شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

احكام مسجد

نویسنده: حجت الاسلام محمدحسین فلاح زاده
^{فارسی 2011-08-02 05:40:06}

مقدمه


احكام مسجد

نويسنده : حجة الاسلام محمد حسين فلاح زاده

مقدمه

مسجد پايگاه پيوند انسان و الله، و مركز ارتباط ‏انسانهاى مؤمن است. مساجد، خانه‏هاى خدا و خلق‏خداست كه در كوير ظلم و ظلمت‏سرپناه بشريت‏مظلوم در برابر طوفان جهل و جور و آزمندى‏محسوب مى‏شود. انسان‏هاى دور مانده از وطن اصلى‏در غربت زندگى، سايبانى با صفاتر و خانه‏اى زيباتراز مساجد پيدا نمى‏كنند.
مساجد، جايگاه عبادت است و عبادت حركت قرب‏جويانه انسان به سوى آستان قدس ربوبى. ساختن‏مسجد، تعمير و نگهدارى آن، حضور در مساجد، مديريت و امامت و مسائل مالى و بهداشت و نظافت‏مساجد، همه بايد متناسب با اهداف الهى و بر اساس‏رهنمودهاى قرآن و اهل بيت عليهم السلام باشد، تا اين شبكه‏گسترده و سراسرى ارتباط زمين و آسمان و نقطه‏هاى‏پيوند مؤمنان جامعه را به سوى اهداف عالى الهى‏پيش برد و نقش مسجد با انتظار اسلام از آن‏هماهنگ شود.
فقهاى بزرگوار اسلام از صدر تاريخ‏امامت، در كشف و بيان قوانين الهى در رابطه با ابعادگوناگون زندگى از جمله مسائل مسجد، تلاش فراوان‏كرده و با تكيه بر منابع دينى وظيفه امت را روشن‏ساخته.
شناخت وظيفه مؤمنان نسبت‏به مسائل‏گوناگون مساجد يكى از حوزه‏هاى اجتهاد و پژوهش‏علمى فقهاى بزرگوار بوده كه در اين زمينه به صدهامساله فقهى پاسخ گفته‏اند.
«مؤسسه عمران مساجد» كه نياز عموم مسلمين به‏آشنايى با احكام فقهى مساجد را به خوبى احساس‏مى‏كند از برادر محترم و فاضل پرتلاش‏جناب حجة الاسلام محمد حسين فلاح زاده كه سالهاست‏در اين زمينه كوشش و پژوهش دارند، درخواست كردكه، احكام مساجد را در همه ابعاد بر اساس ديدگاههاى‏اسوه فقيهان حضرت امام خمينى قدس سره و برخى از مراجع‏بزرگوار معاصر از جمله مقام معظم رهبرى حضرت‏آيت الله العظمى خامنه‏اى حفظ الله تعالى گردآورى كنند وبه شكلى ساده و روشن در اختيار امت اسلامى قراردهند.
آنچه در اين نوشته به صورت مساله يا استفتاءبدون علامت، آورده شده مطابق با فتواى حضرت‏امام خمينى قدس سره است.
فتواى ساير مراجع بزرگوار با ذكرنام مشخص شده است.
رساله حاضر كه دفترى درباره احكام مساجد است، به اين صورت براى اولين بار در اختيار جامعه‏فارسى زبان قرار مى‏گيرد و طبعا بدون كم و كاستى‏نخواهد بود. اميدواريم در آينده ديدگاه ساير فقهاى‏عزيز به اين مجموعه افزوده شود تا متوليان مساجد وهيئت امناى محترم و مسؤولان فرهنگى و ادارى وديگر خدمتگزاران اين‏ «خانه‏هاى الهى‏» با احكام‏فقهى قلمرو كار خويش بهتر و بيشتر آشنا شوند.
در پايان از برادر بزرگوار حجة الاسلام جناب‏آقاى غلامرضا نيشابورى كه مجموعه استفتائاتى راكه از مراجع عظام پرسش كرده بودند در اختيارمان‏گذاشتند، تشكر مى‏كنيم.
حوزه علميه قم
مؤسسه عمران مساجد
تقى قرائتى

مسجد سازى

ثواب ساختن مسجد

١ - ساختن مسجد، از مستحبات مؤكد است وپاداشى بزرگ و ثوابى بسيار دارد.
پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم فرمود :
«من بنى مسجدا فى الدنيا اعطاه الله بكل شبر منه - او قال بكل ذراع منه - مسيرة اربعين الف عام مدينة‏من ذهب و فضة و در و ياقوت و زمرد و زبرجد ولؤلؤ. . .»
«هر كه در دنيا مسجدى بسازد، خداوند در برابر هروجب - يا فرمود : هر ذراع - به مقدارى كه چهل هزارسال پيموده مى‏شود، شهرى از طلا و نقره و در و ياقوت و زمرد و زبرجد و لؤلؤ به او عطا مى‏كند. . .» (١)

تحقق عنوان مسجد

٢ - اگر زمينى را به قصد قربت (قربة الى الله) به‏نيت مسجد بودن بسازند و حداقل يك نفر به اذن بانى‏در آن نماز بخواند، مسجد مى‏شود و بايد احكام مسجدنسبت‏به آن مراعات شود (٢) .
٣ - گر چه مطابق آنچه در مساله قبل گفته شد، عنوان مسجد تحقق مى‏يابد، ولى مشهور بين فقها آن‏است كه بايد صيغه وقف بخواند، يعنى بگويد : «وقفتهامسجدا قربة الى الله‏» يعنى اين زمين يا ساختمان رابراى رضاى خداوند وقف كردم براى آنكه مسجدباشد (٣) .
٤ - مساجد تمام گروههاى مسلمان، اعم از شيعه‏و غير آن در احكامى كه براى مسجد گفته مى‏شود فرقى ندارد (٤) .
٥ - اگر انسان بداند كه واقف، سقف و صحن وديوار مسجد را جزء مسجد قرار نداده، يا نداند جزءمسجد قرار داده يا نه و نشانه‏اى بر اينكه جزء مسجداست نباشد، احكام مسجد را ندارد. هر چند در صورت‏شك، احتياط مسحتب است، احكام مسجد را نسبت‏به اين مكانها نيز مراعات كنند (٥) .
٦ - س : زمينى است كه جزء موقوفه يك امامزاده‏مى‏باشد و بين خانه‏هاى مسكونى قرار گرفته، با توجه‏به اين كه محل، بزرگ مى‏باشد و فاقد مسجد است، نظرتان را راجع به بناى مسجد در اين زمين موقوفه‏بيان نماييد.
ج - اگر وقف است مسجد نمى‏شود (٦) .
٧ - س : اگر اصل وقف مشخص نباشد - براى‏مسجد مثلا - آيا حكم مسجد دارد يا نه؟ و اگر اصل وقف معلوم باشد ولى مورد تصرف و مصرف آن‏مشخص نباشد چه بايد كرد؟
ج - تا عنوان مسجديت در وقف محرزنشود حكم مسجد مترتب نمى‏شود و درصورت معلوم نبودن مصرف، صورى داردكه در تحرير (ج ٢، ص ١٠٩، م ٢.) مذكور است (٧) .

زمين مسجد

٨ - اگر مسجدى ويران شود، زمين آن از مسجدبودن خارج نمى‏شود و احكام مسجد در برخى موارد برآن جارى است، و همچنين اگر تمام روستا يا شهرى‏كه مسجد در آن است، خراب شود مكانى كه مسجدبوده همچنان عنوان مسجد دارد (٨) .
٩ - زمين بدون ديوار و ساختمان را نيز مى‏توان‏مسجد قرار داد، بنابر اين اگر زمينى را براى مسجد وقف كنند و به همين قصد در آن نماز خوانده شود، مسجد است و احكام آن بايد مراعات شود، هر چندديوار كشى نشده باشد و ساختمان هم نساخته باشند (٩) .
١٠ - س : اينجانب يك قواره زمينى را كه ٣١٢ مترمربع مى‏باشد براى مسجدى خريدارى نمودم، چون‏مردم اين محل بودجه نداشتند، نتوانستند بسازند، حالابا كمك مردم مى‏خواهند مسجد را بسازند مى‏بينند كه‏اين زمين براى مسجد كوچك است، آيا اجازه است كه‏اين زمين را بفروشيم و در همين محل زمين بيشترى‏خريدارى نماييم؟ البته در موقع خريد زمين، صيغه‏خوانده نشده ولى با عقيده كامل خريدارى شده براى‏مسجد.
ج - خريد زمين به قصد بناى مسجد كافى‏در وقف نيست. اگر بعد از خريد، وقف نشده‏و تحويل وقف نگرديده به ملك مالك باقى است و اختيار آن با مالك است (١٠) .
١١ - س : در روستايى كه اهالى آن روستا، محل‏سكونت‏خود را رها كرده‏اند و نزديك همان محل درزمين موات خانه ساخته‏اند، من در يك قطعه از همان‏زمين موات با كمك اهالى، مسجدى بنا كردم بطورى‏كه قسمتى از ديوار مسجد آماده است و ضررى هم‏ندارد عده‏اى ديگر از همان محل، روى مقاصد و ياغرض شخصى، از به پايان رساندن مسجد جلوگيرى‏مى‏كنند، آيا از نظر شرع مقدس اسلام مى‏توانندجلوگيرى نمايند يا خير؟
ج - اگر زمين موات بوده و متعلق حق كسى‏نبوده، با تحجير (سنگ چين و حصار كشى) .
و آماده شدن براى‏مسجد، ديگران حق مزاحمت ندارند، لاكن‏چنانچه دولت اسلامى در اين باره مقرراتى‏دارد بايد مراعات شود (١١) . ١٢ - س : مقدارى از بيابان براى مسجد تعيين‏مى‏شود و به عنوان مسجد در آن نماز اقامه مى‏شود، سپس از آنجا مى‏روند، براى كسانى كه موضوع رامى‏دانند اگر به آنجا گذرشان بيفتد حكم مسجد دارد؟
ج - به مجرد تعيين مقدارى از بيابان براى‏مسجد و نماز در آن، حكم مسجد پيدانمى‏كند (١٢) .
١٣ - س : هر گاه شخصى در قبرستان مسلمين‏كه وقف است مسجدى روى قبور اموات بنا كند، آياجايز است‏يا خير؟ و اگر چنين مسجدى بنا شد آيا نمازدر آن صحيح است؟
ج - ساختن مسجد در قبرستان كه زمين آن‏وقف قبرستان است جايز نيست، و نبش‏قبور مسلمين حرام است، و به مجردساختن، مسجد نمى‏شود، ولى نماز خواندن‏در آن مانعى ندارد (١٣) .
آيت‏الله گلپايگانى قدس‏سره
١٤ - س : آيا روى زمين اصلاحات ارضى‏مى‏توان مسجد و ساير اماكن عمومى از قبيل حمام، مدرسه دينى طلاب و اماكن فرهنگى درست كرد؟
ج - چون مبناى دولت جمهورى اسلامى‏ايران بر ملكيت اراضى مذكوره است لازم‏است معامله ملكيت‏شود (١٤) .
آيت‏الله فاضل‏لنكرانى دامت‏بركاته

حياط مسجد

١٥ - س : مسجدى كه علاوه بر شبستان، داراى‏حياط و صحن و راهرو است و در عرف، همه آنها رامسجد مى‏خوانند، آيا احكام مسجد بر آنها بار است‏يانه و در صورتى كه قصد بانى معلوم نباشد، ساختن‏مستراح و امثال آن در يك طرف آن صحن چه‏صورت دارد. دليل و قرينه بر عدم مسجديت لازم‏است‏يا نه؟
ج - با شك در آنكه صحن را جزء مسجد قرار داده، اگر اماره‏اى (نشانه، علامت) بر مسجد بودن‏نباشد، محكوم به مسجديت نيست و اماره‏بر عدم، لازم نمى‏باشد (١٥) .
آيت‏الله گلپايگانى قدس‏سره

مسجد و حسينيه (باهم)

١٦ - س : احتراما به استحضار مى‏رساند كه درمحلى از زير زمين تا كف به نام حسينيه و از كف به‏بالا به نام مسجد از مردم پول گرفته شده و ٦٥ درصدر آن را جهاد، جهت احداث مسجد پرداخته است، چه حكمى دارد، مسجد است‏يا حسينيه؟
ج - اگر از ابتدا مقدارى به حساب حسينيه‏و مقدارى به عنوان مسجد ساخته شده ووقف گرديده اشكال ندارد و هر يك ازحسينيه و مسجد حكم خود را دارد (١٦) .

تغيير و تبديل مسجد

١٧ - س : مسجدى كه در آن استفاده جماعت‏نمى‏شود و به ندرت كسى يا كسانى در آن نمازمى‏خوانند، آيا مى‏توان از آن براى مدتى به عنوان‏فروشگاه تعاونى استفاده نمود؟
ج - تبديل مسجد به فروشگاه جايزنيست (١٧) .
١٨ - س : مسجدى است كه زير زمينى دارد كه‏متروكه است، جمعى از افراد خير تصميم دارند با كسب‏اجازه از مرجع عاليقدر، امام خمينى قدس سره، اين زير زمين راتبديل به صندوق قرض الحسنه عام المنفعة نمايند، آيا امام اجازه مى‏دهند يا خير؟
ج - جايز نيست (١٨) .
١٩ - س : آيا در پشت‏بام مسجد غير از ساختمان‏براى مسجد، مى‏توان ساختمان ديگرى بنا نمود، مثلا ساختن اتاق براى بسيج و غيره.
ج - جايز نيست (١٩) .
٢٠ - س : اگر مسجدى كه از قرنها پيش محل‏عبادت و مسجد مسلمين بوده، خراب يا به وسيله‏عمال حكومت گذشته تخريب شده باشد، آيا مى‏توان‏در محل آن، ساختمان ديگرى براى سكنى و يا باعناوين مذهبى ديگر مثل حسينيه، تكيه و غيره‏ساخت؟ يا بايد آن را به حالت اول و به صورت مسجددر آورد و براى سكنه محل كه مسجدى هم ندارند، به‏صورت سنگر دينى و عبادتگاه الهى قرار داد؟
ج - تبديل مسجد به غير آن جايز نيست (٢٠) .
٢١ - س : در طرح توسعه يكى از خيابانهاى كه‏براى راحتى عبور وسائل نقليه اجرا خواهد شد تعدادى‏مسجد قرار دارد كه بعضى از آنها كلا و بعضى قسمتى‏از آن خراب مى‏شود، نظر شريف در اين مورد چيست؟
ج - از بين بردن مسجد يا جزئى از آن‏جايز نيست، مگر مصلحتى در كار باشد كه‏نتوان از آن مصلحت دست كشيد و چشم‏پوشى كرد (٢١) .
آيت‏الله خامنه‏اى دامت‏بركاته

تبديل مسجد به حسينيه

٢٢ - س : ما يك حسينيه داريم كه تقريبا خراب‏شده و مكانش هم جاى خوبى نيست، آيا مى‏شود آن‏را بفروشيم و كنار مسجد يك زمينى است‏حسينيه‏اى‏از نو بسازيم؟ و اگر مى‏شود چون وصل مسجد است‏يك متر هم از حياط مسجد داخل حسينيه قرار بگيردتا بتوانيم در عزادارى امام حسين عليه السلام حسينيه خوبى‏داشته باشيم؟
ج - فروش حسينيه و همچنين جزء حسينيه‏قرار دادن مسجد جايز نيست (٢٢) .

