پاورقی ها

۱- ميزان الاجتهاد ص ۱۴.

۲- جزيه، مالياتى است كه دولت اسلامى از غير مسلمانان مى گيرد (مترجم).

۳- البدايه و النهايه ج ۱۴ ص ۷۵ - ۷۶ - الامام الصادق والمذاهب الاربعه ج ۱ ص ‍ ۹۰ - ۹۱.

۴- ابن اثير ج ۸ ص ۳۰۸.

۵- تذكره الحفاظ ج ۳ ص ۳۷۵.

۶- به شذرات الذهب ج ۳ ص ۳۵۳ مراجعه فرماييد.

۷- طبقات الشافعيه، ج ۴ ص ۱۸۲، چاپ دار المعرفه، بيروت.

۸- الياقوت فى الواعظ، از ابو الفرج على بن جوزى ص ۴۸.

۹- ماخذ گذشته ص ۴۸.

۱۰- مشارق الانوار - از عدوى ص ۸۸.

۱۱- مصراع دوم از بيت دوم، در وزن اشكال دارد - مترجم.

۱۲- اين بيت نيز در وزن اشكال دارد مترجم.

۱۳- الدين الخالص ج ۳ ص ۳۵۵.

۱۴- طبقات الشافعيه ج ۴ ص ۲۳، چاپ دار المعرفه بيروت.

۱۵- يعنى به خاطر مذهبت تو را تكفير نموده، به خاطر ثروت با تو حسد ورزيده و نسبت به عمرت تو را تكذيب مى كنند - مترجم.

۱۶- يك بيت را نويسنده از قلم انداخته كه با آن بيت مذاهب چهارگانه كامل مى شوند: وان حنبليا قلت قالوا باننى ثقيل حلولى بغيض مجسم و اگر خود را حنبلى گويم، خواهند گفت: انسانى غر منطقى است، معتقد است كه خداوند در بعضى افراد حلول كرده با آنها يكى شده است انسانى نفرت آور است و خداوند را جسم مى داند مترجم.

۱۷- كشاف - زمخشرى ج ۱ ترجمه المصنف.

۱۸- الامام الصادق والمذاهب الاربعه ج ۱ ص ۲۸۵.

۱۹- الانتقاء - ابن عبدالبر ص ۵.

۲۰- يعنى اگر چنين بود كه: اقوال مختلف حنفى ها همگى آراء خود ابو حنيفه بوده كه پس از آنان نظرش تغيير يافته است - مترجم.

۲۱- خضرى - تاريخ التشريع الاسلامى - ص ۱۷۲ - ۱۷۳.

۲۲- ابو حنيفه - محمد ابو زهره ص ۵.

۲۳- ابو حنيفه - محمد ابو زهره - ص ۵.

۲۴- الخطيب ج ۱۳ ص ۴۰۵ و ۴۱۳.

۲۵- الانتقاء - ابن عبدالبر ص ۱۴۸.

۲۶- خطيب ج ۱۳ ص ۴۲۱.

۲۷- تاءويل مختلف الحديث - ابن قتيبه ص ۵۲.

۲۸- بخارى در اين كتاب نام كسانى را جمع آورى كرده كه قابل اعتماد نبوده و نبايد از آنها روايت نقل كرد. ترجم.

۲۹- الانتقاء - ابن عبدالبر ص ۱۵۰.

۳۰- ماخذ سابق.

۳۱- مناقب ابى حنيفه - از موفق ج ۱ ص ۱۴۸، تذكره الحفاظ، از ذهبى ج ۱ ص ۱۶۶.

۳۲- الطبقات الكبرى - از شعرانى ج ۱ ص ۳۳.

۳۳- وفيات الاعيان ج ۱ ص ۳۲۸، شذرات الذهب، ج ۱ ص ۲۲۰.

۳۴- الامام الصادق، عبدالحليم الجندى - حاشيه صفحه ۱۸۰.

۳۵- ماخذ سابق ص ۱۶۲.

۳۶- ماخذ گذشته ص ۱۶۳.

۳۷- سباء: ۱۸.

۳۸- طبقات الفقهاء - ابواسحاق ص ۵۴.

۳۹- الامامه والسياسه ج ۲، ص ۱۴۷.

۴۰- معجم الادباء ج ۱۷، ص ۲۸۵.

۴۱- ابن شهر آشوب ج ۴، ص ۲۴۸، مناقب الامام الصادقعليه‌السلام - الامام الصادق معلم الانسان ص ۲۴.

۴۲- الامام الصادقعليه‌السلام معلم الانسان ص ۵۲.

۴۳- منظور جامعه هاى سنى نشين است مانند وطن نويسنده، سودان - مترجم.

۴۴- شرح موطاء - از زرقانى ج ۱ ص ۷.

۴۵- وفيات الاعيان ج ۴ ص ۱۳۵.

۴۶- الامام الصادقعليه‌السلام و المذاهب الاربعه ج ۱ ص ۱۶۶.

۴۷- ابن خلكان ج ۲ ص ۱۱۶.

۴۸- سحنون يك قاضى مالكى است كه مذهب مالك را در اندلس منتشر ساخت.

۴۹- مناقب مالك - از زاوى ص ۱۷ و ص ۱۸.

۵۰- الرحمه الغيثه - ابن حجر ص ۸۴ و ۸۵.

۵۱- تاريخ بغداد ج ۹ ص ۱۶۴.

۵۲- جامع فضائل العلم ج ۲ ص ۱۵۸.

۵۳- ماخذ سابق.

۵۴- خطيب بغدادى ج ۲ ص ۱۷۵.

۵۵- الامام الصادقعليه‌السلام و المذاهب الاربه ج ۱ ص ۴۹۸.

۵۶- تذكره الحفاظ ج ۱ ص ۱۹۱.

۵۷- تهذيب التهذيب ج ۱ ص ۱۲۸ - ۱۳۰.

۵۸- المناقب - از بزاز ج ۲ ص ۴۲۶.

۵۹- جامع بيان العلم و فضله ج ۲ ص ۱۶۱.

۶۰- توالى التاءسيس ص ۱۸۵.

۶۱- «اللالى المصنوعه» - از سيوطى ج ۱ ص ۴۵۷.

۶۲- الانتقاء ص ۷۰.

۶۳- شورى: ۲۳.

۶۴- ولى معروف اين است كه اى بيت نيز از خود شافعى است با دو بيت ديگر:

لوان المرتضى ابدى محله لخرالناس طرا سجداله كفى فى فضل مولانا على وقوع الشك فيه انه الله ۶۵- احمد بن حنبل - ابى زهره ص ۱۹۸.

۶۶- الامام الصادق و المذهب الاربعه ج ۲، ص ۴۵۳ - ۴۵۴.

۶۷- مقدمه كتاب - احمد بن حنبل و گرفتارى ص ۱۴، به نقل از حاشيه «الكامل» ج ۳، ص ۱۳۱ - ص ۱۳۹.

۶۸- تاريخ يعقوبى ج ۲، ص ۴۷۲.

