شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

شود و حسن با رسول خدا به خاک سپرده شود ».(۱)

امام حسینعليه‌السلام فرمود: به خداوندی که مکه و حرم را محترم گردانیده، حسنعليه‌السلام فرزند علی و فاطمهعليهما‌السلام سزاوارتر است بر پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم از کسانی که بدون اجازه داخل خانه او شده اند . بخدا قسم او سزاوارتر است از حمال خطاها عثمان، که ابوذر را از مدینه بیرون کرد.(۲)

عایشه جلو قبر پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم رفت و گفت: «تا یک مو در سر من است نخواهم گذاشت او را در این خانه دفن کنید!»(۳) و از کسانی که با او بودند درخواست تیر و کمان کرد و به طرف جنازه مطهر امام مجتبیعليه‌السلام پرتاب نمود: گفت: پسر دشمنم را از خانه من بیرون کنید!(۴) سپس دیگران را امر به پرتاب کرد.(۵) در اینجابنی مروان جنازه آن حضرت را تیر باران کردند . بنی هاشم دست به شمشیر بردند، ولی امام حسینعليه‌السلام مانع شده فرمودند: «وصیت برادرم نباید ضایع شود».سپس ۷۰ تیر از جنازه آن حضرت بیرون کشیدند !(۶) و این در حالی بود که امام مجتبیعليه‌السلام به امام حسینعليه‌السلام خبر داده بودند که عایشه بعد از شهادت ایشان چه جنایتی را مرتکب می شود.(۷)

____________________

۱. ارشاد: ج۲ ص۱۷. بحار الانوار: ج۴۴ ص۱۵۴. مناقب آل ابی طالبعليهم‌السلام : ج۴ ص۵۰. امالی طوسی: ص۱۶۱-۱۶۰. الخرائج و الجرائح: ج۱ ص۲۴۲. کشف الغمة: ج۱ ص۵۸۶. روضة الواعظین: ص۱۶۷.

۲. امالی طوسی: ص۱۶۱-۱۶۰. بحار الانوار: ج۴۴ ص۱۵۲. مدینة المعاجز: ج۳ ص۳۷۸. بشارة المصطفیصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : ص۴۱۹. کلمات الامام الحسینعليه‌السلام : ص۲۲۰. مواقف الشیعة: ج۱ ص۳۷۲.

۳. عیون المعجزات: ص۵۸. بحار الانوار: ج۴۴ ص۱۴۱. مدینة المعاجز: ج۳ ص۳۷۳. کلمات الامام الحسینعليه‌السلام : ص۲۲۸.

۴. کامل بهائی: ج۲ ص۲۶۹. اسرار الامامة: ص۳۹۱. الوقائع و الحوادث: ج۱ ص۲۳۹.

۵. تحفة الابرار فی مناقب الائمة الاطهارعليهم‌السلام : ص۲۵۷. شرح احقاق الحق: ج۳۳ ص۵۴۴. مصائب رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : ص۲۲.

۶. مناقب آل ابی طالبعليهم‌السلام : ج۴ ص۵۰. مزار بن مشهدی: ص۲۹۸. بحار الانوار: ج۴۴ ص۱۵۷، ج۹۹ ص۱۶۷. الصوارم المهرفة: ص۱۶۲. انوار البهیة: ص۹۳. شرح احقاق الحق: ج۳۳ ص۵۴۴. منتهی الآمال: ج۱ ص۲۳۵. وفیات الائمةعليهم‌السلام : ص۴۴۹.

۷. کافی: ج۱ ص۳۰۰، ۳۰۲. مجمع البحرین: ج۱ ص۴۵۴. بحار الانوار: ج۴۴ ص۱۴۲. وسائل الشیعة: ج۳ ص۱۶۳، ۱۶۴.

پس از آن حضرت سیّد الشّهداءعليه‌السلام کلماتی فرمودند که اگر وصیت برادرم نبود می دانستید که شمشیرهای الهی در کجا و چگونه بر شما فرود می آمد. سپس بدن مطهر آن حضرت را بهبقیع آوردند و در کنارجده اش فاطمه بنت اسد عليها‌السلام دفن نمودند.

امام حضرت مجتبیعليه‌السلام دارای۱۵ فرزند دختر و پسر بودند، ولی از جعده هیچ فرزندی نداشتند.

آخر صفر

۱. شهادت امام رضاعليه‌السلام

حضرت ثامن الحجج مولانا علی بن موسی الرضاعليه‌السلام در سال ۲۰۳ ه بنابر اصح(۳) دو سال پس از وفات حضرت معصومهعليها‌السلام به شهادت رسیدند. سن مبارک حضرت۴۹ یا ۵۱ یا ۵۵ سال بوده است.(۴) بنابر نقلی در ۲۷ صفر حضرت امام رضاعليه‌السلام به شهادت رسیده اند،(۵) ولی مشهور آخر ماه صفر است. در ۲۸ صفر مأمونانگور مسموم یاآب انار زهرآلود را به اجبار به حضرت امام رضاعليه‌السلام خورانید.

____________________

۱. ارشاد: ج ۲، ص ۱۹-۱۷. بحار الانوار: ج ۴۴، ص ۱۵۷-۱۵۶. مناقب آل ابی طالبعليهم‌السلام : ج۴ ص۵۰. روضة الواعظین: ص۱۶۸.

۲. ارشاد: ج ۲، ص ۲۰. تاج الموالید: ص۲۷.

۳. کافی: ج ۱، ص ۴۸۶. بحار الانوار: ج ۴۹، ص ۲۹۲، ج۹۹ ص۴۳. اعلام الوری: ج۲ ص۴۱. مستدرک سفینه البحار: ج ۶، ص ۲۹۵. منتخب التواریخ: ص ۵۷۸ فیض العلام: ص ۲۰۰. شرح احقاق الحق: ج۱۲ ص۳۴۷، ج۲۸ ص۵۹۶. تاریخ طبری: ج۷ ص۱۵۰. تاریخ خلیفة بن خیاط: ص۳۸۷.

۴. کشف الغمه: ج ۲، ص ۲۶۷. بحار الانوار: ج ۴۹، ص ۲۹۲، ۲۹۳.

۵. تاج الموالید: ص ۵۰. شرح الاخبار: ج۳ ص۳۴۳.

۶. ارشاد: ج ۲، ص ۲۷۰. مستدرک سفینه البحار: ج ۶، ص ۲۹۵. جلاء العیون: ص ۵۵۱. بحار الانوار: ج ۴۹، ص ۲۹۸. مروج الذهب: ج ۴ص ۲۸.

آزارهای مأمون نسبت به حضرت

مأمون از آزار و جسارت نسبت به حضرت کوتاهی نکرد، و حتّی حضرت را سه ماه در سرخس مقیداً زندانی کرد.(۱)

پس از ولایتعهدی، ابتدای گرفتاری آن حضرت به خاطر معاشرت با مأموران منافق ملعون بود. او به حسب ظاهر در تعظیم و احترام حضرت می کوشید، اما در باطن با آزار و اذیت حجت خدا را به مرگ خویش راضی نموده بود.

یاسر خادم می گوید: هر جمعه که آن حضرت از مسجد جامع مراجعت می کرد، با بدنی عرق دار و غبار آلود دستها را به درگاه الهی بر می داشت و می فرمود: «بار الها اگر فرج و گشایش کار من در مرگ من است، مرگ مرا برسان ». آن حضرت پیوسته در غم و حزن بود تا در غربت رحلت فرمود.(۲)

مأمون پس از آنکه یک شبانه روز امر شهادت آن حضرت را کتمان کرد سراغ محمد پسر امام صادقعليه‌السلام و جماعتی از آل ابوطالب فرستاد تا سلامت بدن امام را ببینند، و پس از آن شروع به گریه و زاری نمود!!(۳)

دفن بدن مبارک حضرت

پس از غسل و کفن و نماز بر بدن شریف حضرت که توسط امام جوادعليه‌السلام انجام شد(۴) آن حضرت را جلوی قبر هارون در خانه حمید بن قحطبه ، مکان فعلی دفن

____________________

۱. عیون اخبار الرضاعليه‌السلام : ج۱ ص۱۹۷. بحار الانوار: ج۴۹ ص۹۱، ۱۷۰. وسائل الشیعة: ج۴ ص۹۸. منتخب التواریخ: ص۵۸۰.

۲. عیون اخبار الرضاعليه‌السلام : ج۱ ص۱۸. بحار الانوار: ج۴۹ ص۱۴۰. وسائل الشیعة: ج۲ ص۴۵۰. فیض العلام: ص ۹۷. تتمه المنتهی: ص ۲۸۰.

۳. ارشاد: ج ۲، ص ۲۷۱. بحار الانوار: ج۴۹ ص۳۰۹. روضة الواعظین: ص۲۳۳. کشف الغمة: ج۲ ص۲۸۲.

۴. عیون اخبار الرضاعليه‌السلام : ج۱ ص۲۷۳، ۲۷۶. املی صدوق: ص۷۶۱. دلائل الامامة: ص۳۵۲. عیون المعجزات: ص۱۰۲. هدایة الکبری: ص۲۸۳. مناقب آل ابی طالبعليهم‌السلام : ج۴ ص۴۰۴. ارشاد: ج۲ ص۲۷۱. بحار الانوار: ج۴۹ ص۲۴۹، ۳۰۱. مدینة المعاجز: ج۷ ص۱۶۱.

کردند.(۱) بنابر بعضی روایات مأمون از ترس فتنه مردم دستور بهدفن شبانه حضرت داد.(۲)

مدّت امامت آن حضرت۲۰ سال بود.(۳) سن شریف امام جوادعليه‌السلام هنگام شهادت امام رضاعليه‌السلام ۷ سال و چند ماه بود.(۴)

اقوال شهادت آن حضرت عبارتند از: اول ماه رمضان(۵) ، ۲۱ ماه رمضان(۶) ، ۲۳ ماه رمضان(۷) ، ۲۴ ماه رمضان(۸) ، ۱۴ صفر(۹) ، ۱۷ صفر(۱۰) ، شش روز مانده از صفر (۲۳ یا ۲۴)(۱۱) ، ۲۷ صفر(۱۲) ، ۱۸ جمادی الاولی(۱۳) ، و ۲۳ ذی القعده.(۱۴) بزرگان شیعه در کتب مختلف ماه شهادت را صفر و روز آن را اکثراً آخر صفر ذکر کرده اند، ولی ۲۹ یا ۳۰ روز بودن ماه صفر در سال شهادت را ذکر ننموده اند.

