تفسير نور (سوره ى شُعراء)

تفسير نور (سوره ى شُعراء)0%

تفسير نور (سوره ى شُعراء) نویسنده:
محقق: علی عطائی اصفهانی
گروه: شرح و تفسیر قرآن

تفسير نور (سوره ى شُعراء)

نویسنده: حجة الاسلام محسن قرائتي
محقق: علی عطائی اصفهانی
گروه:

مشاهدات: 7118
دانلود: 2672

تفسير نور (سوره ى شُعراء)
جستجو درون كتاب
  • شروع
  • قبلی
  • 15 /
  • بعدی
  • پایان
  •  
  • دانلود HTML
  • دانلود Word
  • دانلود PDF
  • مشاهدات: 7118 / دانلود: 2672
اندازه اندازه اندازه
تفسير نور (سوره ى شُعراء)

تفسير نور (سوره ى شُعراء)

نویسنده:
فارسی

اين سوره دويست و بيست و هفت آيه دارد كه در مكّه نازل شده و بعد از سوره ى بقره، داراى بيشترين آيات است. اين سوره به خاطر ستايش از شاعران مؤمن و مذمّتِ شاعران بيهوده گوى، كه در چهار آيه ى آخر آن آمده، شُعراء ناميده شده و نام ديگر آن طسم است.

۲- مستكبر هرگز حقّ را نمى پذيرد و خود را از مردم جدا مى داند.رسولكم ارسل اليكم يعنى پيامبر شما، نه من.

۳- از قوى ترين حربه هاى مخالفان انبيا، نسبت نارواى جنون است.لمجنون آرى كسى كه از استدلال عاجز باشد، دست به تهمت و ناسزاگويى مى زند.

۴- از هماهنگى قوانين و نظام ثابتى كه بر زمين و آسمان، مشرق و مغرب و بر همه ى موجودات جهان حاكم است، مى فهميم كه جهان هستى با مديريّت واحدى اداره مى شود.ربّ المشرق والمغرب...

۵- مبلّغ ومربّى نبايد از بحث خسته شود، بايد استدلال خود را تكرار كند و سعه ى صدر داشته باشد.ربّ السموات والارض، ربّكم و ربّ آبائكم ،ربّ المشرق والمغرب

۶- تهمت ها، اولياى خدا را از هدف ها منحرف نمى كند.رسولكم... لمجنون قال ربّ المشرق والمغرب

۷- رسيدن به توحيد، به تعقّل نياز دارد. (كفر و شرك، محصول بى عقلى است).ان كنتم تعقلون (انديشيدن مردم، بزرگ ترين خطر براى مستكبران است).

۸- انبيا مؤ دّب سخن مى گويند. (فرعون به موسىعليه‌السلام گفت:لمجنون، امّا موسى گفت: اگر بيانديشيد سخن مرا مى فهميد).ان كنتم تعقلون

۹- تهديد، حربه ى ديگر طاغوت هاست.لا جعلنّك من المَسجونين (رهبران دينى بايد آماده ى سختى ها باشند).

۱۰- در نظام طاغوتى، خفقان و خشونت حاكم است و افراد زيادى در زندان به سر مى برند.من المَسجونين

۱۱- آن جا كه منطق تاءثير نكرد، معجزه لازم است.بشى ء مبين

۱۲- آمادگى قبلى، شرط موفقيّت و پيروزى بر دشمن است. موسى مى دانست كه عصا را اژدها مى كند و كف دستش نورانى مى شود، لذا با قدرت گفت:جئتك بشى ء مبين

۱۳- معجزه ى انبيا حقيقت دارد و مردم به خوبى درك مى كنند.مبين


۳۲ - فَاءَلْقَى عَصَاهُ فَإِذَا هِىَ ثُعْبَانٌ مُّبِينٌ

 ترجمه:

پس عصاى خود را بيفكند، پس ناگهان آن عصا اژدهايى آشكار شد.


۳۳ - وَنَزَعَ يَدَهُ فَإِذَا هِىَ بَيْضَآءُ لِلنَّظِرِينَ

 ترجمه:

و دست خود را (از گريبانش) بيرون آورد، پس ناگهان آن دست براى تماشاگران سفيد و درخشان نمود.


نكته ها:

 مراد از كلمه ى نَزع در اينجا، بيرون آوردن دست از جيب و گريبان است.

 اژدها شدن عصا، ده مرتبه ونورانى شدن دست موسىعليه‌السلام ، پنج مرتبه در قرآن آمده است.

 در اوّلين مرحله اى كه موسى عصا را رها كرد به صورت مار كوچكى درآمد، چنانكه در سوره نمل آيه ى ۱۰ آمده:جانُّ وَلىّ مُدبرا ، ولى در برابر طاغوتِ گردنكش، به صورت اژدها در آمد و اين شايد به خاطر آن باشد كه براى هر مخاطبى بايد حرفى زد و عملى انجام داد.


