حرف : ف

فخرفروشى

(۱) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: آفت حسب و نسب به خود باليدن است.(۴۱۲)

(۲) در شگفتم از متكبر فخر فروش در حالى كه از نطفه آفريده شده و سپس ‍ مردارى گنديده شود و در اين ميان نمى داند با او چه خواهد شد.(۴۱۳)

(۳) امام صادقعليه‌السلام فرمود: مردى نزد رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله آمد و عرضكرد: اى رسول خدا! من فلانى پسر فلانى ام و تا نه نفر از پدران و اجداد خود را شمرد، رسول خدا به وى فرمود: اما تو دهمين آنانى در دوزخ.(۴۱۴)

فرمان بردارى

(۱) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هر كس خشنودى مردم را با ناخشنودى خدا جويد، خداوند ستايش كننده او را نكوهش كننده اش قرار دهد.(۴۱۵)

(۲) امام حسينعليه‌السلام فرمود: هر كه امرى را با نافرمانى خدا بجويد، آنچه اميد دارد، زودتر از دستش برود، و آنچه از آن مى گريزد، زودتر بر سرش آيد.(۴۱۶)

(۳) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هر كه سلطانى را باناخشنود ساختن خداوند خشنود سازد، از دين خدا بيرون رود.(۴۱۷)

فرو بردن خشم

(۱) امام سجادعليه‌السلام فرمود: و هيچ جرعه اى ننوشيدم كه برايم محبوب تر باشد از جرعه خشمى كه طرف را به دان كيفر ندهد.(۴۱۸)

(۲) امام صادقعليه‌السلام فرمود: نيكو جرعه اى است خشم، براى كسى كه بر آن صبر كند، زيرا پاداش بزرگ در برابر بلاى بزرگ است، و خدا مردمى را كه دوست دارد، گرفتارشان سازد.(۴۱۹)

(۳) حضرت صادقعليه‌السلام فرمود: هر كه خشمى را فرو خورد كه بتواند آن را اعمال كند (و از طرف مقابل خود انتقام بگيرد) خدا روز قيامت دلش را از رضا خود پر مى كند.(۴۲۰)

(۴) حضرت صادقعليه‌السلام فرمود: هيچ بنده اى خشمى فرو نخورد، جز آنكه خدا در دنيا و آخرت بر عزت او بيفزايد.(۴۲۱)

فريب دادن مردم

(۱) اميرالمؤمنينعليه‌السلام فرمود: اگر نبود كه مكر و فريبكارى در آتشند، من مكر انديش ترين مردمان بودم.(۴۲۲)

(۲) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: از ما نيست كسى كه مسلمانى را فريب دهد.(۴۲۳)

(۳) امام صادقعليه‌السلام فرمود: براى مسلمين نشايد كه خدعه كنند، و نه دستور به خدعه دهند.(۴۲۴)

(۴) اميرالمؤمنينعليه‌السلام فرمود: آگاه باشيد كه : هر خيانت و فريبى (نوعى) تبهكارى و هرزه گى است و هر تبهكاريى كفرى در بر دارد.(۴۲۵)

فقر و تنگدستى

(۱) حضرت صادقعليه‌السلام فرمود: اگر مؤمنين براى طلب روزى نزد خدا اصرار نمى ورزيدند، خدا آن ها را از آن حال به تنگدستى بيشترى منتقل مى نمود.(۴۲۶)

(۲) امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر اندازه كه ايمان بنده زياد شود، معيشتى تنگ تر گردد.(۴۲۷)

(۳) امام صادقعليه‌السلام فرمود: شيعيان خالص ما در زمان باطل جز به اندازه خوراك بهره ندارند، حتى اگر به مشرق برويد يا به مغرب، جز به اندازه خوراك روزى نيابيد.(۴۲۸)

(۴) امام صادقعليه‌السلام فرمود: در مناجات موسى -عليه‌السلام - است كه (خداى تعالى فرمايد)اى موسى! هرگاه ديدى فقر (به تو) رو آورده بگو: مرحبا به شعار شايستگان! و چون ديدى توانگرى (به تو) روى آورده بگو: گناهى است كه عقوبتش شتاب كرده است.(۴۲۹)