____________________

۱. عیون اخبار الرضاعليه‌السلام : ج۱ ص۲۱۹، ج۲ ص۲۸. ارشاد: ج۲ ص۲۷۱. تاج المولید: ص۵۱. بحار الانوار: ج۴۹ ص۱۱، ۱۳۱، ۲۸۴، ۳۰۴. فیض العلام ص۹۹.

۲. عیون اخبار الرضاعليه‌السلام : ج۱ ص۲۷۰. بحار الانوار: ج۴۹ ص۲۹۹، ۳۰۰. مستدرک الوسائل: ج۲ ص۳۰۶. فیض العلام: ص۹۹.

۳. ارشاد: ج۲ ص۲۴۷. بحار الانوار: ج۴۹ ص۴. تاج الموالید: ص۴۹. کشف الغمة: ج۲ ص۲۷۰، ۲۹۷.

۴. عیون اخبار الرضاعليه‌السلام : ج۲ ص۲۸. بحار الانوار: ج۴۹ ص۲۲۲، ۳۰۴، ۳۰۹. ارشاد: ج۲ ص۲۷۱. تاج الموالید: ص۵۱.

۵. العدد القویة: ص۲۷۶. بحار الانوار: ج۴۹ ص۲۳۹، ج۹۵ ص۱۹۸.

۶. عیون اخبار الرضاعليه‌السلام : ج۲ ص۲۸، ۲۷۴. بحار الانوار: ج۴۹ ص۱۳۱، ۳۰۳. منتخب التواریخ: ص۵۷۷. شرح احقاق الحق: ج۲۸ ص۵۹۴. سیر اعلام النبلاء: ج۹ ص۳۹۳.

۷. کشف الغمة: ج۲ ص۲۹۷. العدد القویة: ص۲۷۶. بحار النوار: ج۴۹ ص۳، ۲۹۳. اعلام الوری: ج۲ ص۴۱.

۸. بحار الانوار: ج۹۹ ص۴۳.

۹. العدد القویة: ص۲۷۶. منتهی الامال: ج ۲، ص ۳۱۲.

۱۰. مصباح کفعمی: ج۲ ص۵۹۶. بحار النوار: ج۴۹ ص۲۹۳، ج۹۹ ص۴۳. اختیارات: ص۳۴.

۱۱. تاریخ قم: ص۱۹۹.

۱۲. تاج الموالید: ص۵۰. شرح الاخبار: ج۳ ص۳۴۳.

۱۳. رجال النجاشی: ص۱۰۰. خاتمه المستدرک: ج۱ ص۲۲۲. تهذیب المقال: ص۵۳۲. معجم الرجال الحدیث: ج۲ ص۱۳۹.

۱۴. منتخب التواریخ: ص۵۷۷. العدد القویة: ص۲۷۵. مسار الشیعة: ص۱۶. بحار الانوار: ج۴۹ ص۲۹۳، ج۹۵ ص۱۱۹۸. تقویم المحسنین: ص۱۳.

۳ ربیع الاوّل

ماه ربیع الاول سرور و حزن را با هم در خود جای داده است. روزهای ۱، ۳، ۴، ۵، ۸، ۹، ۱۰، ۱۲، ۱۴، ۱۶، ۱۷، ۱۹، ۲۲، ۲۳، ۲۵ این ماه ایام پر خاطره ای از شادی و اندوه اهل بیتعليهم‌السلام است، که ذیلاً به تفصیل آنها می پردازیم.

خبرهای خوشی همچون ولادت پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ، لیله المبیت و هجرت پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ، ورود حضرت به مدینه آغاز امامت امیر المؤمنینعليه‌السلام پس از شهادت پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ولادت امام جعفر صادقعليه‌السلام ، آغاز امامت حضرت ولی عصرعليه‌السلام پس از شهادت امام حسن عسکریعليه‌السلام ، روزهای بیاد ماندنی این ماه است. ازدواج پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم با حضرت خدیجهعليها‌السلام ، و ورود حضرت معصومهعليها‌السلام به قم روزهای دیگری است که خاطره های خوشی را بر جای گذاشته است. مرگ عمر بن خطاب و یزید بن معاویه و عمر بن سعد برگهای دیگری از دفتر شادی اهل بیتعليهم‌السلام در این ماه است.

آغاز وجوب نماز، عمود دین اسلام روز دیگری است که هیچگاه فراموش نخواهد شد.

از سوی دیگر واقعه وحشتناکی در این ماه رخ داده که سر آغاز همه مصائب اهل بیتعليهم‌السلام است، و آن هجوم به خانه وحی پس از دفن بدن مطهر پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم است. اولین روز خلافت غاصبانه معاویه، ورود اهل بیت امام حسینعليه‌السلام به شام تخریب کعبه توسط یزید، نیز از آثار شوم سقیفه است که در این ماه رخ داده است. شهادت امام عسکریعليه‌السلام ، وفات حضرت سکینهعليها‌السلام نیز از حوادث این ماه است.

از جنگهای پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم جنگ بنی النضیر و جنگ دومه الجندل در این ماه بوده است. همچنین صلح امام حسنعليه‌السلام در این ماه اتفاق افتاده است.

مرگ موسی خلیفه عباسی، معتصم عباسی، داود بن علی حاکم ظالم مدینه، مالک بن انس و احمد بن حنبل نیز در این ماه به وقوع پیوسته است.

۱ ربیع الاول

۱. دفن بدن مطهرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم

در نیمه شب اول ربیع الاول بدن مطهر خاتم الانبیاء و المرسلینصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم را امیر المؤمنین علی بن ابی طالبعليه‌السلام دفن فرمودند.(۱)

مصیبت و فاجعه رحلت پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم از یک طرف و بی احترامی به آن حضرت و توجه نداشتن مردم به غسل و کفن و دفن حضرت از طرف دیگر، داغ هایی بود که بر دل مبارک امیر المؤمنینعليه‌السلام سنگینی می کرد.(۲) چنانکه با یاد تلخ آن روزها فرموده اند: «آیا بدن شریف پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم را رها می کردم و او را دفن ننموده برای خلافت و سلطنت بعد از او نزاع می کردم »؟(۳)

شیخ مفید می فرماید: «اکثر مردم در دفن پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم حاضر نشدند، و نماز بر آن حضرت نخواندند، چه اینکه بین انصار و مهاجرین مشاجره در امر خلافت بود.(۴) اعمش می گوید: پیامبرشان از دنیا رفت و مردم هم و غمی نداشتند جز آنکه عده ای بگویند: «امیر از ماست» و طایفه دیگری بگویند: «امیر از ماست».(۵)

____________________

۱. تقریب المعارف: ص۲۵۱. مناقب آل ابی طالبعليهم‌السلام : ج۱ ص۲۲۷. کشف المحجة: ص۱۲۵. مستدرک الوسائل: ج۲ ص۴۸۶. بحار الانوار: ج۲۲ ص۵۲۱، ۵۴۳، ج۳۰ ص۳۸۶. بیت الاحزان: ص۷۶. الغدیر: ج۷ ص۷۵. التنبیه و الاشراف: ص۲۴۵. شرح نهج البلاغة: ج۱۳ ص۳۵. سبل الهدی و الرشاد: ج۱۰ ص۴۸۲. تاریخ طبری: ج۲ ص۴۵۰. طبقات الکبری: ج۲ ص۳۰۵-۳۰۴. السیره النبویه (ابن کثیر): ج ۴، ص ۵۴۰. البدایة و النهایة: ج۵ ص۲۹۲. مختصر تاریخ دمشق: ج۱ ص۳۸۸. حاشیة الدسوقی: ج۱ ص۴۱۵. الکامل (ابن اثیر): ج۲ ص۳۳۲.

۲. خصال: ص ۳۷۲. اختصاص: ص۱۷۱. ارشاد القلوب: ج۲ ص۳۴۹. بحار الانوار: ج۲۸ ص۲۰۷، ج۳۸ ص۱۷۳.

۳. احتجاج: ج۱ ص۹۶. بحار الانوار: ج۲۸ ص۳۵۵. الغدیر: ج۵ ص۳۷۲، ج۷ ص۸۱. الهجوم علی بیت فاطمةعليهم‌السلام : ص۱۲۰. بیت الاحزان: ص۸۲. الامامة و السیاسة: ج۱ ص۳۰.

۴. ارشاد مفید: ج۱ ص۱۸۹. بحار الانوار: ج۲۲ ص۵۱۹. بیت الاحزان: ص۷۶.

۵. تقریب المعارف: ص۲۵۶. بحار الانوار: ج۳۰ ص۲۹۰. الهجوم علی بیت فاطمةعليهم‌السلام : ص ۷۲.

هنگام رحلت پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم مغیره خطاب به ابوبکر و عمر گفت: اگر بعداً با مردم کاری دارید آنها را دریابید.(۱) لذا ابوبکر و عمر هنگام دفن پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم حاضر نبودند ، بلکه میان دیگران بودند که در سقیفه برای خود امیر انتخاب می کردند، و قبل از آنکه کنار بدن حضرت حاضر شوند، بدن مطهر دفن شد.(۲)

عبداللَّه بن حسن می گوید: به خدا قسم ابوبکر و عمر بر پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نماز نخواندند، و سه روز بدن مبارک آن حضرت دفن نشد، ولی با این همه اهل سقیفه مشغول کار خود بودند.(۳)

حضرت باقرعليه‌السلام می فرمایند: مردم روز دوشنبه و شب سه شنبه را بر بدن آن حضرت نماز می خواندند، و عموم مردم حتّی خواص و نزدیکان حضرت بر بدن مبارک نماز خواندند، اما هیچیک از اهل سقیفه بر غسل و کفن و دفن حضرت حاضر نشدند. امیر المؤمنینعليه‌السلام بریده اسلمی را برای خبر دادن نزد آنان فرستاد ، ولی اعتنائی نکردند و بعد از دفن آن حضرت بیعت آنان هم تمام شد.(۴)

عایشه در این باره رقراری دارد که جالب توجه است.(۵) او گفته است: «بخدا قسم ما از دفن پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم با خبر نشدیم تا اینکه صدای بیل و کلنگ را در شب چهارشنبه از حجره

____________________

۱. الهجوم علی بیت فاطمةعليهم‌السلام : ص۶۹. البدء و التاریخ: ج۵ ص۶۵.