تغيير حسينيه به مسجد

٢٣ - س : زمينى را به نام ساختن حسينيه خريدارى‏كرده و ثلث قيمت آن را مى‏پردازند، و از مؤمنين هم به‏نام حسينيه پول جمع آورى مى‏كنند، ساختن بنا شروع‏شد و به خاطر تشخيص قبله، محرابى ساخته شد وهمينكه بنا نيمه تمام شد، عده‏اى گفتند : اگر مسجدبشود بهتر است و صاحب زمين هم گفت : اگر مسجدبشود، بقيه پولم (دو ثلث‏باقيمانده) را نمى‏خواهم، لذاقبض را به نام مسجد صاحب الزمان عليه السلام نمودند و بقيه‏بنا را به نام مسجد تمام نمودند و در حال حاضر از اين‏بنا به نام مسجد استفاده مى‏نمايند ولى اختلاف هنوزبر طرف نشده است، استدعا مى‏شود، آنچه را كه حكم‏خداست مرقوم فرماييد تا تكليف خود را بدانيم.
ج - وقف زمين براى حسينيه اگر تمام نشده‏و قبض وقف حاصل نشده، تغيير آن به عنوان‏مسجد اشكال ندارد، ولى اگر تغيير بعد ازتماميت وقف حسينيه حاصل شده باشد، باطل است و آن محل مسجد نمى‏شود، اگرچه نماز در آنجا اشكال ندارد (٢٣) .
٢٤ - س : شخص خيرى در جنب مسجد، زمينى به‏نيت‏حسينيه در اختيار مؤمنين قرار داده است، بعداامناى مسجد، آن زمين را با اجازه صاحب آن، جزءمسجد قرار داده‏اند، آيا احكام مسجد بر آن جارى است‏يا خير؟
ج - اگر وقف حسينيه، تمام شده و لو به‏اين نحو كه به قصد حسينيه تحويل داده‏باشد، مسجد نمى‏شود و احكام مسجد برآن جارى نيست (٢٤) .

تغيير نام مسجد

٢٥ - س : مسجدى حدود بيست‏سال قبل ساخته‏شده است و به نام مبارك صاحب الزمان عليه السلام نامگذارى‏شده و معلوم نيست كه اين نام در صيغه وقف هم ذكر شده يا نه، حكم تغيير نام اين مسجد ازصاحب الزمان عليه السلام به مسجد جامع چيست؟
ج - مجرد تغيير نام مسجد مانعى ندارد (٢٥) .
آيت‏الله خامنه‏اى دامت‏بركاته

تخريب و بازسازى مسجد

٢٦ - س : اهالى يكى از روستاها در نظر دارندمسجد محقرى كه تكافوى اهالى محل را نمى‏نمايدتخريب كنند و مجددا مسجد مناسبى در همان محل‏بسازند با توجه به اينكه براى توسعه مسجد مزبور تنهاراه، تخريب آن است، لذا خواهشمند است تكليف‏شرعى را اعلام فرمائيد.
ج - خراب كردن به منظور توسعه، درصورت احتياج مردم اشكال ندارد (٢٦) .

تغيير محل شبستان مسجد

٢٧ - س : اهالى روستايى تصميم گرفتند بناى فعلى مسجدشان را به عللى تغيير بدهند و چون به جهاتى‏ساختن شبستان در محل كنونى مشكل است، آيامجازند زمين مجاور را شبستان و از مكان قبلى به‏عنوان محوطه استفاده كنند.
ج - مانع ندارد ولى احكام مسجد بر آن‏مترتب است (٢٧) .
٢٨ - س : مسجدى است داراى شبستان وصحن، چون به صورت ساختمان قديمى و كهنه است‏جمعى از مؤمنين تصميم دارند آن را خراب و تجديدبنا نمايند ولى طبق نقشه معمار، صحن مسجد به‏صورت شبستان و شبستان به صورت صحن درمى‏آيد و اين عمل از نظر اصول معمارى و زيبايى‏مسجد، به صلاح مسجد است، در اين صورت اشكال‏دارد يا نه؟
ج - تبديل شبستان مسجد به صحن، جايز نيست (٢٨) .
آيت‏الله گلپايگانى قدس‏سره

تعمير و توسعه مسجد

٢٩ - س : تعمير مسجدى كه نزديك به خرابى‏مى‏باشد مستحب است و اگر مسجدى طورى خراب‏شود كه تعمير آن ممكن نباشد، مى‏توانند آن را خراب‏كنند و دوباره بسازند بلكه مى‏توانند مسجد را كه خراب‏نشده، براى احتياج مردم خراب كنند و بزرگتر بسازند (٢٩) .
٣٠ - س : در شهرستان ما مسجد جامعى است كه‏در قديم بنا شده و الآن حياط مسجد جهت اقامه نمازجمعه در زمستان و تابستان احتياج به سقف دارد، ضمنا از نظر واقف هم هيچ اطلاعى در دست نيست واين عمل هم لازم است، سقف زدن چه صورتى دارد؟
ج - مانعى ندارد (٣٠) .

مسجد قبيله‏اى

٣١ - اگر واقف مكانى را به عنوان مسجد طايفه و قبيله يا گروه خاصى وقف كند كه تنها همان افراد از آن‏استفاده كنند، هر چند وقف صحيح است و تنها همانهامى‏توانند در آن به عبادت خداوند بپردازند ولى بنابراحتياط واجب چنين مكانى مسجد نخواهد شد واحكام مساجد را نخواهد داشت (٣١) .
٣٢ - س : نماز خواندن در مسجدى كه عده‏اى ازكسانى كه در ساختن اين مسجد مشاركت داشته‏اندادعا مى‏كنند، كه مسجد را براى خود و قبيله خودشان‏ساخته‏اند، چه حكمى دارد؟
ج - مسجد، پس از آنكه به عنوان مسجدساخته شد اختصاص به قوم و قبيله و افرادخاصى ندارد، بلكه براى تمام مسلمانان‏استفاده از آن جايز است (٣٢) .
آيت‏الله خامنه‏اى دامت‏بركاته
[به فصل ٢ «معمارى مسجد» نيز مراجعه كنيد] .

--------------------------------------------
پي نوشت ها :
١ - تحرير الوسيله، ج ١، فى مكان المصلى، ص ١٥٢، م ١٨.
٢ - همان، م ١٩.
٣ - همان.
٤ - العروة الوثقى، ج ١، فى احكام النجاسات، ص ٨٨، م ١٥.
٥ - همان، ص ٨٩، م ١٦.
٦ - استفتاآت، ج ٢، ص ٣٥٦، ص ٥٤.
٧ - استفتاآت، ج ٢، ص ٣٤٢، س ١٨.
٨ - تحرير الوسيله، ج ٢، كتاب الوقف و اخواته، ص ٧٥، م ٦٣.
٩ - العروة الوثقى، فى مكان المصلى، ص ٥٩٧، م ١٢.
١٠ - استفتاآت، ج ٢، ص ٣٣٤، م ٢.
١١ - استفتاآت، ج ٢، ص ٣٣٨، س ٩.
١٢ - همان، ص ٣٣٩، س ١٣.
١٣ - مجمع المسائل، ج ١، ص ١٣٢، ص ٢٣.
١٤ - جامع المسائل، ج ١، ص ٩٦، س ٣١٥.
١٥ - مجمع المسائل، ص ١٣٦، س ٣٧.
١٦ - استفتاآت ج ٢، ص ٣٣٦، س ٥.
١٧ - استفتاآت، ج ٢، ص ٣٦٦، ص ٧٨.
١٨ - استفتاآت، ج ٢، ص ٣٥٧، ص ٥٥.
١٩ - همان، س ٥٦.
٢٠ - همان، ص ٣٦٥، س ٧٧.
٢١ - اجوبة الاستفتائات، ج ١، ص ١٢٤، س ٤١٤.
٢٢ - استفتاآت، ج ٢، ص ٣٧١، س ٩٣.
٢٣ - استفتاآت، ج ٢، ص ٣٦٤، س ٧٥.
٢٤ - همان، س ٧٤.
٢٥ - اجوبة الاستفتاآت، ج ١، ص ١٢٥ س ٤١٩.
٢٦ - استفتاآت، ج ٢، ص ٣٦٨، س ٨٤.
٢٧ - همان، ص ٣٦٩، س ٨٥.
٢٨ - مجمع المسائل، ج ١، ص ١٤١، س ٥٥.
٢٩ - توضيح المسائل، م ٩١١.
٣٠ - استفتاآت، ج ٢، ص ٣٦٩، س ٨٧.
٣١ - العروة الوثقى، ج ١، فى مكان المصلى، ص ٥٩٧، م ١٢.
٣٢ - اجوبة الاستفتائات، ج ١، ص ١١٩، س ٤٠١.

معمارى مسجد

معمارى مسجد

مصالح ساختمانى مسجد

٣٣ - مصالح ساختمانى مسجد، اعم از آجر و سنگ‏و سيمان و گچ و مانند آن كه در ساختن ديوار و كف وسقف مسجد بكار مى‏رود، بايد پاك باشد و بنابراحتياط واجب آنچه در سمت‏بيرونى ديوار مسجدبكار مى‏رود، مانند سنگها و آجرهاى تزيينى و غير آن‏نيز بايد پاك باشد (١) .
٣٤ - به كار گرفتن كارگر و بناى غير مسلمان درساختن مسجد، در صورتى كه سبب نجس شدن‏ساختمان مسجد مى‏شود و تطهير آن امكان ندارد، جايز نيست (٢) .
٣٥ - ساختن مسجد در محلى كه چاه فاضلاب وامثال آن بوده اشكال ندارد، ولى بنابر احتياط واجب‏ابتدا بايد نجاست محل را بر طرف كرده و سپس‏مسجد بسازند، مثلا خاكهاى نجس را بر دارند و به‏جاى آن زير زمين بسازند يا با خاك پاك پر كنند (٣) .
٣٦ - فروختن در و پنجره، و چيزهاى ديگر مسجدحرام است و اگر مسجد خراب شود بايد :
آنها را در تعمير و بازسازى همان مسجد به كارببرند.
اگر در آن مسجد قابل استفاده نباشد، بايد درمسجد ديگر مصرف شود.
اگر به درد مسجدهاى ديگر هم نخورد، مى‏توانند آن را بفروشند و پول آن را اگر ممكن است‏در تعمير همان مسجد و گر نه در مسجد ديگر صرف كنند (٤) .
٣٧ - بردن مصالح ساختمانى، حتى خاك و ريگ ازمسجد جايز نيست، مگر خاكهاى اضافى (٥) .
- س : در يك روستاى همجوار، مسجدى كهنه‏وجود دارد و روستاى مذكور فاقد سكونت و مخروبه‏شده است، اهالى در نظر دارند در روستاى جديد كه‏كوچ نموده‏اند مسجد را توسعه داده و چوبها و سايرمصالح مسجد قبلى را به فروش برسانند و در مسجدتازه احداث، مصرف نمايند، لذا تقاضا مى‏شود اگر ازنظر شرعى اشكالى ندارد جواب را مرقوم فرمائيد.
ج - اشكال دارد (٦) .
٣٨ - س : اگر از لوازم تعمير مسجد - نو يا كهنه‏از قبيل آجر و گچ و غيره اضافه بيايد، خريد و فروش‏آن براى منزل شخصى، جايز است‏يا نه؟
ج - اگر براى مسجد مذكور بى‏مصرف باشد بايد صرف در مسجد ديگر شود و چنانچه‏در مسجد ديگر هم بى‏مصرف باشد، جايزاست‏بفروشند و وجه آن را صرف همان‏مسجدى كه مصالح، جهت آن تهيه شده بودبنمايند و اگر آن مسجد، احتياج نداشته باشدصرف در مسجد ديگر كنند (٧) .
آيت‏الله گلپايگانى قدس‏سره

مناره و محراب مسجد

٣٩ - بالا بردن گلدسته‏ها (مناره‏ها) بيش از پشت‏بام مسجد مكروه است (٨) .
٤٠ - ساختن كنگره و بالكون براى ديوار مسجد، مكروه است (٩) .
٤١ - ساختن محراب داخلى براى مسجد مكروه‏است (١٠) .
٤٢ - س : بهم زدن محراب مسجدى كه قبلا واقف، بنا نموده و بدون اجازه واقف، تجديد بنانمودن، چه صورت دارد؟
ج - اگر تعمير مسجد، محسوب شود اشكال‏ندارد (١١) .
آيت‏الله گلپايگانى قدس‏سره

ستونهاى مسجد

گاهى ستونهاى عريض مسجد مانع اتصال صفوف‏نمازگزاران مى‏شود، لذا بهتر آن است كه در ساختن‏مسجد ستونها و ديوارهاى بين شبستانها را به گونه‏اى‏بنا كنند، كه مانع اتصال صفوف نباشد.
٤٣ - كسى كه پشت‏ستون ايستاده، اگر از طرف‏راست‏يا چپ به واسطه ماموم ديگر به امام متصل‏نباشد، نمى‏تواند اقتدا كند، بلكه اگر از دو طرف هم‏متصل باشد ولى از جلو اتصال نداشته باشد وهيچكدام از آنها، برخى از مامومين صف قبل و لو يك نفر را نبيند، جماعتش اشكال دارد (١٢) .

وضوخانه مسجد

٤٤ - مستحب است طهارتخانه مسجد را بيرون‏مسجد در كنار در مسجد بسازند (١٣) .
٤٥ - س : قطعه زمينى است كه آن را شخصى به‏نيت مسجد خريدارى كرده و در صدد ساختن آن بوده، لاكن قبل از آنكه آن جا را ساختمان كند و قسمت‏شبستان و دستشويى و توالت آن را معين نمايد مرحوم‏شد، بعد از او چند نفر ديگر، با خرج خودشان قسمت‏شمالى زمين كه مورد نظر بانى براى شبستان بودساختند (مورد نظر از اين جهت كه بانى در آن قسمت‏زمين، گاهى نماز مى‏خوانده و آن قسمت را هموار كرده‏بود) و چون بانى زمين مرحوم شده و قسمت توالت‏و دستشويى را معلوم نكرده، هنوز مسجد فاقد توالت‏است، در حالى وراث بانى هستند و براى هر گونه اصلاحى، به صورتى كه شرع مقدس اجازه فرمايدحاضرند، تقاضا مى‏شود نظر مبارك را در مورد ساختن‏دستشويى و توالت مرقوم فرماييد كه ان شاء الله مشكل‏حل شود.
ج - در محلى كه به عنوان مسجد نماز در آن‏خوانده نشده، هر طورى كه معمار و مهندس‏صلاح بدانند و با نقشه ساختمان مخالف نباشد، ساختن توالت و دستشويى مانعى ندارد (١٤) .

مسجد فضايى

٤٦ - جايز است، پشت‏بام ساختمان يا طبقه فوقانى‏آن را مسجد قرار داد، بنابر اين مى‏توان بالاى مغازه يامنزل را مسجد ساخت، يا در يك ساختمان چندطبقه (بجاست در ساختمانهاى چند طبقه كه از مسجد دور است‏يك طبقه يايك سالن آن را مسجد قرار دهند، تا ساكنان آن از ثواب نماز در مسجد محروم نباشند.) ، يك طبقه آن را مسجد قرار داد (١٥) .
٤٧ - س : شخصى مى‏خواهد خانه مسكونى خودرا به اين ترتيب وقف كند كه زير زمين و طبقه اول‏مسجد باشد و طبقه دوم و سوم را اجاره بدهد و مال‏الاجاره آن صرف مركز نگهدارى معلولين و سالمندان‏شود آيا چنين وقفى صحيح است؟
ج - ظاهر، جواز تفكيك است‏بين طبقات وتخصيص بعض طبقات به وقف مسجد وبعضى را به وقف غير مسجد و «الوقوف‏على حسب ما يوقفها اهلها» (١٦) .
آيت‏الله اراكى قدس‏سره

مسجد زير زمينى

٤٨ - جايز است طبقه زير زمين ساختمانى را به‏عنوان مسجد وقف كنند در حالى كه طبقات فوقانى، خانه و مغازه و امثال اينهاست، همچنانكه مى‏توان دريك طبقه، برخى از اتاقها را مسجد قرار داده و اين‏مساله تابع وقف است (١٧) .

مسجد شيب‏دار

٤٩ - اگر زمين مسجد شيب‏دار باشد و امام جماعت‏در طرفى كه بلندتر است‏بايستد، در صورتى كه‏سراشيبى آن زياد نباشد و طورى باشد كه به آن، زمين‏مسطح بگويند مانعى ندارد (١٨) .
٥٠ - س : صفوف متعدد در نماز جماعت وجود داردو شيب زمين اندك است و صف قبل با صف بعد شيب‏قابل ملاحظه‏اى ندارد ولى در صفهاى بعدى و آخرمكان مامومين با امام، نيم متر - يا كمتر يا بيشترپايين‏تر است، اين مقدارها با توجه به صفوف زياد نمازاشكال دارد يا خير؟
ج - در فرض مذكور اشكال ندارد (١٩) .