(۵) اميرالمؤمنينعليه‌السلام فرمود: فقر براى مؤمن از خط گونه اسب خوش نماتر است.(۴۳۰)

(۶) امام صادقعليه‌السلام فرمود: فقر مرگ سرخ است، راوى گويد: به امام -عليه‌السلام - عرض كردم : مقصود نداشتن دينار و درهم است فرمود: نه، بلكه فقر دينى است.(۴۳۱)

حرف : ق

قرائت قرآن و بهرهمندى از آن

(۱) امام صادقعليه‌السلام فرمود: همانا در اين قرآن جايگاه نور هدايت و چراغهاى شب ظلمانى نهفته است؛ پس شخص تيز بين بايد در آن دقت كند و نظر خويش را براى بهره گيرى از پرتو آن بگشايد.(۴۳۲)

(۲) اميرالمؤمنينعليه‌السلام فرمود: بدانيد همانا قرآن راهبر روز است و پرتو افكن شب تار، اگر چه (آن كس كه در صدد راهنمايى شدن و كسب نور از آن باشد) در سختى و ندارى باشد.(۴۳۳)

(۳) امام صادقعليه‌السلام فرمود: همانا قرآن باز دارنده و فرمان دهنده است : به بهشت فرمان دهد و از دوزخ باز دارد.(۴۳۴)

(۴) امام سجادعليه‌السلام فرمود: اگر همه مردمى كه بين مشرق و مغرب هستند، بميرند، من از تنهايى نهراسم، پس از آنكه قرآن با من باشد.(۴۳۵)

(۵) امام صادقعليه‌السلام فرمود: حافظ قرآن كه بدان عمل كند، در آخرت رفيق فرشتگان پيغام برنده و نيك رفتار خداوند است.(۴۳۶)

(۶) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هر كس كه خداوند (از معارف) قرآن به او عطا كند و چنان پندارد كه به مردى بهتر از آن چيزى داده اند، چيز بزرگى را كوچك شمرده و چيز كوچكى را بزرگ دانسته است.(۴۳۷)

(۷) حضرت صادقعليه‌السلام فرمود: هر كه قرآن بخواند، بى نياز شود و نيازى پس از آن نيست، وگرنه (اگر قرآن بى نيازش نكند) هيچ چيز او را بى نياز نكند.(۴۳۸)

(۸) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: حاملان قرآن نمايندگان و سرپرستان اهل بهشتند.(۴۳۹)

(۹) امام صادقعليه‌السلام فرمود: كسى كه درباره قرآن رنج كشد و با وجود سختى و كم حافظه بودنش آن را حفظ كند، دو اجر دارد.(۴۴۰)

(۱۰) امام صادقعليه‌السلام مى فرمود: كسى كه به سختى قرآن را ياد گيرد دو اجر دارد، و آن كس كه به آسانى ياد گيرد، با اولين است.(۴۴۱)

(۱۱) امام سجادعليه‌السلام مى فرمايد: آيه هاى قرآن گنجينه هايى است، پس هرگاه در يك گنجينه را گشودى، شايسته است كه بدانچه در آن است نظر بيفكنى.(۴۴۲)

(۱۲) امام صادقعليه‌السلام فرمود: خانه اى كه در آن شخص مسلمانى قرآن مى خواند اهل آسمان آن خانه را به گونه اى بنگرند كه اهل دنيا ستاره درخشان را در آسمان مى نگرند.(۴۴۳)

(۱۳) امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر كه قرآن را از روى آن بخواند از ديدگان خود بهره مند شود، و سبب سبك شدن عذاب پدر و مادرش گردد اگر چه آن دو كافر باشند.(۴۴۴)

(۱۴) امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر آينه من دوست مى دارم كه در خانه قرآنى باشد كه خداوند به سبب آن شيطانها را (از آن) دور كند.(۴۴۵)

(۱۵) حضرت صادقعليه‌السلام فرمود: قرآن براى اندوه (و تاءثر در نفوس مردمان) نازل شده، پس آن را با آواز حزين بخوانيد.(۴۴۶)

(۱۶) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هر چيزى زينتى دارد و زينت قرآن آواز خوش است.(۴۴۷)

