سيرى در روايات اسلامى
١ - پيامبر اسلامصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
: من اءخزن والديه فقد عقهما.
(بحار / ٧١، ٧٨)
هر كس پدر و مادرش را غمناك سازد، به آنها عاق شده است
٢ - پيامبر اسلامصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
در حق پدر بر فرزندش :
لا يسميه باسمه ولا يمشى بين يديه ، ولا يجلس قبله ولا يستسب له
(بحار / ٧١، ٤٥)
از حق پدر بر فرزند آن است كه فرزند، او را با نام صدا نكند، و جلوتر از او راه نرود، و قبل از او ننشيند، و ديگران را بر سب آنها برنينگيزاند. (كارى نكند كه ديگران به پدر (او يا مادرش) ناسزا بگويند.)
٣ - امام سجادعليه‌السلام
:
قيل له : اءنت اءبر الناس ولاتراك تؤ اكل اءمك ، قالعليه‌السلام
: اءخاف ان اءمد يدى الى شى ء قد سبقت عينها عليه فاءكون قد عققتهما.
(منتهى الامال / ج ٢، حالات امام زين العابدينعليه‌السلام
.)
به آن حضرت گفته شد: تو نيكوكارترين مردم هستى و تو را نديديم كه با مادرت غذا بخورى ! حضرت فرمودند: مى ترسم كه دستم را به غذا و لقمه اى كه مورد علاقه مادرم هست ، دراز كنم و از جمله عاق والدين ها بشوم
٤ - امام باقرعليه‌السلام
:
لما سئل هل يجزى الولد والده ؟ فقالعليه‌السلام
: لا. الا فى خصلتين ، يجده مملوكا فيشتريه فيعتقه اءو يكون عليه دين فيقضيه عنه
(بحار / ج ٧١، ٥٩)
هنگامى كه از آن حضرت سوال شد: آيا پسر مى تواند حق پدر را جبران نمايد؟ امامعليه‌السلام
فرمود: نه ، مگر اينكه در حق او، دو كار مهم را انجام دهد:
الف - پدرش را برده ببيند و او را خريده و آزادش نمايد.
ب - اگر بر گردن وى بدهى اى بوده ، آن را پرداخت كند.
٥ - امام باقرعليه‌السلام
:
ثلاث لم يجعل الله لاءحد فيهن رخصة (١): اءداء الاءمانة الى البر والفاجر (٢): والوفاء بالعهد للبر والفاجر (٣): و برالوادين برين كانا اءو فاجرين
(بحار / ج ٧١، ٥٦)
خداوند در سه چيز براى هيچكس رخصت و اجازه اى نداده است :
الف - اداء امانت به نيكوكار و بدكار.
ب - وفاى به عهد و پيمان نسبت به نيكوكار و بدكار.
ج - نيكى به پدر و مادر، نيكوكار باشند يا بدكار.
٦ - امام صادقعليه‌السلام
:
بر الوالدين واجب ، فان كانا مشركين فلا تطعهما ولا غيرهما فى المعصية فاءنه لا طاعة لمخلوق فى معصية الخالق
(بحار / ٧١، ٧٤)
نيكى كردن به پدر و مادر واجب است ولى اگر مشرك باشند، از ايشان و غير آنها در معصيت خدا اطاعت نكن ، زيرا كه اطاعت مخلوق در معصيت خدا جايز نيست
٧ - امام صادقعليه‌السلام
:
من العقوق قول الرجل لابنه اوابنته فى حياة والديه باءبى اءنت و اءمى (بحار / ٧١، ٦٩)
از موارد عاق والدين شدن اين است كه ؛ شخص در حال حيات پدر و مادر؛ فرزندانش را صدا زند و بگويد: پدر و مادرم فداى شما باد.
٨ - امام صادقعليه‌السلام
:
وقر اءباك يطل عمرك و وقر امك ترى لبنيك بنين ولا تحد النظر الى والديك فتعقهما.
(اصول كافى / ج ٢، ٣٤٩)
به پدرت احترام كن تا عمرت طولانى گردد و به مادرت احترام كن تا نوه هاى خود (فرزندان فرزند) را ببينى
٩ - امام صادقعليه‌السلام
:
ان اءحببت اءن يزيد الله فى عمرك فسر اءبويك
(بحار / ج ٧١، ٨١)
اگر دوست دارى كه خدا به عمرت بيفزايد، پدر و مادرت را خوشحال كن
١٠ - امام صادقعليه‌السلام
:
من نظر الى اءبويه نظر ماقت و هما ظالمان له لم يقبل الله له صلاة
(كافى / ٢، ٢٤٩ - بحار / ٧١، ٦٢)
هر كس به پدر و مادرش بصورت خشن و ناهنجار نگاه كند اگر چه پدر و مادر بر او ستم كرده باشند، خداوند نماز او را قبول نمى كند.