پيام ها:

 ۱- معجزات انبيا چون وابسته به قدرت الهى است، نياز به تمرين ندارد و لازم نيست تدريجى باشد.فاذا هى (يعنى عصا ناگهان مار شد)

۲- در برابر افراد سركش بايد كارى چشمگير وكوبنده انجام داد.ثُعبان مبين

۳- معجزات انبيا روشن و روشنگر است، نه وهم و خيال.مبين

۴- در كنار معجزه اى دلهره آور، دست سفيد و نورانى، رمز صفا و محبّت است.ثُعبان بيضاء

۵- براى تاءثير كلام حقّ، از همه ى شيوه هاى صحيح بيم و اميد استفاده كنيد.ثُعبان بيضاء


۳۴ - قَالَ لِلْمَلاَِ حَوْلَهُ إِنَّ هَذَا لَسَحِرٌ عَلِيمٌ


۳۵- يُرِيدُ اءَن يُخْرِجَكُم مِّنْ اءَرْضِكُم بِسِحْرِهِ فَمَاذَا تَاءْمُرُونَ

 ترجمه:

(فرعون) به اشرافيان اطرافش گفت: واقعا اين مرد، ساحرى كاردان است. او مى خواهد با سحرش شما را از سرزمينتان آواره كند، پس چه راءى و دستور مى دهيد؟


۳۶ - قَالُواْ اءَرْجِهْ وَاءَخَاهُ وَابْعَثْ فِى الْمَدَآئِنِ حَشِرِينَ


۳۷ - يَاءْتُوكَ بِكُلِّ سَحَّارٍ عَلِيمٍ

 ترجمه:

گفتند: به موسى و برادرش فرصت بده و در تمام شهرها افرادى را براى گردآورى (ساحران) اعزام كن. تا هر ساحر ماهرى را نزد تو بياورند.


۳۸- فَجُمِعَ السَّحَرَةُ لِمِيقَتِ يَوْمٍ مَّعْلُومٍ

 ترجمه:

پس ساحران در موعدِ روزى معلوم، گردآورى شدند.


۳۹ - وَقِيلَ لِلنَّاسِ هَلْ اءَنتُم مُّجْتَمِعُونَ

 ترجمه:

و به مردم گفته شد: آيا شما نيز جمع مى شويد؟


نكته ها:

 فرعون با موسى چند نوع برخورد كرد:

الف: تحقير: اءلم نُربّك فينا وليدا آيا ما تو را بزرگ نكرديم.

ب: استهزا:لمجنون تو ديوانه هستى.

ج: تهديد:من المَسجونين تورا زندانى مى كنم.

د: تهمت سحر:لساحر عليم تو ساحر هستى.

ه‍: تهمت توطئه:يريد اءن يخرجكم تو قصد شورش دارى.

 در آيات مربوط به گفتگوى موسى با فرعون، حرفى از هارون نيست و اين به خاطر آن است كه موضع رسمى بايد از طرف رهبر تعيين شود.

 مراد از جمله فماذا تاءمرون، فرمان مشورتى است. چون مشاوران نظر خود را در قالب امر و فرمان مى گفتند. مانند:اءرجِه واءخاه به موسى وبرادرش فرصت بده وبه زندان نيفكن.

 حضرت موسى و فرعون در مورد زمان و مكان مراسمِ مقابله ى ساحران با موسى، با يكديگر به توافق رسيدند.لميقات يوم معلوم

 از مردم خواسته شد تا در مكان و زمان موعود حاضر شوند، زيرا اين حضور و اجتماع باعث مى شد تا موسى و هارون احساس تنهايى كنند و ساحران نيرو گيرند و غوغاسالارى تبليغاتى به راه اندازند.

 اطرافيان بى اراده و متملّق، حتّى در كلمات تقليد مى كنند. جمله هاى لساحر عليم ويريد ان يخرجكم من ارضكم در اين دو آيه از زبان فرعون است، ولى در سوره ى اعراف آيات ۱۰۹ و ۱۱۰، همين كلمات از زبان اطرافيان اوست و حتّى حرفى كم و زياد نكرده اند.


پيام ها:

 ۱- طاغوت ها تبليغات شيطانى خود را با تاءكيد و قاطعيّت بيان مى كنند.اِنّ هذا لساحر عليم (انّ ، حرفلام و جمله ى اسميّه همه نشانه ى تاءكيد است.)