نقاشى و تزيين مسجد

٥١ - بنابر احتياط واجب مسجد را نبايد به طلا زينت نمايند (٢٠) .
٥٢ - بنابر احتياط واجب نبايد صورت انسان وحيوان را در مسجد نقش كنند و نقاشى چيزهايى كه‏روح ندارد، مثل گل و بوته، مكروه است (٢١) .
٥٣ - س : در رساله آن جناب، نقاشى و تصوير درمسجد به احتياط واجب منع شده است، آيا اين منع‏شامل عكس هم مى‏شود يا نه؟
ج - شامل نيست (٢٢) .
٥٤ - س : امروزه در بعضى از مساجد و يا مكانهايى‏كه نماز جمعه اقامه مى‏شود، عكسها و پوسترهايى‏روبروى نمازگزاران نصب مى‏شود، آيا نماز خواندن دراين مكانها اشكال دارد.
ج - نماز صحيح است، هر چند در مقابل‏نمازگزار بودن آن كراهت دارد و كراهت‏رفع مى‏شود به اينكه روى آن را به وسيله‏اى بپوشانند (٢٣) .
٥٥ - س : آيا در مقابل نمازگزار عكس مكه حرام‏است‏يا نه؟ چرا؟ و عكسهاى غير از عكس مكه‏چطور؟
ج - حرام نيست و اگر تصوير ذى روح‏باشد مكروه است (٢٤) .
[به فصل ١ «مسجد سازى‏» و فصل ٤ «لوازم‏مسجد» نيز مراجعه كنيد. ] .

--------------------------------------------
پي نوشت ها :
١ - و ٢ - العروة الوثقى، ج ١، فى احكام النجاسات، ص ٨٦، م ٩.
٣ - العروة الوثقى، ج ١، فى بعض احكام المسجد، ص ٥٩٩، م ١.
٤ - توضيح المسائل، م ٩١٠.
٥ - العروة الوثقى، ج ١، فصل فى بعض احكام المسجد، الرابع.
٦ - استفتاآت، ج ٢، ص ٣٧٥، س ١٠١.
٧ - مجمع المسائل، ج ١، ص ١٤٣، س ٦٤.
٨ - توضيح المسائل، م ٨٩٦.
٩ - و ١٠ - العروة الوثقى، ج ١، فى بعض احكام مسجد، ص ٦٠٠.
١١ - مجمع المسائل، ج ١، ص ١٤٨، س ٨٣.
١٢ - توضيح المسائل، م ١٤١٤.
١٣ - همان.
١٤ - مجمع المسائل، ج ١، ص ١٤٠، س ٥٢.
١٥ - العروة الوثقى، ج ١، فى مكان مصلى، ص ٥٩٧، م ١٢.
١٦ - استفتاآت، ص ١٤٩، س ٢٦.
١٧ - العروة الوثقى، ج ١، فى مكان المصلى، ص ٥٩٧، م ١٢.
١٨ - توضيح المسائل، م ١٤١٥.
١٩ - استفتاآت، ج ١، ٢٨٤، س ٥٠٠.
٢٠ - و ٢١ - توضيح المسائل، م ٩٠٨.
٢٢ - استفتاآت، ج ١، ص ١٥٠، س ٧٩.
٢٣ - همان، س ٨٠.
٢٤ - همان، س ٨١.

مخارج مسجد

مخارج مسجد

موقوفات

٥٦ - اگر چيزى را بر مسجد وقف كنند و مصرفى‏براى آن مشخص نكرده باشند، منافع آن در تعمير، نور، فرش و اجرت خادم مصرف مى‏شود و اگر چيزى‏اضافه آمد به امام جماعت مسجد داده مى‏شود (١) .
٥٧ - س : زمينى است وقف مسجد كه متصل به آن‏است، آيا با نظر متولى شرعى مى‏توانيم مقدارى اززمين موقوفه را به همان مسجد اضافه و جزو آن قراردهيم؟
ج - اگر وقف مسجد است كه بايد عوائد آن‏صرف مسجد شود، اضافه كردن آن به‏مسجد جايز نيست (٢) .
بر فرض عدم جواز آيا با نظر متولى جايز است‏مقدارى از همان زمين براى دستشويى و يا كتابخانه‏استفاده شود.
ج - حكم مساله قبل را دارد (٣) .
٥٨ - س : در كنار يك مسجد كوچك، به فاصله ٨مترى زمينى به مساحت ١٢٠٠ متر براى مسجد وقف‏گرديده است، آيا مى‏شود در اين زمين سالن سخنرانى‏و منزل خادم و وضوخانه و حجراتى براى تحصيل وچند مغازه براى هزينه مسجد درست كرد يا نه؟
ج - تابع نحوه وقف است. اگر زمين، وقف‏شده كه از عوائد آن صرف احتياجات‏مسجد شود، تصرفات مزبوره جايز نيست، مگر آنكه زمين را با صلاحديد وقف از متولى شرعى براى تصرفات مزبوره اجاره‏كنند (٤) .
٥٩ - س : مسجدى است كه داراى موقوفاتى‏مى‏باشد، اما نمى‏دانيم و روشن نيست كه اين موقوفات‏براى شخص امام جماعت مسجد است‏يا اين كه براى‏مخارج مسجد؟ در صورتى كه مردم مخارج مسجد راتامين كنند و مسجد از اين نظر كمبودى نداشته باشد، آيا امام جماعت مى‏تواند از اين موقوفه استفاده كرده ومصرف نمايد؟
ج - اگر معلوم نيست كه وقف بر خصوص‏امام جماعت‏شده يا وقف بر چيزى شده كه‏شامل امام جماعت هم باشد، نمى‏تواندبگيرد (٥) .
٦٠ - س : منزلى را وقف كرده براى مسجد، درضمن وقف شرط كرده كه مادام العمر خود در آن سكونت كند، آيا صحيح است؟
ج - اگر مدت معين ذكر كند تا از جهل‏خارج شود مانعى ندارد و عدم ترتب‏احكام مسجد در مدت مذكور مانع ندارد، چون احكام مربوط به مسجدى است كه‏مسلوب المنفعه (از بين رفتن منفعت) نباشد (٦) .
آيت‏الله اراكى قدس‏سره
٦١ - س : مسجدى بوده در خيابان واقع شده وموقوفات براى مسجد هست كه منافعش صرف مسجدبشود آيا متعذر المصرف است و منافع موقوفه را درجاى اقرب فالاقرب بايد مصرف شود؟
ج - با فرض عدم امكان اعاده مسجد حكم‏متعذر المصرف را دارد كه بايد در مسجدنزديكتر، از باب‏ «الاقرب فالاقرب‏» صرف‏شود (٧) .
آيت‏الله اراكى قدس‏سره
٦٢ - س : مسجدى در اثر زلزله خراب شده و اهالى آن به دو كيلومترى نقل مكان كرده‏اند و مسجدجديدى ساخته‏اند. مسجد اول موقوفاتى دارد كه بايدصرف تعميراتش شود، آيا در مسجد ديگر مى‏توان‏استفاده كرد؟
ج - لازم است كه همان مسجد مخروبه راتعمير و مرمت كنند و در بعض مواقع‏مناسب جلسات عزادارى و اقامه جماعت‏را در آن مسجد برپا كنند تا مسجد متروك‏نشود (٨) .

اجاره موقوفات مسجد

٦٣ - س : زمين موقوفه مخروبه‏اى، قبلا مستراح‏بوده سالهاى متمادى مخروبه مانده و از انتفاع خارج‏شده، شخصى از متولى شرعى شفاها اجازه مى‏گيرد وطبقه پايين آن را مستراح و وضوخانه ساخته و فوقانى‏آن را به خرج خود چند مغازه مى‏سازد و متولى آن شفاها تشويق و ترغيب بر آن نموده؟ آيا كسى ديگرحق اعتراض دارد؟ و آيا متولى مى‏تواند بگويد : اعيان‏را طبق نظر من وقف نماييد؟ يا اعيان ملك سازنده‏است و فقط كرايه زمين مخروبه موقوفه را بايد بدهد؟
اگر كسى پيدا شود مخارج اعيانى آن را بپردازد كه‏سازنده واگذار به وقف نمايد نسبت‏به وجه سرقفلى كه‏سازنده گرفته چه صورت دارد؟
ج - اگر متولى شرعى با مراعات صلاح‏وقف اجاره داده كه شخص براى خودش‏ساختمان كند و اجاره زمين را بپردازد، صاحب ساختمان، اجاره زمين را ضامن است‏و زمين در حالى كه ساختمان روى آن است‏ملاحظه مى‏شود، نه مخروبه (٩) .
٦٤ - س : مدتى است كه در يكى از مساجد امام‏جماعت هستم و اطلاعى از كيفيت وقف اين مسجدندارم. با توجه به اينكه مسجد مذكور از حيث تامين مخارج خود مشكلات فراوانى دارد، آيا جايز است زيرزمين مسجد را براى كارى كه در شان مسجد باشداجاره داد؟
ج - اگر زير زمين عنوان مسجد نداشته‏باشد و جزئى از متعلقات مورد نياز مسجدنباشد، اشكال ندارد (١٠) .
آيت‏الله خامنه‏اى دامت‏بركاته

صرف زكات در مسجد

٦٥ - يكى از مصارف زكات‏ «سبيل الله‏» است، يعنى كارى كه منفعت عمومى دينى دارد يا نفعش به‏عموم مسلمانان مى‏رسد، يا براى اسلام مفيد است، كه‏از جمله آنها ساخت و تعمير و ساير مخارج ضرورى‏مسجد است، پس زكات اموال را مى‏توان در مسجدخرج كرد (١١) .
٦٦ - س : در قسمتى از صحن يك مسجد، با پول‏زكات، اتاقى به عنوان كتابخانه مسجد ساخته شده، آيا اين عمل جايز است‏يا خير؟ و در صورت عدم جواز آيالازم است آن را خراب نموده و به صحن مبدل سازند؟
و در هر صورت تصرف در زكات چه صورتى دارد؟ آيامجزى است‏يا موجب ضمان بر متلف و بر ذمه‏ «من‏تجب عليه‏» است و ملزم به اداء مى‏باشد؟
ج - محل ساختن كتابخانه اگر مسجد نبوده‏و تغيير وقف محسوب نشده است، اشكال‏ندارد و ضامن نيست، در غير اين صورت‏عمل مزبور جايز نبوده است و كسى كه‏متصدى عمل مزبور شده بايد محل را ازآن ساختمان تفريغ نمايد و پول زكات را كه‏در آن ساختمان صرف كرده ضامن است (١٢) .
٦٧ - س : مسجدى است كه نياز مبرم به‏تعميرات كلى دارد، آيا از زكات فطره مى‏شود صرف آن‏كرد؟
ج - بهتر است فطره را به مصرف فقراى محل رسانند ولى در مسجد و مانند آن نيز مانعى ندارد (١٣) .
آيت‏الله فاضل‏لنكرانى دامت‏بركاته
٦٨ - س : در صورت وجود فقراء زكات تا چه‏مقدار زكات مال خود را بدون رعايت اصناف‏مستحقين مى‏تواند صرف در ساختمان مسجد، درمحل نمايد؟
ج - با بودن فقراء، تمام زكات را هم‏مى‏تواند صرف مسجد كند، لاكن بهتر آن‏است كه مقدارى به فقراء بدهد و مقدارى‏صرف مسجد نمايد (١٤) .
آيت‏الله گلپايگانى قدس‏سره

صرف خمس در مسجد

٦٩ - چون نصف خمس اموال بايد به سادات فقيرداراى شرايط (شرايط سيدى كه به او خمس داده مى‏شود در توضيح المسائل‏بحث مصرف خمس آمده است.) داده شود و نصف ديگر آن كه سهم امام‏زمان (عج) است، در زمان غيبت‏بايد به مجتهد جامع الشرايط داده شود، بنابر اين خمس مال را بدون اجازه‏مجتهد جامع الشرايط نمى‏توان در مسجد خرج كرد واگر كسى بدون اجازه خرج كند، كفايت از پرداخت‏خمس نمى‏كند (١٥) .

كمكهاى مردمى

٧٠ - س : آيا در بناء مسجدهاى سنى‏هامى‏توانيم كمك بكنيم يا خير؟
ج - بلى در بناء مسجد مى‏توانيد كمك‏كنيد (١٦) .
آيت‏الله گلپايگانى قدس‏سره
٧١ - س : اگر كسى براى مسجدى نذر كرده باشدكه هرگاه پولى داشتم مثلا مسجد را سفيد كنم و قبل ازشروع آن شخص، شخص ديگرى آمد و مسجد راسفيد كرد، آيا مى‏شود آن پول را به مصرف ديگرى‏در همان مسجد جهت زيلو و غيره برساند يا خير؟
ج - در فرض مذكور موضوع نذر منتفى‏شده چيزى بر او واجب نيست و اگربخواهد تبرعا مبلغى را كه نذر كرده صرف‏زيلو و جهات ديگر مسجد نمايد مختار وماجور است (١٧) .
آيت‏الله گلپايگانى قدس‏سره
٧٢ - س : كسى كه متصدى و مسئول صندوق‏جمع اعانات براى ساختمان حرم امام يا حسينيه يامسجدى مى‏باشد آيا مى‏تواند با وجوهى كه مؤمنين درصندوق ريخته‏اند با اطمينان ربح صد در صد خريد وفروش كند و همچنين كسى كه وجوه سهم مبارك‏امام عليه السلام نزد او جمع شده با اطمينان به سود و حفظ‏اصل مال مى‏تواند با پول تجارت كند يا نه؟
ج - اگر وكالت مؤمنين به مسئول صندوق‏شامل اين نحو معاملات باشد، مانعى‏ندارد، ولى اگر علم به رضا به تنهايى كافى‏نيست. و در مورد سهم مبارك امام عليه السلام اگر مجتهد صلاح بداند و اجازه بدهد و به‏مصلحت‏باشد مانعى ندارد (١٨) .
آيت‏الله اراكى قدس‏سره
٧٣ - س : خادم مسجدى ميان دو نماز، پول به‏عنوان كمك براى مسجد جمع مى‏كند، آيا مى‏شود آن‏را به امام جماعت‏يا سخنران داد و يا در جهات ديگرمصرف كرد؟
ج - اگر مقصود پول دهندگان كمك به‏مخارج مربوط به مسجد باشد مانعى‏ندارد (١٩) .
آيت‏الله فاضل‏لنكرانى دامت‏بركاته
[به فصل ٤ «لوازم مسجد» نيز مراجعه شود.] .

--------------------------------------------
پي نوشت ها :
١ - تحرير الوسيله، ج ٢، كتاب الوقف، ص ٧٤، م ٥٦.
٣ - و ٢ - همان، ص ٣٥٩، س ٦١.
٤ - استفتاآت، ج ٢، ص ٣٥٨، س ٥٨.
٥ - استفتاآت، ج ٢، ص ٣٥٠ س ٣٩.
٦ - استفتاآت، ص ١٤٧، س ١٩.
٧ - همان، ص ١٤٩، س ٢٥.
٨ - جامع المسائل، ج ١، ص ٨٧، س ٢٧٣.
٩ - استفتاآت، ج ٢، ص ٣٧٦، س ١٠٣.
١٠ - اجوبة الاستفتائات، ج ١، ص ١٢٨، س ٤٢٧.
١١ - توضيح المسائل، م ١٩٢٥، هفتم.
١٢ - استفتاآت، ج ١، ص ٣٤٤، س ١٥.
١٣ - جامع المسائل، ج ١، ص ٨٨، س ٢٨٠.
١٤ - مجمع المسائل، ج ١، ص ١٤٧، س ٧٧.
١٥ - توضيح المسائل، م ١٨٣٤.
١٦ - مجمع المسائل، ج ١، ص ١٥٧، س ١١٧.
١٧ - مجمع المسائل، ج ٢، ص ٣٢٦، س ٩٢٧.
١٨ - استفتاآت، ص ٥٢٧، س ٢١.
١٩ - جامع المسائل، ج ١، ص ٩١، س ٢٩٢.