١١ - امام صادقعليه‌السلام
:
الذنوب التى ترد الدعاء و تظلم الهواء عقوق الوالدين
(بحار / ج ٧١، ٧٤ - وسائل / ج ١١، ٥١٣)
از گناهانى كه موجب رد شدن دعا و تيره و تاريك گشتن هوا مى گردد عاق والدين شدن است
١٢ - امام صادقعليه‌السلام
:
لا تملاء عينيك من النظر اليهما الا برحمة و رقة ولا ترفع صوتك فوق اءصواتهما، ولا يديك فوق اءيديهما ولا تقدم قدامهما.
(بحار / ٧١، ٣٠٩)
چشمان خود را به پدر و مادر خيره نكن ، مگر با رحمت و مهربانى و صداى خود را بلندتر از صداى آنها نكن و دستان خود را بر روى دست آنها بالا مبر و در راه رفتن به آنها پيشى نگير.
١٣ - امام رضاعليه‌السلام
:
عليك بطاعة الاءب وبره والتواضع والخضوع والاءكرام له و خفض الصوت بحضرته فان الاءب اءصل الاءبن والاءبن فرعه ، لولاه لم يكن يقدره الله ، ابذلوا لهم الاءموال والجاه و النفس
(بحار / ج ٧١، ٧٦)
بر تو باد به اطاعت كردن از پدر و نيكى و فروتنى و خضوع و بزرگ شمردن و احترام به او، و هميشه صداى خود را در حضور وى آهسته كن ، زيرا كه پدر ريشه فرزند است و فرزند شاخه اى از او مى باشد، اگر او نبود خدا تو را مقدر نمى كرد و جاه و جان و اموال را در راه او نثار كن
١٤ - امام رضاعليه‌السلام
:
ادع لهما اذا كانا لايعرفان الحق و تصدق عنهما و ان كانا حيين لايعرفان الحق فدارهما.
(بحار / ج ٧١، ٤٧)
هرگاه پدر و مادرت حق را نشناسند، برايشان دعا كن ، (تا هدايت شوند) و عوض آنها صدقه بده و اگر در زندگى عارف به حق نشدند باز با آنها مدارا كن
حقوق مادران بر فرزندان
دين اسلام نسبت به مادر عنايت خاصى دارد، اين مادر است كه رنجها و مشقتها و غم و غصه ها را در راه سعادت فرزندش متحمل مى گردد، چه شبها كه در دوران حاملگى ، زايمان و شير دادن فرزندش بخاطر محافظت و محبت او بيدار مانده و روزها متحمل زحمت هاى زيادى براى وى گرديد، چقدر تو را در حال جنين ، با خود حمل نمود و بعد از ولادت ، شير داد، شب را براى تو بيدارى كشيد، در روز برايت رنج برد و همه راحتى خود را فدايت نمود!
خداوند متعال مى فرمايد:
(
وَإِن جَاهَدَاكَ عَلَىٰ أَن تُشْرِكَ بِي مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا
ۖوَصَاحِبْهُمَا فِي الدُّنْيَا مَعْرُوفًا
ۖوَاتَّبِعْ سَبِيلَ مَنْ أَنَابَ إِلَيَّ
ۚثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ
)
(لقمان / ١٥)
و ما به انسان درباره پدر و مادرش سفارش كرديم ، مادرش او را با زحمت فراوان حمل كرد (و به هنگام باردارى هر روز رنج و ناراحتى تازه اى را متحمل مى شد) و دوران شيرخوارگى او در دو سال پايان مى يابد (آرى به او توصيه كردم) كه شكر براى من و پدر و مادرت بجاى آور، كه بازگشت همه شما به سوى من است ، و هرگاه آنها تلاش كنند، كه موجودى را شريك من قرار دهى كه از آن آگاهى ندارى - بلكه مى دانى باطل است - از آنها اطاعت مكن ، و با آنها در دنيا به طرز شايسته اى رفتار كن ، و پيروى از راه كسانى بنما كه به سوى من آمده اند، سپس بازگشت همه شما به سوى من است ، و من شما را از آنچه عمل مى كرديد، آگاه مى كنم
پيامبر اسلامصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
فرمود:
حق الوالد اءن تطيعه ما عاش و اما حق الوالدة فهيهات هيهات لو اءنه عدد رمل عالج (متلاطم) و قطر المطر اءيام الدنيا قام بين يديها ما عدل ذلك يوم حملته فى بطنها.