۲- فرعون براى آن كه ساحران را در مبارزه با موسى تشويق و تحريك كند، از موسى به عنوانساحر عليم ياد كرد.لساحرعليم

۳- دروغگو كم حافظه است. فرعونيانى كه به موسى نسبت جنون مى دادند؛لمجنون اكنون او را ساحرى ماهر و آگاه مى خوانند:لساحر عليم

۴- وطن دوستى و انگيزه ى مالكيّت، از غرائز انسان هاست و فرعون براى تحريك مردم عليه موسى اين دو سوژه را بهانه قرار داد و گفت: او شما را آواره و مالكيّت شما را لغو خواهد كرد.يخرجكم من ارضكم

۵- دروغ، تزوير وعوام فريبى، شيوه ى طاغوت است. (كلمه ىارضكم، براى عوام فريبى وكلمه ىبسحره دروغى واضح بود.)

۶- طاغوت ها هنگام قدرت و تسلّط، همه چيز را از آن خود مى دانند،اءليس لى ملك مصر (۱۲) ولى هنگام احساس خطر مردم را به صحنه مى كشند.ارضكم

۷- طاغوت ها به زيردستان خود نيازمندند و از آنها راه و چاره مى طلبند.فماذا تاءمرون فرعونى كه به موسى مى گويد: اگر معبودى غير از من بگيرى تو را زندان مى كنم، امروز محتاج اطرافيان است.

۸- زمان فرعون، دوران رواج سحر و جادو بوده است.سحّار عليم

۹- اگر متخصّصين، متعهّد نباشند در خدمت فرعون ها در مى آيند.ياءتوك

۱۰- همايش و سمينار كارشناسان، سابقه ى طولانى دارد.ياءتوك بكلّ سحار عليم

۱۱- طاغوت ها براى رسيدن به اهداف خود، از كارشناسان سوء استفاده مى كنند ما چرا استفاده ى خوب نكنيم؟ياءتوك بكلّ سحّار عليم

۱۲- فرعون تمام توان خود را بكار گرفت.بكلّ سحّار

۱۳- زمان و مكان در حركات تبليغى مؤ ثّر است.يوم معلوم

۱۴- براى طاغوت ها جلب افكار عمومى و حضور مردم در صحنه مهم است.هل انتم مجتمعون


۴۰ - لَعَلَّنَا نَتَّبِعُ السَّحَرَةَ إِن كَانُواْ هُمُ الْغَلِبِينَ

 

۴۱ - فَلَمَّا جَآءَ السَّحَرَةُ قَالُواْ لِفِرْعَوْنَ اءَئِنَّ لَنَا لاََجْراً إِن كُنَّا نَحْنُ الْغَلِبِينَ

 ترجمه:

به اين اميد كه اگر ساحران غالب شدند از آنان پيروى كنيم. پس همين كه ساحران (از شهرها به نزد فرعون) آمدند به او گفتند: آيا اگر ما پيروز شويم پاداشى داريم؟


۴۲ - قَالَ نَعَمْ وَإِنَّكُمْ إِذاً لَّمِنَ الْمُقَرَّبِينَ

 ترجمه:

فرعون گفت: آرى، در اين صورت (علاوه بر پاداش) حتما شما از مقرّبان دربار خواهيد بود.


نكته ها:

 موسى و هارون چون ايمان داشتند در يك طرف ايستادند و آرامش داشتند، امّا فرعون و همه ى اشراف و ساحران در طرف ديگر قرار گرفتند و دلهره داشتند و اين جاست كه نقش ايمان و قدرت آن روشن مى شود. از سؤال ساحران كه پرسيدند:اَئِنّ لنا لاجرا اِن كنّا نحن الغالبين ترديد آنان استفاده مى شود و از تشويق وجايزه بزرگ فرعون ؛قال نعم انّكم اذا لمِن المقرّبين دلهره ى او استفاده مى شود.

 شايد شرط گرفتن مزد، نشانه ى تنگ نظرى، بخل و خسيس بودن فرعون باشد، زيرا معمولا مردم با افراد سخاوتمند و دست و دل باز شرط پول نمى گذارند، زيرا مى دانند كه او خود با معرفت و سخاوتى كه دارد همه چيز را در نظر مى گيرد.