۲. الهجوم علی بیت فاطمةعليهم‌السلام : ص۶۹. المصنف (ابن ابی شیبة): ج۸ ص۵۷۲. جامع الاحادیث (سیوطی): ج۱۳ ص۲۶۷. کنز العمال: ج۵ ص۶۵۲.

۳. تقریب المعارف: ص۲۵۱. بحار الانوار: ج۳۰ ص۳۸۶. الهجوم علی بیت فاطمةعليهم‌السلام : ص۶۸.

۴. مناقب آل ابی طالبعليهم‌السلام : ج۱ ص۲۹۷. بحار الانوار: ج۲۲ ص۵۲۵-۵۲۴، ۵۱۸. الهجوم علی بیت فاطمةعليهم‌السلام : ص۶۷. مستدر ک الوسائل: ج۲ ص۲۶۳. اعلام الوری: ج۱ ص۲۷۰. انوار البهیة: ص۴۸.

۵. الهجوم علی بیت فاطمةعليهم‌السلام : ص۷۲. سنن بیهقی: ج۳ ص۴۰۹. تاریخ الاسلام (ذهبی): ج۱ ص۵۸۲. السیرة النبویة: (ابن کثیر): ج۴ ص۵۳۸. مسند احمد: ج۶ ص۶۲، ۲۴۲، ۲۷۴. تاریخ طبری: ج۲ ص۴۵۲. سیرة النبیصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم (ابن هشام): ج۴ ص۱۰۷۸. المنصف (ابن ابی شیبة): ج۳ص۲۲۷. تنویر الحوالک: ص۲۴۰. نیل الاوطار: ج۴ ص۱۳۷. مسند ابن راهویه: ج۲ ص۴۳۰. شرح نهج البلاغة: ج۱۳ ص۳۹. البدایة والنهایة: ج۵ ص۲۹۱. التمهید (ابن عبد البر): ج۲۳ ص۳۹۶. شرح رزقانی: ج۲ ص۹۳. شرح معانی الآثار: ج۱ ص۵۱۴۴. اسد الغابة: ج۱ ص۳۴.

آن حضرت شنیدیم »، یعنی بعد از دفن متوجه شدیم.

باید از اینان که بر سر غصب خلافت همه چیز را فراموش کرده بودند پرسید: آیا سقیفه در حضور پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم وبه سفارش حضرت بود یا غدیر؟

آیا برای تشکیل شورای سقیفهدستوری از طرف خداوند آمده بود یا در باره غدیر؟

آیا در سقیفه ازاکثر بلاد مسلمین حضور داشتند یا در غدیر؟

آیا در سقیفه همه مردم حاضر بودند یا در غدیر کهحتّی زنها هم بیعت کردند ؟

۲. لیله المبیت

شب اول این ماه پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم از شر کفار از مکه به مدینه هجرت کردند. در آن شب آقا و مولایمان امیر المؤمنینعليه‌السلام جان نثاری فرموده به جای رسول گرامی اسلامصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم در بستر ایشان خوابیدند(۱) ، چه اینکه کفار قریش قصد کشتن حضرتش را داشتند. به این مناسبت آیه:( وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ ...) :(۲) «از مردم کسی هست که جان خویش را در راه رضایت خداوند می فروشد و خدا بر بندگان مهربان است» در شأن علی بن ابی طالبعليه‌السلام نازل شد.(۳)

____________________

۱. کافی: ج۸ ص۳۳۹. مسار الشیعة: ص۲۷. مصباح المجتهد: ص۷۳۲. قلائد النحور: ج ربیع الاول، ص۸. فیض العلام: ص۲۰۱. زاد العماد: ص۳۳۲. بحار الانوار: ج۱۹ ص۱۱۵، ج۹۷ ص۱۶۸. مصباح کفعمی: ج۲ ص۵۹۶. مختصر بصائر الدرجات: ص۱۲۹. اقبال الاعمال: ج۳ ص۱۰۶. تقویم المحسنین: ص۱۵. اختیارات: ص۳۴.

۲. سوره بقره: آیه ۲۰۷.

۳. ارشاد: ج۱ ص۵۳. امالی طوسی: ص۲۵۲، ۴۴۹-۴۴۶. مناقب آل ابی طالبعليه‌السلام : ج۲ ص۷۸-۶۸. الثاقب فی المناقب: ص۱۴۶. العمدة: ص۲۳۷. کنز الفوائد: ص۲۰۷. شرح الاخبار: ج۲ ص۳۴۵. الفضائل: ص۱۳۷. الجواهر السنیة: ص۳۰۸. حلیة الابرار: ج۱ ص۱۳۶، ج۲ ص۱۰۳. الطرائف: ص۳۶. اقبال الاعمال: ج۳ ص۱۰۹. بحار الانوار: ج۱۹ ص۲۸، ج۳۱ ص۳۸۰، ج۳۶ ص۴۰، ص۳۸ ص۲۸۹. الغدیر: ج۲ ص۴۷. شرح احقاق الحق: ج۳، ۱۴، ۲۰، ۲۲،۳۰. الصحیح من سیرة: ج۴ ص۳۳. شرح نهج البلاغة: ج۱۳ ص۲۶۲. شواهد التنزیل: ج۱ ص۱۲۳. تاریخ دمشق: ج۴۲ ص۶۷. اسد الغابة: ج۴ ص۲۵. مستدرک حاکم: ج۳ ص۴. جواهر المطالب: ج۱ ص۲۱۷. ینابیع المودة: ج۱ ص۲۷۳. تفسیر کبیر: ج۵ ص۲۰۴. و مراجعه شود به تفاسیری که سبب نزول این آیه شریفه را ذکر کرده اند.

غزالی در کتابش(۱) آورده است: در شبی که امیر المؤمنینعليه‌السلام به جای پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم خوابید به جبرئیل و میکائیل خطاب رسید که من بین شما دو نفر برادری قرار دادم و عمر یکی از شما را بیش از دیگری قرار دادم. کدامیک از شما ایثار می کند که عمر طولانی از آن دیگری باشد؟هر دو عمر طولانی را اختیار کردند .

خطاب آمد: «به زمین نگاه نید و ببینید که چگونه علیعليه‌السلام حیات خود را به برادرش پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ایثار نموده و به جای او خوابیده و جان خود را فدای او نموده است.به زمین بروید و او را از دشمنان حفظ کنید ». آنان آمدند و جبرئیل بالای سر امیر ال مؤمنین علیع السّلام و میکائیل سمت پاهای آن حضرت نشست و ندا کرد: «بخ بخ من مثلک یابن ابی طالب، خداوند در جمع ملائکه به تو مباهات فرمود ».(۲) اینجا بود که آیه شریفه «و من الناس من یشری نفسه ابتغاء مرضات اللَّه» نازل شد.

۳. هجرتصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم

پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ۱۳ سال پس از بعثت به مدینه طیّبه هجرت فرمود.(۳)

۴. ابتدای وضع تاریخ هجری قمری

اولین کسی که دستور تاریخ هجری قمری را داد رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بود. در زمان حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالبعليه‌السلام آن را به تفصیل بیان نمود و تقویم هجری

____________________

۱. احیاء العلوم: کتاب هفتم، در بحث ایثار نفس.

۲. مناقب آل ابی طالبعليه‌السلام : ج۲ ص۷۷. الجواهر السینة: ص۳۰۸. المحتضر: ص۴۰. بحار الانوار: ج۱۹ ص۳۹، ۶۴، ۸۵، ۸۶، ج۳۶ ص۴۱، ۴۳. الصراط المستقیم: ج۱ ص۱۷۴. مدینة المعاجز: ج۱ ص۴۶۳. غایة المرام: ج۴ ص۱۷، ۱۸، ۲۰. الغدیر: ج۲ ص۴۸. شرح احقاق الحق: ج۲۲ ص۳۱، ۴۴۳ -۴۳۷، ۵۶۹ -۵۰۲. الصحیح من السیرة: ج۴ ص۳۳. العمدة: ص۲۴۰. الفظائل (قمی): ص۹۴. تاریخ یعقوبی: ج۲ ص۳۸. اسد الغابة: ج۴ ص۲۴. تذکرة الخواص: ص۴۰. ینابیع المودة: ج۱ ص۲۷۴. کفایة الطالب: ص۲۳۹. جواهر المطالب: ج۱ ص۲۱۷. شواهد التنزیل: ج۱ ص۱۲۳. خصائص الوحی المبین: ص۱۳۰.

۳. همان.