(۱۷) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: قرآن را با لحنها و آواز عرب بخوانيد، و از لحن فاسقان و گنهكاران دورى كنيد. زيرا پس از من مردمانى بيايند كه قرآن را در گلو بچرخانند و مانند خوانندگى و نوحه خوانى و خواندن كشيشان، كه از گلوى آنها نگذرد (يعنى مقبول درگاه خداوند واقع نگردد) دلهاى ايشان وارونه است، و هر كه از آنها خوشش آيد نيز دلش ‍ وارونه است.(۴۴۸)

(۱۸) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: مرد عجمى (غير عرب) از امت من قرآن را عجمى مى خواند (يعنى مراعات تجويد و محسنات قرائت را نمى كند يا اعراب آن را غلط مى خواند) و فرشتگان آن را به عربى صحيح بالا برند.(۴۴۹)

(۱۹) حضرت صادقعليه‌السلام فرمود: براى مؤمن شايسته است كه نميرد تا قرآن را ياد گيرد يا در پى ياد گرفتنش باشد.(۴۵۰)

(۲۰) حضرت صادقعليه‌السلام فرمود: قرآن عهد خداوند و فرمان اوست بر خلقش، پس سزاوار است براى شخص مسلمان كه در اين عهد و فرمان خدا نظر افكند و روزى پنجاه آيه از آن بخواند.(۴۵۱)

(۲۱) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: خانه هاى خود را با تلاوت قرآن روشن كنيد و آنها را گورستان نكنيد، چنانچه يهود و نصارا كردند، در كليساها و عبادتگاههاى خود نماز كنند، ولى خانه هاى خويش را معطل گذارده اند (و در آن ها عبادتى انجام ندهند) زيرا كه هرگاه در خانه، قرآن بسيار تلاوت شد، خير و بركتش زياد شود و اهل آن به وسعت رسند و آن خانه براى اهل آسمان درخشندگى دارد، چنانچه ستارگان آسمان براى اهل زمين مى درخشند.(۴۵۲)

قساوت و سخت دلى

(۱)اى موسى! در دنيا آرزوى خود را دراز مكن كه دلت سخت گردد، و سخت دل از من دور است.(۴۵۳)

(۲) اميرالمؤمنينعليه‌السلام فرمود: (مردم را) دو خاطره است، خاطره اى از شيطان و خاطره اى از فرشته، خاطره فرشته، رقت و نرمى دل و فهم است و خطاره شيطان، فراموشى و سخت دلى است.(۴۵۴)

قطع رحم

(۱) امام صادقعليه‌السلام فرمود: از حالقه بپرهيزيد، زيرا كه آن، مردان را مى ميراند عرض شد: حالقه چيست؟ فرمود: قطع رحم است.(۴۵۵)

(۲) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: از خويشاوند خود مبر، اگر چه او بر تو قطع رابطه كند.(۴۵۶)

(۳) اميرالمؤمنينعليه‌السلام در خطبه اى فرمود: از گناهانى كه به سرعت مايه نابودى گردد، به خداوند پناه مى برم. عبدالله بن كواء يشكرى برخاست و گفت : اى اميرمؤمنان! آيا گناهانى هست كه به سرعت سبب نابودى گردد؟ فرمود: آرى - واى بر تو - (آن) قطع رحم است. بى ترديد اهل منزلى گرد هم آيند و يكديگر را يارى نمايند و با اينكه بدكارند، خداوند به ايشان روزى دهد و اهل خانه اى (هم) پراكنده شوند و با يكديگر قطع رابطه كنند با اينكه متقى هستند، خداوند محرومشان سازد.(۴۵۷)

(۴) اميرالمؤمنينعليه‌السلام فرمود: هرگاه مردمان قطع رحم كنند، اموال (و ثروتها) در دست اشرار قرار گيرد.(۴۵۸)

قناعت كردن

(۱) امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر كه به معاش اندك از خدا راضى گردد، خدا هم به عمل اندك او راضى شود.(۴۵۹)

(۲) امام باقرعليه‌السلام فرمود: زندگى رسول خدا -صلى‌الله‌عليه‌وآله - را به ياد آور، كه خوراكش جو و حلوايش خرما و آتش گيره اش شاخه درخت خرما بود، اگر پيدا مى كرد.(۴۶۰)