لوازم مسجد

لوازم مسجد

بيرون بردن لوازم مسجد

٧٤ - س : چند عدد بخارى چوب سوز را قبلاوقف مسجد نموده‏اند و فعلا با تعويض بخاريها، ديگراحتياجى به آنها در اين مسجد نيست و مسجدى دريك روستا احتياج مبرم به بخارى دارد، با امام جماعت‏مسجد شهر در اين مورد مشورت شد كه ايشان اجازه‏استفاده از آنها را بدهند امام فرمودند : نامه‏اى به حضورامام بنويسيد اگر حضرت امام اجازه دادند مانعى ندارد، لذا از حضور حضرت امام تقاضا مى‏شود نظر مبارك رادر جواز يا عدم جواز بيان فرماييد. ج - اگر مسجدى كه بخارى براى آن وقف‏شده احتياج ندارد، مى‏توانند با نظرمتصدى شرعى، در مسجد ديگر از آن‏استفاده نمايند (١) .
٧٥ - س : آيا جايز است لوازم مسجد، از قبيل كولر، بلندگو و فرش جهت استفاده شخصى فاتحه وعروسى و يا استفاده پيشنماز مسجد از مسجد خارج‏شود؟
ج - تابع كيفيت وقف است اگر براى استفاده‏در مسجد وقف شده، بيرون بردن از مسجدجايز نيست (٢) .
٧٦ - س : آيا بردن فرش مسجد قديم در مسجدجديد متصل جايز است؟
ج - اگر جزء مسجد قديم محسوب است‏جايز است (٣) .
٧٧ - س : عده‏اى از افراد خير پولى براى خريدن‏اجناسى كه مورد احتياج مسجد است مى‏دهند و آن‏اجناس به نام مسجد خريدارى مى‏شود، آيا مى‏توان ازآنها در خارج از مسجد براى كارهاى خير استفاده‏نمود؟
ج - اگر براى خصوص مسجد مزبورداده‏اند در خصوص آن مسجد از آن‏استفاده شود (٤) .
٧٨ - س : در مسجد گليم‏هايى است كه درحاشيه‏اش نوشته شده وقف مسجد است و اجازه خارج‏كردن از مسجد نيست، فعلا فرشهاى قيمتى براى آن‏مسجد آورده و فرش نموده و گليم‏ها را برداشته وحجرات همان مسجد را كه در حياط مسجد است‏فرش نموده‏اند و طلاب علوم دينيه در آنها ساكن‏هستند. آيا اشكالى دارد يا خير؟
ج - در فرض سؤال گليم مسجد را زير فرش خود مسجد، پهن كنند و به جاى ديگر نبرند (٥) .
آيت‏الله گلپايگانى قدس‏سره

فروش لوازم مسجد

٧٩ - خريد و فروش چيزهايى كه وقف مسجد شده‏باطل است، ولى اگر به طورى خراب شود كه نتواننداستفاده‏اى را كه مال براى آن وقف شده از آن ببرند، مثلا فرش مسجد پاره شود كه نتوانند روى آن نمازبخوانند، فروش آن اشكال ندارد و در صورتى كه‏ممكن باشد بايد پول آن را در همان مسجد به‏مصرفى برسانند كه به مقصود وقف كننده نزديكترباشد (٦) .
٨٠ - س : تبديل قرآن و كتب وقف شده در مساجدبه احسن، چه صورت دارد؟
ج - تا موقعى كه قابل استفاده است فروش‏و تبديل آن جايز نيست (٧) .
٨١ - س : چيزهايى كه به مسجد به عنوان نذرداده مى‏شود، مانند پنكه، چراغ، استكان و نعلبكى‏چنانچه زايد بر احتياج باشد، آيا متولى مى‏تواند زياده رابفروشد و به ساير هزينه‏هاى لازم مسجد برساند؟
ج - در صورتى كه مورد نياز ساير مساجدنباشد مانعى ندارد (٨) .
آيت‏الله فاضل‏لنكرانى دامت‏بركاته
٨٢ - س : سماور ذغالى را فردى وقف مسجدكرده و اكنون مورد استفاده قرار نمى‏گيرد، آيا مى‏شودآن را فروخت و به جاى آن فرش تهيه كرد؟
ج - اگر مسجد ديگرى نياز به چنين‏سماورى داشته باشد به آنجا داده شود واگر چنين نيست آن را تبديل به سماورگازى و مثل آن كنند و در صورت عدم‏نياز پول آن را صرف در آبدارخانه مسجدكنند (٩) .
آيت‏الله فاضل‏لنكرانى دامت‏بركاته
٨٣ - س : اجناسى مانند قند و چاى را كه درمساجد و غيره زياد مى‏آيد و در اثر گذشت ايام احتمال‏فاسد شدن آنها وجود دارد، آيا مى‏توان فروخت و پول‏آن را خرج همان مسجد كرد، يا بايد به مسجد ديگربرد؟
ج - اگر بشود از عين آن در مساجد و يا دروقت ديگر استفاده كنند اين امر تقدم دارد (١٠) .
آيت‏الله فاضل‏لنكرانى دامت‏بركاته

لوازم مسجد تخريب شده

٨٤ - س : مسجدى قديمى كه غير قابل استفاده‏بود تخريب و نوسازى شده مقدارى از سنگهاى‏شبستان باقى مانده، آيا استفاده از آن سنگها جهت‏توالت و دستشويى جايز است‏يا خير؟ زيرا سنگهاى‏اضافى از اصل ساختمان و شبستان مسجد مى‏باشد؟
ج - در فرض سؤال اگر مسجد ديگرى درمحل يا غير آن باشد كه نياز به سنگ داشته باشند، صرف آن شود و چنانچه مسجدديگرى نباشد، سنگها را بفروشيد و پول آن‏را صرف خود مسجد كنيد و صرف آن درتوالت و دستشويى صحيح نيست (١١) .
آيت‏الله گلپايگانى قدس‏سره

آوردن قرآن و مهر از مسجد

٨٥ - س : آيا مهر مسجد را به مسجد ديگرمى‏توان برد يا نه؟ مثلا اگر كسى مهر مسجد را ببرد ومدتى با آن نماز بخواند چه در منزل و چه در مسجدديگر آيا نماز او چه صورت دارد؟
ج - جايز نيست و بايد به جاى اول‏برگرداند، مگر آنكه يقين كند كه مخصوص‏آن مسجد نيست (١٢)
آيت‏الله اراكى قدس‏سره
٨٦ - س : قرآنهايى كه در مسجد الحرام است، بر بعضى نوشته شده كه وقف است، ولى بر بعضى ديگر نوشته نشده است، شايع است آنها كه كلمه وقف‏و يا عبارت ديگر كه مفهم وقف بودن باشد ندارد، جايز است‏بردارند و چنين كارى احيانا شده است، بفرماييد جايز است‏يا نه؟
ج - برداشتن آنها بدون اينكه از متصدى‏ذيربط بگيرند، جايز نيست و بايدبرگردانده شود (١٣) .

استفاده از بلندگوى مسجد

٨٧ - س : در مسجد. . . يك دستگاه بلندگو است‏كه در موقع اذان و مجالس سوگوارى از آن استفاده‏مى‏شود، بعضى اوقات، كودكى يا پولى از اشخاص، مفقود مى‏شود از ما خواهش مى‏كنند كه به وسيله‏بلندگو، به اهالى شهر ابلاغ نماييم، حكمش چيست؟
ج - اگر بلندگو را به خارج نبرند و پول‏برق آن را بدهند، اشكال ندارد (١٤) .
آيت‏الله گلپايگانى قدس‏سره

استفاده از برق مسجد

٨٨ - س : اگر در مسجد روضه برقرار باشد، آيامى‏توان براى ضبط شخصى از برق آن استفاده كرد؟
ج - جايز نيست، مگر آنكه پول برق‏مصرف شده را بدهند (١٥) .
آيت‏الله فاضل‏لنكرانى دامت‏بركاته

ميوه‏هاى درخت مسجد

٨٩ - س : اينجانب خادم مسجدى هستم كه مدت‏سى و دو سال در اين مسجد براى رضاى خدا خدمت‏مى‏كنم و از كسى مزد و حقوق نگرفته و نمى‏گيرم، درحياط اين مسجد مقدارى درخت قلمه و درخت ميوه‏غرس نمودم و بار آوردم، آيا جايز است از ميوه و چوب‏آنها، خانواده اينجانب استفاده كنند يا جايز نيست؟
ج - اگر درختان را از مال خودتان غرس‏كرده‏ايد و وقف ننموده‏ايد، ميوه آن از خودشماست و مى‏توانيد استفاده كنيد (١٦) .

--------------------------------------------
پي نوشت ها :
١ - استفتاآت، ج ٢، ص ٣٨٦، س ١٢٥.
٢ - همان، ص ٣٤٤، س ٢٥.
٣ - همان، ص ٣٤٥، س ٢٧.
٤ - همان، ص ٣٤٥، س ٢٨.
٥ - مجمع المسائل، ج ١، ص ١٤٦، س ٧٤.
٦ - توضيح المسائل، م ٢٠٩٤.
٧ - استفتاآت، ج ٢، ص ٣٧٠، س ٨٨.
٨ - جامع المسائل، ج ١، ص ٩٢، س ٢٩٣.
٩ - جامع المسائل، ج ١، ص ٩٢، س ٢٩٦.
١٠ - جامع المسائل، ج ١، ص ٩٣، س ٣٠٢.
١١ - مجمع المسائل، ج ١، ص ١٤٦، س ٧٣.
١٢ - استفتاآت، ج ٢، ص ٣٤٥، س ٢٦.
١٣ - مناسك محشى، ص ٣٩٦، استفتائات مسائل متفرقه، س ١٣٤٦.
١٤ - مجمع المسائل، ج ١، ص ١٤٥، س ٧٠. ا
١٥ - جامع المسائل، ج ١، ص ٩٦، س ٣١٦.
١٦ - استفتاآت، ج ٢، ص ٣٣٤، م ١.

عبادت در مسجد

عبادت در مسجد

نماز خواندن در مسجد

٩٠ - نماز خواندن در مساجد مستحب است، بلكه‏حاضر نشدن در مسجد مخصوصا براى همسايگان‏مسجد - در صورتى كه عذرى مثل بارش برف و باران‏نباشد - مكروه است (١) .
٩١ - ترتيب اولويت مساجد براى نماز خواندن ازنظر ثواب بدين شرح است :
مسجد الحرام هر نماز، معادل يك ميليون نماز
مسجد النبى صلى الله عليه و آله هر نماز، معادل ده هزار نماز
مسجد جامع كوفه - هر نماز، معادل هزار نماز
مسجد الاقصى - هر نماز، معادل هزار نماز
مسجد جامع هر شهر - هر نماز، معادل يكصد نماز
مسجد قبيله - هر نماز، معادل بيست و پنج نماز
مسجد بازار - هر نماز، معادل دوازده نماز (٢) .
٩٢ - براى زنها نماز خواندن در خانه بهتر است، ولى اگر بتوانند كاملا خود را از نامحرم حفظ كنند، بهتراست در مسجد نماز بخوانند (٣) .
٩٣ - مستحب است انسان نمازش را در مكانهاى‏مختلف و مساجد متعددى بخواند كه در قيامت همه‏آن اماكن و مساجد به نفع او شهادت دهند (٤) .
٩٤ - تعطيل كردن مسجد مكروه است و مستحب‏انسان نماز را در مسجدى بخواند كه نمازگزار ندارد تاتعطيل نشود. از امام صادق عليه السلام روايت‏شده است كه - سه‏چيز در قيامت از مردم شكايت مى‏كنند : اول مسجد متروكى كه اهالى آنجا در آن نماز نمى‏خوانند. دوم :
عالمى كه بين عده‏اى جاهل قرار دارد و از او استفاده‏نمى‏كنند. و سوم : قرآنى كه متروك مانده و غبار گرفته‏است و آن را تلاوت نمى‏كنند (٥) .
٩٥ - زياد رفتن به مسجد مستحب است. از پيامبراكرم صلى الله عليه و آله روايت‏شده است كه هر كس به مسجد رود ازوقتى كه روانه مسجد مى‏شود تا به خانه بر مى‏گردد، براى هر قدم كه بر مى‏دارد ده حسنه نوشته مى‏شود (٦) .

نماز تحيت مسجد

٩٦ - وقتى انسان وارد مسجد مى‏شود، مستحب‏است دو ركعت نماز به قصد تحيت و احترام مسجدبخواند و اگر نماز واجب يا مستحب ديگرى هم‏بخواند، كافى است (٧) .

اماكن تخيير

٩٧ - مسافر - با شرايطى كه در كتابهاى مفصل فقهى‏آمده است - نمازهاى چهار ركعتى را بايد شكسته (دوركعتى) بخواند، ولى در چهار مكان، مى‏تواند تمام ياشكسته بخواند و آن اماكن عبارتند از :
مسجد الحرام در مكه مكرمه
مسجد النبى صلى الله عليه و آله در مدينه منوره
مسجد جامع كوفه
حرم سيد الشهداء امام حسين عليه السلام (٨)
٩٨ - اين حكم اختصاص به مسجد اصلى ندارد ودر جاهاى توسعه يافته هم مسافر مى‏تواند نمازش راتمام بخواند هر چند احتياط مستحب است، تنها درمسجد اصلى نماز را تمام بخواند (٩) .

جا گرفتن براى نماز

٩٩ - يكى از اماكن مشترك و عمومى مسلمانان مسجد است، كه همه آنان در استفاده از آن مساوى‏هستند - البته استفاده‏هايى كه مخالف شرع و شان‏مسجد نباشد - پس اگر شخصى قبل از ديگرى، جايى‏از مسجد را براى نماز يا عبادتى ديگر يا قرائت قرآن ياخواندن دعاء بلكه تدريس يا موعظه كردن و فتوا دادن‏در اختيار گرفت، ديگرى نمى‏تواند آن جا را از او بگيرد، خواه فرد اول و دوم در استفاده يك هدف و غرض‏داشته باشند يا اغراض آنها متفاوت باشد، آرى بعيدنيست كه نماز - جماعت‏يا فرادى - بر ساير كارها مقدم‏باشد، پس اگر شخصى مسجد را براى تلاوت قرآن يادرس گفتن يا دعا فرا خواندن اشغال كرده باشد وشخص ديگرى بخواهد در آنجا نماز بخواند، و جاى‏ديگرى در مسجد براى نماز خواندن نباشد يا بخواهدبه جماعت ملحق شود و جاى ديگرى براى فرادى‏خواندن نماز هست ولى براى شركت در جماعت‏نيست، مثلا در كنار صفوف به هم فشرده نمازجماعت، شخصى مشغول قرائت قرآن است و شبستان ديگرى در مسجد براى نماز فرادى خواندن‏هست ولى جايى براى شركت در نماز جماعت‏باقى‏نمانده و فردى وارد مى‏شود و مى‏خواهد در نمازجماعت‏شركت كند، بر شخصى كه قرآن مى‏خواندواجب است، جاى خود را به نمازگزار بدهد (١٠) .
١٠٠ - اگر انسان نگذارد مردم از مسجد و مدرسه وپل و جاهاى ديگر كه براى عموم مردم ساخته شده‏استفاده كنند، حق آنان را غصب كرده است (١١) .
١٠١ - اگر كسى در مسجد جايى براى خود بگيرد وديگرى نگذارد كه از آنجا استفاده كند، حق او را غصب‏كرده است (١٢) .
١٠٢ - كسى كه در مسجد نشسته، اگر ديگرى جاى‏او را غصب كند و در آنجا نماز بخواند بنابر احتياطواجب بايد دوباره نمازش را در محل ديگرى بخواند (١٣) .
١٠٣ - گذاشتن رحل (اثاث و وسائل، مانند سجاده و عبا و. . .) براى نشستن در مسجد، مانندنشستن است، يعنى صاحب رحل، حق اولويتى نسبت‏به آن مكان پيدا مى‏كند و ديگران نمى‏توانند جاى او رابگيرند، در صورتى رحل، چيزهايى مثل سجاده و عباباشد كه تمام محل نماز خواندن يا قسمت عمده آن رابگيرد، نه مثل گذاشتن مهر يا تسبيح يا مسواك و شانه‏و امثال اينها، بنابر اين با گذاشتن مهر يا تسبيح و حتى‏هر دو حقى براى او ثابت نيست و ديگران مى‏توانند، بردارند و در آن مكان نماز بخوانند (١٤) .
١٠٤ - بين گذاشتن رحل و آمدن فرد نبايد فاصله‏زياد باشد، به طورى كه آن مكان معطل بماند، پس اگررحلى بگذارد و برود و بر نگردد در صورتى كه بدون‏برداشتن نتوان در آن محل نماز خواند، ديگران‏مى‏توانند آن را بردارند ولى كسى كه آن را بر مى‏دارد، ضامن نگهدارى آن است تا صاحبش برگردد (١٥) .
١٠٥ - اگر شخصى كه در جايى از مسجد نشسته‏است، برخيزد و از آن محل صرف نظر كند، حتى اگررحلى گذاشته و رحل را برندارد، ديگران مى‏توانند آن‏جا را بگيرند. ولى تصرف در رحل او جايز نيست، مثلانمى‏توانند بر سجاده او نماز بخوانند (١٦) .
١٠٦ - س : شخصى در مسجد، جهت نمازجماعت، رحل گذاشته و بيرون رفته و جماعت‏برپاشده و صاحب رحل مراجعت نكرده است در اين‏صورت به محض منعقد شدن نماز جماعت، حق او ازآن مكان ساقط شده و ديگرى مى‏تواند جاى او راتصرف كند يا نه؟
ج - بعد از منعقد شدن جماعت، احتياط آن‏است كه تا امام به ركوع ركعت اول نرفته‏جاى او را اشغال نكنند (١٧) .
آيت‏الله گلپايگانى قدس‏سره
١٠٧ - س : شخصى براى نماز در مسجد جا گرفته و مى‏رود وضو بگيرد، ديگرى جا نماز او را كنار زده وجاى او مشغول نماز مى‏شود آيا نماز او صحيح است؟
ج - بنابر احتياط واجب نمازش را دوباره‏در محل ديگر بخواند (١٨) .
آيت‏الله فاضل‏لنكرانى دامت‏بركاته

با كسانى كه به مسجد نمى‏آيند

١٠٨ - مستحب است انسان با كسى كه در مسجدحاضر نمى‏شود :
- غذا نخورد
- در كارها با او مشورت نكند
- همسايه او نشود
- از او زن نگيرد.
- و به او زن ندهد (١٩) .