قمری اسلامی از هجرت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم قرار داده شد و نسبت وضع تاریخ هجری قمری به دیگران اشتباه است.(۱)

۵. هجوم به خانه وحی

در این روزاولین هجوم به خانه امیر المؤمنینعليه‌السلام صورت گرفت. هنگامی که امیر المؤمنینعليه‌السلام متوجه غسل و کفن و دفن پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم شد و غاصبین خلافت در سقیفه بودند، در شب چهارشنبه که اول ربیع الاول بود بدن مبارک آن حضرت را دفن فرمود و طبق وصیت پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم متوجه جمع آوری قرآن شد.(۲) آن حضرت فرموده بودند: «علی جان، تا سه روز از خانه خارج مشو و قرآن را جمع آوری کن ...».(۳)

در این ایام، سه بار به منزل آن حضرت هجوم آوردند:بار اول در روز اول ربیع بود که برای بیعت آمدند و آن حضرت فرمود که قسم یاد کرده ام که تا جمع قرآن تمام نشود از خانه بیرون نیایم و آنان بازگشتند. پس از آن امیر المؤمنین شبها صدیقه طاهره و حسنینعليهم‌السلام را بر در منازل اصحاب می بردند و طلب یاری می نمودند.(۴)

بار دوم (۵) هفت روز بعد از دفن پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بود که زبیر و عده ای دیگر در منزل امیر المؤمنینعليه‌السلام جمع شده بودند. آن روز زبیر شمشیر کشید تا عمر را بکشد ولی به

____________________

۱. برای روشن شدن این موضوع به کتب زیر مراجعه شود: بحار الانوار: ج ۵۵، ص ۳۵۱-۳۵۰. الصحیح من السیرة: ج۴ ص۲۰۶-۱۷۴. اقبال الاعمال: ج۳ ص۲۲. صبح الاعشی: ج۶ ص۲۴۰. تاریخ العلوم عند العرب: ص۴۳۲. تاریخ طبری: ج۲ ص۱۱۲-۱۱۰.

۲. بحار الانوار: ج۲۸ ص۱۹۱، ۲۰۴، ۲۳۱، ۲۶۴، ۳۵۶، ج۳۹ ص۴۱۹، ج۴۰ ص۱۵۵. الغدیر: ج۵ ص۳۷۲. الامامة و السیاسیة: ج۱ ص۳۰.

۳. تفسیر فرات: ص ۳۹۸. در روایتی دیگر (خظبة الوسیلة) در کافی: ج۸ ص۱۸، و توحید صدوق: ص ۷۳، هفت روز، و در امالی صدوق: ص۳۹۹، نُه روز امیر المؤمنینعليه‌السلام مشغول جمع آوری قرآن بودند.

۴. کتاب سلیمرحمه‌الله : ص ۱۲۸ (ج۲ ص۶۶۵). احتجاج: ج۱ ص ۹۵،۲۸۱. بحار الانوار: ج۲۸ ص۱۹۱، ج۳۹ ص۴۱۹.

۵. احتجاج: ج۱ ص۹۵، ۱۱۱. الجمل شیخ مفید: ص۵۷. الطرائف: ص۲۳۸. بحار الانوار: ج۲۸ ص۱۸۴، ۳۱۵، ۳۲۱. الغدیر: ج۷ ص۸۶. السقیفة و فدک (جوهری): ص۵۳، ۷۳. تاریخ طبری: ج۲ ص۴۴۴-۴۴۳. شرح نهج البلاغة: ج۲ ص۵۶، ج۶ ص۴۸.

امر عمر شمشیر را گرفته شکستند.

بار سوم به منزل حضرت هجوم آوردند، و پس ازآتش زدن در منزل و ضرب و جرح صدیقه طاهره عليها‌السلام و کشتن حضرت محسن عليه‌السلام ، امیر المؤمنینعليه‌السلام را با دست بسته بیرون بردند.

۵. مسمومیت امام عسکریعليه‌السلام

امام حسن عسکریعليه‌السلام دراثر زهر مسموم شد و بیماری حضرت آغاز گردید.(۲) بنابرقولی شهادت امام حسن عسکریعليه‌السلام درسال ۲۶۰ ه در چنین روزی بوده است،(۳) و به قولی دیگر در چهارم ربیع الاول(۴) و به قولی دیگر در هشتم ربیع الاول بوده است.

____________________

۱. کتاب سلیمرحمه‌الله : ص۸۲-۲۴۹. الهجوم علی بیت فاطمةعليها‌السلام . مأساة الزهراءعليها‌السلام . بصائر الدرجات: ص۲۹۵. تقریب المعارف: ص۲۳۳. اختصاص: ص۱۱، ۱۸۶، ۲۷۵. احتجاج: ج۱ ص۱۰۹. ایضاح: ص۳۶۷. المستر شد: ص۳۸۰-۳۷۷. مناقب آل ابی طالبعليهم‌السلام : ج۲ ص۲۸۱. بحار الانوار: ج۲۸ ص۲۲۰، ۲۲۷، ۲۲۹، ۲۶۱، ۲۶۸، ۲۷۰، ۲۸۳، ۳۰۰، ۳۱۴، ۳۱۷، ۳۲۲، ۳۶۸، ۳۹۳، ج۲۹ ص۶۲۱، ۶۳۱، ج۳۰، ص۲۹۳، ج۳۳ ص۵۹، ج۴۳ ص۱۹۸، ج۵۳ ص۱۹. الشافی فی الامامة: ج۳ ص۲۴۱. غایة المرام: ج۵ ص۳۱۷، ۳۲۶، ۳۲۷، ۳۳۵، ۳۳۸. نهج البلاغي: کتاب ۲۸. مؤتمر علماء بغداد: ص۱۸۱. نهج الایمان: ص۴۹۲. کامل بهائی: ج۱ ص۳۰۵. الهدایة الکبری: ص۱۸۷، ۴۰۷. المحتضر: ص۴۴، ۶۱، ۱۰۹. الکوکب الدری: ج۱ ص۱۹۴. بیت الاحزان: ص۱۱۰، ۱۱۵. الغدیر: ج۵ ص۳۶۹، ج۷ ص۷۷-۸۶. شرح نهج البلاغة: ج۲ ص۵۰، ۵۷، ۶۰، ج۶ ص۴۵، ۴۷، ۴۹، ج۱۵ ص۱۸۳. الجمل: ص۱۱۷. السقیفة و فدک: ص۷۱، ۷۴. انساب الاشراف: ص۲۷۸. جواهر المطالب: ج۱ ص۳۵۷، ۳۷۴. کامل بن اثیر: ج۲ ص۳۲۶. تاریخ طبری: ج۲ ص۴۴۳، ۴۴۴. الامامة و السیاسیة: ج۱ ص۳۰.

۲. ارشاد: ج۲ ص۳۳۶. مناقب آل ابی طالبعليهم‌السلام : ج۴ ص۴۵۵. روضة الواعظین: ص۲۵۱. کشف الغمة: ج۲ ص۴۱۵. بحار الانوار: ج۵۰ ص۳۳۴-۳۳۵. قلائد النحور: ج ربیع الاول ص ۲. فیض العلام: ص۲۰۱.

۳. مصباح المتهجد: ص۷۳۲. مصباح کفعمی: ج۲ ص۵۳۳. توضیح المقاصد: ص۷. بحار الانوار: ج۵۰ ص۳۳۵. اختیارات: ص۳۴. فیض العلام: ص۲۰۱. قلائد النحور: ج ربیع الاول: ص۲.

۴. مسار الشیعه: ص ۲۸-۲۹. فیض العلام: ص ۲۰۵.

۳ ربیع الاول

۱. احتجاج سلمان فارسیرحمه‌الله بر مردم

امام صادقعليه‌السلام از پدر بزرگوارشان نقل می فرماید:

سه روز بعد از دفن رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم سلمان خطاب به مردم گفت: آگاه باشید ای مردم، و گوش فرا دهید به کلام من، و سپس فکر کنید. بدانید که به من علم زیادی داده شده است. اگر من درباره تمام فضائلی که از علی بن ابی طالب امیرالمؤمنینعليه‌السلام می دانم سخن بگویم عده ای خواهند گفت: او دیوانه است و عده ای دیگر میگویند: خدایا قاتل سلمان را ببخش!

... پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به او فرمود: تو وصی من هستی در اهل و خانواده ام و خلیفه و جانشین من هستی در امتم و مقام و منزلت تو نزد من به مانند حضرت هارون است نزد موسیعليه‌السلام . اما ای مردم! شما سنت بنی اسرائیل را پیشه کردید و اشتباه کردید و حق را نپذیرفتید.

... قسم به آن کسی که جان سلمان در دست اوست، اگر از علی بن ابی طالبعليه‌السلام پیروی کنید نعمت از زمین و آسمان فرود می آید که اگر پرنده در در آسمان صدا بزنید شما را اجابت می کند و اگر ماهی را در دریا بخوانید به شما گوش فرا می دهد و دو نفر با هم اختلاف نمی کنند...

مردم! آل محمدصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم راهنمایان به بهشت هستند... مردم! بر شما باد به امیرالمؤمنینعليه‌السلام . به خدا قسم (پیش از امروز) ولایت او قبول نموده ایم، و بارها دسته جمعی در حضور پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و دستور و تاکید آن حضرت بر او به امارت مؤمنین سلام کردیم.

چرا مردم فضیلت او را می شناسند و به او حسد می ورزند؟ قابیل به هابیل حسد ورزید و او را کشت. قوم موسی مرتد شده از دستور موسی بن عمران برگشتند، و امر این امت مانند بنی اسرائیل است (که بار ها پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند).

شما را کجا می برند؟ وای بر شما من کجا و ابوفلان و فلان؟ آیا نمی دانید یا خود را به ندانستن می زنید؟ حسادت می کنید یا خود را به حسادت می زنید؟ به خدا قسم بر می گردید به حالت کفر و با شمشیر گردن یکدیگر را می زنید؟

سلمان در پایان سخنش فرمود: بدانید من عقیده خود را اظهار کردم و تسلیم فرامین پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم شدم و از مولای خودم و هر مرد و زن مؤمنی علی بن ابی طالبعليه‌السلام تبعیت کردم.(۱)

۲. تخریب کعبه توسط یزید

درسال ۶۴ ه به دستور یزید خانه کعبه را با منجنیق خراب کردند.(۲) این فاجعهیازده روز قبل از هلاکت یزید به وقوع پیوست.

۵ ربیع الاول

۱. وفات حضرت سکینهعليه‌السلام

حضرت سکینهعليها‌السلام دختر امام حسینعليه‌السلام ۵۶ سال پس از واقعه کربلا ، در شب پنجم ربیع الاول سال ۱۱۷ ه در مدینه وفات کرد.(۳)

____________________

۱. احتجاج: ج۱ ص۱۵۱. بحار الانوار: ج۲۹ ص۷۹. مواقف الشیعة: ج۱ ص۴۵۲. غایة المرام: ج۲ ص۱۲۰، ج۶ ص۱۷۹. اربعین ماحورزی: ص۳۴۱.

