باب هفتم در بيان مصيبتها و سختيها و بلاها و وعده هاى ثواب خداوند و ياد آورى مرگ و در آن نه فصل است

الباب السابع فى ذكر المصائب و الشدائد و البلايا و ما وعد الله من الثواب و ذكر الموت تسعة فصول

فصل اول : در بيان صبر بر مصيبتها

الفصل الاول فيما جاء فى الصبر على المصائب

عَنْ عَمَّارِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ أَبِى الْحَسَنِ مُوسَىعليه‌السلام قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ لَنْ تَكُونُوا مُؤْمِنِينَ حَتَّى تَكُونُوا مُؤْتَمَنِينَ وَ حَتَّى تَعُدُّوا الْبَلَاءَ نِعْمَةً وَ الرَّخَاءَ مُصِيبَةً وَ ذَلِكَ أَنَّ الصَّبْرَ عَلَى الْبَلَاءِ أَفْضَلُ مِنَ الْعَافِيَةِ عِنْدَ الرَّخَاءِ

امام كاظمعليه‌السلام فرمود: شما هرگز مؤمن نخواهيد بود مگر اينكه مورد اعتماد مردم باشيد، و بلا را نعمت بدانيد، و وسعت را مصيبت شماريد، زيرا صبر بر بلا از آسايش هنگام وسعت بهتر است

عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ مَا مِنْ عَبْدٍ أُعْطِيَ قَلْباً شَاكِراً وَ لِسَاناً ذَاكِراً وَ جَسَداً عَلَى الْبَلَاءِ صَابِراً وَ زَوْجَةً صَالِحَةً إِلَّا وَ قَدْ أُعْطِيَ خَيْرَ الدُّنْيَا وَ الاْخِرَةِ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: به هيچ بنده اى دل شكرگزار و زبان ذكركننده و بدن صبركننده در مقابل سختيها و زن پارسا داده نشد، مگر اينكه خير دنيا و آخرت به او داده شد.

عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِعليه‌السلام قَالَ مَا مِنْ عَبْدٍ مُؤْمِنٍ تَنْزِلُ بِهِ بَلِيَّةٌ فَيَصْبِرُ ثَلَاثاً لَا يَشْكُو إِلَى أَحَدٍ إِلَّا كَشَفَ اللَّهُ عَنْهُ

امام سجادعليه‌السلام فرمود: هيچ بنده مؤمنى در مقابل مصيبتها سه روز صبر نكرد و به كسى شكايت ننمود، بجز آنكه خداوند گرفتاريش را بر طرف كند.

عَنْ جَابِرٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام مَا الصَّبْرُ الْجَمِيلُ فَقَالَ ذَاكَ الصَّبْرُ الَّذِى لَيْسَ فِيهِ شَكْوَى إِلَى أَحَدٍ مِنَ النَّاسِ إِنَّ إِبْرَاهِيمَ بَعَثَ يَعْقُوبَ إِلَى رَاهِبٍ مِنَ الرُّهْبَانِ عَابِدٍ مِنَ الْعُبَّادِ فِى حَاجَةٍ فَلَمَّا رَآهُ الرَّاهِبُ حَسِبَهُ إِبْرَاهِيمَ فَوَثَبَ إِلَيْهِ فَاعْتَنَقَهُ ثُمَّ قَالَ مَرْحَباً بِخَلِيلِ الرَّحْمَنِ قَالَ لَا وَ لكن لَكِنِّى يَعْقُوبُ بْنُ إِسْحَاقَ بْنِ إِبْرَاهِيمَ فَقَالَ لَهُ الرَّاهِبُ فَمَا بَلَغَ بِكَ مَا أَرَى بِكَ الْكِبَرُ فَقَالَ الْهَمُّ وَ الْحَزَنُ وَ السُّقْمُ فَمَا جَاوَزَ عَتَبَةَ الْبَابِ حَتَّى أَوْحَى اللَّهُ إِلَيْهِ يَا يَعْقُوبُ تَشْكُونِى إِلَى عَبْدِى فَخَرَّ سَاجِداً عِنْدَ الْبَابِ فَقَالَ يَا رَبِّ لَا أَعُودُ فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَيْهِ أَنِّى قَدْ غَفَرْتُ لَكَ فَلَا تَعُدْ لِمِثْلِهَا فَمَا شَكَا مِمَّا أَصَابَهُ مِنْ نَوَائِبِ الدُّنْيَا إِلَّا أَنَّهُ قَالَ يَوْماًنَّما أَشْكُوا بَثِّى وَ حُزْنِى إِلَى اللّهِ وَ أَعْلَمُ مِنَ اللّهِ ما لا تَعْلَمُونَ

جابر گويد: به امام باقرعليه‌السلام عرض كردم : صبر جميل چيست ؟ فرمود: صبرى است كه در كنارش شكايتى نزد مردم نبرد، ابراهيمعليه‌السلام حضرت يعقوب را براى حاجتى نزد راهبى از راهبان و عابدى از عابدان فرستاد، چون راهب يعقوب را ديد گمان كرد او ابراهيم است ، به طرف او خيزش نمود و او را در آغوش گرفت ، سپس گفت : اى دوست خدا! خوش آمدى