پيام ها:

 ۱- فرعون ادّعاى خدايى داشت، امّا با معجزه ى حضرت موسى كار به جايى رسيد كه همه تابع ساحران شدند و حرف اوّل و آخر را حرف ساحران غالب دانستند.لعلّنا نتّبع السحرة

۲- فرعون با ديدن معجزه ى موسى، به پيروزى ساحران اطمينان نداشت.ان كانوا هم الغالبين (اِنْ حرف شرط و نشانه ى شك است)

۳- افراد مادّى حتّى در مسايل عقيدتى هم حرف پول مى زنند.فلمّا جاء السحرة قالوا لفرعون اءئنّ لنا لاجراً

۴- ساحران به فكر خودشان هستند كه مزدى بگيرند وكارى به حقّ و باطل بودن آن ندارند.اءئنّ لنا لاجرا شعار انبيا در تمام كارهايشانما اسئلكم عليه من اءجر (۱۳ ) بود، ولى ساحران حتّى براى يك حركت توقّع اجر داشتند.لنالا جراً

۵- انسانى كه خدايى نيست، به درهم فرعون چشم دارد؛لنا لاجراً ولى همين كه خدايى شد، تمام هستى نزد او كوچك است و جانش را به راحتى فدا مى كند. چنانكه در آيه ى ۵۰ مى خوانيم:لا ضَير انّا الى ربّنا لمنقلبون

۶- گاهى مقام و اعتبار از مال مهم تر است.انّكم اذاً لمن المقرّبين


۴۳ - قَالَ لَهُم مُّوسَى اءَلْقُواْ مَآ اءَنتُم مُّلْقُونَ

 ترجمه:

(روز موعود فرا رسيد و همه ى ساحران جمع شدند،) موسى به آنان گفت: بيفكنيد آنچه را مى خواهيد بيفكنيد.


۴۴ - فَاءَلْقَوْاْ حِبَالَهُمْ وَ عِصِيَّهُمْ وَ قَالُواْ بِعِزَّةِ فِرْعَوْنَ إِنَّا لَنَحْنُ الْغَلِبُونَ

 ترجمه:

پس (ساحران) ريسمان ها و عصاهاى خود را (به زمين) افكندند و گفتند: به عزّت فرعون سوگند كه قطعاً ما پيروزيم.


پيام ها:

 ۱- مردان خدا به غلبه ى حقّ و پوچى سحر ايمان داشته واز موضع قدرت و با آرامش سخن مى گويند، نه از روى ضعف و ترس.اَلقُوا ما انتم مُلقون

۲- به مخالفان فرصت دهيد تا در راه عقيده و هدف خود تلاش و حركت كنند،اَلقُوا ما انتم ، آنگاه محكم ومنطقى پاسخ آنان را بدهيد.

۳- كافر از درون متزلزل است و در ظاهر شعار مى دهد. ساحران در پيروزى خود شك داشتند و در آيات قبل مى گفتند:اِن كنّا نحن الغالبين ولى در حضور فرعون، با خودشيرينى و تملّق گفتند:بِعزّة فرعون وبه پيروزى تظاهر مى كردند و به اصطلاح جنگ روانى راه مى انداختند.انّا لنحن الغالبون


۴۵- فَاءَلْقَى مُوسَى عَصَاهُ فَإِذَا هِىَ تَلْقَفُ مَا يَاءْفِكُونَ

 

۴۶ - فَاءُلْقِىَ السَّحَرَةُ سَجِدِينَ

 ترجمه:

سپس موسى عصايش را افكند، پس ناگهان (اژدهايى شد و) هر چه را به نيرنگ ساخته بودند بلعيد. آنگاه ساحران بى اختيار به سجده درافتادند.


۴۷ - قَالُواْ ءَامَنَّا بِرَبِّ الْعَلَمِينَ

 

۴۸- رَبِّ مُوسَى وَهَرُونَ

 ترجمه:

گفتند: ما به پروردگار جهانيان ايمان آورديم. پروردگار موسى و هارون.


نكته ها:

 ساحران همين كه اژدها شدن عصا را ديدند فوراً ايمان آوردند. در روايات آمده است: هنگامى كه امام زمانعليه‌السلام نيز ظهور كند، متخصّصان شرق و غرب به حضرت ايمان خواهند آورد، چون آنان عظمت كار را بهتر از ديگران درك خواهند كرد.


پيام ها:

 ۱- معجزه امرى سريع و برق آساست، نه تدريجى و تمرينى.فاذا هى تَلقَف

۲- باطل، در برابر حقّ تاب مقاومت ندارد.تَلقَفُ ما ياءفكون

۳- سحر و جادو يك دروغ عملى و به دور از حقيقت است. (ياءفكون ازاِفك به معناى ساختگى و دروغ است)

۴- افراد آماده، در برابر حقّ طفره نمى روند و تسليم مى شوند.فاُلقى

۵- قدرِ زر زرگر شناسد، قدرِ گوهر گوهرى. (ساحرانى كه كارشناس بودند معجزه را از سحر بازشناختند وچنان تحت تاءثير قرار گرفتند كه بى اراده به سجده افتادند، با اينكه فرعونيان نيز حضور داشتند، ولى ايمان نياوردند).فاُلقى السحرة