مستحبات مسجد

١٠٩ - بجز آنچه تاكنون گفته شد، اين كارها نيز درباره مسجد مستحب است :
زودتر از همه به مسجد رفتن و ديرتر از همه ازمسجد بيرون آمدن.
چراغ مسجد را روشن كردن[تامين نور مسجد].
تميز كردن مسجد.
هنگام وارد شدن، ابتدا پاى راست را داخل‏مسجد گذاشتن.
هنگام بيرون آمدن، ابتدا پاى چپ را بيرون‏گذاشتن.
وضو گرفتن، براى رفتن به مسجد.
خوشبو كردن خود و پوشيدن بهتر لباسها براى‏رفتن به مسجد (٢٠) .

مكروهات مسجد

١١٠ - اين كارها درباره مسجد مكروه است :
عبور از مسجد، به عنوان محل عبور، بدون آنكه در آنجا نماز بخواند.
خوابيدن در مسجد مگر در حال ناچارى.
فرياد زدن در مسجد و صدا را بلند كردن، مگربراى اذان.
سخن گفتن از امور دنيا در مسجد.
خريد و فروش در مسجد.
انداختن آب دهان و بينى در مسجد (اگر بى‏احترامى به مسجد باشد حرام است.)
رفتن به مسجد براى كسى كه سير يا پيازخورده و بوى دهانش مردم را آزار مى‏دهد (٢١) .

اعتكاف در مسجد

١١١ - يكى از كارهاى مستحب، اعتكاف است وعبارت است از ماندن در مسجد به قصد عبادت باشرايطى كه در كتابهاى مفصل فقهى آمده است (٢٢) .
١١٢ - اعتكاف تنها در اين مساجد صحيح است :
مسجد الحرام در مكه مكرمه
مسجد النبى صلى الله عليه و آله در مدينه منوره
مسجد جامع كوفه
مسجد جامع بصره
و در غير از اين چهار مسجد، تنها در مسجدجامع هر شهر به قصد رجاء مانع ندارد و در ساير مساجدجايز نيست (٢٣) .

مسجد جامع

١١٣ - س : تعريف مسجد جامع چيست؟
ج - مسجد جامع مسجدى است كه اغلب اوقات‏بيشتر از ساير مساجد جمعيت داشته باشد (٢٤) .
آيت‏الله گلپايگانى قدس‏سره
١١٤ - س : تعريف مسجد جامع چيست؟
ج - مسجدى كه براى اجتماع زيادى ازاهالى آنجا ساخته شده و اختصاص به گروه‏خاصى يا اهالى محله‏اى نداشته باشد (٢٥) .
آيت‏الله خامنه‏اى دامت‏بركاته
١١٥ - س : مسجد جامعى در شهرى ساخته شده، بعد از آن مسجد بسيار بزرگترى ساخته شده و آن نيزبه مسجد جامع معروف گشته، كداميك از اين دومسجد، شرعا مسجد جامع مى‏باشد، و ملاك در تعيين‏مسجد جامع چيست، با توجه به اينكه گاهى در اين‏مسجد نماز جمعه خوانده مى‏شود و گاهى در آن، وحكم اعتكاف در اين دو مسجد چيست؟
ج - در صدق جامع بودن مسجد شرطنيست كه تنها يك مسجد باشد، پس تعددمسجد جامع در يك شهر ضررى نمى‏زند، و اعتكاف در هر دو صحيح است، اگر جامع‏ناميده شود، و اقامه نماز جمعه دخلى درموضوع ندارد (٢٦) .
آيت‏الله خويى قدس‏سره .

--------------------------------------------
پي نوشت ها :
١ - تحرير الوسيله، ج ١، فى مكان المصلى، ص ١٥١، م ١٦.
٢ - همان و العروة الوثقى، ج ١، مكان المصلى، ص ٥٩٦، م ٤.
٣ - توضيح المسائل، م ٨٩٤.
٤ - العروة الوثقى، ج ١، فى مكان المصلى، ص ٥٩٦، م ٦.
٥ - همان، م ٨.
٦ - همان، ص ٥٩٧، م ٩.
٧ - توضيح المسائل، م ٩١٣. ا
٨ - توضيح المسائل، م ١٣٥٦.
٩ - مناسك حج محشى، ص ٤٨٦، م ١٣١٦.
١٠ - تحرير الوسيله، ج ٢، كتاب احياء الموات و المشتركات، ص ٢١٤، م ١٥.
١١ - توضيح المسائل، م ٢٥٤٥.
١٢ - همان.
١٣ - توضيح المسائل، م ٨٦٨.
١٤ - همان، ص ٢١٥، م ١٧.
١٥ - همان، ص ٢١٥.
١٦ - همان، ص ٢١٤ و ٢١٥، س ١٦ و ١٨.
١٧ - مجمع المسائل، ج ١، ص ١٣٥، س ٣٢.
١٨ - جامع المسائل، ج ١، ص ٩٤، س ٣٠٥.
١٩ - توضيح المسائل، م ٨٩٧.
٢٠ - العروة الوثقى، ج ١، فصل فى الوضوءات المستحبه، ص ١٩٤ و توضيح‏المسائل، م ٩١٢ و ٩١٣.
٢١ - توضيح المسائل، م ٨٩٦ و ٨٩٧.
٢٢ - تحرير الوسيله، ج ١، كتاب الصوم، خاتمة فى الاعتكاف، ص ٣٠٤.
٢٣ - تحرير الوسيله، ج ١، كتاب الصوم، خاتمة فى الاعتكاف، ص ٣٠٤.
٢٤ - مجمع المسائل، ج ١، ص ١٥٣، س ١٠١.
٢٥ - اجوبة الاستفتائات، ج ١، ص ١٢٢، س ٤١٢.
٢٦ - مسائل و ردود، ص ١٩، س ٥٢.

نماز جماعت

نماز جماعت

از آنجا كه مساجد مهمترين مكان برگزارى نمازجماعت است و اگر مسجد نماز جماعت نداشته باشد، نقش خود را به طور كامل ايفا نكرده و تاثير چندانى‏براى حفظ دين دارى افراد جامعه نخواهد داشت. بدين‏سبب در اين قسمت‏برخى از احكام نماز جماعت‏آورده مى‏شود.

اهميت نماز جماعت

گذشته از آن كه در روايات، براى نماز جماعت اجرو پاداش بسيارى وارد شده است، با دقت در برخى ازمسائل فقهى، به اهميت اين عبادت پى مى‏بريم و دراينجا به برخى از آنها اشاره مى‏كنيم.
١١٦ - مستحب است نمازهاى واجب، به خصوص‏نمازهاى يوميه را به جماعت‏بخوانند.
١١٧ - شركت در نماز جماعت‏براى هر كسى‏مستحب است، به ويژه براى همسايه مسجد.
١١٨ - مستحب است انسان صبر كند كه نماز را به‏جماعت‏بخواند.
١١٩ - نماز جماعت هر چند اول وقت‏خوانده نشود، از نماز فرادى اول وقت‏بهتر است.
١٢٠ - نماز جماعتى كه مختصر خوانده مى‏شود، ازنماز فرادايى كه طول بدهد بهتر است.
١٢١ - سزاوار نيست انسان بدون عذر نماز جماعت‏را ترك كند.
١٢٢ - حاضر شدن در نماز جماعت از روى‏بى‏اعتنايى به آن، جايز نيست.
١٢٣ - وقتى كه جماعت‏بر پا مى‏شود، مستحب است‏كسى كه نمازش را فرادا خوانده دوباره به جماعت‏بخواند.
١٢٤ - امام يا ماموم مى‏تواند نمازى را كه به جماعت خوانده، دوباره به جماعت‏بخواند، در صورتى كه‏جماعت دوم و اشخاص آن غير از اول باشد (١) .
١٢٥ - س : اگر كسى در نماز جماعت توجه كافى‏نداشته باشد ولى در منزل و به طور فرادا نمازش ازتوجه بيشترى برخوردار باشد مى‏تواند در منزل نمازبخواند به جاى جماعت؟
ج - مانع ندارد و جماعت‏بهتر است (٢) .

شرايط نماز جماعت

١٢٦ - هنگام برپايى نماز جماعت، شرايط زير بايدمراعات شود :
ماموم از امام جلوتر نايستد و احتياط واجب آن‏است كه كمى عقب‏تر بايستد.
جايگاه امام جماعت از جايگاه مامومين بالاترنباشد.
فاصله امام و ماموم و فاصله صف‏ها زياد نباشد.
بين امام و ماموم و همچنين بين صف‏ها چيزى‏مانند ديوار يا پرده مانع نباشد. ولى نصب پرده بين‏صف مردها و زنها اشكال ندارد (٣) .
١٢٧ - س : طبقه دوم مسجد، مامومين زن يا مرداقتدا مى‏نمايند و لبه اين طبقه يك ديوار نيم مترى‏وجود دارد، آيا وجود اين ديوار ضررى به جماعت آنهامى‏زند يا خير؟
ج - اشكال ندارد (٤) .

نماز جماعت چند طبقه‏ «اقتدا در طبقات مختلف‏»

١٢٨ - اگر جاى ماموم بلندتر از امام باشد، در صورتى‏كه بلندى آن به مقدار متعارف باشد اشكال ندارد، مثل‏آنكه امام در صحن مسجد و ماموم در پشت‏بام به‏نماز بايستد ولى اگر مثل ساختمانهاى چند طبقه اين زمان باشد، جماعت اشكال ندارد (٥) .
١٢٩ - س : مسجدى در كراچى [هست كه در آن] نمازجماعت‏بر پا مى‏شود و داراى چهار طبقه و طبقه‏همكف است، حالت نمازگزاران در طبقات به شرح زيراست :
الف - بعضى از نمازگزاران طبقه اول، مى‏توانندامام جماعت و بعضى از نمازگزاران طبقه همكف راببينند.
ب - بعضى از نمازگزاران طبقه دوم و طبقه سوم‏مى‏توانند بعضى از نمازگزاران طبقه همكف را ببينندولى هيچكدام از آنان نمى‏توانند امام جماعت را كه درطبقه همكف است‏ببينند.
ج - و اما نمازگزاران طبقه چهارم نمى‏توانندهيچكدام از نمازگزاران طبقه همكف و طبقه اول راببينند آنها فقط مى‏توانند بعضى از نمازگزاران‏طبقه دوم و طبقه سوم را ببينند. در اينجا اضافه مى‏كنم كه در هر طبقه صفهاى نمازگزاران برپاست و هيچ‏طبقه تماما خالى نمى‏باشد و اتصال مامومين در هرطبقه با طبقه قبل حاصل است، آيا نماز جماعت درطبقات اول، دوم، سوم و چهارم، در مسجد فوق ان‏شاء الله قبول است‏يا خير؟
ج - در صورتى كه طبقات نسبت‏به‏يكديگر علو فاحش (بلند زياد) نداشته باشد و كسى‏كه در صف اول هر طبقه مى‏ايستد از صف‏قبل از خودش در طبقه قبل و لو يك نفر راببينند نماز صحيح است (٦) .

اتصال صفوف جماعت

١٣٠ - مامومين بايد با امام جماعت مرتبط باشند وارتباط آنها يا بدون واسطه است كه بين امام و ماموم‏نبايد بيش از يك گام فاصله باشد، يعنى از محل‏سجده ماموم تا محل ايستاده امام. يا با واسطه ساير مامومين كه از جلو يا سمت راست‏يا چپ بايد اين‏ارتباط برقرار باشد و بين نمازگزار و صف جلو يا كسى‏كه طرف راست‏يا چپ او قرار دارد بيش از يك گام‏فاصله نباشد (٧) .

مانع بين صفوف

١٣١ - اگر نمازگزار در صف اول ايستاده، نبايد مقابل‏او مانعى باشد كه نتواند امام جماعت را ببيند، پس اگرامام جماعت در محراب باشد، كسانى كه دو طرف‏محراب پشت ديوار مى‏ايستند و امام جماعت رانمى‏بينند نمى‏توانند اقتدا كنند، ولى اگر مانعى در كارنباشد و به جهت طولانى بودن صف، امام جماعت رانبيند، اشكال ندارد.
و اگر در صفوف بعدى مى‏ايستد، نبايد مانعى ازدين صف جلو وجود داشته باشد، پس اگر صفوف‏جماعت تا در شبستان برسد، كسى كه بيرون شبستان، مقابل در ايستادن كه صف جلو را مى‏بيند و كسانى كه‏پشت‏سر او ايستاده‏اند نمازشان صحيح است ولى‏كسانى كه دو طرف پشت ديوار ايستاده‏اند و از صف‏جلو، كسى (حتى يك نفر) را نمى‏بينند، نمازشان باطل‏است (٨) .
١٣٢ - س : از قديم در مساجد، حائلى مثل پرده بين‏زنان و مردان بوده و اكنون عده‏اى مى‏گويند، پرده وديوار بين زنان و مردان در حال نماز خواندن و موعظه‏كردن لزومى ندارد، نظر امام در اين مورد چيست؟
ج - در صورتى كه مفسده‏اى نيست پرده‏لزوم ندارد، بلى در نماز، احتياط مستحب‏آن است كه زن عقب‏تر از مرد باشد، مگر درصورتى كه بين آنها حائلى مثل پرده باشد (٩) .
١٣٣ - س : در وسط مسجد حوضى است كه صفهاى‏جماعت طويل مى‏شوند و عده‏اى در جائى مى‏ايستند كه از طرف راست‏يا چپ متصل هستند ولى پيش‏روى آنها حوض آب است، اينگونه اتصال كافى است؟
ج - كافى است (١٠) .