يعقوب گفت : من يعقوب بن اسحاق بن ابراهيم هستم ، راهب گفت : پس ‍ چرا اين قدر سالخورده شده اى ؟ فرمود: غم و اندوه و بيمارى چنينم نموده ، هنوز از آستانه در خارج نشده بود كه خداوند به او وحى فرمود: اى يعقوب ! شكايت مرا نزد بنده ام نمودى ؟ در اينجا حضرت كنار در به سجده افتاد، و گفت : خدايا! ديگر تكرار نخواهم كرد، خداوند به او وحى فرمود: من تو را آمرزيدم ، ديگر مثل اين سخن را نگو، پس از آن ديگر يعقوب از هيچ مصيبتى شكايت ننمود، فقط يك روز گفت : من از غم و اندوه فقط به خدا شكايت مى برم ، و من از خدا چيزى مى دانم كه شما نمى دانيد.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَا أَنْزِعُ كَرِيمَتَيْ عَبْدٍ فَيَصْبِرَ لِحُكْمِى وَ يُسَلِّمَ بِقَضَائِى فَأَرْضَى لَهُ ثَوَاباً دُونَ الْجَنَّةِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: خداوند عزّ و جلّ فرمود: دو چشم بنده ام را گرفتم و او بر حكم من صبر نمود و تسليم قضايم شد، در برابر آن بهشت را به او دادم

قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام مَا سَلَبَ اللَّهُ مُؤْمِناً كَرِيمَتَيْهِ إِلَّا جَعَلَ اللَّهُ عِوَضَهُ مِنْهَا الْجَنَّةَ

امير مؤمنانعليه‌السلام فرمود: خداوند ديدگان هيچ مؤمنى را از او نگرفت مگر اينكه عوضش را بهشت قرار داد.

قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام الْعَمَى سِجْنٌ يَسْجُنُ اللَّهُ فِى الْأَرْضِ بِهِ عَبْدَهُ مَا شَاءَ إِلَى مَتَى شَاءَ

امير مؤمنانعليه‌السلام فرمود: كورى زندانى است كه خداوند به واسطه آن هر بنده اش را كه بخواهد در زمين زندانى مى كند تا هر وقت بخواهد.

جَاءَ أَعْمَى إِلَى رَسُولِ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ ادْعُ اللَّهَ أَنْ يَكْشِفَ بَصَرِى قَالَ إِنْ أَحْبَبْتَ أَنْ أَدْعُوَ فَعَسَى أَنْ يَكْشِفَ بَصَرَكَ وَ إِنْ شِئْتَ تَلْقَاهُ وَ لَا حِسَابَ عَلَيْكَ فَقَالَ أَلْقَاهُ وَ لَا حِسَابَ عَلَيَّ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ اللَّهُ أَكْرَمُ مِنْ أَنْ يَسْلُبَ امْرَءاً كَرِيمَتَيْهِ ثُمَّ يُعَذِّبَهُ

مردى نابينا خدمت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله رسيد و عرض كرد: اى رسول خدا! دعا كن چشمانم بينا شود. فرمود: اگر دوست دارى دعا كنم تا چشمانت بينا شود، و اگر مى خواهى (به همين شكل) خدا را بدون حساب و كتاب ملاقات كنى ؟ گفت : او را بدون حساب و كتاب ملاقات كنم ، رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: خداوند بزرگوارتر از آن است كه دو چشم انسانى را بگيرد، سپس او را عذاب نمايد.

كَانَ مَكْفُوفٌ مِنْ أَصْحَابِ ابْنِ الْحَنَفِيَّةِ وَ كَانَ يَرِقُّ لَهُ فَقَالَ لَهُ يَا أَبَا الْوَقَّاصِ أَ لَا أُحَدِّثُكَ حَدِيثاً عَنْ عِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ ثُمَّ قَالَ إِنَّ الْحَوَارِيِّينَ قَالُوا لِعِيسَى يَا كَلِمَةَ اللَّهِ نُحِبُّ أَنْ تُرِيَنَا شَيْئاً نَعْرِفُ أَنَّكَ بِالْمَنْزِلِ الَّذِى أَنْتَ بِهِ مِنَ اللَّهِ فَقَالَ يَا بَنِى إِسْرَائِيلَ وَ مَا أَنْكَرْتُمْ قَالُوا مَا أَنْكَرْنَا شَيْئاً وَ لَكِنَّا نُحِبُّ أَنْ تُرِيَنَا قَالَ وَ مَا تُرِيدُونَ قَالُوا سَلْ رَبَّكَ أَنْ يَرُدَّ عَلَى مَكْفُوفٍ مِنَّا بَصَرَهُ قَالَ فَاجْمَعُوا مَنْ أَحْبَبْتُمْ قَالَ فَاجْتَمَعُوا فَأَجْلَسَهُمْ عَلَى شَاطِئِ نَهْرٍ ثُمَّ قَالَ

در بين ياران محمّد بن حنفيه نابينايى بود كه مردم برايش دلسوزى مى كردند، ابن حنفيه به او گفت : اى ابو الوقاص ! آيا حديثى از عيسى بن مريم برايت بگويم ؟ سپس گفت :