۶۹- طبقات الشافعيه، ج ۱، ص ۲۱۵، ط دار المعرفه - بيروت.

۷۰- ظهر الاسلام ج ۴ ص ۸.

۷۱- تاريخ ابن كثير ج ۱۰ ص ۳۳۹.

۷۲- تارى المذهب الاسلاميه، ابوزهره ج ۲، ص ۵۲۲.

۷۳- هود: ۱۱۳.

۷۴- كهف: ۲۸.

۷۵- قلم: ۸.

۷۶- شعراء: ۱۵۱.

۷۷- مائده: ۴۴، ۴۵، ۴۷.

۷۸- تاريخ طبرى، ج ۵، حوادث سال ۶۱ هجرى ص ۴۰۳.

۷۹- احزاب: ۶۷ - ۶۸.

۸۰- تاريخ بغداد ج ۲، ص ۶۶.

۸۱- مناقب احمد ص ۷۵.

۸۲- تاريخ بغداد، ج ۴، ص ۱۱۹.

۸۳- احمد بن حنبل - از ابو زهره ص ۱۹۶.

۸۴- احمد بن حنبل - از ابو زهره ص ۱۶۸.

۸۵- الامام الصادق و المذهب الاربعه ج ۲، ص ۵۰۹.

۸۶- زخرف: ۲۳.

۸۷- ضحى الاسلام، ج ۲، ص ۲۳۵ - از احمد امين.

۸۸- ظهر الاسلام ج ۴، ص ۹۶.

۸۹- وسائل الشيعه ج ۲۷ ص ۱۳۱ البته اين حديث از امام حسن عسكرىعليه‌السلام است. م

۹۰- نگاه كنيد: الفقه على المذاهب الاربعه ج ۴، ص ۱۴ - ۱۵.

۹۱- نگاه كنيد: «الام» از شافعى ج ۵، ص ۲۲ ۲۵.

۹۲- الفقه على المذاهب الاربعه ج ۵، ص ۱۱۹.

۹۳- و نيز مانند اين فتوى درج ۱۳ از تاريخ بغداد ص ۳۷۳ از او صادر شده، حارث بن عمير مى گويد: از او شنيدم (يعنى ابوحنيفه) كه مى گويد: اگر دو شاهد نزد قاضى شهادت دادند كه فلانى همسر خود را طلاق داده و همگى فهميدند كه شهادت آنها دروغ بوده است و قاضى ميان آن زن و شوهر جدائى انداخت، آنگاه يكى از دو شاهد آن زن را ملاقت نمود، مى تواند با او ازدواج كند.

۹۴- الفقه على المذاهب الاربعه ج ۵، ص ۱۲۹.

۹۵- الفقه على المذاهب الاربعه ج ۵، ص ۱۴۱.

۹۶- مستدرك حاكم ج ۴، ص ۳۵۵، كنزالعمال، ج ۵ ص ۳۴۰ ح ۱۳۱۲۹.

۹۷- الفتاوى الخيريه ج ۲، ص ۱۵۰.

۹۸- الفقه على المذاهب الاربعه ج ۵، ص ۱۲۳.

۹۹- الفقه على المذاهب الاربعه ج ۵، ص ۱۲۴.

۱۰۰- الفقه على المذاهب الاربعه ج ۱، ص ۶۳.

۱۰۱- الفقه على المذاهب الاربعه ج ۱، ص ۱۱۷.

۱۰۲- مسند احمد ج ۱، ص ۲۵، حليه الاولياء ج ۶، ص ۳۴۲، السنن الكبرى از بيهقى ج ۱، ص ۴۱.

۱۰۳- الفقه على المذاهب الاربعه ج ۱ ص ۲۴۲.

۱۰۴- الفقه على المذاهب الاربعه ج ۱، ص ۲۶.

۱۰۵- الفقه على المذاهب الاربعه ج ۱، ص ۶۸ الفقه على المذاهب الخمسه ص ۳۷.

۱۰۶- الفقه على المذاهب الاربعه ج ۱، ص ۲۶.

۱۰۷- الفقه على المذاهب الاربعه ج ۱، ص ۲۳۰.

۱۰۸- الفقه على المذاهب الاربعه ج ۱، ص ۳۰۷.

۱۰۹- الفقه على المذاهب الاربعه ج ۵، ص ۱۳۴.

۱۱۰- نساء: ۲۳.

۱۱۱- «الام» از شافعى ج ۶، ص ۲۰۸، «الفقه الاسلامى وادلته» ج ۵، ص ۵۶۶.

۱۱۲- الفقه على المذاهب الاربعه ج ۵، ص ۱۴۰.

۱۱۳- الامام الصادق و المذاهب الاربعه ج ۲، ص ۵۰۹. و از كسانى كه روايت كرده اند كه خداوند به آسمان دنيا فرود مى آيد (دور و منزه باد خداوند از اين سخن): بخارى در «التهجد بالليل»، مسند احمد بن حنبل ج ۱، ص ۱۲۰ و ص ۴۴۶، ترمذى ج ۱، ص ۱۴۲.

۱۱۴- سبا: ۱۳.

۱۱۵- هود: ۴۰.

۱۱۶- اعراف: ۱۷.

۱۱۷- بقره: ۲۴۳.

۱۱۸- انعام: ۳۷.

۱۱۹- رعد: ۱.

۱۲۰- صحيح مسلم ج ۱، ص ۵۱ - ۵۳.

۱۲۱- مسند احمد ج ۵، ص ۲۵، «المعجم الكبير» از طبرانى ج ۲۰ ص ۲۲۹ - ۲۳۰، ج ۵۳۸، «مجمع الزوائد» ج ۹ ص ۱۰۲، كنزالعمال «ج ۱۱ ص ۶۰۵ ح ۳۲۹۲۴.

۱۲۲- «المعجم الكبير» از طبرانى ج ۱، ص ۲۲۶ ح ۷۳۰، تاريخ بغداد ج ۹، ص ‍ ۳۶۹، كنز العمال ج ۱۳ ص ۱۶۷ ح ۳۶۵۰۷، و براى اين حديث كتابهاى مستقلى نوشته شده است مانند: «قصه الطير» از حاكم نيشابورى متوفاى سال ۴۰۵ هجرى. بعضى از مصادر اين حديث را نقل كرده ايم، مراجعه فرماييد. م

۱۲۳- صحيح ترمذى ج ۵، ص ۵۹۵ ح ۳۷۲۱، مجمع الزوائد ج ۹ ص ۱۲۶، المستدرك ج ۳، ص ۱۳۰ - ۱۳۱، «مشكاه المصابيح» از خطيب تبريزى ج ۳، ص ۱۷۲۱ ح ۶۰۸۵، «خصائص اميرالمومنين» از نسائى ص ۳۴ ح ۱۲.

۱۲۴- مناقب خوارزمى ص ۱۱۰ ح ۱۸، فرائد السمطين ج ۱ ص ۲۲۳ ح ۱۷۴.

۱۲۵- كفايه الطالب ص ۲۷۰، حلييه الاولياء ج ۱ ص ۶۵ - ۶۶.