۶- از امتيازات انسان، قدرت تغيير موضع فكرى در يك لحظه است.فاُلقى

۷- سجده، مظهر حقّپرستى وتسليم است كه در طول تاريخ سابقه داشته است.ساجدين

۸- تمام هستى، تحت تدبير خداوند در يك حركت تكاملى است.ربّ العالمين

۹- جلو سوء استفاده را بايد گرفت. براى اين كه فرعونيان،ربّ العالمين را به معناى انحرافى تفسير نكنند، ساحران گفتند:ربّ موسى و هارون

۱۰- ساحران، به اصول دين اقرار كردند، توحيد:آمنّا بربّ العالمين نبوّت:ربّ موسى و هارون معاد:انّا الى ربّنا منقلبون


۴۹ - قَالَ ءَامَنتُمْ لَهُ قَبْلَ اءَنْ ءَاذَنَ لَكُمْ إِنَّهُ لَكَبِيرُكُمُ الَّذِى عَلَّمَكُمُ السِّحْرَ فَلَسَوْفَ تَعْلَمُونَ لاَُقَطِّعَنَّ اءَيْدِيَكُمْ وَاءَرْجُلَكُم مِّنْ خِلَفٍ وَ لاَُصَلِّبَنَّكُمْ اءَجْمَعِينَ

 ترجمه:

فرعون (كه به خشم آمده بود) گفت: آيا قبل از آن كه به شما اجازه دهم به او ايمان آورديد؟ بى شك او بزرگ شماست كه به شما سحر آموخته است. پس به زودى كيفر خود را خواهيد دانست. حتماً دست ها و پاهايتان را از چپ وراست قطع خواهم كرد، وهمگىِ شما را به دار خواهم آويخت.


۵۰ - قَالُواْ لاَ ضَيْرَ إِنَّآ إِلَى رَبِّنَا مُنقَلِبُونَ

 ترجمه:

ساحران گفتند: باكى نيست، ما به سوى پروردگار خود بازمى گرديم.


۵۱ - إِنَّا نَطْمَعُ اءَن يَغْفِرَ لَنَا رَبُّنَا خَطَيَنَآ اءَن كُنَّآ اءَوَّلَ الْمُؤْمِنِينَ

 ترجمه:

ما اميد داريم كه پروردگارمان خطاهاى ما را ببخشد، چرا كه ما نخستين ايمان آورندگان هستيم.


نكته ها:

 همين كه ساحران معجزه ى موسى را ديدند، به خاك افتادند و سجده كردند، در اين جا فرعون براى عوام فريبى به تحليلى دست زد وگفت: اين يك توطئه ى از پيش ساخته است، شما شاگرد موسى بوده ايد و اين خيمه شب بازى را براى سقوط من به راه انداخته ايد. غافل از آن كه ساحران در كشور پراكنده بودند و دستشان به موسى نمى رسيد تا شاگردش باشند، علاوه بر اين كه آنان به عزّت فرعون سوگند پيروزى خورده بودند.

 در بعضى تفاسير مى خوانيم: فرعون دست و پاى ساحران را قطع كرد و به درختان خرماى بلند آويخت و حضرت موسى بر آنان مى گريست.


پيام ها:

 ۱- در نظام طاغوتى، مردم آزادى عقيده ندارند.آمنتم له قبل اَن آذنَ لكم

۲- طاغوت ها مى خواهند حتّى بر افكار مردم مسلّط باشند.قبل اَن آذنَ لكم

۳- دروغگو كم حافظه است.لمجنون علّمكم السحر

۴- بدترين شكنجه اى كه قدرت، كارايى و توازن انسان را مى گيرد، قطع دست و پا از چپ و راست است.من خلاف

۵- به طاغوت ها اطمينان نكنيد، آنان همه را براى خودشان مى خواهند. (فرعون ساعتى پيش وعده داده بود كه شما از مقرّبين خواهيد بود و اكنون همه را به قتل تهديد مى كند).لاُصلّبنكم

۶- يكى از آثار ايمان به معاد، شجاعت در برابر طاغوت هاست.لا ضير لنا

۷- ايمان به معاد، افق روشن براى آينده است.انّا الى ربّنا منقلبون

۸- شهادت در راه خدا، ضرر و هلاكت نيست.لا ضير لنا

۹- كسى كه ايمانش بر اساس شناخت باشد، متزلزل نمى شود.لا ضير لنا (ساحران كه معجزه را شناختند، در برابر تهديدات فرعون استقامت كردند).