حواريون به عيسى گفتند: اى كلمة اللّه ! دوست داريم معجزه اى نشان دهى تا منزلت تو را نزد خدا ببينيم ، عيسى گفت : اى بنى اسرائيل ! چه چيز را منكريد؟ گفتند: چيزى را انكار نمى كنيم ، ولى دوست داريم به ما (معجزه اى) نشان دهى ، گفت : چه چيز مى خواهيد؟

گفتند: از پروردگارت بخواه كه چشمان نابينايى از ما را بينا كند، گفت : هر كه را دوست داريد بياوريد، آنان جمع شدند و عيسى آنها را در كنار نهرى نشاند، سپس گفت :

(در اصل كتاب سفيد است)

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ إِنَّمَا جُعِلَتِ الْعَاهَاتُ فِى أَهْلِ الْحَاجَةِ لِئَلَّا يَسْتَتِرُوا وَ لَوْ جُعِلَتْ فِى الْأَغْنِيَاءِ اسْتَتَرَتْ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: نواقص جسمانى در فقرا نهاده شد، تا نتوانند آن را پنهان سازند و اگر در توانگران قرار داده مى شد آن را مى پوشاندند.

دَخَلَ رَجُلٌ عَلَى أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام وَ كَلَّمَهُ فَلَمْ يَسْمَعْ كَلَامَ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ وَ شَكَا إِلَيْهِ ثِقْلًا فِى أُذُنَيْهِ فَقَالَ لَهُ مَا يَمْنَعُكَ أَوْ أَيْنَ أَنْتَ مِنْ تَسْبِيحِ فَاطِمَةَعليه‌السلام فَقَالَ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاكَ وَ مَا تَسْبِيحُ فَاطِمَةَ فَقَالَ تُكَبِّرُ اللَّهَ أَرْبَعاً وَ ثَلَاثِينَ وَ تُحَمِّدُ اللَّهَ ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِينَ وَ تُسَبِّحُ اللَّهَ ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِينَ تَمَامَ الْمِائَةِ قَالَ فَمَا فَعَلْتُ ذَلِكَ إِلَّا يَسِيراً حَتَّى ذَهَبَ عَنِّى مَا كُنْتُ أَجِدُهُ

مردى خدمت حضرت صادقعليه‌السلام رسيد و امام با او به سخن گفتن پرداخت ، آن مرد سخنان امام را نشنيد، و از سنگينى گوشش شكايت كرد، امام فرمود: چرا تسبيح فاطمهعليها‌السلام را نمى خوانى ؟ گفت : فدايت شوم ! تسبيح فاطمه چيست ؟ فرمود: سى و چهار مرتبه اللّه اكبر و سى و سه مرتبه الحمد للّه و سى و سه مرتبه سبحان اللّه ، تا جمعا صد مرتبه گردد، وى گفت : مدت كمى اين ذكر را گفتم تا اينكه سنگينى گوشم از بين رفت

عَنْهُ قَالَ لَا يُصْبِحُ الْمُسْلِمُ إِلَّا عَلَى ثَلَاثِ خِصَالٍ التَّفَقُّهِ فِى الدِّينِ وَ حُسْنِ التَّقْدِيرِ فِى الْمَعِيشَةِ وَ الصَّبْرِ عَلَى النَّائِبَةِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: مسلمان همواره داراى سه خصلت است : تفقّه در دين ، تدبير نيكو براى زندگانى ، صبر بر سختيها.

عَنْهُ قَالَ كِتْمَانُ الْمُصِيبَةِ مِنْ كُنُوزِ الْبِرِّ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: پنهان كردن مصيبت يكى از نيكوترين گنجهاست

عَنْهُ قَالَ إِنَّ قَوْماً يَأْتُونَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يَتَخَلَّلُونَ رِقَابَ النَّاسِ حَتَّى يَضْرِبُوا بَابَ الْجَنَّةِ قَبْلَ الْحِسَابِ فَيَقُولُونَ لَهُمْ بِمَ تَسْتَحِقُّونَ الدُّخُولَ إِلَى الْجَنَّةِ قَبْلَ الْحِسَابِ فَيَقُولُونَ كُنَّا مِنَ الصَّابِرِينَ فِى الدُّنْيَا

امام صادقعليه‌السلام فرمود: روز قيامت گروهى از بالاى گردنهاى مردم عبور مى كنند تا به در بهشت مى رسند، و قبل از محاسبه خود را داخل بهشت مى كنند، به آنها مى گويند: چرا شما قبل از محاسبه مستحق رفتن به بهشت شديد؟ آنان مى گويند: ما در دنيا جزء صبركنندگان بوديم

عَنْهُ قَالَ الصَّبْرُ مِنَ الْإِيمَانِ بِمَنْزِلَةِ الرَّأْسِ مِنَ الْجَسَدِ فَإِذَا ذَهَبَ الرَّأْسُ ذَهَبَ الْجَسَدُ وَ كَذَلِكَ إِذَا ذَهَبَ الصَّبْرُ ذَهَبَ الْإِيمَانُ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: صبر نسبت به ايمان همانند سر نسبت به بدن مى باشد، هر گاه سر برود تن مى رود، همچنين هنگامى كه صبر برود ايمان مى رود.