۱۲۶- نساء: ۹۵.

۱۲۷- مراجعه كنيد: ابن جرير طبرى در «مسند على» از «تهذيب الاثار» ص ۱۰۵ ح ۱۷۳، المستدرك ج ۳ ص ۱۲۶، مجمع الزوائد ج ۹ ص ۱۱۴، «المعجم الكبير» از طبرانى ج ۱۱ ص ۶۵ - ۶۶ ح ۳۲۹۷۷ و ۳۲۰۷۸، ذخائر العقبى ص ۸۳، و دوباره اين حديث كتابهاى مستقلى نوشته است مانند «الملك العلى بصحه حديث باب مدينه العلم على» از مغربى.

۱۲۸- طبقات ابن سعد ج ۲ ص ۱۳۵، ذخائر العقبى ص ۸۳ مناقب خوارزمى ص ۸۱ ح ۶۶، مسند احمد ج ۵ ص ۱۱۳.

۱۲۹- عبدالله بن محمد بن حنيفه ملقب به اكبر بوده و كنيه اش ابوهشام است، او امام كيسانيه مى باشد، در سال ۹۸ يا ۹۹ وفات نموده است، به نقل از «تنقيح المقال» مامقانى ج ۲ ص ۲۱۲.

۱۳۰- شرح نهج البلاغه - ابن ابى الحديد ج ۱ ص ۱۷.

۱۳۱- شرح نهج البلاغه - ابن ابى الحديد ج ۱ ص ۱۷ - ۱۸.

۱۳۲- مناقب خوارزمى ص ۹۶ - ۹۷ ح ۹۷ و ۹۸، فرائد السمطين ج ۱ ص ۳۳۴ - ۳۴۵ ح ۲۶۶ و ۲۶۷.

۱۳۳- فيض القدير ج ۴ ص ۳۵۷، فضائل الخمسه من الصحاح السته ج ۲ ص ۳۰۹، «على امام المتقين» از عبدالرحمان الشرقاوى ج ۱ ص ۱۰۰ - ۱۰۱، مناقب ابن شهر آشوب ج ۲ ص ۳۶۱.

۱۳۴- البدايه و النهايه ج ۷ ص ۳۵۶، كفايه الطالب ص ۱۲۱.

۱۳۵- كنز العمال ص ۲۲۶، الرياض النضره ج ۲ ص ۲۱۸، كفايه الطالب ص ۱۲۲، الغدير ج ۳ ص ۳۵۳.

۱۳۶- «الموطا» از مالك ج ۲ ص ۸۴۲ ح ۲، المستدرك ج ۴ ص ۳۷۵، فضائل الخمسه ج ۲ ص ۳۱۰.

۱۳۷- الاستيعاب ج ۳ ص ۱۱۰۳، شرح نهج البلاغه از ابن ابى الحديد ج ۱ ص ۱۹، قرطبى در تفسير خود ج ۱۶ ص ۳۹۰ هنگام سخن در تفسير آيه (و حمله وفصاله ثلاثون شهرا): مدت حمل و شير خوارگى بچه سى ماه است. سوره احقاف آيه ۱۵، مى گويد: زنى را نزد عثمان آوردند كه شش ماه پس از ازدواج وضع حمل كرده بود، عثمان خواست بر او حد جارى كند، علىعليه‌السلام به وى گفت: حدى بر آن زن نيست، خداوند مى فرمايد: (و حمله و فصاله ثلاثون شهرا).

۱۳۸- استيعاب ج ۳ ص ۱۱۰۵ - ۱۱۰۶، فضائل الخمسه من الصحاح السته ج ۲ ص ‍ ۳۰۲، ذخائر العقبى ص ۸۴، السواعق المحرقه ص ۷۷.

۱۳۹- مناقب ابن شهر آشوب ج ۲، ص ۳۶۷، الفصول المائه ج ۵ ص ۳۶۶ ح ۱۵، كنزالعمال ج ۳ ص ۳۷۹، بحارالانوار ج ۴۰ ص ۲۵۷.

۱۴۰- شرح نهج البلاغه از ابن ابى الحديد ج ۹ ص ۲۳۱، كتاب الام ج ۴ ص ۲۳۳، باب الخلافه، درباره جنگ با اهل بغى، شافعى در اين باره مى گويد: حكم اهل بغى را از علىعليه‌السلام يادگرفتم.

۱۴۱- روايت شده است كه زن حامله اى را نزد عمر بن خطاب آوردند، آن زن اعتراف به زنا كرده بود و لذا عمر دستور داد او را رجم كنند، در ميان راه على با او برخورد كرده پرسيد: اين زن را چه شده است؟ گفتند: عمر دستور رجم با او را داده است، علىعليه‌السلام او را برگردانده، به عمر گفت: تو مى توانى بر اين زن قضاوت كنى، اما حقى بر فرزند درون شكم او ندارى، مباداكه بر اين زن نهيب زده يا او را ترسانده باشى، عمر گفت: آرى، چنين شد، على گفت: مگر سخن رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم را نشنيدى كه فرمود: اگر كسى به دنبال بلائى كه بر سر او آمده است اعتراف كند حدى بر او جارى نشود، مثلا اگر به او دستبند زده، زندان كرده يا تهديد نمايند، اقرار او ارزش ‍ ندارد. عمر آن زن را رها كرده، سپس گفت: «زنان از زائيدن مانند على بن ابى طالب ناتوان اند، اگر على نبود عمر هلاك مى شد»، رجوع كنيد به: الرياض النضره ج ۳ ص ۱۶۳، ذخائر العقبى ص ۸۱، مطالب السوول ص ۱۳، مناقب الخوارزمى ص ۴۸، «الاربعين» از فخر رازى س ۴۶۶، الغدير ج ۶ ص ۱۱۰.

۱۴۲- نهج الحق و كشف الصدق ص ۲۳۸، «شرح نهج البلاغه» از ابن ابى الحديد ج ۱ ص ۱۹.

۱۴۳- نهج الحق و الكشف الصدق ص ۲۲۸، شرح نهج البلاغه از ابن ابى الحديد ج ۱ ص ‍ ۱۹.

۱۴۴- ماخذ آن قبل از اين آمده است.

۱۴۵- ماخذ آن قبل از اين آمده است.

۱۴۶- شرح نهج البلاغه از ابن ابى الحديد ج ۷ ص ۲۵۳، ماخذ آن نيز قبلا آمده است. م

۱۴۷- شرح نهج البلاغه از ابن ابى الحديد ج ۷ ص ۲۵۳، ماخذ آن نيز قبلا وارد شده است. م

۱۴۸- شرح نهج البلاغه از ابن ابى الحديد ج ۱، ص ۲۶.

۱۴۹- ارشاد مفيد ص ۲۵۶، اعلام ص ۲۵۵، بحارالانوار ج ۴۶ ص ۷۴ ح ۶۲.

۱۵۰- شرح نهج البلاغه از ابن ابى الحديد ج ۱، ص ۲۰.

۱۵۱- المغازى - از واقدى ج ۱ ص ۹۲.