شركت‏بانوان در نماز جماعت

١٣٤ - س : آيا شركت‏بانوان در نمازهاى جماعت‏يوميه و نماز جمعه كراهت دارد يا خير؟
ج - كراهت ندارد، بلكه در بعض مواردمطلوب است (١١) .
١٣٥ - س : زنانى كه عادت ماهانه خود را مى‏گذرانندو از خواندن نماز معذورند، آيا مى‏توانند در نماز جمعه‏يا جماعات در غير مسجد شركت كنند؟
ج - مى‏توانند در اجتماع براى نماز شركت‏كنند و صورتا متابعت نمايند ولى نبايدنماز بخوانند (١٢) .
١٣٦ - س : دختر جوانى هستم كه همسايه مسجدمى‏باشم، با توجه به مساله ٨٩٤ رساله و با توجه به‏رهنمودهايى كه در مورد حفظ مساجد فرموده‏ايد، خواهشمند است‏بفرمائيد كه تا چه حد رفتن يك دختربه مسجد جايز است؟
ج - حدى ندارد و با رضايت ولى خودعمل كنيد (١٣) .

شرايط امام جماعت

امام جماعت‏بايد اين شرايط را داشته باشد :
بلوغ و عقل
عدالت
رجوليت (مرد بودن)
نماز را به طور صحيح بخواند.
مسلوس (كسى است كه كنترل ادار ندارد) و مبطون (كسى است كه مدفوع را نمى‏تواند كنترل كند) نباشد
به واسطه عذرى با لباس نجس نماز نخواند
بيمارى خوره يا پيسى نداشته باشد (١٤) .
١٣٧ - س : آيا مامومى كه قرائتش فصيحتر از امام‏جماعت است، مى‏تواند براى نماز جماعت‏به اين امام‏اقتدا كند؟
ج - اقتدا صحيح است (١٥) .
١٣٨ - س : شخصى مسجدى، وقف كرده كه‏امام جماعت مسجد، هاشمى باشد، آيا اين شرطلازم الرعايه است؟
ج - لزوم رعايت اين شرط معلوم نيست (١٦) .
آيت‏الله اراكى قدس‏سره

حفظ احترام امام جماعت

١٣٩ - س : شخصى در يك مسجد كه نماز جماعت‏برگزار شده و امام جماعت نيز عادل و مورد تاييدمى‏باشد، نماز فرادى مى‏خواند به قصد اين كه به ديگران بفهماند كه امام، عادل نيست و يا اين كه‏قصدش اين نيست ولى عملش طورى است كه مردم‏اينطور فكر مى‏كنند، آيا نماز اين شخص باطل است؟
ج - اگر عمل او به قصد هتك جماعت وامام باشد و آيا آنكه موجب هتك جماعت‏يا امام گردد حرام است (١٧) .

امام راتب

١٤٠ - س : خواندن نماز جماعت در مسجدى كه امام‏جماعت دارد چه حكمى دارد؟
ج - با رعايت‏شرايط و عدم هتك امام‏راتب، مانع ندارد (١٨) .
١٤١ - س : آيا كسى مى‏تواند بدون اجازه امام راتب‏مسجدى در آن مسجد اقامه جماعت نمايد و اگرنمى‏تواند تكليف مردم نسبت‏به اقتداى به اين امام‏چيست؟
ج - اجازه معتبر نيست ولى مزاحمت نكند (١٩) .

امام جماعت دو مسجد

١٤٢ - امام جماعت مى‏تواند نمازى را كه به جماعت‏خوانده، در صورتى كه جماعت دوم و اشخاص آن غيراول باشد دوباره به جماعت‏بخواند (٢٠) .
١٤٣ - س : امام جماعت در محلى اقامه جماعت‏مى‏نمايد، پس از اتمام به محل و مسجد ديگر مى‏رودو براى عده ديگر همان نماز را كه خوانده اعاده‏مى‏نمايد تا آنها هم به فيض ماعت‏برسند، آيا اقامه‏جماعت در دو محل براى امام جايز يا مستحب است؟
ج - مانع ندارد (٢١) .
١٤٤ - س : صلوة معاده (نمازى كه دوباره خوانده مى‏شود.) را مى‏شود بيش از دو مرتبه‏امام بخواند؟
ج - بيشتر از دو مرتبه نخوانند (٢٢) .

امامت غير روحانى

١٤٥ - س : نظر به اينكه امام، اخيرا فتوايى صادركرده‏اند و فرموده‏اند كه امام جماعت‏بايد از اهل علم‏باشد، با در نظر گرفتن فتواى صادره، شخصى است‏تمام شرايطى كه در توضيح المسائل ذكر شده داراست، فقط از اهل علم نيست، يادآورى مى‏شود از اهل علم‏در محله حضور ندارد آيا شخص مذكور مى‏تواند نمازجماعت‏بخواند يا خير؟
ج - اگر دسترسى به روحانى نباشد، غيرروحانى با وجود ساير شرايط مى‏تواندامامت نمايد (٢٣) .
١٤٦ - س : طبق فتواى امام در صورتى كه دسترسى‏به روحانى نباشد مى‏توان به افراد غير روحانى اقتدا كرد (و اين كار در بعضى از ادارات و نهادها و جبهه‏هاانجام مى‏گيرد) آيا اين حكم شامل مساجد هم مى‏شود؟ چون مشاهده شده است كه در مساجد اگر يك شب‏امام جماعت نتواند به مسجد بيايد يا دير برسد، افرادى‏جوان از غيبت امام استفاده كرده و در محراب قرارگرفته و نماز مى‏خوانند و در اين موقع اگر امام برسد، مى‏بيند كه ديگرى در محراب است، آيا چنين عملى‏صحيح است؟
ج - در فرض مرقوم امامت غير روحانى درمساجد درست نيست (٢٤) .
١٤٧ - س : بعضى از برادران اهل علم با اينكه ازمعلومات بالايى برخوردار هستند ولى معمم نشده‏اندآيا امامت جماعت‏براى آنها جايز است؟
ج - چنانچه معمم وجود نداشته باشد، امامت غير معمم اشكال ندارد ولى با وجودمعمم خالى از اشكال نيست، مخصوصا در مساجد و اگر امامت غير معمم موجب‏هتك باشد، حرام و جايز نيست (٢٥) .
آيت‏الله فاضل‏لنكرانى دامت‏بركاته

آداب نماز جماعت

١٤٨ - مستحب است، امام در وسط صف بايستد واهل علم و كمال تقوا در صف اول بايستند.
١٤٩ - مستحب است، صفهاى جماعت منظم باشد وبين كسانى كه در يك صف ايستاده‏اند فاصله نباشد.
١٥٠ - مستحب است، بعد از گفتن‏ «قد قامت الصلوة‏» مامومين برخيزند.
١٥١ - مستحب است، امام جماعت‏حال مامومى راكه از ديگران ضعيف‏تر است رعايت كند و عجله نكندتا افراد ضعيف برسند و قنوت و ركوع و سجود را طول‏ندهد، مگر آن كه بداند همه كسانى كه به او اقتداكرده‏اند به طولانى شدن نماز مايلند.
١٥٢ - اگر در صفهاى جماعت جا باشد، مكروه است انسان تنها بايستد.
١٥٣ - مكروه است ماموم ذكرهاى نماز را طورى‏بگويد كه امام بشنود (٢٦) .

--------------------------------------------
پي نوشت ها :
١ - توضيح المسائل، م ١٣٩٩، تا ١٤٠٤.
٢ - استفتاآت، ج ١، ص ٢٧٧، س ٤٧٦.
٣ - العروة الوثقى، ج ١، ص ٧٧٧ و ٧٧٨، توضيح المسائل، م ١٤١٥، ١٤٣٢ و ١٤٣٣.
٤ - استفتاآت، ج ١، ص ٢٨٣، س ٤٩٨.
٥ - توضيح المسائل، م ١٤١٦.
٦ - استفتاآت، ج ١، ص ٢٨٣، س ٤٩٧.
٧ - توضيح المسائل، م ١٤٣٥ و ١٤٣٦.
٨ - توضيح المسائل، م ١٤١١ و ١٤١٢.
٩ - استفتاآت، ج ١، ص ١٥٠، س ٧٨.
١٠ - استفتاآت، ج ١، ص ٢٨١، س ٤٩٢.
١١ - استفتاآت، ج ١، ص ٢٧٢، س ٤٥٦.
١٢ - همان، س ٤٥٥.
١٣ - همان، ص ٢٧٥، س ٤٧٠.
١٤ - توضيح المسائل، م ١٤٥٣، ١٤٥٥ تا ١٤٥٩.
١٥ - استفتاآت، ج ١، ص ٢٨٠، س ٤٨٩.
١٦ - استفتاآت، ص ١٥٠، س ٢٨.
١٧ - استفتاآت، ج ١، ص ٢٧٧، س ٤٧٥.
١٨ - همان، ص ٢٩٧، س ٥٤٦.
١٩ - همان، س ٥٤٧.
٢٠ - توضيح المسائل، م ١٤٠٤.
٢١ - استفتاآت، ج ١، ص ٢٩٤، س ٥٣٨.
٢٢ - استفتاآت، ج ١، ص ٢٨٠، س ٦٨٧.
٢٣ - استفتاآت، ج ١، ص ٢٨٦، س ٥٠٩.
٢٤ - همان، ص ٢٩٤، س ٥٣٦.
٢٥ - جامع المسائل، ج ٢، س ٣٢٥.
٢٦ - توضيح المسائل، م ١٩٨ - ١٩٨.

حفظ حرمت مسجد

حفظ حرمت مسجد

نجس كردن مسجد

١٥٤ - نجس كردن زمين و سقف و بام و طرف داخل‏ديوار مسجد حرام است (١) .
١٥٥ - احتياط واجب آن است كه طرف بيرون ديوارمسجد را هم نجس نكنند، مگر آنكه واقف، آن را جزومسجد قرار نداده باشد (٢) .
١٥٦ - نجس كردن فرش مسجد نيز حرام است (٣) .
١٥٧ - اگر مسجدى را غصب كنند و به جاى آن، خانه و مانند آن بسازند كه ديگر به آن مسجد نگويند، باز هم بنابر احتياط واجب نجس كردن آن حرام وتطهير آن واجب است (٤) .

تطهير مسجد

١٥٨ - برطرف كردن نجاست از مسجد واجب است وفرقى در اين مساله بين داخل، سقف و پشت‏بام وحتى طرف داخل ديوار مسجد نيست. يعنى هر جاى‏مسجد نجس شود بايد تطهير يا به گونه‏اى ديگرنجاست‏بر طرف گردد (٥) .
١٥٩ - بنابر احتياط واجب، اگر طرف بيرون ديوارمسجد نجس شود، بر طرف كردن نجاست از آن‏واجب است، مگر آنكه واقف، طرف بيرون را جزومسجد قرار نداده باشد (٦) .
١٦٠ - هنگامى كه انسان از نجاست مسجد مطلع‏شد، فورا بايد آن را تطهير كند، پس نبايد به قدرى معطل كند كه عرفا بگويند تاخير كرده است (٧) .
١٦١ - بر طرف كردن نجاست از مسجد، واجب‏كفايى است و اختصاص به كسى كه مسجد را نجس‏كرده يا سبب نجس شدن آن شده ندارد، بلكه بر همه‏افرادى كه مى‏توانند مسجد را تطهير كنند واجب‏است (٨) .
١٦٢ - اگر فرش مسجد نجس شود، بنابر احتياطواجب بايد آن را تطهير كنند ولى چنانچه به واسطه‏آب كشيدن خراب مى‏شود و بريدن يا تراشيدن جاى‏نجس بهتر است، بايد محل نجس را بتراشند يا ببرندو اگر كسى كه مى‏برد يا مى‏تراشد خودش نجس كرده‏باشد، بايد آن را اصلاح كند (٩) .
١٦٣ - اگر انسان نتواند مسجد را تطهير كند يا كمك‏لازم داشته باشد و پيدا نكند، تطهير مسجد بر اوواجب نيست، ولى اگر بى‏احترامى به مسجد باشد، بنابر احتياط واجب بايد به كسى كه مى‏تواند تطهيركند، اطلاع دهد (١٠) .
١٦٤ - اگر مسجدى را با گل يا گچ نجس ساخته‏باشند يا غير مسلمانى در ساختن آن دست داشته باشدكه موجب نجس شدن آن شده و تطهير آن ممكن‏نباشد مگر با تخريب قسمت قابل توجهى يا تمام آن، در صورتى كه كسى باشد كه بدون دريافت اجرت، مسجد را بازسازى كند، تخريب آن جايز است و گرنه‏بنابر احتياط واجب نبايد خراب كنند (١١) .
١٦٥ - س : منبر مسجد - در حرمت نجس نمودن‏و لزوم تطهير - در حكم مسجد است‏يا نه؟
ج - اگر موجب هتك باشد تطهير آن، لازم‏است (١٢) .
آيت‏الله گلپايگانى قدس‏سره
١٦٦ - س : مساجدى كه به دست كارگران غيرمسلمان ساخته شده با توجه به اينكه مى‏دانيم بطور مستقيم در سيمان كارى و رنگ كارى آن دست داشته‏و در جايى است كه خورشيد هم بر آن نمى‏تابد، حكم‏نماز در چنين مسجدى چيست؟
ج - در فرض مذكور واجب است ظاهرمسجد را تطهير كنند و تطهير اجزاء داخلى‏آن واجب نيست (١٣) .
آيت‏الله خويى قدس‏سره

خواندن نماز يا تطهير مسجد؟

١٦٧ - اگر انسان در وقت نماز و قبل از شروع آن‏متوجه شود جايى از مسجد نجس است، مثلا ببيندچند قطره خون بر فرش مسجد ريخته است و :
وقت نماز وسعت دارد، تطهير مسجد بر خواندن‏نماز مقدم است.
وقت نماز تنگ است، يعنى اگر بخواهد مسجد راتطهير كند و بعد از آن نماز بخواند، تمام نماز ياقسمتى از آن پس از وقت‏خوانده مى‏شود، نماز خواندن بر تطهير مسجد مقدم است (١٤) .
١٦٨ - اگر در بين نماز متوجه شود يا يادش بيايد كه‏مسجد است، اگر : با تمام كردن نماز تطهير تاخيرنمى‏شود، مثلا در ركعت آخر نماز است، يا وقت نمازتنگ است، نمازش را تمام كند و بعد از نماز مسجد راتطهير كند، و در صورتى كه تاخير نمى‏شود و وقت‏نماز هم وسعت دارد، بايد نماز را رها كند و مسجد راتطهير كند و بعد از آن نمازش را بخواند (١٥) .
١٦٩ - كسى كه بايد اول مسجد را تطهير كند، اگر اول‏نمازش را خواند، هر چند به جهت ترك تطهير مسجدگناه كرده است ولى نمازش باطل نيست (١٦) .
١٧٠ - اگر نجس بودن مسجد را فراموش كرد و نمازرا خواند و پس از نماز يادش آمد نمازش صحيح‏است (١٧) .

رفتن جنب و حائض به مسجد

از جمله مسائلى كه حاكى از قداست و حفظ احترام مسجد است پرهيز انسان در حال جنابت و خانمها درايام عادت (قاعدگى) از رفتن به مسجد و برخى امورديگر مربوط به مسجد است كه نمونه‏هايى از آن بدين‏شرح است :
١٧١ - جنب و زن حائض يا نفساء نبايد به مسجدالحرام و مسجد النبى صلى الله عليه و آله وارد شوند، هر چند از يك درداخل شود و از در ديگر بيرون رود، يعنى حتى عبور ازمسجد براى چنين افرادى حايز نيست (١٨) .
١٧٢ - توقف جنب و حائض و نفساء در مسجد - هرمسجدى باشد - حرام است (١٩) .
١٧٣ - براى چنين افرادى، گذاشتن چيزى در مسجد - هر چند از بيرون مسجد - حرام است (٢٠) .
١٧٤ - س : شخص جنب براى شغلى، مانند بنايى‏و نقاشى داخل مسجد شود، اجرتى كه مى‏گيردچه صورت دارد؟
ج - نظر به اينكه توقف جنب در مسجد حرام است، نقاشى يا بنايى جنب، در مسجد كه‏مستلزم توقف است نيز حرام و بنابر اين‏مزد او حرام است‏به دليل اينكه‏ «ان الله‏اذا حرم شيئا حرم ثمنه‏» و همچنين استيجارجنب براى بنايى يا نقاشى مسجد، باطل‏است (٢١) .
آيت‏الله گلپايگانى قدس‏سره

بردن كودكان به مسجد

١٧٥ - راه دادن كودكان (كودكانى كه احترام مسجد را نگه نمى‏دارند يا مزاحم نمازگزاران هستند يا ممكن است‏سبب نجس شدن مسجد شوند ولى كودكانى كه‏براى نماز خواندن مى‏آيند، مكروه نيست.) و ديوانه‏ها به مسجد مكروه‏است (٢٢) .