(۳) امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر كه به حلال اندك خشنود باشد، هزينه اش سبك شود و كسبش پاكيزه گردد و از مرز بدكارى بيرون رود.(۴۶۱)

(۴) امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر كه خواهد بى نيازترين مردم باشد، بايد به آنچه در دست خداست اعتمادش بيشتر از آنچه در دست ديگران است بوده باشد.(۴۶۲)

قهر كردن با برادر دينى

(۱) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: بيش از سه روز جدايى و قهر كردن روا نيست.(۴۶۳)

شرح : علامه مجلسى گويد: ظاهر اين حديث اين است كه اگر بين دو برادر دينى در اثر كوتاهى كردن در آداب معاشرت كدورتى پيدا شد و سرانجام به قهر و جدايى كشيد، نبايد بيش از سه روز به متاركه ادامه دهند، و اما قهر در اين سه روز ظاهرا عفو شده است؛ چرا كه سبب تسكين غضب و بدخلقى در اين مدت است، با اينكه دلالت آن بر جواز ادامه تا سه روز به مفهوم حديث است و دلالت مفهوم (و استدلال به آن) ضعيف است. و (بايد دانست كه) اين گونه اخبار مخصوص است به غير بدعت گذاران و هواپرستان و آنان كه بر گناه خو گرفته اند و آن را رها نمى كنند، و گرنه قهر و جدايى از آنان مطلوب و اين خود يك نوع نهى از منكر است.

(۲) حضرت صادقعليه‌السلام فرمود: دو مرد به صورت قهر كردن از هم جدا نشوند جز اينكه يكى از آن دو سزاوار بيزارى (خدا و رسولش) و لعنت (يعنى دورى از رحمت حق) گردد، و چه بسا كه هر دوى آنان سزاوار آن شوند.(۴۶۴)

(۳) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: پس هر كدام از آن دو (كه با هم قهر شده اند) به سخن گفتن با برادرش پيشى گرفت، او در روز حساب پيشرو به بهشت باشد.(۴۶۵)

(۴) امام باقرعليه‌السلام فرمود: خدا رحمت كند مردى را كه ميان دو تن از دوستان ما الفت اندازد، اى گروه مؤمنين با هم انس و الفت گيريد و به هم مهربانى كنيد.(۴۶۶)

(۵) امام صادقعليه‌السلام فرمود: تا هنگامى كه دو مسلمان با هم قهر هستند پيوسته شيطان شادمان است، و همين كه با هم آشتى كنند، زانوهاى شيطان به لرزد و بندهايش از هم جدا شود و فرياد زند:اى واى بر او (و مقصود از او خود شيطان است) از آنچه بدو رسد از هلاكت.(۴۶۷)

حرف : ك

كفر

(۱) امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر كه در خدا و رسولش شك كند، كافر است.(۴۶۸)

(۲) امام باقرعليه‌السلام فرمود: هر چه كه دستاورد اقرار و تسليم باشد، ايمان است، و هر چه را كه انكار و جحود به بار آورد، كفر است.(۴۶۹)

(۳) امام باقرعليه‌السلام فرمود: همانا علىعليه‌السلام درى است كه خداوند (به روى مردمان) گشود، هر كه داخل آن گردد مؤمن است، و هر كه از آن بيرون رود كافر است.(۴۷۰)

(۴) امام صادقعليه‌السلام فرمود: اگر بندگان هنگامى كه نمى دانستند توقف مى كردند و ستيزه جويى (و انكار) نمى نمودند، كافر نمى شدند.(۴۷۱)

حرف : گ

گريستن

(۱) حضرت صادقعليه‌السلام فرمود: پس اگر بنده اى در ميان يك امتى بگريد، خدا به خاطر گريه آن بنده به همه آن امت رحم مى كند.(۴۷۲)

(۲) حضرت باقرعليه‌السلام فرمود: هيچ قطره اى نزد خدا محبوبتر نيست از آن قطره اشكى كه در تاريكى شب از ترس خدا بريزد و جز خدا انگيزه ديگرى براى آن نباشد.(۴۷۳)