۱۵۲- المغازى ج ۱ ص ۱۴۷ - ۱۵۲، ارشاد شيخ مفيد ص ۴۱ - ۴۳، شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد ج ۱ ص ۲۴.

۱۵۳- مناقب خوارزمى ص ۱۶۷ ح ۲۰۰، مناقب ابن مغازلى ص ۱۹۸ - ۱۹۹ ح ۲۳۵، كفايه الطالب ص ۲۷۷، طبرى ج ۲ ص ۱۹۷، سيره ابن هشام ج ۳ ص ۵۲، سنن بيهقى ج ۳ ص ۲۷۶، المستدرك ج ۲ ص ۳۸۵، الرياض النضره ج ۳ ص ۱۵۵، ذخائر العقبى ص ۷۴، ميزان الاعتدال ج ۲ ص ۳۱۷، شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد ج ۱ ص ۲۹.

۱۵۴- ذخائر العقبى ص ۶۸، فضائل الصحابه از احمد ج ۲ ص ۵۹۴ ح ۱۰۱۰ت مجمع الزوائد ج ۶ ص ۱۱۴، نهج الحق و كشف الصدق ص ۲۴۹.

۱۵۵- تاريخ الطبرى ج ۲ ص ۲۰۳، الكامل از ابن اثير ج ۱۱۰، السيره الحلبيه ج ۲ ص ‍ ۲۲۷، البدايه و النهايه ج ۴ ص ۲۸، السيره النبويه از ابن كثير ج ۳ ص ۵۵، شرح نهج البلاغه از ابن ابى الحديد ج ۱۵ ص ۲۱، الدر المنثور ج ۲ ص ۸۹.

۱۵۶- احزاب: ۱۰.

۱۵۷- المغازى از واقدى ج ۲ ص ۴۷۰ - ۴۷۱. قضيه قتل عمرو بن عبدود پيش از اين آمده است.

۱۵۸- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد ج ۱ ص ۲۰ و ج ۸، ص ۵۳.

۱۵۹- او خواهر عمرو است، نامش عمره و كنيه اش ام كلثوم است.

۱۶۰- المستدرك على الصحيحين ج ۳ ص ۳۳، الفصول المهمه از ابن صباغ مالكى ص ‍ ۶۲، الارشاد للمفيد ج ۱ ص ۱۰۸، لسان العرب از اين منظور ج ۷ ص ۱۲۷.

۱۶۱- انسان: ۱، ماخذ اين خبر قبلا آمده است.

۱۶۲- مائده: ۵۵.

۱۶۳- بقره: ۲۷۴.

۱۶۴- قبلا ماخذ آن آمده است.

۱۶۵- شرح نهج البلاغه از ابن ابى الحديد ج ۱ ص ۲۲.

۱۶۶- نهج البلاغه صبحى الصالح ص ۴۸۰ - ۴۸۱، قصار الحكم ۷۷.

۱۶۷- بقره: ۲۰۷، ماخذ نزول آن قبلا آمده است.

۱۶۸- ذاريات: ۱۰.

۱۶۹- شرح حال امام على بن ابى طالب در تاريخ دمشق از ابن عساكر ج ۱ ص ۲۰۵ ح ۲۶۹ و ص ۲۱۹ - ۲۳۱، سنن ترمذى ج ۵ ص ۵۹۶ ح ۳۷۲۴، فرائد السمطين ج ۱ ص ‍ ۲۵۹، مجمع الزوائد د ۶ ص ۱۵۱، مستدرك الحاكم ج ۳ ص ۳۸ و ص ۴۳۷، عيون الاثر ج ۲ ص ۱۳۲، مسند احمد! حنبل ج ۲ ص ۳۸۴، صحيح مسلم ج ۴ ص ۱۸۷۸ ح ۳۳ - (۲۴۰۵)، انساب الاشراف از بلاذرى ج ۲ ص ۹۳، خصائص النسائى ص ۳۴ ح ۱۱، مناقب على بن ابى طالب از ابن مغازى ص ۱۸۱ ح ۲۱۶، الطبقات از ابن سعد ج ۲ ص ۱۱۰، ينابيع الموده ص ۴۹، المعجم الصغير از طبرانى ج ۲ ص ۱۰۰، مسند ابى داود طيالسى ص ۳۲۱۰، تذكره الخواص از سبط ابن الجوزى ص ۲۴، السنن الكبرى از بيهقى ج ۹ ص ۱۰۶ و ص ۱۳۱، حليه الاولياء ج ۱ ص ۶۲، اسنى المطالب از جزرى ص ۶۲، صحيح بخارى ج ۵ ص ۲۲، اسدالغابه ج ۴ ص ۲۱، البدايه و النهايه ج ۴ ص ‍ ۱۸۲، تاريخ طبرى ج ۳ ص ۱۲، ذخائر العقبى ص ۸۷، تاريخ الاسلام از ذهبى ج ۲ ص ‍ ۱۹۴، العقدالفريد ج ۲ ص ۱۹۴، الكامل فى التاريخ ج ۲ ص ۱۴۹، مروج الذهب ج ۳ ص ۱۴، احقاق الحق ج ۵ ص ۴۰۰، فضائل الخمسه ج ۲ ص ۱۶۱.

۱۷۰- لسان الميزان ج ۵، ص ۲۱۹، ميزان الاعتدال ج ۳ ص ۵۹۷.

۱۷۱- منقب الخوارزمى ص ۶۷ ح ۳۹، الفردوس ج ۳ ص ۳۷۳ ح ۵۱۳۵.

۱۷۲- الفردوس ج ۲ ص ۱۴۲ ح ۲۷۲۵، مناقب الخوارزمى ص ۷۵ ح ۵۶.

۱۷۳- مسند احمد ج ۱ ص ۷۷، سنن ترمذى ج ۵ ص ۵۹۹، ح ۳۷۳۳، تاريخ بغداد ج ۱۳ ص ۲۸۸، كنزالعمال ج ۱۳ ص ۶۳۹ ح ۳۷۶۱۳.

۱۷۴- بقره: ۱۸۰.

۱۷۵- صحيح البخارى ج ۴ ص ۲، صحيح مسلم ج ۳ ص ۱۲۴۹ ح ۱، سنن ابن ماجه ج ۲ ص ۹۰۱ ح ۲۶۹۹.

۱۷۶- بقره ۴۴.

۱۷۷- انعام: ۹۰.

۱۷۸- مناقب ابن مغازلى ص ۲۰۰ - ۲۰۱ ح ۲۳۸، ذخائر العقبى ص ۷۱.

۱۷۹- شعراء: ۲۱۴.

۱۸۰- معالم التنزيل از بغوى ج ۳ ص ۴۰۰.

۱۸۱- مسند احمد، ج ۱ ص ۱۵۹.

۱۸۲- تاريخ طبرى ج ۲ ص ۳۱۹ - ۳۲۱.

۱۸۳- هود: ۱۸.

۱۸۴- يونس: ۶۰ و ۶۹، نحل: ۱۱۶.