عَنْهُ قَالَ مَا مِنْ حُمَّى وَ لَا صُدَاعٍ وَ لَا عِرْقٍ يَضْرِبُ إِلَّا بِذَنْبٍ وَ مَا يَعْفُو اللَّهُ أَكْثَرُ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: هيچ تب يا سر درد و يا ناراحتى عصبى براى انسان پيش نمى آيد مگر به واسطه گناه ، و آن گناهانى كه خداوند مى بخشد بسيار است

عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ مَا مِنْ عَبْدٍ يُصَابُ بِمُصِيبَةٍ فَيَسْتَرْجِعُ عِنْدَ ذِكْرِ الْمُصِيبَةِ وَ يَصْبِرُ حِينَ تَفْجَأُهُ إِلَّا غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ كُلَّمَا ذَكَر مُصِيبَةً فَاسْتَرْجَعَ عِنْدَ ذِكْرِهِ الْمُصِيبَةَ غَفَرَ لَهُ كُلَّ ذَنْبٍ اكْتَسَبَهُ فِيمَا بَيْنَهُمَا

امام باقرعليه‌السلام فرمود: هر بنده اى كه گرفتار مصيبت شود، و هر گاه مصيبت به يادش آمد بگويد:( إِنّا لِلّهِ وَ إِنّا إِلَيْهِ راجِعُونَ ) و هنگامى كه برايش ‍ ناگوار آمد صبر كند، خداوند تمامى گناهان گذشته اش را مى بخشد، و هر وقت به ياد مصيبتى افتاد و كلمه استرجاع را به زبان آورد، گناهانى را كه بين دو استرجاع مرتكب شده بخشيده مى شود.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ الشَّكْوَى أَنْ يَقُولَ لَقَدِ ابْتُلِيتُ بِمَا لَمْ يُبْتَلَ بِهِ أَحَدٌ وَ يَقُولَ لَقَدْ أَصَابَنِى مَا لَمْ يُصِبْ أَحَداً وَ لَيْسَ الشَّكْوَى أَنْ يَقُولَ سَهِرْتُ الْبَارِحَةَ وَ حُمِمْتُ الْيَوْمَ وَ نَحْوَ هَذَا

امام صادقعليه‌السلام فرمود: شكايت (از مصيبت) به اين است كه انسان بگويد: به مصيبتى گرفتار شدم كه تاكنون هيچ كس گرفتار آن نشده ، و بگويد: مصيبتى به من رسيد كه به كسى نرسيد، و شكايت (از مصيبت) به اين نيست كه بگويد: تمام ديشب را بيدار بودم و امروز تب كردم و مانند اين

عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِيهِ قَالَ لَمَّا أُصِيبَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ بَعَثَنِى الْحَسَنُ إِلَى الْحُسَيْنِعليه‌السلام وَ هُوَ بِالْمَدَائِنِ فَلَمَّا قَرَأَ الْكِتَابَ قَالَ يَا لَهَا مِنْ مُصِيبَةٍ مَا أَعْظَمَهَا مَعَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ قَالَ مَنْ أُصِيبَ مِنْكُمْ بِمُصِيبَةٍ فَلْيَذْكُرْ مُصَابَهُ بِى فَإِنَّهُ لَنْ يُصَابَ بِمُصِيبَةٍ أَعْظَمَ مِنْهَا وَ صَدَقَ ص

مردى از پدرش نقل كند كه گفت : هنگامى كه امير مؤمنانعليه‌السلام ضربت خورد، امام حسنعليه‌السلام مرا (با نامه اى) به مدائن نزد امام حسينعليه‌السلام فرستاد، چون امام نامه را خواند فرمود: چه مصيبت بزرگى ! با اينكه رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هر كدام از شما مصيبت زده شد مصيبتهاى مرا ياد كند، زيرا مصيبتى بزرگتر از مصيبتهاى من نيست ، و پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله درست فرمود.

عَنِ الْبَاقِرِعليه‌السلام إِنْ أُصِبْتَ بِمُصِيبَةٍ فِى نَفْسِكَ أَوْ مَالِكَ أَوْ وُلْدِكَ فَاذْكُرْ مُصَابَكَ بِرَسُولِ اللَّهِ فَإِنَّ الْخَلَائِقَ لَمْ يُصَابُوا بِمِثْلِهِ قَطُّ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: اگر به مصيبتى در جانت يا مالت يا فرزندت گرفتار شدى ، مصيبت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله را بياد آور، زيرا هيچ كس از مخلوقات مانند او گرفتار نشدند.

عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ قَالَ كُنَّا عِنْدَ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام فَجَاءَهُ رَجُلٌ فَشَكَا إِلَيْهِ مُصِيبَةً أُصِيبَ بِهَا فَقَالَ لَهُ أَمَا إِنَّكَ إِنْ تَصْبِرْ تُؤْجَرْ وَ إِنْ لَمْ تَصْبِرْ يُمْضَى عَلَيْكَ قَدَرُ اللَّهِ الَّذِى قَدَّرَ عَلَيْكَ وَ أَنْتَ مَأْزُورٌ

صفوان جمّال گويد: خدمت امام صادقعليه‌السلام بوديم كه مردى آمد و از مصيبتى كه به او رسيده بود شكايت نمود، امامعليه‌السلام به او فرمود: اگر صبر كنى ثواب مى برى و اگر صبر نكنى قضا و قدر الهى كه بر تو مقدر شده مى گذرد، و تو هم به ثوابى نمى رسى

عَنْهُ قَالَ مَنْ عَزَّى حَزِيناً كُسِيَ فِى الْمَوْقِفِ حُلَّةً يُحْبَى بِهَا

امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر كس اندوهگينى را تسليت گويد، روز قيامت جامه اى به او بپوشانند كه باعث احترامش شود.

وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله التَّعْزِيَةُ تُورِثُ الْجَنَّةَ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: تسليت گفتن موجب دخول به بهشت است

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى إِنِّى جَعَلْتُ الدُّنْيَا بَيْنَ عِبَادِى قَرْضاً فَمَنْ أَقْرَضَنِى مِنْهَا قَرْضاً أَعْطَيْتُهُ بِكُلِّ وَاحِدَةٍ مِنْهُنَّ عَشْراً إِلَى سَبْعِمِائَةِ ضِعْفٍ وَ مَا شِئْتُ مِنْ ذَلِكَ وَ مَنْ لَمْ يُقْرِضْنِى مِنْهَا قَرْضاً وَ أَخَذْتُ شَيْئاً مِنْهُ قَسْراً أَعْطَيْتُهُ ثَلَاثَ خِصَالٍ لَوْ أَعْطَيْتُ وَاحِدَةً مِنْهُنَّ مَلَائِكَتِى لَرَضُوا بِهَا مِنِّى ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ الَّذِينَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ قالُوا إِنّا لِلّهِ وَ إِنّا إِلَيْهِ راجِعُونَ أُولئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ فَهَذِهِ وَاحِدَةٌ مِنْ ثَلَاثِ خِصَالٍ وَ رَحْمَةٌ اثْنَتَانِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ ثَلَاثٌ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ هَذَا لِمَنْ أَخَذَ اللَّهُ شَيْئاً مِنْهُ قَسْراً

امام صادقعليه‌السلام از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نقل كند كه فرمود: خداوند تبارك و تعالى مى فرمايد:

من دنيا را بين بندگانم قرض قرار دادم ، و هر كس از آن به من قرض دهد، در مقابل هر يك از آنها ده تا هفتصد برابر و آنچه خواهم به او بدهم ، و هر كس ‍ از آن به من قرض ندهد و چيزى از او بر خلاف ميلش بگيرم ، سه خصلت به او مى دهم كه اگر يكى از آنها را به فرشتگانم بدهم از من راضى خواهند شد.

سپس امام صادقعليه‌السلام فرمود: خداوند عزّ و جلّ مى فرمايد: (آنان كه چون مصيبتى ببينند، گويند: ما متعلق به خداييم و به سوى او بازمى گرديم ، براى آنها رحمتهايى از سوى پروردگارشان است)، اين يكى از آن سه خصلت است ، و «رحمت» خصلت دوّمين آن ، و «ايشانند هدايت شدگان» خصلت سوم امام صادقعليه‌السلام فرمود: اين براى كسى است كه خدا چيزى را از او بر خلاف ميلش بگيرد.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ يُصْبِحُ الرَّجُلُ وَ يُمْسِى عَلَى شَلَلٍ خَيْرٌ لَهُ مِنْ أَنْ يُمْسِيَ وَ يُصْبِحَ عَلَى الْجَرَبِ فَنَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الْجَرَبِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: مردى كه شب و روز فلج باشد برايش بهتر از اين است كه شب و روزش به بيمارى گرى بگذرد، ما به خدا پناه مى بريم از بيمارى گرى

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ الْوَلَدُ الصَّالِحُ مِيرَاثُ اللَّهِ مِنَ الْمُؤْمِنِ إِذَا قَبَضَهُ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: فرزند صالح ميراث خداوند است هر گاه او را از مؤمن بگيرد.

عَنْ مِهْرَانَ قَالَ كَتَبَ رَجُلٌ إِلَى أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام يَشْكُو إِلَيْهِ مُصَابَهُ بِوَلَدِهِ وَ شِدَّةَ مَا دَخَلَهُ فَكَتَبَ إِلَيْهِ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ اللَّهَ يَخْتَارُ مِنْ مَالِ الْمُؤْمِنِ وَ مِنْ وُلْدِهِ أَنْفَسَهُ لِيَأْجُرَهُ عَلَى ذَلِكَ

مهران گويد: مردى به امام باقرعليه‌السلام نامه اى نوشت ، و از مصيبت فرزندش و سختيهايى كه بر او وارد شده بود شكايت نمود، امامعليه‌السلام به او نوشت : آيا نمى دانى كه خداوند مال مؤمن و فرزندانش را مى گيرد تا در مقابل پاداشش دهد؟

فصل دوم : در بيان فضيلت بيمارى و پنهان كردن آن

الفصل الثانى فيفضل المرض و كتمانه)

عَنِ الْبَاقِرِعليه‌السلام قَالَ الْجَسَدُ إِذَا لَمْ يَمْرَضْ أَشِرَ وَ لَا خَيْرَ فِى جَسَدٍ يَأْشَرُ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: هر گاه بدن بيمار نشود شرارتش بيشتر است ، و بدنى كه شرارت برساند خير ندارد.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَوْ لَا أَنْ يَجِدَ عَبْدِيَ الْمُؤْمِنُ فِى قَلْبِهِ لَعَصَّبْتُ رَأْسَ الْكَافِرِ بِعِصَابَةِ حَدِيدٍ لَا يُصَدَّعُ رَأْسُهُ أَبَداً

امام صادقعليه‌السلام فرمود: خداوند عزّ و جلّ مى فرمايد: اگر بنده مؤمنم دل آزرده نمى شد، سر كافر را با دستمال آهنى مى بستم تا هرگز سرش درد نگيرد.

عَنْهُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله مَثَلُ الْمُؤْمِنِ كَمَثَلِ خَامَةِ الزَّرْعِ تُكْفِئُهَا الرِّيَاحُ كَذَا وَ كَذَا وَ الْمُؤْمِنُ تُكْفِئُهُ الْأَوْجَاعُ وَ الْأَمْرَاضُ وَ مَثَلُ الْمُنَافِقِ كَمَثَلِ الْإِرْزَبَّةِ الْمُسْتَقِيمَةِ الَّتِى لَا يُصِيبُهَا شَيْءٌ حَتَّى يَأْتِيَهُ الْمَوْتُ فَيَقْصِفَهُ قَصْفاً

امام صادقعليه‌السلام از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نقل كند كه فرمود: حكايت مؤمن حكايت ساقه گياهى است كه بادها او را به اين سو و آن سو حركت مى دهند، مؤمن را هم دردها و بيماريها خم و راست مى كنند، و حكايت منافق حكايت عصاى آهنين راستى است كه آسيبى به آن نرسد، تا مرگش فرا رسد و او را درهم شكند.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ عُودُوا مَرْضَاكُمْ وَ سَلُوهُمُ الدُّعَاءَ يَعْدِلُ دُعَاءَ الْمَلَائِكَةِ وَ مَنْ مَرِضَ لَيْلَةً فَقَبِلَهَا بِقَبُولِهَا كَتَبَ اللَّهُ لَهُ عِبَادَةَ سِتِّينَ سَنَةً قُلْتُ مَا مَعْنَى قَبُولِهَا قَالَ لَا يَشْكُو مَا أَصَابَهُ فِيهَا إِلَى أَحَدٍ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: از بيمارانتان عيادت كنيد و از آنان بخواهيد تا برايتان دعا كنند، زيرا دعاى آنان با دعاى فرشتگان برابرى مى كند، و هر كس شبى بيمار شود و آن را به خوشنودى بپذيرد، خداوند ثواب عبادت شصت سال را برايش بنويسد، پرسيدم :

معناى پذيرفتن آن چيست ؟ فرمود: از مصيبتى كه برايش پيش آمده نزد كسى شكايت نكند.

عَنْهُ عَنْ أَبِيهِعليه‌السلام قَالَ عُودُوا مَرْضَاكُمْ وَ سَلُوا أَنْ يَدْعُوا اللَّهَ لَكُمْ فَإِنَّ دُعَاءَهُمْ يَعْدِلُ دُعَاءَ الْمَلَائِكَةِ وَ مَنْ مَرِضَ لَيْلَةً فَقَبِلَهَا بِقَبُولِهَا وَ أَدَّى شُكْرَهَا إِلَى اللَّهِ كَانَتْ كَعِبَادَةِ سِتِّينَ سَنَةً قَالَ أَبِى قُلْتُ لَهُ مَا قَبُولُهَا قَالَ يَصْبِرُ عَلَيْهَا وَ لَا يُخْبِرُ بِمَا كَانَ فِيهَا فَإِذَا أَصْبَحَ حَمِدَ اللَّهَ عَلَى مَا كَانَ فِيهَا

امام باقرعليه‌السلام فرمود: به عيادت بيمارانتان برويد و از آنان بخواهيد تا برايتان دعا كنند، زيرا دعاى آنان با دعاى فرشتگان برابر است ، هر كس ‍ شبى مريض شود و آن را به خوشنودى بپذيرد و شكرش را بجا آورد، اين شكر معادل با شصت سال عبادت است

راوى گويد: از امام پرسيدم : معناى قبولش چيست ؟ فرمود: بر آن صبر كند، و كسى را به گرفتاريش خبر ندهد، و هر گاه شبش را به صبح رساند خدا را بر آنچه مبتلايش بوده سپاس گويد.

فصل سوم : در بيان حزن و اندوه

(الفصل الثالث فى الحزن)

مِنْ كِتَابِ رَوْضَةِ الْوَاعِظِينَ قَالَ النَّبِيُّصلى‌الله‌عليه‌وآله إِذَا كَثُرَتْ ذُنُوبُ الْعَبْدِ وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ مِنَ الْعَمَلِ مَا يُكَفِّرُهَا ابْتَلَاهُ اللَّهُ بِالْحُزْنِ لِيُكَفِّرَهَا

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هنگامى كه گناهان بنده زياد شود و عملى هم كه پوشاننده گناهان باشد نداشته باشد، خداوند او را به اندوه مبتلا مى سازد تا كفّاره گناهانش باشد.