۲. مستدرک سفینة البحار: ج۵ ص۲۱۵. شجرة طوبی: ج۱ ص۱۱۳. تتمة المنتهی: ص۶۳. فیض العلام: ص۲۰۳. تاریخ طبری: ج۴ ص۳۸۳، ۴۴۶. تاریخ یعقوبی: ج۲ ص۲۵۲.

۳. معالی السبطین: ج۲ ص۲۱۷. نفس المهموم: ص۵۳۰. قلائد النحور: ج ربیع الاول، ص ۲۶. فیض العلام: ص ۲۰۶. مستدرک سفینه البحار: ج ۴، ص ۶۷. مستدکات علم رجال الحدیث: ج ۸، ص ۵۸۰. ریاحین الشریعه: ج ۳، ص ۲۸۰. السیدة سکینة (مقرّم): ۱۱۲، از کواکب الدریة: ج۱ ص۵۸. منتخب التواریخ: ص۲۴۴. قمقام زخار: ج۲ ص۶۶۰. اعلام النساء: ج۲ ص۲۲۴. تاریخ دمشق: ج۶۹ ص۲۱۸. وفیات الاعیان: ج۲ ص۳۹۶. تهذیب الاسماء: ج۱ ص۱۶۷. نور الابصار شبلنجی: ص۱۶۰.

۲ - آمدن امان نامه برای فرزندان امّ البنینعليه‌السلام

در این روز شمر ملعون برای حضرت عبّاسعليه‌السلام و برادرانشامان نامه آورد. آن لعین خود را نزدیک خیام با جلالت حضرت اباعبداللَّهعليه‌السلام رسانید و بانگ برآورد: «أین بنو اختنا»: «پسران خواهر ما کجایند»؟ ولی آن بزرگواران جواب ندادند. امام حسینعليه‌السلام فرمود: جواب او را بدهید اگرچه فاسق است.

حضرت عبّاسعليه‌السلام در جواب فرمودند: چه می گوئی؟ شمر گفت: من از جانب امیر برای شما امان نامه آورده ام. شما خود را به خاطر حسینعليه‌السلام به کشتن ندهید.

حضرت عبّاسعليه‌السلام با صدای بلند فرمود: «لعنت خدا بر تو و بر امیر تو (و بر امان تو) بد. ما را امان می دهید در حالیکه پسر رسول خدا را امان نباشد »؟!(۱)

۳ - درخواست تأخیر جنگ از سوی امام حسینعليه‌السلام

درعصر تاسوعا امامعليه‌السلام برای به تعویق انداختن جنگیک شب دیگر مهلت گرفتند . چون عمر سعد لشکر را آماده جنگ با امامعليه‌السلام نمود و معلوم شد که قصد جنگ دارند، حضرت به برادرش عبّاسعليه‌السلام فرمود تا یک شب دیگر مهلت بگیرد. آنها در ابتدا قبول نکردند، ولی بعد قبول نمودند که شبی را صبر کنند.(۲)

۴ - آمدن لشکر تازه نفس به کربلا

در این روز لشکر مجهزی به دستور ابن زیاد از کوفه وارد کربلا شد،(۳) و شمر نامه ابن زیاد را آورد.(۴)

____________________

۱. امالی صدوق: ص۲۲۰. ارشاد: ج۲ ص۸۹. لهوف: ص۱۵۰. مناقب آل ابی طالبعليه‌السلام : ج۴ ص۱۰۷. اعلام الوری: ج ۱، ص ۴۵۵. فیض العلام: ص ۱۴۶. بحار الانوار: ج ۴۴، ص ۳۶۱. کلمات الامام الحسینعليه‌السلام : ص۳۹۱ - ۳۹۰. ازمدینه تا مدینه: ص۳۸۲ - ۳۷۷. تاریخ طبری: ج۴ ص۳۱۵. البدایة و النهایة: ج۸ ص۱۹۰. مقتل الحسین (خوارزمی): ج۱ ص۳۵۴-۳۴۹.

۲. همان.

۳. امالی صدوق: ص۲۲۰. بحار النوار: ج۴۴ ص۳۱۵. از مدینه تا مدینه: ص ۳۷۸.

۴. امالی صدوق: ص۲۲۰. ارشاد: ج۲ ص۸۹. بحار النوار: ج۴ ص۳۱۶، ۳۱۹. لهوف: ص۱۵۰. اعلام الوری: ج ۱، ص ۴۵۵. فیض العلام: ص ۱۴۶. تاریخ طبری: ج۴ ص۳۱۵. البدایة و النهایة: ج۸ ص۱۹۰.

۵. خطابه امام حسینعليه‌السلام برای اصحابش

در عصر این روز امام حسینعليه‌السلام در جمع یاران خطبه ای قرائت فرمودند، و اصحاب اعلام وفاداری نمودند.(۱)

شب عاشورا

۱. سخنان امامعليه‌السلام با اهل بیت و اصحابش

در این شب امام حسینعليه‌السلام اصحاب و اهل بیت خود را جمع نمودند و کلماتی را به آنان فرمودند. خلاصه کلمات حضرت این بود که من بیعت خود را از شما برداشتم و شما را به اختیار خود گذاشتم تا به هرجا که می خواهید کوچ کنید. پس از فرمایشات حضرت اهل بیتعليهم‌السلام و اصحاب کلماتی دروفاداری و جان نثاری خود نسبت به آن حضرت ابراز داشتند.(۲)

۲. سخنان زینب کبریعليه‌السلام با امام حسینعليه‌السلام

در این شب بود که زینب کبریعليها‌السلام اشعار «یا دهر اف لک من خلیل... » را از زبان برادرش امام حسینعليه‌السلام شنیدو هنگامی که متوجه شد فردا روز شهادت حضرت است فرمود: «ای کاش مرگ مرا نابود ساخته بود و این روز را ندیده بودم ». سپس سیلی به صورت زد و بیهوش شد. امامعليه‌السلام خواهر عزیز و مکرمه خود را به هوش آوردند و مطالبی فرمودند.(۳)

____________________

۱. همان. و مناقب آل ابی طالبعليه‌السلام : ج ۴، ص ۱۰۷. مثیر الاحزان: ص۳۸. روضة الواعظین: ص۱۸۲. مقتل الحسینعليه‌السلام (ابی مخنف): ص۱۰۷. ینابیع المودة: ج۳ ص۶۵. مقاتل الطالبیین: ص۷۴.

۲.همان. و فیض العلام: ص ۱۴۷. وسیلة الدارین: ص ۲۹۸ - ۲۹۹.

۳. مثیر الاحزان: ص۳۵. لهوف: ص۱۴۰. بحار الانوار: ج ۴۵ ص۲. ارشاد: ج۲ ص۹۳. کلمات الامام الحسنعليه‌السلام : ص۴۰۴. فیض العلام: ص۱۴۹. وسیلة الدارین: ص۳۰۲-۳۰۳. ینابیع المودة: ج۳ ص ۶۴. تاریخ طبری: ج۴ ص۳۱۹. تاریخ یعقوبی: ج۲ ص۲۴۴. جواهر المطالب: ج۲ ص۲۸۳. البدایة و النهایة: ج۸ ص۱۹۱. مقاتل الطالبیین : ص۷۵ سبل الهدی و الرشاد: ج۱۱ ص۷۷.

۱۰ محرم (عاشورا)

۱. شهادت امام حسینعليه‌السلام

در این روز در سال ۶۱ ه(۱) که روز شنبه(۲) یا جمعه(۳) بوده، آقا و مولایمان حضرتاباعبداللَّه الحسین عليه‌السلام در سن ۵۸ سالگی (و یا ۵۶ و یا ۵۷ سالگی) بعد از نماز ظهر، مظلومانه و با حالت تشنگی و گرسنگی درزمین کربلا به شهادت رسیدند .(۴) این روز، روز باریدن خون از آسمان است، و روزی است که شهادت اهل بیت و اصحاب امام حسینعليه‌السلام در آن به وقوع پیوسته است.(۵)

____________________

۱. بعضی از مصادر مخالفین: مستدرک حاکم، سنن کبری بیهقی، مجمع الزوائد، فتح الباری، تحفة الحوذی، عون المعبود، المصنّف ابن ابی شیبة، الآحاد و المثانی، المعجم الکبیر، نظم درر السمطین، الطبقات و تاریخ خلیفة بن خیاط، معرفة الثقات، اخبار الطول، مشاهیر علماء الامصار، الثقات ابن حبان، تاریخ بغداد، التعدیل، و الترجیح، اسد الغابة، تهذیب الکمال، تاریخ دمشق، جواهر المطالب فی مناقب الامام علیعليه‌السلام ، سیر اعلام النبلاء، لسان المیزان، تقریب التهذیب، الاصابة، انساب سمعانی، البدایة و النهایة، سبل الهدی و الرشاد، ینابیع المودة، الذریة الطاهرة، رجال مسلم، تعجیل المنفعة، الاستیعاب، تاریخ طبری، مقاتل الطالببین، فیض القدیر، مولد العلماء و وفیاتهم، معرفة الثقات، رجال صحیح بخاری، صفوة الصفوة، تهذیب الاسماء، تلخیص الحبیر، تذکرة الخواص، مقتل الحسینعليه‌السلام (خوارزمی).

۲. مناقب آل ابی طالبعليه‌السلام : ج۳ ص۲۳۱. تهذیب الاحکام: ج۴ ص۳۳۳. کامل الزیارات: ص۱۵۳. الهدلیة الکبری: ص۲۰۱، ۲۰۳. مقتل الحسینعليه‌السلام : ص۱۱۳. ارشاد: ج ۲، ص ۱۳۳،۳۷۹. عیون المعجزات: ص۶۱. تاج الموالید: ص۳۰. الخرائج و الجرائح: ج۳ ص۱۱۵۹. عدد القویة: ص۶۵. وسائل الشیعة: ج۱۳ ص۲۴۸. بحار الانوار: ج۴۴ ص۱۹۸، ۳۳۱، ج۴۵ ص۸۷، ج۵۲ ص۲۸۵، ۲۹۰. لهوف: ص۱۲۹. روضة الواعظین: ص۲۶۳. الغیبة طوسی: ص۴۵۳. حدائق الناضرة: ج۱۷ ص۴۳۴. اعلام الوری: ج ۱، ص ۴۲۰.