۱۰- هم سِحر گناه است و هم در استخدام فرعون ها درآمدن.خطايانا

۱۱- طمع در مادّيات، منفى ولى در معنويّات، مثبت است.نطمع اَن يَغفر لنا

۱۲- بخشش، از شئون ربوبيّت الهى است.يَغفر لنا ربّنا

۱۳- آرزوى عفو بايد با بازگشت واقعى همراه باشد.آمنّا نطمع

۱۴- سابقه و پيشگامى در ايمان، يك فضيلت است.اوّل المؤمنين

۱۵- حسن عاقبت، بزرگ ترين سعادت است. كسانى كه تمام عمرشان در انحراف بودند، با جرقّه اى در يك لحظه دگرگون شدهانّا الى ربّنا منقلبون و از اوّلين مؤمنان شدند.كنّا اوّل المؤمنين

۱۶- توطئه، توطئه گر را رسوا مى كند. (فرعون با سرمايه گزارى بسيار، ساحران را دعوت كرد تا موسى را رسوا كنند، ولى با ايمان آوردن ساحران، فرعون خود رسوا شد).كنّا اوّل المؤمنين


۵۲ - وَاءَوْحَيْنَآ إِلَى مُوسَى اءَنْ اءَسْرِ بِعِبَادِى إِنَّكُم مُّتَّبَعُونَ

 ترجمه:

و به موسى وحى كرديم كه بندگان مرا شبانه (از مصر) كوچ ده، زيرا شما تعقيب خواهيد شد.


۵۳ - فَاءَرْسَلَ فِرْعَوْنُ فِى الْمَدَآئِنِ حَشِرِينَ

 ترجمه:

پس فرعون (از اين حركت آگاه شد و) به شهرها ماءمور فرستاد تا مردم را گردآورند.


نكته ها:

 كار حضرت موسى به سه بخش تقسيم مى شود:

بخش اوّل، دعوت فرعون و اظهار معجزه بود.

بخش دوّم، گرويدن ساحران به او و فراز و نشيب هاى گوناگون بود.

بخش سوّم، حركت دادن طرفداران و مؤمنين و تعقيب آنها از سوى فرعون و كفّار بود كه به عبور مؤمنين از دريا و غرق شدن كفّار انجاميد.

 در كلمه ى حشر، معناى برانگيختن و سوق دادن و جمع كردن نهفته است.

 بنى اسرائيل براى فرعونيان منافعى داشتند كه فرعون از مهاجرت آنان جلوگيرى مى كرد و حضرت موسى ماءمور شد تا شبانه آنها را از مصر كوچ دهد.


پيام ها:

 ۱- بعد از نپذيرفتن استدلال، نوبت قهر الهى است كه با فرمان كوچ دادن به موسى و تعقيب فرعونيان شروع و با غرق و هلاكت آنان خاتمه مى يابد.و اوحينا الى موسى اَن اءسرِ

۲- تمام حركات انبيا حتّى زمان هجرت، از طريق وحى بوده است.اوحينا...

۳- براى مبارزه با فرعون، از تاريكى شب نيز استفاده كنيد.اءسرِ

۴- يا جامعه فاسد را اصلاح كنيم ويا از آن فاصله گرفته وهجرت كنيم.اءَسرِ

۵- انبيا تنها پند و اندرز نمى دهند، ايجاد نهضت هاى بزرگ و رهبرى آنها از كارهاى ديگر آنان است.اءسرِ بعبادى

۶- يكى از مراحل نهى از منكر، هجرت از جامعه ى فاسد است.اءسرِ بعبادى

۷- خداوند بندگان خود را از مهلكه نجات مى دهد.اءَسرِ بعبادى

۸- طاغوت ها دست به شايعه پراكنى و تبليغات منفى در شهرها مى زنند.فارسل فرعون فى المدائن حاشرين


۵۴ - إِنَّ هَؤُلاَءِ لَشِرْذِمَةٌ قَلِيلُونَ

 

۵۵- وَإِنَّهُمْ لَنَا لَغَآئِظُونَ

 

۵۶ - وَإِنَّا لَجَمِيعٌ حَذِرُونَ

 ترجمه:

(تبليغات فرعونيان درباره ى موسى و يارانش اين بود:) همانا اينها گروهى اندكند كه نسبت به ما خشم ونفرت دارند، ولى ما همگى آماده ى دفاع هستيم.


۵۷ - فَاءَخْرَجْنَهُم مِّن جَنَّتٍ وَعُيُونٍ


۵۸- وَكُنُوزٍ وَمَقَامٍ كَرِيمٍ

 ترجمه:

لذا آنان را (به گمان تعقيب بنى اسرائيل)، از باغ ها و چشمه ها و گنج ها و جايگاه نيكو (و قصرهاى مجلّل)، بيرون كرديم.


۵۹ - كَذَلِكَ وَاءَوْرَثْنَهَا بَنِى إِسْرَءِيلَ

 

۶۰ - فَاءَتْبَعُوهُم مُّشْرِقِينَ

 ترجمه:

(تدبير ما) اين چنين بود كه (بعد از غرق كردن فرعونيان،) بنى اسرائيل را وارث آنها قرار دهيم. پس هنگام طلوع خورشيد، سپاه فرعون به تعقيب آنان برخاستند.