وَ قِيلَ عَزَّى أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام الْأَشْعَثَ بْنَ قَيْسٍ عَلَى ابْنِهِ فَقَالَ إِنْ تَحْزَنْ فَقَدِ اسْتَحَقَّ ذَلِكَ مِنْكَ الرَّحِمُ وَ إِنْ تَصْبِرْ فَفِى اللَّهِ خَلَفُكَ مِنِ ابْنِكَ وَ إِنْ صَبَرْتَ جَرَى عَلَيْكَ الْقَدَرُ وَ أَنْتَ مَأْجُورٌ وَ إِنْ جَزِعْتَ جَرَى عَلَيْكَ الْقَدَرُ وَ أَنْتَ مَأْثُومٌ

حضرت علىعليه‌السلام به اشعث بن قيس كه فرزندش را از دست داده بود تسليت گفت و فرمود: اگر غمگين شوى به خاطر فرزندت بوده و مانعى ندارد، و اگر صبر كنى خداوند به جاى فرزندت به تو پاداش دهد، و اگر صبر كنى مقدّر الهى بر تو جارى مى شود و تو اجر مى برى ، ولى اگر بيتابى كنى قضا و قدر بر تو جارى شود و تو گناهكار باشى

وَ قَالَ الصَّادِقُعليه‌السلام مَنْ كَثُرَتْ ذُنُوبُهُ وَ لَمْ يَجِدْ مَا يُكَفِّرُهَا بِهِ ابْتَلَاهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِالْحُزْنِ فِى الدُّنْيَا لِيُكَفِّرَهَا بِهِ فَإِنْ فَعَلَ ذَلِكَ بِهِ وَ إِلَّا عَذَّبَهُ فِى قَبْرِهِ فَيَلْقَى اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَوْمَ يَلْقَاهُ وَ لَيْسَ شَيْءٌ يَشْهَدُ عَلَيْهِ بِشَيْءٍ مِنْ ذُنُوبِهِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر كس گناهانش زياد شود، و كفّاره اى براى آن نيابد خداوند در دنيا او را به غم و اندوه گرفتار سازد تا كفّاره گناهانش باشد، اگر هم اين كار را با او نكند او را در قبرش عذاب دهد، و در روز ملاقات با خدا در حالى باشد كه چيزى از گناهانش باقى نباشد تا بر ضرر او شهادت دهد.

وَ مِنْ كِتَابِ السَّيِّدِ نَاصِحِ الدِّينِ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ كُلَّ قَلْبٍ حَزِينٍ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: خداوند متعال هر دل محزون و غمگينى را دوست دارد.

مِنْ كِتَابِ عِلَلِ الشَّرَائِعِ قَالَ عَبْدُ الرَّحْمَنِ لِأَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام إِنِّى رُبَّمَا حَزِنْتُ فَلَا أَعْرِفُ فِى أَهْلٍ وَ لَا مَالٍ وَ لَا وَلَدٍ وَ رُبَّمَا فَرِحْتُ فَلَا أَعْرِفُ فِى أَهْلٍ وَ لَا مَالٍ وَ لَا وَلَدٍ فَقَالَ إِنَّهُ لَيْسَ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا وَ مَعَهُ مَلَكٌ وَ شَيْطَانٌ فَإِذَا كَانَ فَرَحُهُ كَانَ دُنُوُّ الْمَلَكِ مِنْهُ وَ إِذَا كَانَ حَزَنُهُ كَانَ دُنُوُّ الشَّيْطَانِ مِنْهُ وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ الشَّيْطانُ يَعِدُكُمُ الْفَقْرَ وَ يَأْمُرُكُمْ بِالْفَحْشاءِ وَ اللّهُ يَعِدُكُمْ مَغْفِرَةً مِنْهُ وَ فَضْلًا وَ اللّهُ واسِعٌ عَلِيمٌ

عبد الرحمن گويد: خدمت حضرت صادقعليه‌السلام عرض كردم : من گاهى به اندازه اى غمگين مى شوم كه خانواده و مال و فرزندم را نمى شناسم ، و گاهى چنان خوشحال هستم كه خانواده و مال و فرزندم را نمى شناسم

امامعليه‌السلام فرمود: هر شخصى براى خود شيطان و فرشته اى دارد، هر گاه خوشحال باشد فرشته اى به او نزديك شود، و هر گاه غمگين شود شيطان ، و اين معناى سخن خداوند عزّ و جلّ است كه مى فرمايد: (شيطان به شما وعده فقر مى دهد و شما را وادار به كارهاى زشت مى كند، و خداوند شما را به آمرزش و فزونيش بشارت مى دهد، و خداوند گشايشگر و داناست).

فصل چهارم : در بيان آرامش دل

(الفصل الرابع فى التسلية)

مِنْ كِتَابِ الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ لَوْ لَا إِلْحَاحُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِى طَلَبِ الرِّزْقِ لَنَقَلَهُمْ مِنَ الْحَالِ الَّتِى هُمْ فِيهَا إِلَى حَالٍ هِيَ أَضْيَقُ مِنْهَا

امام صادقعليه‌السلام فرمود: اگر مؤمنين براى طلب روزى نزد خداى عزّ و جلّ اصرار نمى ورزيدند، خداوند آنان را از حالى كه در آن هستند به معيشت تنگترى مبتلا مى كرد.