۱۸۵- آل عمران: ۶۱.

۱۸۶- مسند احمد ج ۲ ص ۹۳ و ج ۴ ص ۳۶۸ و ص ۳۷۲ و ص ۳۸۱.

۱۸۷- العقد الفريد ج ۵ ص ۶۱.

۱۸۸- از جمله كسانى كه خبر حارث بن نعمان را نقل كرده اند: فرائد السمطين ج ۱ ص ‍ ۸۲ ح ۵۳، نور الابصار للشبلنجى ص ۷۱ چاپ السعيديه و ص ۷۱ چاپ العثمانيه، نظم در السمطين از زرندى حنفى ص ۹۳، ينابع الموده از قندوزى حنفى ص ۳۲۸ چاپ الحيدريه و ص ۲۷۴ چاپ اسلامبول و ج ۲ ص ۹۹ چاپ العرفان در صيدا، مى باشند.

۱۸۹- معارج: ۱.

۱۹۰- تاريخ طبرى ج ۳ ص ۲۰۸.

۱۹۱- قبلا ماخذ آن آمده است. م

۱۹۲- مراجعه كنيد به: معالم التنزيل از بغوى ج ۴ ص ۴۶۵، مجمع البيان ج ۱۰ ص ‍ ۴۶۲ با قدرى اختلاف، ماخذ بيشترى از اين حديث قبلا وارد شده است. م

۱۹۳- صحيح بخارى ج ۶ ص ۸۱.

۱۹۴- سنن ترمذى ج ۵ ص ۲۵۶ - ۲۵۷ ح ۳۰۹۰ - ۳۰۹۲ و ج ۳ ص ۲۲۲ ح ۸۷۱.

۱۹۵- مسند احمد ج ۶ ص ۸۱.

۱۹۶- مسند احمد ج ۳ ص ۲۱۲، «امصنف» از ابن ابى شيبه ص ۸۴ - ۸۵ ح ۲۱۸۴.

۱۹۷- كنزالعمال ج ۲ ص ۴۳۱ ح ۴۴۲۱، البدايه و النهايه ج ۵ ص ۳۷، ضمنا ماخذ اين خبر قبلا آمده است.

۱۹۸- قبلا ماخذ آن آمده است.

۱۹۹- مسند ابى داود ص ۱۲۵ ح ۹۲۶، مسند احمد ج ۳ ص ۱۸۳، «المصنف» از ابن ابى شيبه ج ۱۲ ص ۱۶۹ ص ۱۲۴۳۸ و ص ۱۷۳ ح ۱۲۴۴۷، كنزالعمال ج ۱۲ ص ۳۰ ح ۳۳۸۳۱.

۲۰۰- «المعجم الصغير» از طبرانى ج ۱ ص ۲۵۶، كنزالعمال ج ۱ ص ۲۱۰ ح ۱۰۵۵ و ۱۰۵۷، مجمع الزوائد ج ۱ ص ۱۸۹.

حقيقت گمشده

۲۰۱- زمر: ۷.

۲۰۲- سوره نجم: ۱۹ و ۲۰. همين گونه در كتاب آمده است ولى بدون شك خواندن اين دو آيه اشكالى ندارد و دو آيه مسلم قرآن است و ظاهرا در نقل اشتباهى رخ داده است و اشكال اين است كه در بعضى كتب عامه دو جمله ديگر كه شعار مشركين است ذكر شده و گفته اند كه رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : نعوذبالله - آن دو جمله را براى خوش آيند مشركان قراءت كرده است. علما و مفسرين شيعه و بعضى از عامه شديدا اين مطلب را انكار كرده اند. مترجم.

۲۰۳- تنزيه الانبياء از علم الهدى شريف مرتضى - اعلى الله مقامه - مى باشد.

۲۰۴- قبلا ماخذ اين حديث آمده است.

۲۰۵- مسند احمد ج ۴ ص ۲۸۱.

۲۰۶- «فضائل الصحابه» از احمد بن حنبل ج ۲ ص ۶۱۵ ح ۱۰۵۲.

۲۰۷- صحيح مسلم ج ۴ ص ۱۸۷۱ - ۱۸۷۳ ح ۳۲ - ۳۵، صحيح بخارى ج ۵ ص ۲۳.

۲۰۸- صحيح مسلم ج ۵ ص ۱۸۷۰ ح ۳۰ - ۳۲، صحيح بخارى ج ۵ ص ۲۴.

۲۰۹- مائده: ۵۵.

۲۱۰- آيه صدقه اين است: الذين ينفقون اموالهم بالليل و النهار سرا و علانيه: كسانى كه در شب وروز به طور مخفيانه يا علنى اموال خود را انفاق مى كنند.

سوره بقره: ۲۷۴، قبلا ماخذ نزول آن درباره علىعليه‌السلام آمده است.

۲۱۱- المستدرك ج ۳ ص ۳۲، تاريخ بغداد ج ۱۳ ص ۱۹ شماره ۶۹۷۸، «الفردوس ‍ بماثور الخطاب» ج ۳ ص ۴۵۵ ح ۵۴۰۶.

۲۱۲- در فرائد السمطين ج ۱ ص ۱۴۳ ج ۱۰۵ آمده است: عبدالله بن حكيم جهنى مى گويد: رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: خداوند تبارك و تعالى در شب اسراء سه چيز را درباره على به من وحى نمود: او سيد مومنين، امام متقين و رهبر بزرگ مردان با شرافت است.

و به مشابه اين حديث با تفاوتى جزئى در ص ۱۴۵ ح ۱۰۹ آمده است، بحارالانوار ج ۱۸ ص ۳۴۳، سفينه البحار ج ۱ ص ۱۳۳.

۲۱۳- كفايه الاثر ص ۳۸، بحارالانوار ج ۳۶ ص ۲۸۹.

۲۱۴- مسند احمد ج ۳ ص ۳ و ۶۲، سنن ترمذى ج ۵ ص ۶۱۴ ح ۳۷۶۸، تاريخ بغداد ج ۱۱ ص ۹۰، كنزالعمال ج ۱۲ ص ۱۱۲ ح ۳۴۲۴۶.

۲۱۵- قبلا ماخذ آن آمده است.

۲۱۶- مسند احمد ج ۵ ص ۹۲ و ۹۴، المعجم الكبير ج ۲ ص ۲۳۶ ح ۱۸۷۵ و ص ۲۴۸ ح ۱۹۲۳.

۲۱۷- صحيح بخارى ج ۴ ص ۲۱۸.

۲۱۸- صحيح مسلم ج ۳ ص ۱۴۵۳ ح ۱۰.

۲۱۹- صحيح مسلم ج ۳ ص ۱۴۵۲ ح ۵، مسند احمد ج ۴ ص ۹۴ و ۹۶، و ماخذ اين احاديث قبلا آمده است.