نكته ها:

 كلمه ى شِرذِمة به معناى گروهى محدود است كه از اصل جدا شده باشد. فرعون در تبليغات خود، مخالفان را گروه كوچكى معرّفى مى كرد. امّا در تفاسير از ابن عباس روايت كرده اند: افرادى كه با حضرت موسى حركت كردند حدود ۶۰۰۰۰۰ نفر بوده اند، و فرعون به اين جمعيّت زياد مى گويد:اِنّ هؤ لاء لَشِرذمة قليلون (۱۴)

 كلمه ى حاذرون ازحذر به معناى وسيله ى دفاعى است، بنابرايناِنّا لجميع حاذرون يعنى همه ى ما براى انتقام آماده و مسلّح هستيم.

 فرعونيان در تبليغات، خود را گروهى متّحد مى دانستند، اِنّا لجميع حاذِرون ولى بنى اسرائيل راقَليلون مى خواندند، نهقليله، يعنى آنان گروه گروه بوده و با هم متّحد و منسجم نيستند و ما خيلى زود آنها را قلع و قمع مى كنيم. غافل از آنكه انسجام آنان به قدرى است كه با يك اشاره وفرمان حضرت موسى، همگى شبانه هجرت كردند.


پيام ها:

 ۱- طاغوت ها حركت هاى مردمى را ناچيز مى انگارند.لَشِرذمة قليلون

۲- منحرف كردن افكار مردم، شيوه اى طاغوتى است.لَشِرذمة قليلون

۳- طاغوت ها بدانند كه مورد تنفّرند.و اِنّهم لنا لغائظون

۴- بغض و خشم نسبت به طاغوت ها و تبرّى از آنان، لازمه ى ايمان به خداست.و اِنّهم لنا لغائظون

۵- كاخ ‌ها ابدى نيست، ظلم كليد زوال قدرت است.فاخرجناهم...

۶- فرعونيان در مصر داراى تمدّن بودند.و كنوز و مقام كريم

۷- يكى از سنّت هاى الهى، جايگزين كردن مستضعفان به جاى مستبكران است.كذلك و اورثناها بنى اسرائيل

۸- ثروت ها، كاخ ‌ها و باغ هاى فرعونيان، به بنى اسرائيل رسيد.اورثنا

۹- خروج فرعونيان به دنبال بنى اسرائيل، يك تدبير الهى براى غرق شدن آنان بود.فاخرجنا فَاتبَعوهم مُشرقين


۶۱ - فَلَمَّا تَرَءَا الْجَمْعَانِ قَالَ اءَصْحَبُ مُوسَى إِنَّا لَمُدْرَكُونَ

 ترجمه:

پس زمانى كه دو گروه همديگر را ديدند، ياران موسى گفتند: (ما به دام افتاديم و) آنان به ما دست خواهند يافت.


۶۲ - قَالَ كَلا إِنَّ مَعِىَ رَبِّى سَيَهْدِينِ

 ترجمه:

موسى به آنان گفت: چنين نيست، قطعاً پروردگارم با من است و مرا هدايت خواهد كرد.


نكته ها:

 تَرائى به معناى يكديگر را ديدن وجَمعان به معناى دو گروه است.

 شايد آوردن اصحاب موسى به جاى بنى اسرائيل، رمز آن باشد كه حتّى ياران نزديك موسى از اينكه دريا در جلو و سپاه فرعون در تعقيب آنان هستند، دغدغه ها داشتند.

 گرچه هر حركت و قيام و تصميمى، شناخت و بصيرت لازم دارد، ولى لازم نيست انسان در گام اوّل نسبت به تمام مراحل آگاهى داشته باشد. چنانكه حضرت موسى تا لحظه اى كه دريا را در جلو و دشمن را پشت سر خود ديد خبر از برنامه نداشت، امّا ايمان به هدايت الهى همواره در او بود. و لذا فرمود: اِنّ معِىَ ربّى سيَهدين


پيام ها:

 ۱- رهبران آسمانى، در بحران ها دلى آرام دارند و مايه ى آرامش ديگران نيز هستند.كلاّ اِنّ معِىَ ربّى

۲- به وعده هاى الهى يقين داشته باشيم. (خداوند در آيه ى ۱۵- اين سوره به موسى فرمود:انّا معكم مستمعون، در اين آيه موسى به مردم مى گويد: خداوند وعده داد و او با ماست).كلاّ اِنّ معِىَ ربّى