۳. تاریخ موالید الائمةعليه‌السلام : ص۲۰. عیون المعجزات: ص۶۱. بحار الانوار: ج۴۴ ص۱۹۹. تاریخ دمشق: ج۱۴ ص۲۵۰. مستدرک حاکم: ج۳ ص۱۷۷.

۴. کافی: ج۱ ص۴۶۳. ارشاد: ج۲ ص۱۳۳. اعلام الوری: ج۱ ص۴۲۰. کشف الغمة: ج۲ ص۴۰. توضیح المقاصد: ص۳. مسار الشیعة: ص۲۴. تهذیب شیخ طوسی: ج۶ ص۴۲. زاد المعاد: ص۳۰۶. معالی السبطین: ج۲ ص۵. مصباح کفعمی: ج۲ ص۵۹۴. مصباح المتهجد: ص۷۱۲. مقاتل الطالبیین: ص۷۸.

۵. زاد المعاد: ص۳۰۶-۳۰۷.

چهار هزار ملک در این روز به زمین کربلا برای نصرت آن حضرت آمدند، و چون اجازه نیافتند تا ظهور حضرت مهدیعليه‌السلام گریه کنان نزد قبر آن حضرت ماندگارند.(۱) در این روز ترک خوردن و آشامیدن بخصوص از غذاهای لذیذ مناسب است.(۲)

۲. شهادت حبیب بن مظاهر اسدی کوفی(۳)

۳. شهادت مسلم بن عوسجه(۴)

۴. شهادت حر بن یزید ریاحی

۵. شهادت جون مولی ابی ذر الغفاری(۵)

۶. شهادت همسر وهب، به دست رستم غلام شمر(۶)

۷. شهادت شبیه ترین مردم به رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ، علی اکبرعليه‌السلام فرزند بزرگ سیّد الشّهداءعليه‌السلام

عموی والامقام حضرت صاحب الامرعليه‌السلام .

____________________

۱. کامل الزیارت: ص۲۳۴، ۲۳۵. کمال الدین: ص۶۷۲. مستدرک الوسائل: چ۱۰ ص۲۴۵. بحار الانوار: ج۴۵ ص۲۲۶، ج۵۲ ص۳۲۶. ۲.توضیح المقاصد: ص ۳. مسار الشیعة: ص ۲۵.

۳. مثیر الاحزان: ص۳۲. بحار الانوار: ج۴۵ ص۲۷-۲۶، ۷۱، ۷۴-۶۵، ج۹۸ ص۲۷۴-۲۶۹. ابصار العین: ص۵۶، ۶۱. وسیلة الدارین: ص۱۱۹، ۱۲۶. فرسان الهیجاء: ج۱ ص۸۷، ۱۰۱. اعیان الشیعة: ج۴ ص۵۵۵. رجال البرقی: ص۳۴، ۴۱. مزار ابن مشهدی: ص۴۹۶ -۴۸۶. رجال شیخ طوسی: ص۶۰، ۹۳، ۱۰۰. نفس المهموم: ص۲۷۰. الاصابه: ج۲ ص۱۴۲. الاعلام زرکلی: ج۲ ص۱۶۶.

۴. بحار الانوار: ج۴۵ ص۲۲، ۲۳، ۷۱. مثیر الاحزان: ص۳۳. اعیان الشیعة: ج۴ ص۲۹۷. فرسان الهیجاء: ج۱ ص۷۸. نفس المهموم: ۲۹۰. ابصار العین: ص۱۰۵. وسیلة الدارین فی انصار الحسینعليه‌السلام : ص۱۰۸. الاعلام زرکلی: ج۷ ص۲۲۲.

۵. بحار الانوار: ج۴۵ ص۲۲، ۲۳، ۷۱. مثیر الاحزان: ص۳۳. اعیان الشیعة: ج۴ ص۲۹۷. فرسان الهیجاء: ج۱ ص۷۸. نفس المهموم: ۲۹۰. ابصار العین: ص۱۰۵. وسیلة الدارین فی انصار الحسینعليه‌السلام : ص۱۱۵. مستدرکات علم رجال الحدیث: ج۲ ص۲۴۶. ۶. مقتل الحسینعليه‌السلام (ابی مخنف): ص۱۴۱. لواعج الاشنان: ص۱۳۹. منتخب التواریخ: ص۲۸۸. تاریخ طبری: ج۴ ص۳۳۴. مثیر الاحزان: ص۳۲. ابصار العین انصار الحسینعليه‌السلام : ص۱۰۶، ۱۰۷. فرسان الهیجاء: ج۱ ص۱۴۲، ج۲ ص ۱۳۸-۱۳۶. بحار الانوار: ج۴۵ ص ۱۷-۱۶.

۸. شهادت قاسم بن الحسنعليه‌السلام .(۱)

۹. شهادت عبداللَّه بن الحسنعليه‌السلام .

۱۰. شهادت قمر منیر بنی هاشم حضرت عباس بن علی بن ابی طالبعليه‌السلام .

۱۱. شهادت مولانا الرضیع باب الحوائج علی اصغرعليه‌السلام .

۱۲. آمدن ذوالجناح با یال و کاکل خونین

به سوی خیمه فاطمیات برای آوردن خبر شهادت آن حضرت.

۱۳. ماتم و ناله و گریه پردگیان حرم

بر سیّد الشّهداءعليه‌السلام و اولاد و بستگان و اصحاب آن حضرت.

۱۴ غارت اموال از خیام امام حسینعليه‌السلام .

۱۵. فرار فاطمیات و علویات در بیابانها

بعد از شهادت آقا و سرورشان اباعبداللَّهعليه‌السلام .

۱۶. غارت کردن لباس و زره و... از بدن مطهر شهدای کربلا.

۱۷. جدا شدن سرهای مطهر امام حسینعليه‌السلام و اهل بیت و اصحاب آن حضرت.

۱۸ به آتش کشیدن خیمه های آل اللَّه ،فرزندان رسول خدا و علی مرتضی و فاطمه زهراء عليهم‌السلام .

۱۹. شهادت دختران کوچک در کنار خیمه ها.

۲۰. گریه و ماتم بر سیّد الشّهداءعليه‌السلام

و عزای زمین و زمان، عرش و آسمان، جن و انس و ملک و وحوش بر آن حضرت.

____________________

۱. ارشاد: ج۲ ص۱۰۷، ۱۰۸. مثیر الاحزان: ص۳۶. بحار الانوار: ج۴۵ ص۳۴، ۳۶، ۶۸، ۶۹. ابصار العین: ص۳۶، ۳۷. وسیلة الدارین: ص۲۵۱، ۲۵۳. فرسان الهیجاء: ج۲ ص۲۶، ۳۰.

در این روز ملکی ندا کرد: ای امت ظالمی که عترت پیامبر خود را کشتید، خداوند شما را موفق به درک عید فطر و قربان نفرماید.(۱)

۲۱. رأس مطهر امام حسینعليه‌السلام در کوفه

عصر عاشورارأس مطهر و نورانی امام حسین عليه‌السلام را توسط خولی بن یزید اصبحی ملعون و حمید بن مسلم ازدی به کوفه فرستادند.(۲)

۲۲. خونین شدن ریشه هر گیاهیکه از زمین می کشیدند، از مصیبت عظمای آن روز. (۳)

۲۳. قتل ابن زیاد

ابن زیاد در روز عاشورای سال ۶۷ ه به فرمان مختار به جزای ظاهری اعمالش رسید و کشته شد. حصین بن نمیر و جمعی از قتله امام حسینعليه‌السلام نیز همراه ابن زیاد به قتل رسیدند.(۴)

ابن زیاد ملعون به دست ابراهیم پسر مالک اشتر نخعی کشته شد، و سر نحسش را برای مختار فرستادند.مختار هم سر او را برای امام زین العابدین عليه‌السلام فرستاد. هنگام وارد کردن سر ابن زیاد حضرت مشغول غذا خوردن بود. لذا سجده شکر به جای آورده

____________________

۱.کافی: ج۴ ص۱۷۰. بحار الانوار: ج ۴۵، ص ۲۱۷، ۲۱۸. وسائل الشیعه: ج ۱۰، ص ۲۹۶. من لا یحضره الفقیه: ج۲ ص۸۹، ۱۷۵. مستدرک الوسائل: ج۶ ص۱۵۲.

۲. بحار الانوار: ج۴۵ ص۶۲، ۱۰۷. ارشاد: ج۲ ص۱۱۳. مقتل الحسینعليه‌السلام (ابی مخنف): ص۲۰۳. اعلام الوری: ج۱ ص۴۷۰. منتهی الآمال: ج۱ ص۴۰۱. فیض العلام: ص۱۵۵. تاریخ طبری: ج۵ ص۳۴۸.

۳. کامل الزیارات: ص۱۵۹. بحار الانوار: ج۴۵ ص۸۹، ۲۰۴، ۲۱۶، ۳۰۵. مدینة المعاجز: ج۴ ص۱۰۵، ۱۱۶، ۱۸۷. شرح احقاق الحق: ج۱۱ ص۴۸۳-۴۸۱. ترجمة الامام الحسینعليه‌السلام من طبقات ابن سعد: ص۹۰. ینابیع المودة: ج۳ ص ۱۵، ۲۰، ۱۰۲. تاریخ دمشق: ج۱۴ ص۲۳۰. الصواعق المحرقة: ص۱۱۶، ۱۹۲. تفسیر ابن کثیر: ج۴ ص۱۵۴. تذکرة الخواص: ص۲۴۶. نظم درر السمطین: ص۲۲۱.