۲۲۰- مجمع الزوائد ج ۵ ص ۱۹۷ و ج ۶ ص ۴۲۲، مشكل الاثار ج ۱ ص ۲۲۴، مسند احمد بن حنبل ج ۲ ص ۱۷۵ و ص ۲۲۳ چاپ الميمنه، الكامل فى الضعفاء از ابن عدى ج ۵ ص ۱۸۱۶، البدايه و النهايه ج ۷ ص ۱۶۵، شرح نهج البلاغه از ابن ابى الحديد ج ۸ ص ۲۹۵ با قدرى اختلاف.

۲۲۱- كفايه الاثر ص ۶۹ - ۷۳.

۲۲۲- بقره: ۱۲۴.

۲۲۳- مريم: ۶.

۲۲۴- نمل: ۱۶.

۲۲۵- نساء: ۱۱.

۲۲۶- شرح نهج البلاغه از ابن ابى الحديد ج ۱۶ ص ۲۸۰ - ۲۸۱، و ماخذ آن قبلا آمده است.

۲۲۷- الامامه و السياسه ج ۱ ص ۲۲، كنزالعمال ج ۵ ص ۵۸۸ ح ۱۴۰۴ و ح ۱۴۰۵، تاريخ طبرى ج ۳ ص ۲۱۰، نهج الحق ص ۲۶۴، شرح نهج البلاغه از ابن ابى الحديد ج ۱ ص ۱۶۹.

۲۲۸- ماخذ سابق.

۲۲۹- قبلا ماخذ آن آمده است.

۲۳۰- مراجعه كنيد به: «الملل و النحل» از شهرستانى ج ۱ ص ۱۴۴، شرح نهج البلاغه از ابن ابى الحديد ج ۴ ص ۹۶.

۲۳۱- قبلا ماخذ آن آمده است.

۲۳۲- مراجعه كنيد: الامامه و السياسه ج ۱ ص ۱۴.

۲۳۳- «شرح السنه» از بغوى ج ۱۲ ص ۱۹۸، مجمع الزوائد ج ۶ ص ۲۵۱، كشف الاستار ج ۲ ص ۲۱۱ ح ۱۵۳۸.

۲۳۴- الامامه و السياسه ج ۱ ص ۱۹۱، نهج الحق ص ۲۷، و در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد ج ۲ ص ۵۶ آمده است: عمر آمد تا خانه را بر آنها به آتش بكشد، زبير با شمشير در برابر او خارج شد، و فاطمهعليه‌السلام با گريه و ناله از منزل خارج شد و مردم را از اين كار نهى كرد... الى آخر، اين خبر از ابوبكر جوهرى نقل شده است.

۲۳۵- نهج الحق ص ۲۷۲، اسدالغابه ج ۲ ص ۱۴، الصواعق المحرقه ص ۱۷۵ چاپ المحدريه و ص ۱۰۵ چاپ الميمنه در مصر.

۲۳۶- الامامه و السياسه ج ۱ ص ۱۴، مروج الذهب ج ۲ ص ۳۰۱، ۳۰۲، نهج الحق ص ‍ ۲۵۶.

۲۳۷- قبلا اسناد آن آمده است.

۲۳۸- زمر: ۳.

۲۳۹- تاريخ الخميس ج ۲ ص ۱۶۷، صحيح بخارى ج ۶ ص ۱۷ و اين حديث قبلا با ماخذش وارد شده است.

۲۴۰- قبلا ماخذ آن آمده است. م

۲۴۱- نساء: ۲۰.

۲۴۲- الدر المنثور ج ۲ ص ۴۶۶، نهج الحق ص ۲۷۸، شرح نهج البلاغه از ابن ابى الحديد ج ۱ ص ۱۸۲ و ج ۱۲ ص ۱۷.

۲۴۳- نهج الحق ص ۲۴۹، كه در آنجا مى گويد ده هزار درهم.

۲۴۴- احكام القرآن از جصاص ج ۳ ص ۶۱.

۲۴۵- نهج الحق ص ۲۸۱، الدر المنثور ج ۲ ص ۴۸۷، و ماخذ آن قبلا آمده است.

۲۴۶- الامامه و السياسه ج ۱ ص ۲۸ - ۲۹، نهج الحق ص ۲۸۵، اين حديث با ماخذش ‍ قبلا آمده است.

۲۴۷- شرح نهج البلاغه از ابن ابى الحديد ج ۱۶ ص ۲۷۴.

۲۴۸- شرح نهج البلاغه از ابن ابى الحديد ج ۳ ص ۱۸، تاريخ الخميس ج ۲ ص ۲۵۵ و ۲۵۹، الكامل فى التاريخ ج ۳ ص ۵۲، الامامه و السياسه ج ۱ ص ۳۲، اسدالغابه ج ۵ ص ۹۰، نهج الحق ص ۲۹۰.

۲۴۹- تاريخ الخمس ج ۱ ص ۲۶، تاريخ طبرى ج ۵ ص ۴۹، تاريخ يعقوبى ج ۲ ص ‍ ۱۵۵، المعارف از ابن قتيبه ص ۸۴، نهج الحق ص ۲۹۳، شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد ج ۱ ج ۱ ص ۱۹۸، تاريخ الخلفاء.

۲۵۰- نهج الحق ص ۲۹۴، تاريخ الخميس ج ۲ ص ۲۶۲، شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد ج ۱ ص ۱۹۹، تاريخ الخلفاء ص ۱۶۴.

۲۵۱- نهج الحق ص ۲۹۵، اسدالغابه ج ۳ ص ۲۵۹، تاريخ ابن كثير ج ۷ ص ۱۶۳، تاريخ الخميس ج ۲ ص ۲۶۸، شرح نهج البلاغه از ابن ابى الحديد ج ۱ ص ۱۹۸ و ج ۳ ص ‍ ۴۰.

۲۵۲- تاريخ الخميس ج ۲ ص ۱۶۲، الامامه و السياسه ج ۱ ص ۳۲، شرح نهج البلاغه از ابن ابى الحديد ج ۱ ص ۲۳۸، نهج الحق ص ۲۹۶.

۲۵۳- تاريخ يعقوبى ج ۲ ص ۱۶۲، الكامل فى التاريخ ج ۳ ص ۵۶، نهج الحق ص ‍ ۲۹۸، انساب الاشراف ج ۵ ص ۵۲، مروج الذهب ج ۲ ص ۳۳۹.

۲۵۴- نگاه كنيد: ينابيع الموده ب ۶۱ ص ۳۵۰، مقتل الحسينعليه‌السلام از مقرم.

۲۵۵- قبلا ماخذ آن آمده است.

۲۵۶- قصص: ۵۶.

۲۵۷- بقره: ۶ - ۷.

۲۵۸- «الكشكول» از بحرانى ج ۲ ص ۲۸.

۲۵۹- الخطط المقريزيه ج ۲ ص ۳۶۰.

۲۶۰- تاريخ الفلسفه العربيه ج ۱ ص ۱۷۹.

۲۶۱- الملل و النحل» از سبحانى ج ۱ ص ۱۶۴.

۲۶۲- مراه العقول فى شرح اخبار آل الرسول ج ۱ ص ۸۴ ح ۲۶.

۲۶۳- زمر: ۱۸.

