كه بايگانى و آمار روزنامه نشان مى دهد كه از ١٩٥٩ تا ١٩٦٥، تعداد ٥٩ حادثه منجر به مرگ در مسابقه مشت زنى پيش آمده است اين چه ورزشى است ؟ اين خونريزى است ايالات نيويورك بايستى براى ساير ايالات آمريكا سرمشق شود و هر چه زودتر مشت زنى حرفه اى را محكوم كند.»
در آيين اسلام ، شكار حيوانات در حدود ضرورت و احتياج زندگى مجاز است و شكار لهو و كشتن حيوان به نام تفريح و براى سرگرمى ممنوع شناخته شده است تا جايى كه فقها، مسافرت براى شكار لهو را سفر معصيت دانسته اند و چنين مسافرى نمى تواند از ارفاق هاى قانونى سفر، مانند افطار روزه و قصر نماز استفاده نمايد.
جوانان مسلمان با پيروزى از تعاليم الهى مى توانند در ساعات فراغت از تمام سرگرمى هاى روا و تفريح هاى مفيد استفاده كنند و بدون آلوده ساختن جسم و جان ، موجبات شادمانى و مسرت خاطر خويش را فراهم آورند.
بر عكس جوانانى كه پيرو تمايلات نفسانى و هوى و هوس خويش هستند، چه بسا كه ناروايى ها در نظرشان زيبا جلوه مى كنند و به عنوان تفريح و سرگرمى ، به كارهاى ناپسندى دست مى زنند يا به اعتيادات مضرى معتاد مى شوند و سرانجام دچار بدبختى و تباهى مى گردند.
افمن كان على بينه من ربه كمن زين له سوء عمله و اتبعوا اهوائهم
آيا كسى كه در كارهاى خود حجت و دليلى از خداوند در دست دارد، مانند كسانى است كه بدكارى در نظرشان زيبا جلوه كرده و از هواى نفس خويش پيروى نموده اند؟
0%
نویسنده: آيت الله محمد تقي فلسفي (ره)