۳- هنگام برخورد با دشمن، (حتّى زمانى كه در يك طرف دريا و در طرف ديگر سپاه دشمن است،) ماءيوس نشويد و به خدا توكّل كنيد.اِنّ معىَ ربّى

۴- پيامبران واسطه ى فيض و رحمت خداوند مى باشند.اِنّ معىَ ربّى سيهدين (با توجّه به اينكه هدايت پيامبر، واسطه اى براى هدايت مردم است)

۵- انبيا تحت حمايت ويژه ى خداوند هستند.اِنّ معِىَ ربّى

۶- هدايت از شئون ربوبيّت است.ربّى سيهدين


۶۳ - فَاءَوْحَيْنَآ إِلَى مُوسَى اءَنِ اضْرِب بِّعَصَاكَ الْبَحْرَ فَانفَلَقَ فَكَانَ كُلُّ فِرْقٍ كَالطَّوْدِ الْعَظِيمِ

 

۶۴ - وَاءَزْلَفْنَا ثَمَّ الاَْخَرِينَ

 ترجمه:

پس (به دنبال اين تلاقى،) به موسى وحى كرديم كه عصايت را به دريا بزن. دريا شكافت و هر پاره اى مثل كوهى بزرگ گرديد. آنگاه گروه ديگر (لشكر فرعون) را به آنجا نزديك كرديم.


۶۵- وَاءَنجَيْنَا مُوسَى وَمَن مَّعَهُ اءَجْمَعِينَ

 

۶۶ - ثُمَّ اءَغْرَقْنَا الاَْخَرِينَ

 ترجمه:

و موسى و هركه را با او بود، همگى را (از دريا عبور و) نجات داديم. سپس گروه ديگر را غرق ساختيم.


۶۷ - إِنَّ فِى ذَلِكَ لاََيَةً وَمَا كَانَ اءَكْثَرُهُم مُّؤْمِنِينَ

 

۶۸- وَإِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ

 ترجمه:

البتّه در اين ماجرا، (عبرت و) نشانه ى روشنى است و بيشتر آنان ايمان آورنده نبودند. و همانا پروردگارت شكست ناپذير و مهربان است.


نكته ها:

 كلمه ى اِنفلاق به معناى شكافته شدن،فِرق به معناى قطعه وطَود به معناى كوه مى باشد. گويا در اثر شكافته شدن رود بزرگ نيل كه همچون درياست، آب در دو طرف خشكىِ ايجاد شده چنان روى هم انباشته شد كه همانند دو كوه بلند گرديد.


پيام ها:

 ۱- كارهاى انبيا با اراده ى پروردگار و وحى الهى است.فاوحينا...

۲- خداوند كارهايى را به دست اولياى خود انجام مى دهد تا مردم به آنان توجّه كنند و از آنان اطاعت نمايند.فاوحينا الى موسى اءنِ اضرب (آرى، طبيعت و مظاهر آن، با اراده ى خداوند در اختيار بندگان خاصّ ومقهور آنان است.)

۳- با اراده ى خداوند، يك عصا روزى اژدها مى شود و سبب ترس دشمنان مى گردد و يك روز كليد رحمت و باز شدن راه براى مؤمنان مى شود.

۴- با اراده ى خداوند، يك عصا گاهى سبب جوشيدن آب از زمين است:اِضرب بعصاك الحجر (۱۵) و گاهى سبب خشك شدن دريا.اِضرب بعصاك البحر

۵- همه ى هستى و فعل وانفعالات آن، با اراده ى خداوند است.اءوحينا اءزلفنااءنجينا اءغرقنا

۶- نجات و رستگارى در سايه ى همراهى با انبياست.اءنجينا موسى ومن معه

۷- خداوند ياران خود را در سخت ترين شرايط از بن بست نجات مى دهد.اءنجينا موسى ومن معه

۸- شكافته شدن دريا و غرق شدن فرعونيان، نشانه ى قدرت و قهر الهى و مايه ى پند است.اِنّ فى ذلك لايةً

۹- سنّت الهى در طول تاريخ، يارى حقّ و سركوب باطل است.لاية آرى، نشانه و عبرت بودن يك حادثه، زمانى است كه آن حادثه يا مشابه آن در طول تاريخ تكرار شدنى باشد.

۱۰- خداوند با بيان تاريخ گذشتگان، به پيامبر اسلام دلدارى و درس صبر مى دهد.ما كان اكثرهم مؤمنين

۱۱- پندپذيران كم هستند.لاية و ما كان اكثرهم مؤمنين

۱۲- پيامبر اسلام تحت حمايت ويژه ى خداوند است.ربّك (خطاب به پيامبر است كه همان گونه كه ما مخالفان موسى را نابود كرديم، با همان عزّت و قدرت مى توانيم مخالفان تو را نيز نابود كنيم.)