۲۶۴- بقره: ۱۶۳ - ۱۶۴.

۲۶۵- نحل: ۱۳.

۲۶۶- نحل: ۱۳.

۲۶۷- غافر (مومن): ۶۷.

۲۶۸- جاثيه: ۵.

۲۶۹- حديد: ۱۷.

۲۷۰- رعد: ۴.

۲۷۱- روم: ۲۴.

۲۷۲- انعام: ۱۵۲.

۲۷۳- روم: ۲۸.

۲۷۴- انعام: ۳۲.

۲۷۵- صافات: ۱۳۶ - ۱۳۸.

۲۷۶- عنكبوت: ۳۴ - ۳۵.

۲۷۷- عنكبوت: ۴۳.

۲۷۸- بقره: ۱۷۰.

۲۷۹- بقره: ۱۷۱.

۲۸۰- يونس: ۴۲.

۲۸۱- فرقان: ۴۴.

۲۸۲- حشر: ۱۴.

۲۸۳- حشر: ۱۴.

۲۸۴- انعام: ۱۱۶.

۲۸۵- لقمان: ۲۵.

۲۸۶- سبا: ۱۳.

۲۸۷- ص: ۲۴.

۲۸۸- غافر: ۲۸.

۲۸۹- هود: ۴۰.

۲۹۰- در متن كتاب حديث چنين آمده است ولى چنين جمله اى در قرآن نيست و ممكن است اشتباه از نسخه ها باشد و متن اصلى اكثرهم لا يشكرون باشد كه در قرآن آمده است و الله العالم (مترجم).

۲۹۱- بقره: ۲۶۹.

۲۹۲- آل عمران: ۷.

۲۹۳- آل عمران: ۱۹۰.

۲۹۴- رعد: ۱۹.

۲۹۵- زمر: ۹.

۲۹۶- ص: ۲۹.

۲۹۷- غافر: ۵۳ - ۵۴.

۲۹۸- ذاريات: ۵۵.

۲۹۹- ق: ۳۷.

۳۰۰- لقمان: ۱۲.

۳۰۱- يعنى اگر حاجت خود را از راه حلال به دست آورد از شكرگزارى غفلت نمى كند و اگر حاجت او از راه حرام بود صبر پيشه مى كند و از راه حرام حاجت خود را نمى خواهد.

۳۰۲- آل عمران: ۸.

۳۰۳- زمر: ۹.

۳۰۴- معناى اين جمله چنين است: علمى كه انسان دارد نعمتى است از طرف خدا، اين نعمت حقى بر انسان دارد، براى اداى حق بايد آن علم را جهت راهنمائى ديگران به كار گرفت.

۳۰۵- مراه العقول ج ۱ ص ۳۸ - ۶۵.

۳۰۶- نحل: ۷۸.

۳۰۷- از سخنان آقاى رشيد رضا - شاگرد - محمد عبده - در كتاب «اضواء على السنه المحمديه» تاليف محمود ابوريه ص ۲۳.

۳۰۸- الملل و النحل از سبحانى ج ۱ ص ۱۶۵.

۳۰۹- «عقايد الاسلام» - از رساله هاى شيخ محمد بن عبدالوهاب ص ۱۵۵.

۳۱۰- الملل و النحل از شهرستانى ج ۱ ص ۹۶.

۳۱۱- كتاب السنه ص ۵۴ ح ۲۶۲.

۳۱۲- كتاب السنه ص ۷۶ ح ۳۸۲.

۳۱۳- ماخذ گذشته ۷۶ ح ۳۸۳.

۳۱۴- كتاب توحيد ۱۱۳.

۳۱۵- كتاب السنه ص ۶۵ ح ۳۱۷.

۳۱۶- ماخذ سابق ص ۱۹۰ ح ۱۰۰۹.

۳۱۷- ماخذ سابق ص ۱۹۰ ح ۱۰۰۷.

۳۱۸- ماخذ سابق ص ۱۸۴ ح ۹۷۶.

۳۱۹- السنه ص ۱۹۰ ح ۱۰۱۰.

۳۲۰- السنه ص ۷۱ ح ۳۵۳.

۳۲۱- السنه ص ۷۹ ح ۴۰۲.

۳۲۲- السنه ص ۷۹ ح ۴۰۹.

۳۲۳- التوحيد ص ۱۰۶.

۳۲۴- التوحيد ص ۲۱۷.

۳۲۵- التوحيد ص ۱۹۸.

۳۲۶- رحمن: ۲۷.

۳۲۷- بالبلكفه: يعنى بلاكيف.

۳۲۸- شهرستانى ج ۱ ص ۹۶.

۳۲۹- تفسير يد به معناى قدرت در آيه (خلقت بيدى) صحيح است. ولى در آيه فوق به معناى دست بيعت است يعنى آنان كه با تو بيعت كردند با خدا بيعت كرده اند و آن دستى كه بر دست آنها بود در وقت بيعت دست خدا است. پيغمبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم هنگام بيعت دست خود را بالاى دست بيعت كننده قرار مى داد. (مترجم).

۳۳۰- «التوحيد» از شيخ صدوق ص ۴۴ حديث شماره ۴.

۳۳۱- ماخذ گذشته: ص ۶۱ ح ۱۸.

۳۳۲- ماخذ سابق ص ۶۹.

۳۳۳- البدايه و النهايه ج ۱۴ ص ۵ - ۴، قضاياى سال ۶۹۸ هجرى.

۳۳۴- سفرنامه ابن بطوطه ج ۱ ص ۱۱۰.

۳۳۵- الملل و النحل ص ۸۴.

۳۳۶- تفسير سوره النور - ابن تيميه ص ۱۷۸ - ۱۷۹.

۳۳۷- «المقدمه فى الصول التفسير» ص ۵۱.

۳۳۸- تفسير طبرى ج ۳ ص ۷.

۳۳۹- تفسير طبرى ج ۳ ص ۹.

۳۴۰- العقيده الحمويه الكبرى، مجموع الرسائل الكبرى، از ابن تيميه ص ۴۲۹ - ۴۳۲.

۳۴۱- فتح الغدير از شوكانى ج ۱ ص ۲۷۲.

۳۴۲- قصص: ۸۸.

۳۴۳- الرحمن: ۲۷.

۳۴۴- تفسير طبرى ج ۲۰ ص ۸۲.

۳۴۵- تفسير بغوى ج ۳ ص ۴۵۹.

۳۴۶- آل عمران: ۷۱.

۳۴۷- بقره: ۱۵۹.

۳۴۸- الملل و النحل ج ۴ ص ۴۱ - ۴۲ از سبحانى.

۳۴۹- يعنى به او رحم نكند - مترجم.

۳۵۰- ماخذ سابق ص ۴۸.

۳۵۱- نهج البلاغه، خطبه ۵۰.

۳۵۲- الملل و النحل از سبحانى ج ۴ ص ۳۵۳.

۳۵۳- يونس: ۳۱.

۳۵۴- عنكبوت: ۶۱.

۳۵۵- «فى عقائد الاسلام» از رسايال شيخ محمد بن عبدالوهاب ص ۳۸.