ورود غير مسلمان به مسجد

١٧٦ - س : شهرستان. . . فاقد محل مخصوص‏مجالس ترحيم است، در ايام فواتح، يهودى‏هاى ساكن اين شهرستان جهت عرض تسليت و اظهار همدردى‏با صاحبان ميت، داخل شبستان مسجد مسلمين‏مى‏شوند آيا اين مطلب جايز است؟
ج - ورود غير مسلمان، در مسجد، جايزنيست و اينگونه مجالس فاتحه را كه درمعرض شركت غير مسلمان مى‏باشد، درغير مسجد منعقد نمايند (٢٣) .
آيت‏الله گلپايگانى قدس‏سره
١٧٧ - س : آيا ورود غير مسلمانان به مساجدمسلمين جايز است، هر چند براى مشاهده آثارتاريخى باشد؟
ج - ورود آنان به مسجد غير از مسجدالحرام و مسجد النبى (ص) فى نفسه منعى‏ندارد، مگر آنكه موجب نجس شدن ياهتك حرمت مسجد يا توقف جنب درمسجد باشد (٢٤) .
آيت‏الله خامنه‏اى دامت‏بركاته

بردن شى‏ء نجس به مسجد

١٧٨ - بردن عين نجس، به مسجد، مانند خون وچيزى كه نجس شده، مثلا لباس نجس، اگربى‏احترامى به مسجد باشد حرام است (٢٥) .
١٧٩ - س : ورود اهل كتاب به مساجد براى شركت‏در مجلس ترحيم دوستان و آشنايانشان جايز است‏يابايد از آنها جلوگيرى كرد؟
ج - اگر موجب هتك مسجد نباشدجلوگيرى آنها واجب نيست (٢٦) .
آيت‏الله فاضل‏لنكرانى دامت‏بركاته

كف زدن در مسجد

١٨٠ - س : در مواليد حضرات ائمه عليهم السلام در مسجد، مجلس گرفته اشعار مى‏خوانند و موقع خواندن اشعار، كف مى‏زنند، كف زدن در مسجد چه صورت دارد؟
ج - به نظر اينجانب خالى از اشكال نيست، ممكن است جزء لهويات محسوب شود (٢٧) .
آيت‏الله گلپايگانى قدس‏سره
١٨١ - س : در اعياد مذهبى و جشن ولادت‏ائمه عليهم السلام در مسجد يا حسينيه مجلس جشن گرفته‏مى‏شود و اشعار مذهبى خوانده مى‏شود، آيا كف زدن دراين مجالس جايز است؟
ج - در مساجد و حسينيه‏ها كف نزنند (٢٨) .
آيت‏الله فاضل‏لنكرانى دامت‏بركاته

نواختن و پخش موسيقى در مسجد

١٨٢ - س : آيا پخش موسيقى شاد به مناسبت‏ميلاد ائمه معصومين عليهم السلام در مسجد شرعا اشكال دارد؟
ج - روشن است كه براى مسجد، جايگاه‏شرعى خاصى است، و چنانچه پخش‏موسيقى در مسجد مناسب جايگاه و احترام‏مسجد نباشد، حرام است، حتى اگر موسيقى‏غير مطرب باشد (٢٩) .
آيت‏الله خامنه‏اى دامت‏بركاته .

--------------------------------------------
پي نوشت ها :
١ - و ٢ - توضيح المسائل، م ٩٠٠.
٣ - العروة الوثقى، ج ١، فى احكام النجاسات، ص ٨٦، م ٨ و توضيح‏المسائل، م ٩٠٥.
٤ - و ٥ - و ٦ - توضيح المسائل، م ٩٠٣.
٧ - و ٨ - العروة الوثقى، ج ١، فى احكام النجاسات، ص ٨٤، م ٢.
٩ - همان، ص ٨٦، م ٨ و توضيح المسائل، م ٩٠٥.
١٠ - توضيح المسائل، م ٩٠١.
١١ - العروة الوثقى، ج ١، فى احكام النجاسات، ص ٨٦، م ٩.
١٢ - مجمع المسائل، ج ١، ص ١٤٣، س ٦٣.
١٣ - مسائل وردود، ص ١٧، س ٤٦.
١٤ - و ١٥ - و ١٦ - و ١٧ - العروة الوثقى، ج ١، فى احكام النجاسات، ص ٨٥، م ٤.
١٨ - و ١٩ - و ٢٠ - تحرير الوسيله، ج ١، القول فى احكام الجنب، ص ٣٨ و ٣٩.
٢١ - مجمع المسائل، ج ١، ص ١٥٧، س ١١٦.
٢٢ - توضيح المسائل، م ٩١٥.
٢٣ - مجمع المسائل، ج ٢، ص ١٥٢، س ٩٦.
٢٤ - اجوبة الاستفتائات، ج ١، ص ١٢٩، س ٤٣٠.
٢٥ - توضيح المسائل، م ٩٠٦.
٢٦ - جامع المسائل، ج ١، ص ٩٠، س ٢٨٧.
٢٧ - مجمع المسائل، ج ١، ص ١٥٥، س ١٠٧.
٢٨ - جامع المسائل، ج ١، ص ٩٥، س ٣٠٧.
٢٩ - اجوبة الاستفتائات، ج ١ ص ١٢٢، س ٤١٠.

استفاده غير عبادى از مسجد

استفاده غير عبادى از مسجد

خوابيدن در مسجد

١٨٣ - خوابيدن در مسجد مكروه است مگر در حال‏ناچارى (١) .

نماز بر ميت

١٨٤ - خواندن نماز ميت در مساجد مكروه است، ولى در مسجد الحرام مكروه نيست (٢) .

دفن ميت

١٨٥ - دفن ميت در مسجد، اگر ضرر به مسلمانان باشد يا مزاحم نمازشان باشد، جايز نيست، بلكه مطلقادفن ميت در مسجد جايز نيست (٣) .
١٨٦ - س : آيا جايز است كه وصيت كنم پس ازمرگ در مسجد محل كه در آن زحمت زيادى كشيده‏ام‏مرا دفن كنند، چون بسيار دوست دارم در اين مسجددفن شوم، در حياط مسجد يا شبستان؟
ج - اگر هنگام اجراء صيغه وقف، دفن ميت‏استثناء نشده باشد دفن ميت در آن جايز نيست‏و وصيت‏شما در اين مورد اعتبارى ندارد (٤) .
آيت‏الله خامنه‏اى دامت‏بركاته

برگزارى مجالس سوگوارى و فاتحه

١٨٧ - اگر مسجد را براى عزادارى چادر بزنند و فرش‏كنند و پارچه سياه نصب كنند و وسائل چاى و پذيرايى‏به مسجد ببرند، در صورتى كه اين كارها به مسجدضرر نرساند و مانع نماز خواندن نشود اشكال ندارد (٥) .
١٨٨ - س : تشكيل مجلس فاتحه و ترحيم، درمسجد، چه صورت دارد؟
ج - اگر مانع از نماز نباشد مانعى ندارد (٦) .
آيت‏الله گلپايگانى قدس‏سره

برگزارى مجلس شادى

١٨٩ - س : اينجانب قصد دارم طبق سنت صدراسلام مجلس عروسى و وليمه ازدواج پسرم را با حفظتمام شعائر مذهبى در مسجد برگزار نمايم. استدعادارم نظر شريف را در اين مورد مرقوم فرمائيد.
ج - برگزار نمودن مجلس عروسى درمسجد، در صدر اسلام به صورت يك سنت، معلوم نيست و بهتر اين است كه اينگونه‏مجالس را در منازل خود تشكيل دهيد ونسبت‏به مسجد اگر مزاحمت‏با نمازگزاران‏باشد حرام و الا سزاوار نيست، زيرا مناسب وضع مسجد نيست و هتك است (٧) .
آيت‏الله گلپايگانى قدس‏سره
١٩٠ - س : در برخى مناطق، بويژه در روستاها، مجالس عروسى را در مساجد بر پا مى‏كنند، يعنى‏مجلس رقص و غنا را در خانه برگزار مى‏كنند ولى نهاريا شام را در مسجد مى‏دهند، آيا اين كار شرعا جايزاست‏يا نه؟
ج - غذا دادن به ميهمانان، در مسجد، به‏خودى خود اشكال ندارد ولى بر پا كردن‏مجالس عروسى در مساجد مخالف‏جايگاه اسلامى مسجد است و جايزنمى‏باشد و ارتكاب محرمات شرعى ازقبيل غنا و موسيقى لهوى مطرب، حرام‏است مطلقا (٨) .
آيت‏الله خامنه‏اى دامت‏بركاته

درس و بحث

١٩١ - س : آيا از صحن و ايوان مسجد مى‏توان براى توجيه فكرى و فرهنگى و اعتقادى و دروس‏نظامى به جوانان استفاده كرد، با توجه به اينكه جابراى اين امور، كم است و از ايوان مسجد هم استفاده‏ديگرى نمى‏شود؟
ج - اين امور تابع كيفيت وقف صحن و ايوان‏مسجد است و در اين خصوص لازم است‏نظر امام جماعت و هيئت امناى مسجد راجويا شويد. ياد آورى مى‏شود كه راهنمايى‏جوانان و تشكيل كلاسهاى دروس دينى باموافقت امام جماعت و هيئت امناى مسجد، امرى است مطلوب و پسنديده (٩) .
آيت‏الله خامنه‏اى دامت‏بركاته
١٩٢ - س : در مسجدى كه نماز اقامه مى‏شود، بخشى از آن مختص به بانوان است و گاهى در اين‏مسجد درس گفته مى‏شود و هنگام درس و بحث، بانوان از مسجد خارج مى‏شوند و اين درس مانع نمازبانوان است‏يا درسى كه مانع نماز آنان است اشكال دارد يا نه؟
ج - مانع شدن از نماز خواندن نمازگزاران‏در مسجد جايز نيست، خواه نمازگزارمرد باشد يا زن (١٠) .
آيت‏الله گلپايگانى قدس‏سره

شعر خوانى

١٩٣ - خواندن شعرى كه نصيحت و مانند آن نباشددر مسجد مكروه است (١١) .

ورزش

١٩٤ - س : آيا تمرينات ورزشى در مسجد محله ياخوابيدن در آن يا مسجد ديگر جايز است؟
ج - مسجد مكان ورزش نيست و خوابيدن‏در مسجد مكروه است (١٢) .
آيت‏الله خامنه‏اى دامت‏بركاته

نمايش فيلم

١٩٥ - س : آيا نمايش فيلمهاى سينمايى كه ازسوى وزارت ارشاد اسلامى مجوز دارد در مسجد براى‏كسانى كه در جلسات قرآن شركت مى‏كنند، شرعااشكال دارد؟
ج - جايز نيست مسجد را به مكان نمايش‏فيلمهاى سينمايى تبديل كنند ولى نمايش‏فيلم در وقت نياز با هماهنگى امام جماعت‏مسجد مانع ندارد (١٣) .
آيت‏الله خامنه‏اى دامت‏بركاته

كتابخانه و اتاق بسيج

١٩٦ - س : اشغال كردن مسجد به اينكه مقدارى ازمسجد را كتابخانه كنند يا اينكه براى غير نمازاجتماع كنند در مسجد، به طورى كه مزاحم مصلين (نمازگزاران) باشند چه صورتى دارد؟
ج - كتابخانه كردن مقدارى از مسجد و مزاحمت نمازگزاران جايز نيست (اگر قبل از آنكه زمين وقف مسجد شود قسمتى را كتابخانه و قسمتى را مسجد بسازند اشكال ندارد، ولى پس از آنكه وقف مسجد شد، تغيير آن جايز نيست.) ولى‏مى‏توانند تعدادى كتاب بدون مزاحمت‏مصلين در مسجد قرار دهند (١٤) .
١٩٧ - س : آيا مى‏شود قسمتى از مسجد را كه‏هيچگونه استفاده‏اى از آن نمى‏شود براى شوراى‏هميارى كه هيچ جايى براى جلسات شورا ندارند، اختصاص داد يا نه؟
ج - اختصاص دادن قسمتى از مسجد به‏امور شورا جايز نيست (١٥) .
١٩٨ - س : آيا در قسمت پشت‏بام مسجد، مى‏توان ساختمانى به عنوان كتابخانه ساخت و مورداستفاده قرار داد يا نه؟
ج - نمى‏شود (١٦) .
آيت‏الله گلپايگانى قدس‏سره

استفاده از وضوخانه مسجد

١٩٩ - كسى كه نمى‏خواهد در مسجدى نماز بخواند، اگر نداند حوض يا وضوخانه آن را براى همه مردم‏وقف كرده‏اند يا براى كسانى كه در آن جا نمازمى‏خوانند، نمى‏تواند از حوض يا وضوخانه آن مسجدوضو بگيرد. ولى اگر معمولا كسانى هم كه نمى‏خواهنددر آنجا نماز بخوانند وضو مى‏گيرند، مى‏تواند در آنجاوضو بگيرد (١٧) .
٢٠٠ - اگر طهارتخانه مسجد، تنها براى استفاده‏نمازگزاران آن مسجد وقف شده باشد، استفاده كسانى‏كه نمى‏خواهند در آن مسجد نماز بخوانند، حرام است.
ولى اگر ندانند كه براى استفاده همه مردم وقف شده يافقط نمازگزاران همان مسجد، حكم مساله قبل رادارد (١٨) .
٢٠١ - س : آيا استفاده شخصى آنهم به مقدار كم، از آب مخصوص وضو در مساجد، مثلا مغازه‏داران‏محل براى نوشيدن يا درست كردن چاى يا براى‏ماشين، با توجه به اينكه چنين مسجدى واقف‏مشخص ندارد كه از اين كار منع كند، چه حكمى دارد؟
ج - اگر معلوم نباشد كه آب، تنها وقف‏وضوى نمازگزاران است و عرف مردم آن‏محل و رهگذران از مثل اين آب استفاده‏مى‏كنند، اشكال ندارد هر چند احتياط دراين موارد مطلوب است (١٩) . [يعنى بهتر است‏پرهيز كنند و استفاده نكنند.]
آيت‏الله خامنه‏اى دامت‏بركاته
[به فصل ٧ «حفظ حرمت مسجد» نيز مراجعه‏كنيد.] .

--------------------------------------------
پي نوشت ها :
١ - توضيح المسائل، م ٩١٣.
٢ - توضيح المسائل، م ٦١٢.
٣ - توضيح المسائل، م ٦٢٢.
٤ - اجوبة الاستفتائات، ج ١، ص ١٢٥، س ٤١٨.
٥ - توضيح المسائل، م ٩٠٧.
٦ - مجمع المسائل، ج ١، ص ١٣٧، س ٤٠.
٧ - مجمع المسائل، ج ١، ص ١٣٦، س ٣٥.
٨ - اجوبة الاستفتائات، ج ١، ص ١٢٠، س ٤٠٦.
٩ - اجوبة الاستفتائات، ج ١، ص ١٢٠، س ٤٠٥.
١٠ - مجمع المسائل، ج ١، ص ١٣٥، س ٣٣.
١١ - توضيح المسائل، م ٩١٤.
١٢ - اجوبة الاستفتائات، ج ١، ص ١١٩، س ٤٠٤.
١٣ - همان، ص ١٢٢، س ٤٠٩.
١٤ - استفتائات، ج ٢، ص ٣٤٦، س ٣١.
١٥ - همان، س ٣٠.
١٦ - مجمع المسائل، ج ١، ص ١٤٢، س ٥٩.
١٧ - توضيح المسائل، م ٢٦٩.
١٨ - همان و توضيح المسائل، م ٦٤.
١٩ - اجوبة الاستفتائات، ج ١، ص ١٢٤، س ٤١٥.