۴. بحار الانوار: ج۴۵ ص۳۸۳، ۳۸۵. تتمه المنتهی: ص ۹۰. قلائد النحور: ج ذی الحجه، ص ۴۲۴. مستدرک سفینه البحار: ج ۵، ص ۲۱۵. وقائع الشهور: ص۲۲۷. لطائف المعارف: ص۱۴۵. استیعاب: ج ۱، ص ۳۹۶. البدایه و النهایه: ج ۸، ص ۳۱۰. التاریخ الصغیر: ج۱ ص۱۵۵.

فرمودند: «روزی که ما را بر ابن زیاد وارد کردند غذا می خورد. من از خدا خواستم که از دنیا نروم تا سر او را در مجلس غذای خود مشاهده کنم، همچنان که سر پدر بزرگوارم مقابل او بود و غذا می خورد. خداوند به مختار جزای خیر دهد که خونخواهی ما را نمود». سپس حضرت به اصحاب خود فرمود: همه شکر کنید.»(۱)

۲۴. قیام حضرت مهدیعليه‌السلام

به روایتی حضرتبقیه اللَّه الاعظم حجه بن الحسن العسکری ارواحنا له الفداه در این روز قیام خواهند کرد.(۲)

۲۵. وفات امّ سلمه

در این روز در سال ۶۲-۶۳ ه امّ سلمه همسر پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم از دنیا رحلت فرمود.(۳) نام او هند، پدرش ابی امیّه، مادرش عاتکه دختر عبدالمطلب بود. شوهر اول او پسر خاله اش ابوسلمه بن عبدالاسد بن مغیره بود. چون به شرف اسلام مشرف شد با همسرش امّ سلمه به حبشه مهاجرت کردند. پس از بازگشت از حبشه براثر زخمی که در جنگ احد بر او وارد شده بود ، بعد از مدتی شهید شد.(۴)

سلمه، عمر، زینب و درّه، فرزندان او بودند، وعمر در جمیع جنگهای امیر المؤمنین عليه‌السلام شرکت کرد و مدتی از طرف آن حضرت والی بحرین بود.(۵)

____________________

۱. ذوب النضار: ص۱۴۴. بحار الانواز ج۴۵ ص۳۳۶، ۳۴۲، ۳۸۶. امالی طوسی: ص۲۴۳. مدینة المعاجز: ج۴ ص۳۲۸.

۲. الغیبة (نعمانی): ص۲۸۲. تهذیب الاحکام: ج۴ ص۳۲۳. کمال الدین: ص۶۵۴. اعلام الوری: ج۲ ص۲۸۶. بحار الانوار: ج۵۲ ص۲۹۷، ج۹۵ ص۱۹۰. عدد القویة ص۶۵. کشف الغمة: ج۲ ص۴۶۲، ۵۳۴.

۳. مستدرک سفینه البحار: ج ۵، ص ۲۱۵. تاریخ دمشق: ج۳ ص۲۱۱.

۴. بحار الانوار: ج۲۰ ص۱۴۳، ۱۸۵. سفینة البحار: ج۲ ص۶۹۱. الصحیح من السیرة: ج۷ ص۷۳. ذخائر العقبی: ص۲۵۳. طبقات الکبری: ج۳ ص۲۴۰. البدایة و النهایة: ج۴ ص۷۱.

۵. بحار الانوار: ج۳۲ ص۱۶۹- ۱۶۸. الدجات الرفیعة: ص۱۹۸. سفینة البحار: ج۳ ص۶۴۸. مستدرکات علم رجال الحدیث: ج۶ ص۷۴. شرح نهج البلاغة: ج۶ ص۲۱۹. استعیاب: ج۳ ص۱۱۶۰.

بعد از اینکه عدّه امّ سلمه در وفات شوهرش سر آمد، ابوبکر و عمر جداگانه به خواستگاری او رفتند، ولی امّ سلمه اجابت نکرد.سپس پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم از او خواستگاری کرد و امّ سلمه قبول کرد،(۱) و به فرزند خود عمر بن ابی سلمه گفت: عقد را جاری کن.(۲)

عایشه وقتی دید پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم امّ سلمه را به عقد خویش در آورده بسیار ناراحت شد، چه اینکه امّ سلمه در جمال کم نظیر بود. عایشه به حفصه گفت: امّ سلمه چقدر زیباست! او باور نکرد تا اینکه امّ سلمه را دید.از همین جهت حسادت این دو با امّ سلمه بسیار زیاد بود .(۳)

امّ سلمه فضائلی دارد که او را از دیگر همسران پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به جز خدیجه کبریعليها‌السلام ممتاز کرده است:

۱. بارها امّ سلمه عایشه را نصیحت می کرد در پیروی از علی بن ابی طالبعليه‌السلام ، ولی او نمی پذیرفت. فضائل و مناقب آن حضرت را برای عایشه می گفت ولی او قبول نمی کرد،(۴) او تا لحظه ای که زنده بود با عایشه سخن نگفت چون مردم را برای جنگ با علی بن ابی طالبعليه‌السلام در جنگ جمل جمع کرد.(۵)

۲. امّ سلمه شهادت داد که عایشه دشمنامیر المؤمنین عليه‌السلام است.(۶)

____________________

۱. الصحیح من السیرة: ج۵ ص۲۴۵. مسند احمد: ج۶ ص۳۱۳. سیر اعلام النبلاء: ج۱ ص۱۵۲. طبقات الکبری: ج۸ ص۸۹.

۲. بحار الانوار: ج۲۲ ص۲۰۳، ۲۲۴. سفینة البحار: ج۲ ص۶۹۲. مستدرک حاکم: ج۴ ص۱۷. سیر اعلام النبلاء: ج۲ ص۲۰۴.

۳. الصحیح من السیرة: ج۳ ص۲۴۹، ج۵ ص۲۴۶. موسوعة التاریخ الاسلامی: ج۲ ص۴۴۵. طبقات الکبری: ج۸ ص۹۴.سیر اعلام النبلاء: ج۲ ص۲۰۹. الاصابة: ج۸ع ص۳۴۳، ۴۰۶.

۴. بحار الانوار: ج۳۲ ص۱۷۰-۱۴۹. احتجاج: ج۱ ص۲۴۱. معانی الاخبار: ص۳۷۵. الجمل شیخ مفید: ص۱۲۵. مجمع النورین: ص۲۶۴. الجمل ابن شدقم: ص۲۸.بلاغات النساء: ص۷. العقد الفرید: ج۲ ص۲۷۷. الامامة و السیاسة: ج۱ ص۷۶. جواهر المطالب فی مناقب الامام علیعليه‌السلام : ج۲ ص۱۰.

۵. الصحیح من السیرة ج۵ ص۲۴۷. شرح الاخبار: ج۱ ص۳۹۶. المحاسن و المساوی: ج۱ ص۴۸۱.

۶. الهدایة الکبری: ص۱۹۷. مدینة المعاجز: ج۳ ص۴۱۲.

۳. امّ سلمه شنید که یکی از آزاد شده هایش امیر المؤمنینعليه‌السلام را ناسزا گفته است. آن شخص را فرا خواند و آنقدر از فضائل و مناقب علیعليه‌السلام که از پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم شنیده بود برای آن شخص بازگو کرد، تا او توبه کند.(۱)

۴. امّ سلمه حدیث «نحن معاشر الانبیاء لانورّث... » را کهابوبکر آن را به دروغ به رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نسبت داد تکذیب کرد.(۲)

۵. هنگامی که امیر المؤمنینعليه‌السلام برای جنگ جمل حرکت کردند، امّ سلمه پسرش عمر بن ابی سلمه را برای یاری آن حضرت فرستاد، و به آن حضرت پیغام داد: «اگر پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم همسرانش را به ملازمت خانه ها امر نفرموده بود می آمدم و در نصرت و یاری شما کوتاهی نمی کردم».(۳)

۶ بعد از رحلت خدیجه کبریعليها‌السلام مراقبت حضرت زهراءعليها‌السلام با فاطمه بنت اسدعليها‌السلام بود. بعد از رحلت فاطمه بنت اسد این مهم از طرف پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به امّ سلمه سپرده شد، و عایشه از این ماجرا بسیار خشمناک بود. امّ سلمه می گفت: «مردم گمان می کنند من آموزگار فاطمه عليها‌السلام هستم! بخدا قسم که آن حضرت آموزگار من است ».

۷ روزی پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم پوست گوسفندی را طلبیدند و مطالبی را فرمودند و امیر المؤمنینعليه‌السلام نوشتند. بعد آن پوست را به امّ سلمه دادند و فرمودند: «هرکس بعد از من فلان و فلان نشانه را به تو داد، این پوست را به او تسلیم کن». آن سه نفر آن نشانه ها را نداشتند، و امّ سلمه آن پوست را در خلافت ظاهری امیر المؤمنین عليه‌السلام به آن حضرت - که

____________________

۱. امالی صدوق: ص۴۶۲. امالی طوسی: ص۴۲۵. بشارة المصطفیصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : ص۵۸. کشف الغمة: ج۱ ص۲۹۶. سفینة البحار: ج۲ ص۶۹۲. بحار الانوار: ج۲۲ ص۲۲۱، ج۳۸ ص۳۰۹. کشف الیقین: ص۴۶۸. ینابیع المودة: ج۱ ص۲۴۲.

۲. دلائل الامامة: ص۱۲۴. سفینة البحار: ج۲ ص۶۹۳. بیت الاحزان: ص۱۵۳، از «الدرّ النظیم».

۳. بحار الانوار: ج۳۲ ص۱۶۸. سفینة البحار: ج۳ ص۶۸۴. الدجات الرفیعة: ص۱۹۸. مستدرکات علم رجال الحدیث: ج۶ ص۷۴. شرح نهج البلاغة: ج۶ ص۲۱۹. استیعاب: ج۳ ص۱۱۶۰. المیعار و الموازنة: ص۳۰. تذکرة الخواص: ص۶۷.

۴.دلائل الامامة: ص۸۲. بحار الانوار: ج۴۳ ص۱۰. مجمع النورین: ص۵۲. اللمعة البیضاء: ص۲۳۴.