۳۵۶- محمد بن عبدالوهاب، رساله، رساله «اربع قواعد» ص ۴.

۳۵۷- عنكبوت: ۶۵.

۳۵۸- ص ۳۸.

۳۵۹- بقره: ۲۱.

۳۶۰- انعام: ۱۶۴.

۳۶۱- غافر: ۲۸.

۳۶۲- «عقائد الاسلام» از رسائل شيخ محمد بن عبدالوهاب ص ۲۶.

۳۶۳- ماخذ سابق.

۳۶۴- «المشاهدات المعصوميه عند قبر خير البريه» ص ۱۵.

۳۶۵- اسرا: ۲۴.

۳۶۶- مائده: ۵۴.

۳۶۷- بقره: ۳۴.

۳۶۸- اسرا: ۶۱ - ۶۲.

۳۶۹- اعراف: ۲۸.

۳۷۰- يوسف: ۱۰۰.

۳۷۱- يوسف: ۴.

۳۷۲- حج: ۲۹.

۳۷۳- بقره: ۱۵۸.

۳۷۴- مريم: ۸۱.

۳۷۵- حجر: ۹۶.

۳۷۶- حجر: ۹۴ - ۹۶.

۳۷۷- صافات: ۳۵.

۳۷۸- اعراف: ۵۹.

۳۷۹- مائده: ۷۲.

۳۸۰- انبياء: ۹۲.

۳۸۱- ذاريات: ۵۸.

۳۸۲- نساء: ۵.

۳۸۳- واقعه: ۶۳ - ۶۴.

۳۸۴- فتح: ۲۹.

۳۸۵- زمر: ۴۲.

۳۸۶- انعام: ۶۱.

۳۸۷- زمر: ۴۴.

۳۸۸- نجم: ۲۶.

۳۸۹- نمل: ۶۵.

۳۹۰- آل عمران: ۱۷۹.

۳۹۱- انفال: ۱۷.

۳۹۲- «فتح المجيد» تاليف مفيد ابن عبدالوهاب ص ۶۷ ط ۶.

۳۹۳- سنن ابن ماجه ج ۱ ص ۴۴۱، مستدرك حاكم ج ۱ ص ۳۱۳، مسند احمد ج ۳ ص ‍ ۱۳۸، الجامع الصغير ص ۵۹، تلخيص المستدرك از ذهبى.

۳۹۴- التوصل الى حقيقه التوسل ص ۱۵۸.

۳۹۵- كشف الارتياب ص ۳۰۹ به نقل از «خلاصه الكلام».

۳۹۶- فتح البارى فى شرح صحيح البخارى ج ۱۳ ص ۳۷۱.

۳۹۷- «الفرق بين الفرق» ص ۵.

۳۹۸- طبقات شعرانى ج ۱ ص ۵۴ ح ۹۴، مناقب احمد ص ۵۲۷ به نقل از ابن جوزى، نور الابصار از شبلنجى ص ۴۶۵.

۳۹۹- تفسير روح المعانى ج ۹ ص ۵۲، دار احياء التراث العربى، بيروت ط ۱۹۸۵.

۴۰۰- انعام: ۱۰۳.

۴۰۱- التوحيد از صدوق ص ۱۱۰ - ۱۱۲ حديث شماره ۹.

۴۰۲- ماخذ سابق ص ۱۰۸، حديث شماره ۵.

۴۰۳- ماخذ سابق ص ۱۰۹ حديث شماره ۷.

۴۰۴- ماخذ سابق حديث شماره ۸.

۴۰۵- دكتر عبدالرحمن بدوى، «مذاهب الاسلاميين» ج ۱ ص ۶۱۳.

۴۰۶- دكتر حسن حنفى، (من العقيده الى اثوره) ج ۲ ص ۲۵۳.

۴۰۷- «الملل و النحل» از سبحانى ج ۲ ص ۱۹۹.

۴۰۸- دلائل الصدق، از مظفر ج ۱ ۹۹ - ۱۰۳.

۴۰۹- قيامه: ۲۰ - ۲۵.

۴۱۰- غاشيه: ۱۷.

۴۱۱- يس: ۴۹.

۴۱۲- آل عمران: ۱۱.

۴۱۳- «الملل و النحل» از سبحانى ج ۲ ص ۲۰۳.

۴۱۴- معمول يعنى آنكه عمل بر او واقع مى شود كه در اين جمله (رب) معمول است كه قبل از عامل كه (ناظره) باشد آمده است.

۴۱۵- نمل: ۳۵.

۴۱۶- «الملل و النحل» از سبحانى ج ۲ ص ۲۰۴.

۴۱۷- توحيد صدوق ص ۱۱۶ ح ۱۹.

۴۱۸- آل عمران: ۷۷.

۴۱۹- اعراف: ۱۴۳.

۴۲۰- شيخ ابراهيم با جورى (شرح جواهر التوحيد)، كتابى كه در دمشق سال ۱۹۷۲ چاپ شده با تنظيم و ترتيب محمد اديب گيلانى و عبدالكريم شنان و مراجعه عبدالكريم رفاعى.

۴۲۱- اعراف: ۱۳۸.

۴۲۲- بقره: ۵۵.

۴۲۳- طه: ۸۰.

۴۲۴- طه: ۸۳ و ۸۴.

۴۲۵- بقره: ۵۵ - ۵۷.

۴۲۶- بقره: ۵۱.

۴۲۷- نساء: ۱۵۳.

۴۲۸- اعراف: ۱۴۲.

۴۲۹- اعراف: ۱۴۵.

۴۳۰- اعراف: ۱۴۸.

۴۳۱- اعراف: ۱۵۰.

۴۳۲- اعراف: ۱۵۵.

۴۳۳- اعراف: ۱۵۵.

۴۳۴- اعراف: ۱۵۵.

۴۳۵- اعراف: ۴۰.

۴۳۶- انعام: ۱۰۳.

۴۳۷- الملل و النحل از سبحانى ج ۲ ص ۲۲۷.

۴۳۸- فاضل بغدادى سيورى - «النافع يوم الحشر فى شرح الباب الحادى عشر» ص ۲۳.

۴۳۹- اسراء: ۱۱۱.

۴۴۰- آل عمران: ۳۲۰.

۴۴۱- شعراء: ۶۱.

۴۴۲- يونس: ۹۰.

۴۴۳- نساء: ۵۹.

۴۴۴- نساء: ۸۳.

۴۴۵- الاحتجاج ج ۲ ص ۹۴ - ۹۵.

۴۴۶- شايد مراد اين باشد كه وجود او را كه هر انسانى احساس مى كند در اثبات او كافى است و شايد منظور نفى ماهيت باشد.

۴۴۷- ماخذ سابق ج ۱ ص ۴۷۵ - ۴۷۶.

۴۴۸- «توحيد الاماميه» از آيه الله شيخ محمد باقر ملكى ص ۲۰۴.

۴۴۹- ذاريات: ۴۹.

۴۵۰- توحيد صدوق ص ۳۴.