(بحارالانوار)
حق پدر بر تو اين است : مادامى كه او زنده است او را اطاعت كنى ؛ اما حق مادر؛ پس چه دور است كه انسان بتواند حق او را اداء نمايد، زيرا اگر فرزند، به تعداد ريگهاى متحرك و شناور بيابان و قطره هاى باران در تمام روزهاى دنيا در مقابل مادر، زانو بزند با يك روز كه مادر او را در رحم خود حمل مى كند برابرى نخواهد كرد.
مردى از بدرفتارى مادرش به رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
شكايت برد پيامبر فرمود: چرا او هنگامى كه نُه ماه تو را در شكم نگه داشت و دو سال شير داد، و شب را بى خوابى كشيد. بدرفتار نبود؟! مرد گفت : من او را پاداش داده ام و بر روى شانه هايم او را به حج برده ام ، پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
فرمود: نه تنها پاداش او را نداده اى بلكه حتى پاداش زايمان او را هم نتوانستى بدهى
وسئلهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
رجل : من اءبرر؟ فقالصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
: امك ثم امك ، ثم امك ، ثم اءباك ، ثم الاءقرب فالاءقرب
(بحار / ج ٧١، ٤٩)
مردى از رسول گرامى اسلامصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
سوال كرد: به چه كسى بيشتر نيكى كنم ؟ پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
فرمود: به مادرت و اين جمله را سه بار تكرار فرمود: بعد از آن به پدرت ، و بعد به هر كسى كه به تو نزديكتر است (يكى از پس ديگرى .)
و لما قيل لهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
: اءى الوالدين اءعظم ؟ قالصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
: التى حملته بين الجنبين و اءرضعته بين الثديين و حضنته على الفخذين
و هنگامى كه از حضرتش سوال شد: كدام يك از پدر و مادر عظمت بيشترى دارند و حق او بيشتر است ؟ پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
فرمود: آنكه فرزند را در بين دو پهلويش (داخل شكم) حمل نمود و از دو پستان خود شيرش داد و در بغل خود روى زانوهايش پرورش نمود.
مرد ديگرى به آن حضرت گفت :
مادرم به پيرى رسيده و الان هم نزد من است ، او را به دوش مى كشم و از كسب خود به او غذا مى خورانم و آزار و ناراحتى را با دستان خود از او دور مى سازم و با اين حال بخاطر حياء و احترام او، صورتم را از او مى گردانم ، (و به او نگاه تند نمى كنم كه خجالت بكشد) آيا حق او را كاملا ادا كرده ام ؟
پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
فرمود: نه زيرا شكم او ظرف و محل نگهدارى تو و پستانش مايه سيرابى ات ، و قدمهايش به منزله كفش ، و دستان وى به منزله تكيه گاه و حفاظ تو بود. و او همه اينها را برايت انجام مى داد و آرزوى زندگى و را مى نمود. ولى تو اين كارها را براى وى انجام مى دهى در حالى كه دوست دارى كه او بميرد - پس ببين تفاوت از كجا تا كجا است -؟!
و امام زين العابدينعليه‌السلام
در رساله حقوق مى فرمايد:
و اما حق امك اءن تعلم انها حملتك حيث لا يحتمل اءحد اءحدا و اءعطتك من ثمرة قلبها بما لا يعط احد اءحدا و وقتك بجميع جوارحها و لم تبال آن تجوع و تطعمك و تعطش و تسقيك و تعرى و تكسوك و تضحى و تظلك و تهجر النوم لاءجلك و وقتك الحر والبرد لتكون لها ولا تطيق شكرها الا بعون الله عزوجل
(بحار / ج ٧١ ٦)
و اما حق مادرت اين است كه ، بدانى ، او تو را در جائى حمل كرد كه هيچ فردى ، ديگرى را حمل نمى كرد، و از ثمره و شيره جانش تو را غذا داد در حالى كه هيچكس به ديگرى چنين نمى كنيد و با تمام اعضاء و جوارحش از تو محافظت نمود، باكى نداشت كه خود گرسنه بماند ولى تو را غذا بدهد، تشنه بماند و سيرابت كند، برهنه بماند و به تو لباس بپوشاند، در آفتاب بماند و تو را در سايه قرار دهد، و از خواب خود بخاطر تو صرف نظر كرد، و از گرما و سرما نگهداريت نمود، تا برايش بمانى و طاقت و توان شكر او را ندارى مگر با يارى خداوند ذوالجلال
16%
نویسنده: محمد حسين الجلالى