همه نشانه ها را دارا بود تسلیم نمود.(۱)

۸ هنگام حرکت امام حسینعليه‌السلام از مدینه به مکه امّ سلمه آمد و خبر شهادت آن حضرت را که از پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم شنیده بود با اندوهی

فراوان بازگو کرد. امام حسینعليه‌السلام محل شهادت و موضع دفن خود و اصحابشان و... را به معجزه نشان دادند. سپس مقداری از خاک آن بقعه طیّبه را به امّ سلمه دادند و در نزد آن حضرت بود تا روز عاشورا که امّ سلمه پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم را با حالتی گردآلود و ژولیده مو در خواب دید، و عرض کرد: یا رسول اللَّه، این چه حالت است که در شما می نگرم؟ فرمودند: «ای امّ سلمه، حسین مرا کشتند و دیشب برای او و اصحاب او قبر می کندم ».

وقتی از خواب بیدار شد خاکی که پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و امام حسینعليه‌السلام به او داده بودند به خون تازه تبدیل شده است.(۲)

شب یازدهم محرم

۱. شام غریبان کربلا

نخستین شب عزا و سوگ خاندان پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم پس از شهادت سیّد الشّهداءعليه‌السلام است. شبی تیره تر از سیاهی! شبی جانسوز که در آن تلخترین لحظات بر خاندان امام حسینعليه‌السلام گذشت.

____________________

۱. بصائر الدرجات: ص۱۸۳. الامامة و التبصرة من الحیرة: ص۴۵. بحار الانوار: ج۲۲ ص۲۲۴، ج۲۶ ص۴۹، ج۳۸ ص۱۳۲. مدینة المعاجز: ج۲ ص۲۴۸.

۲. بحار الانوار: ج۴۴ ص۲۲۵، ۲۴۱، ج۴۵ ص۸۹، ۲۳۰. امالی صدوق: ص۲۰۳. امالی طوسی: ص۳۱۵. کلمات الامام الحسینعليه‌السلام : ص۲۹۲. مدینة المعاجز: ج۴ ص۱۹۲. ریاحین الشرعیة: ج۲ ص۳۰۵ - ۲۸۳. ذخائر العقبی: ص۱۴۸. ینابیع المودة: ج۳ ص۱۲. تاریخ یعقوبی: ج۲ ص۲۴۶. مجمع الزوائد: ج۹ ص۱۸۹. المعجم الکبیر: ج۳ ص۱۰۸. تاریخ دمشق : ج۱۴ ص۱۹۳. تهذیب الکمال: ج۶ ص۴۰۹. تهذیب التهذیب: ج۲ ص۳۰۱.

آیا می شود رنج و سوز و مصیبت بازماندگان حضرت را در آن شب بیان کرد و یا حتّی تصّور نمود؟ آیا کسی درک می کند کهدیدگان خونفشان عمه امام زمان عليه‌السلام و اهل بیت چقدر و چگونه بر آن حضرت گریستند ؟ آیا می تواند تصویر کند که آه و ناله سوزناک آن عزیزان چگونه بوده است؟

با چه زبانی و با چه لفظی می توان دلهای شکسته، قلبهای جریحه دار، ناله و نوای بلبلان بال و پر سوخته گلستان نبوی و علوی، و سوز دل یتیمان و بانوان حسینی را بیان کرد؟

شام غریبان است ! کودکان یتیم که دیشب پدر داشتند، و بانوان بی سرپرست که دیشب سرپرست و کاشانه داشتند، امشب با آشیانه سوخته و دلهای داغدار، بدون سرورشان حضرت اباعبداللَّه چه می کنند؟

تفاوت بین این دو شب چقدر است:شب عاشورا و شب یازدهم ؟ دیشب چه سالاری داشتند؟ دیشب چه کسی از خیمه ها محافظت می کرد؟ دیشب چه کسانی در خیمه ها بودند؟ امروز اما بدن مبارکشان بدون سر روی زمین است!آن شب چه کسی سرپرستی علویات و فاطمیات را بر عهده داشت؟ زینب کبریعليها‌السلام آن شب چه حالی داشت؟ از یک سو مراقبت از حجّت خدا زین العابدینعليه‌السلام و همسران و یتیمان برادر، و از سوی دیگر به دنبال دخنران گمشده!!همه اینها در سرزمینی که بدن برادرش و عزیزانش با آن وضع روی زمین افتاده باشند !

آه چه شبی بود آن شب و چه حالی داشت دختر امیر المؤمنینعليه‌السلام . «سلام علی قلب زینب الصبور و لسانها الشّکور ».(۱)

۲. سر امام حسینعليه‌السلام در تنور خولی

شب یازدهم شبی است که سر مطهر امام حسینعليه‌السلام در تنور منزل خولی بود در

____________________

۱. از زیارت حضرت زینبعليها‌السلام

حالیکه نورانیّت آن سر فضا را روشن نموده بود.(۱)

۱۱ محرم

۱. حرکت کاروان اسرا از کربلا

عمر سعد ملعون روز یازدهم تا وقت ظهر در کربلا ماند، و بر کشتگان سپاه خود نماز گذارد و آنان را به خاک سپرد. وقتی روز از نیمه گذشت فرمان داد تا دختران پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم را بر شتران بی جهاز سوار کردند(۲) و سیّد سجّادعليه‌السلام را نیز با غل جامعه بر شتر سوار کردند. هنگامی که آنان را از قتلگاه عبور دادند و نظر بانوان بر جسم مبارک امام حسینعليه‌السلام افتاد،لطمه ها بر صورت زدند و صدا به صیحه و ندبه برداشتند .(۳)

۲. تشکیل مجلس ابن زیاد

روز یازدهم عمر سعد به کوفه آمد. ابن زیاد اذن عمومی داد تا مردم در مجلس حاضر شوند. سپس رأس مطهر امام حسینعليه‌السلام را نزد او گذاشتند و او نگاه می کرد و تبسّم می نمود و با چوبی که در دست داشت جسارت می نمود.(۴)

۳. حرکت اهل بیت امام حسینعليه‌السلام به سوی کوفه

عصر روز یازدهم اهل بیتعليهم‌السلام را با حالت اسارت به کوفه بردند. نزدیک

____________________

۱. مقتل الحسینعليه‌السلام (مقرّم): ص ۳۰۴. از مدینه تا مدینه: ص۷۷۰. فیض العلام: ص۱۵۶-۱۵۵. در بعضی از مصادر به جای تنور خولی، زیر ظرف خمیر آمده است: مناقب آل ابی طالبعليهم‌السلام :ج۴ ص۶۸. بحار الانوار: ج۴۵ ص۱۲۶. مثیر الاحزان: ص۶۶. مدینة المعاجز: ج۴ ص۱۱۴. تاریخ طبری: ج۴ ص۳۴۸.

۲. ارشاد: ج۲ ص۱۱۴. اعلام الوری: ج۱ ص۴۷۰. لهوف: ص۱۸۹. بحار الانوار: ج۴۵ ص۰۷.

۳. مقتل الحسینعليه‌السلام (ابی مخنف): ص۲۰۳. مثیر الاحزان: ص۶۴. معالی السبطین: ج۲ ص۹۰. قلائد النحور: ص ۱۸۴. فیض العلام: ص ۱۵۶. تاریخ طبری: ج۴ ص۳۴۸. البدایة و النهایة: ج۸ ص۲۱۰. ۴. اعلام الوری: ج ۱، ص ۴۷۱.

۵. ارشاد: ج۲ ص۱۱۴. مثیر الاحزان: ص۶۴. بحار الانوار: ج۴۵ ص۶۲. اعلام الوری: ج ۱، ص ۴۷۱. لهوف: ص۱۸۹.

غروب حرکت کردند و شبانه به کوفه رسیدند. لذا آن بزرگواران داغدار و مصیبت زده را تا صبح پشت دروازه های کوفه نگه داشتند. هنگام صبح عمر سعد ملعون از کوفه خارج شد، و بسان فرماندهی که از فتوحات خویش خوشحال است همراه اسرائ وارد کوفه شد.(۱)

۱۲ محرم

۱. دفن شهدای کربلا

روز دفن بدنه ای مطهر سیّد الشّهداءعليه‌السلام و اهل بیت و اصحاب آن حضرت،(۲) توسّط امام سجّادعليه‌السلام به یاری جمعی از بنی اسد است.(۳) و بنا بر قولی دفن شهدای کربلا در سیزهم محرم بوده است.(۴)

۲. ورود اهل بیتعليه‌السلام به کوفه

روز دوازدهم روز ورود اهل بیتعليهم‌السلام با حالت اسارت به کوفه است.(۵)

در این روز ابن زیاد فرمان داد که احدی حق ندارد با اسلحه از خانه بیرون آید، و ده هزار سوار و پیاده بر تمام کوچه ها و بازارها موکل گردانید، که احدی از شیعیان امیرالمؤمنینعليه‌السلام حرکتی نکند.

سپس فرمان داد سرهایی را که در کوفه بود برگردانند و در پیش روی اهل بیتعليه‌السلام حرکت دهند،و با هم وارد شهر کرده در کوی و بازار بگردانند .

____________________

۱. قلائد النحور: ج محرم و صفر، ص ۲۰۴.

۲. ارشاد: ج۲ ص۱۱۴. اعلام الوری: ج ۱، ص ۴۷۰. بحار الانوار: ج۴۵ ص۱۰۸. مثیر الاحزان: ص۶۵.

۳. تذکرة الشهداء (مترجّم): ص۴۴۷- ۴۴۵. الوقایع و الحوادث: ج ۶ ص ۶۱-۵۹. وقایع الایّام: تتمه محرم، ص ۱۳۲. علی الاکبرعليه‌السلام (مقرّم): ص۹۴.

۴. علی الاکبرعليه‌السلام : ص۹۴. تذکرة الشهداء (مترجَم):ص۴۴۵.

۵. ارشاد: ج۲ ص۱۱۴. اعلام الوری: ج۱ ص۴۷۱. درجات الرفیعة: ص۴۵۱. قلائد النحور: ج محرم و صفر، ص ۲۰۴. الوقایع و الحوادث: ج ۴ ص ۲۵.