اولياء مسجد

اولياء مسجد

واقف و بانى مسجد

٢٠٢ - س : واقف مسجد خود را متولى و عزل و نصب‏امام مسجد را در حيطه توليت‏خود قرار داده است آياصحيح است‏يا خير؟
ج - جعل توليت‏براى مسجد صحيح نيست‏و عزل و نصب او اثر ندارد (١) .
٢٠٣ - س : مسجدى در سال ٥٤ توسط شخصى بناشده و به نام همان شخص نامگذارى شده و مردم درطول چندين سال در اين مسجد نماز خوانده‏اند و سپس توسعه داده‏اند و مقدارى زمين نيز جنب مسجدخريدارى نموده و فرش و منبر و ساير لوازم نيزخريده‏اند و خود بانى مسجد نيز هيچگونه ممانعتى‏نكرده، سپس مردم مستضعف مقدارى آهن نيزخريدارى كرده‏اند تا مسجد را به طور كلى تعميراساسى نمايند، لاكن بانى مسجد اكنون مخالفت نموده‏و مانع ساختن و توسعه مسجد مى‏باشد و حال اين كه‏اولا خود ايشان عنوان مسجد را گذاشته و ثانيا اكنون‏مى‏گويد : «حتى اگر به مراجع تقليد هم مراجعه كنيدمن مى‏گويم مسجد را وقف نكرده‏ام و سند آن نزد من‏است و من آن را نمى‏دهم، شما اگر مى‏خواهيد در كناراين مسجد يك مسجدى براى خودتان بسازيد» .
حالا ما آهنى را كه تهيه كرده‏ايم براى همه زير بناو با نقشه مهندسى مى‏باشد و ضمنا براى محلى كه‏ايشان آن را مسجد تعيين كرده خرج زيادى كرده‏ايم، اكنون نه مى‏توانيم دو مسجد در كنار هم بسازيم و نه‏مى‏توانيم تعمير اساسى مسجد را شروع و ساختمان آن را تكميل نمائيم. خواهشمند است ما را راهنمايى‏كامل بفرمائيد.
ج - سند ميزان نيست، اگر وقف مسجدمتحقق شده و تحويل جهت وقف گرديده‏ديگر واقف اختيارى در آن ندارد و توسعه‏مسجد اگر ضرورت داشته باشد اشكال‏ندارد و واقف حق ممانعت ندارد (٢) .
٢٠٤ - س : زمينى در بيش از بيست‏سال قبل براى‏مسجد داده شده و با پول مردم، مسجد ساخته شده، آيا صاحب قبلى زمين يا وارث آن مى‏توان بگويد : من‏راضى نيستم كسى در اين مسجد نماز بخواند يا خير؟
ج - بعد از ساختن مسجد و تحويل به‏نمازگزاران نمى‏تواند رجوع كند و رضايت‏او معتبر نيست (٣) .
٢٠٥ - س : آيا كسى كه مسجدى را بنا مى‏كند و همه مخارج آن را مى‏دهد، مى‏تواند بگويد : مثلا فلان اتاق‏كه براى خادم مسجد ساخته‏ام، راضى نيستم براى كارديگرى گذاشته شود؟
ج - اگر بانى و واقف، مرافق (جاهايى كه مورد استفاده و بهره‏بردارى واقع مى‏شود.) مسجد رابراى استفاده بخصوص تعيين كرده، مخالفت‏آن جايز نيست ولى اگر در وقف مصرف‏خاصى تعيين نشده، استفاده در شؤون مربوطبه مسجد مانع نداد (٤) .

متولى مسجد

٢٠٦ - واقف مى‏تواند براى وقف متولى (سرپرست) ياناظر مشخص كند، حتى واقف مى‏تواند تعيين متولى‏وقف را به شخص ديگرى واگذار كند، كه در اين‏صورت توليت وقف با همان شخصى است كه از سوى‏واقف معين شده است‏بجز در مسجد كه واقف نمى‏تواند، خود يا شخص ديگرى را به عنوان متولى‏مسجد مشخص كند. پس مسجد يك مكان مومى‏است‏براى استفاده شرعى همه مسلمانان و واقف ياهيئت امناء يا ديگران، توليتى بر مسجد ندارند (٥) .
٢٠٧ - س : شخصى مقدارى زمين را براى مسجدوقف كرده ولى متولى معين نكرده، اهالى، امام‏جماعت را دعوت مى‏كنند و به سعى ايشان مسجد، آباد و تكميل مى‏گردد، آيا رضايت صاحب زمين درصحت نماز امام و اهالى شرط است‏يا نه؟
ج - مسجد متولى ندارد (ولى موقوفات مسجد، مى‏تواند متولى داشته باشد.) و رضايت كسى‏در عبادت در آن معتبر نيست ولى‏تصرفاتى كه منافى با احترام مسجد يامزاحم نمازگزاران باشد جايز نيست (٦) .
٢٠٨ - س : شخصى زمينى را وقف مسجد كرده ومصارف منافع را معين كرده است، ٥٠ درصد مال امام‏جماعت، ٣٠ درصد مال خادم و ٢٠ درصد تعميرمسجد، امام جماعت و متولى را نيز معين كرده، آيامتولى حق دارد چيزى به عنوان حق التوليه بردارد وسپس در نحو مذكور تقسيم كند؟
ج - بلكه مى‏تواند اجرة المثل را به عنوان‏حق التوليه بردارد و سپس تقسيم كند (٧) .
آيت‏الله اراكى قدس‏سره

اختيارات هيئت امناى مسجد

٢٠٩ - س : آيا هيئت امناى مسجد مى‏توانند براى‏تعمير مسجد و ساير تصرفات بدون اجازه متولى اقدام‏كنند؟
ج - ظاهر در وقف عام تحرير است نه‏تكليف و بنابر تحرير اصل جواز است و درمورد سؤال هيئت نمى‏توانند بدون اذن متولى تصرفات در مسجد داشته باشند ونقش متولى تنها در مساله موقوفات مسجداست (٨) .
آيت‏الله اراكى قدس‏سره

امام جماعت

از آنجا كه نماز جماعت از برنامه‏هاى مهم دينى‏است كه اغلب در مساجد برپا مى‏شود، و در نمازجماعت، رهبر و پيشواى نمازگزاران امام جماعت‏است، نقش و نظر او در اداره امور مساجد به ويژه درمسائل فرهنگى قابل انكار نيست، لذا مى‏بينيم كه‏انجام برخى از كارها را در مسجد به نظر امام جماعت‏محول كرده‏اند و دستور به مشورت با او داده‏اند كه‏نمونه‏اى از آن در مورد نمايش فيلم در مسجد گذشت‏و به نمونه‏اى ديگر توجه كنيد :
٢١٠ - «. . . استفاده از شبستان مسجد جهت‏برگزارى جلسات قرائت قرآن و بيان احكام شرعى و معارف اسلامى و ساير مراسم دينى و مذهبى چنانچه‏مزاحم نمازگزاران نباشد، و زير نظر امام جماعت‏باشد، اشكال ندارد. . .» (٩)
آيت‏الله خامنه‏اى دامت‏بركاته

شرايط مؤذن

٢١١ - مستحب است كسى را كه براى گفتن اذان‏معين مى‏كنند، عادل، وقت‏شناس و صدايش بلندباشد (١٠) .

وظيفه مؤذن

٢١٢ - مستحب است هنگام اذان گفتن اينگونه باشد :
رو به قبله
ايستاده
با طهارت (با وضو يا غسل)
در جاى بلند اذان بگويد (براى آنكه مردم صداى او را بشنوند، و اين مساله اكنون با بلندگوحاصل مى‏شود.)
دستها را به گوش بگذارد.
و اينگونه اذان بگويد :
با صداى بلند و كشيده اذان بگويد
بين جملات اذان، كمى فاصله دهد
آخر جملات وقف كند
در جملاتى كه كلمه مبارك‏ «الله‏» قرار داد «الف‏» و «ه» را به روشنى ادا كند (١١) .
٢١٣ - اذان و اقامه، بايد بعد از داخل شدن وقت نمازگفته شود و اگر عمدا يا از روى فراموشى قبل از وقت‏بگويد باطل است (١٢) .

--------------------------------------------
پي نوشت ها :
١ - استفتاآت، ج ٢، ص ٣٩٦، س ١٤٦.
٢ - استفتاآت، ج ٢، ص ٣٣٦، س ٦.
٣ - همان، ص ٣٣٩، س ١٢.
٤ - همان، ص ٤٦، س ٣٢٩.
٥ - تحرير الوسيله، ج ٢، كتاب الوقف، ص ٨٢، م ٧٨ و ٧٩ و استفتاآت، ج ٢، ص ٣٩٦ و ٣٩٧، س ١٤٦ و ١٤٧ اختيار امور مساجد با حاكم اسلامى‏است (صحيفه نور، ج ٢٠، ص ١٧٠) .
٦ - استفتاآت، ج ٢، ص ٣٩٧، س ١٤٨.
٧ - استفتاآت، ص ١٤٣، س ٣.
٨ - استفتاآت، ص ١٤٦، س ١٤.
٩ - اجوبة استفتائات، ج ١، ص ١٢٤، پاسخ سؤال ٤١٣.
١٠ - توضيح المسائل، م ٩٤١.
١١ - توضيح المسائل، م ٩٣٨ و ٩٣٩ و العروة الوثقى، ج ١، فى مستحبات‏الاذان و الاقامة، ص ٦٠٩.
١٢ - توضيح المسائل، م ٩٣٥.

اماكن عبادى (غير مسجد)

اماكن عبادى (غير مسجد)

نمازخانه و مصلا

٢١٤ - مستحب است انسان جايى را در خانه براى‏نماز قرار دهد (١) .
٢١٥ - مكانى را كه در خانه براى نماز خواندن قرارمى‏دهد و مصلايى كه به عنوان مسجد وقف نشده‏باشد و همچنين نماز خانه ادارات و مؤسسات حكم‏مسجد ندارد (٢) .
٢١٦ - س : آيا اتاق‏هايى كه در گروهان‏ها وپاسگاه‏ها و بعضى از ادارات به نام نمازخانه از آن نام برده مى‏شود حكم مسجد را دارند؟ مثلا موقع جنابت‏نمى‏شود داخل آن شد؟ يا اينكه احترام دارد ولى حكم‏مسجد را ندارد.
ج - اگر مسجد بودن محل، ثابت نيست، احكام مسجد مترتب نمى‏شود (٣) .
آيت‏الله اراكى قدس‏سره
٢١٧ - س : مصلاهايى كه براى اقامه نماز جمعه‏بنا مى‏كنند البته اسم مسجد روى آن نمى‏گذارند، آيااحكام مسجد بر آنها بار است‏يا خير؟
ج - در صورتى كه زمين محل نماز، اهداءيا وقف شده باشد و به همين عنوان ساخته‏شود و يك نماز در آن خوانده شود درحكم مسجد است و احكام مسجد بر آن‏جارى است (٤) .
آيت‏الله گلپايگانى قدس‏سره

مشاهد مشرفه

٢١٨ - نماز در حرم امامان عليهم السلام مستحب، بلكه بهتر از مسجد است و نماز در حرم امير المؤمنين عليه السلام برابردويست هزار نماز است (٥) .
٢١٩ - انسان بايد رعايت ادب را بكند و جلوتر از قبرپيغمبر صلى الله عليه و آله و امام عليه السلام نماز نخواند و چنانچه نماز خواندن‏بى‏احترامى با صاحب قبر باشد، حرام است، ولى نمازباطل نيست (٦) .
٢٢٠ - همچنانكه قبلا گذشت‏حرم ابا عبد الله‏الحسين عليه السلام يكى از چهار مكانى است كه مسافرمى‏تواند در آنجا نماز را تمام يا شكسته بخواند (٧) .
٢٢١ - براى رفتن به حرم امامان، و حتى امامزادگان‏مستحب است انسان وضو بگيرد (٨) .
٢٢٢ - بنابر احتياط واجب، جنب و حائض و نفساء، نبايد در حرم امامان عليهم السلام توقف كند، ولى در حرم امامزادگان اشكال ندارد (٩) .
تشرف به حرم مطهر و زيارت قبور ائمه عليهم السلام و اولياء - احكام و آداب بسيارى دارد كه بيشتر در كتابهاى دعاآمده است.

حسينيه و مهديه

٢٢٣ - س : ساختن مهديه و حسينيه در قبرستانى كه‏قسمت از آن به حالت تعطيل درآمده چه صورتى دارد.
ج - قبرستان، اگر وقف براى دفن اموات‏باشد، جايز نيست (١٠) .
٢٢٤ - س : در زمانهاى قديم، براى كسانى كه‏اجناسشان را با حيوانات از جايى به جايى ديگر حمل‏مى‏كردند، مسافر خانه‏هايى از سنگ و گل ساخته شده‏كه فعلا مخروبه شده، و اصلا از آنها استفاده نمى‏شود، آيا اجازه مى‏فرماييد كه بر جاى اين مسافرخانه‏ها حسينيه بسازيم؟ چون محله ما حسينيه ندارد.
ج - اگر وقف، يا ملك بودن آن معلوم‏نيست، مانع ندارد (١١) .

كليسا و كنيسه

٢٢٥ - نماز خواندن در كليساها و كنيسه‏ها اشكال‏ندارد، هر چند بدون اجازه، از آنها باشد، مانند مساجدمسلمين (١٢) .
٢٢٦ - حفظ طهارت معابد يهود و نصارى نيز لازم‏است، و به احتياط واجب بايد از نجس كردن آنهاپرهيز شود (١٣) .

مسائل متفرقه

٢٢٧ - س : در بعضى از مساجد معمول است‏هنگام مجالس ختم و فاتحه صداى بلندگو در فضاى بيرون مسجد پخش مى‏شود با توجه به اينكه چه بسابيماران و سالخوردگانى از صداى بلندگو اذيت‏مى‏شوند، آيا اين عمل جايز است؟
ج - محل اشكال است (١٤) .
آيت‏الله فاضل‏لنكرانى دامت‏بركاته
٢٢٨ - س : آيا بلند كردن صداى اذان از مسجد، مخصوصا اذان صبح در صورتى كه همسايگان مسجداعتراض مى‏كنند و اظهار مى‏كنند صداى اذان موجب‏اذيت و آزار آنها مى‏شود، جايز است‏يا نه؟
ج - اذان شعار اسلام است و ملازمه غالبى‏دارد يا بيدار شدن همسايگان مسجد، ولى‏در صورت استلزام ضرر، احوط آن است كه‏صداى آن را طورى تنظيم كنند كه حتى‏الامكان موجب اضرار به همسايگان نشود (١٥) .
آيت‏الله اراكى قدس‏سره
٢٢٩ - س : اسامى مباركه خداوند متعال، مثل‏ «الله‏» كه روى زيلوهاى مسجد نوشته شده و مردم بدون توجه بر روى آن پا مى‏گذارند يا دست‏بى‏وضوبه آن مى‏مالند، از بين بردن آن لازم است‏يا نه و محوكردن آن با وقف منافات دارد يا نه؟
ج - كسانى كه بى‏التفات بدون وضو دست‏به آن مى‏گذارند معذورند ولى اگر زير پاافتاده باشد، چون موجب هتك احترام اسم‏خداوند متعال است لازم است آن را به‏نحوى كه خود زيلو پاره شود محو نمائيد (١٦) .
آيت‏الله گلپايگانى قدس‏سره .

--------------------------------------------
پي نوشت ها :
١ - العروة الوثقى، ج ١، فى مكان المصلى، فى الامكنة المستحبه، ص ٥٩٦، م ٤.
٢ - همان، فيما يحرم على الجنب، ص ٢٨٨، م ٣.
٣ - استفتاآت، ج ٢، ص ٣٤٣، س ١٩.
٤ - مجمع المسائل، ج ١، ص ١٤٠، س ٥٠.
٥ - توضيح المسائل، م ٨٩٥.
٦ - توضيح المسائل، م ٨٨٤.
٧ - به ص ٧١ مراجعه كنيد.
٨ - توضيح المسائل، م ٣٢٢.
٩ - توضيح المسائل، م ٣٥٥.
١٠ - استفتاآت، ج ٢، ص ٣٥٨، س ٥٩.
١١ - همان، س ٦٠.
١٢ - العروة الوثقى، ج ١، ص ٤٥١، م ١.
١٣ - همان، ص ٧٠، م ١٥.
١٤ - جامع المسائل، ج ١، ص ٩٧، س ٣٢٠.
١٥ - استفتاآت، ص ٢٥٨، س ٢٥.
١٦ - مجمع المسائل، ج ١، ص ١٤٥، س ٧٢.