شَكَا الْحَوَارِيُّونَ إِلَى عِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ تَهَاوُنَ النَّاسِ بِهِمْ وَ بُغْضَهُمْ لَهُمْ فَقَالَ اصْبِرُوا كَذَلِكَ الْمُؤْمِنُونَ مُبْغَضُونَ فِى النَّاسِ مَثَلُهُمْ كَمَثَلِ الْقَمْحِ مَا أَحْلَى مَذَاقَهَا وَ أَكْثَرَ أَعْدَاءَهَا وَ الْقَمْحُ الْبُرُّ

حواريون به حضرت عيسىعليه‌السلام از مردم نسبت به خوار نمودنشان و دشمنى كردنشان با آنان شكايت كردند، فرمود: صبر كنيد، مؤمنان هميشه در بين مردم مورد دشمنى هستند، حكايت آنان حكايت گندم است كه طعمى شيرين دارد و دشمنانش بسيارند.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ مَنْ أَحَبَّ أَنْ يُذْكَرَ خَمَلَ وَ مَنْ أَحَبَّ أَنْ يَخْمُلَ ذُكِرَ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر كه دوست داشته باشد كه مشهور شود گمنام گردد، و هر كه دوست بدارد گمنام بماند مشهور شود.

عَنْهُعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله إِنَّ الْإِسْلَامَ بَدَأَ غَرِيباً وَ سَيَعُودُ كَمَا بَدَأَ فَطُوبَى لِلْغُرَبَاءِ ثُمَّ قَالَ أَ مَا رَأَيْتَ الرَّجُلَ يَكُونُ فِى الْقَبِيلَةِ صَالِحاً فَيُقَالُ إِنَّ فُلَاناً لَغَرِيبٌ فِيهِمْ

امام صادقعليه‌السلام از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نقل كند كه فرمود: اسلام در آغاز غريب بود، و به زودى به همان حالى كه آغاز شد بر مى گردد، خوشا به حال غريبان ، سپس فرمود: آيا مرد صالحى را در قبيله اى نديده اى كه در باره اش مى گويند: فلانى در بين آنان غريب است

عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِعليه‌السلام قَالَ مَرَّ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله بِرَاعِى إِبِلٍ فَبَعَثَ إِلَيْهِ يَسْتَسْقِيهِ فَقَالَ أَمَّا مَا فِى ضُرُوعِهَا فَصَبُوحُ الْحَيِّ وَ أَمَّا مَا فِي آنِيَتِهَا فَغَبُوقُهُمْ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله اللَّهُمَّ أَكْثِرْ مَالَهُ وَ وُلْدَهُ ثُمَّ مَرَّ بِرَاعِى غَنَمٍ فَبَعَثَ إِلَيْهِ يَسْتَسْقِيهِ فَحَلَبَ لَهُ مَا فِى ضُرُوعِهَا وَ أَكْفَأَ مَا فِى إِنَائِهِ فِى إِنَاءِ رَسُولِ اللَّهِ وَ بَعَثَ إِلَيْهِ بِشَاةٍ وَ قَالَ هَذَا مَا عِنْدَنَا وَ إِنْ أَحْبَبْتَ أَنْ نَزِيدَكَ زِدْنَاكَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ اللَّهُمَّ ارْزُقْهُ الْكَفَافَ فَقَالَ لَهُ بَعْضُ أَصْحَابِهِ يَا رَسُولَ اللَّهِ دَعَوْتَ لِلَّذِى رَدَّكَ بِدُعَاءٍ عَامَّتُنَا نُحِبُّهُ وَ دَعَوْتَ لِلَّذِى أَسْعَفَكَ بِحَاجَتِكَ بِدُعَاءٍ كُلُّنَا نَكْرَهُهُ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ إِنَّ مَا قَلَّ وَ كَفَى خَيْرٌ مِمَّا كَثُرَ وَ أَلْهَى اللَّهُمَّ اجْعَلْ رِزْقَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْكَفَافَ

حضرت سجادعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله به شترچرانى گذر كرد و كسى را فرستاد تا از او شير بخواهد، شتربان گفت : آنچه در پستان شتران است صبحانه قبيله و آنچه در ظرفهاست شام ايشان است ، رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: خدايا! مال و فرزندانش را زياد كن .سپس از كنار گوسفندچرانى گذر كرد، و كسى را فرستاد تا از او شير بگيرد، چوپان گوسفندها را دوشيد و هر چه در ظرف داشت در ظرف رسول خدا ريخت و گوسفندى هم براى حضرت فرستاد، و عرض كرد: همين مقدار نزد ما بود، و اگر بيش از اين هم بخواهى به شما مى دهيم ، رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: پروردگارا! او را به قدر كفايت روزى ده ، يكى از اصحاب عرض كرد: اى رسول خدا! براى كسى كه ردّت كرد دعائى فرمودى كه همه ما آن را دوست داريم ، و براى كسى كه حاجتت را بر آورد دعايى كردى كه همه ما ناخوش داريم ، رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: آنچه كم باشد و كفايت كند بهتر از زيادى است كه دل را مشغول دارد، پروردگارا! به محمّد و آلش به قدر كفاف روزى عطا كن

قَالَ الْبَاقِرُعليه‌السلام إِذَا بَلَغْتَ سِتِّينَ سَنَةً فَاحْسُبْ نَفْسَكَ فِى الْمَوْتَى

امام باقرعليه‌السلام فرمود: هر گاه به شصت سالگى رسيدى ، خودت را جزء مردگان به حساب آور.