(۳) حضرت باقرعليه‌السلام فرمود: نزديكترين حالى كه بنده به پروردگار دارد، زمانى است كه در سجده باشد و گريان.(۴۷۴)

(۴) حضرت صادقعليه‌السلام فرمود: اگر گريه ات نيايد خود را به گريه وادار كن، پس اگر از ديدگانت به اندازه قطره اى اشك بيرون آمد پس به به (خوشا بر حالت).(۴۷۵)

گناه

(۱) امام باقرعليه‌السلام فرمود: هيچ نكبتى به بنده نرسد (پايش به سنگى نخورد) مگر به سبب گناهى و آنچه خدا از او مى گذرد بيشتر است.(۴۷۶)

(۲) اميرالمؤمنينعليه‌السلام فرمود: تو كه اعمال رسوا كننده مرتكب شده اى خنده دندان نما مكن، و كسى كه گناهانى كرده، از بلاى شبگير و پيشامد ناگهانى نبايد ايمن باشد.(۴۷۷)

(۳) حضرت باقرعليه‌السلام فرمود: همه گناهان سخت است (از نظر نافرمانى خدا و كيفر و عقوبت آنها) ولى سخت ترين آنها گناهانى است كه بر آن گوشت و خون برويد (مانند خوردن مال حرام يا اصرار بر گناه اگر چه حلال خورد.(۴۷۸)

(۴) حضرت باقرعليه‌السلام فرمود: همانا بنده مرتكب گناه مى شود و روزى از او بر كنار مى گردد.(۴۷۹)

شرح : مقصود گناهانى است كه تنگى روزى مى آورد و آن هم نسبت به اشخاصى كه خداى تعالى بخواهد آنها را در دنيا بدين وسيله كيفر دهد، وگرنه بسيارى از گنهكاران داراى زندگى مرفه و روزى فراوانى هستند.

(۵) حضرت صادقعليه‌السلام فرمود: همان گناه بنده را از روزى محروم مى دارد.(۴۸۰)

(۶) حضرت صادقعليه‌السلام فرمود: همانا شخص گناهى مرتكب مى شود و بر اثر آن از نماز شب محروم مى شود و تاءثير كار بد در صاحبش از تاءثير كارد در گوشت زودتر است.(۴۸۱)

(۷) حضرت صادقعليه‌السلام فرمود: كسى كه آهنگ گناهى كند، آن را انجام ندهد، زيرا گاهى بنده، گاهى مرتكب شود و خداى تبارك و تعالى او را ببيند و فرمايد: به عزت و جلالم سوگند، ديگر بعد از اين تو را نيامرزم.(۴۸۲)

(۸) امام موسى كاظمعليه‌السلام مى فرمود: بر خدا سزاوار است كه هر خانه اى كه در آن نافرمانيش كنند، خرابش كند، تا خورشيد بر آن بتابد و (از پليدى معنوى) پاكش كند (پس معصيت خدا خانه را ويران كند چنان كه آفتاب بر سطح آن بتابد).(۴۸۳)

(۹) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله مى فرمود: همانا بنده گاهى براى يكى از گناهانش صد سال (در قيامت) حبس شود، در حالى كه همسران خود را ببند كه در نعمت بهشت مى خرامند.(۴۸۴)

(۱۰) امام باقرعليه‌السلام فرمود: خدا حكم قطعى و حتمى فرموده و نعمتى را كه به بنده اى مرحمت فرموده از او باز نگيرد، مگر زمانى كه بنده گناهى مرتكب شود كه به سبب آن مستحق كيفر گردد.(۴۸۵)

(۱۱) حضرت صادقعليه‌السلام مى فرمود: گاهى يكى از شما از سلطان بسيار مى ترسد، و اين جز به سبب ارتكاب گناهان نيست پس تا مى توانيد از گناهان بپرهيزيد و بر آنها اصرار نورزيد.(۴۸۶)

شرح : برخى از گناهان موجب مى شود كه سلطان ظالمى بر مردم مسلط شود و آنها از او بترسند.

(۱۲) اميرالمؤمنينعليه‌السلام مى فرمود: دردى دردناكتر از گناه براى دل نيست، و ترسى سخت تر از مرگ نيست و گذشته براى انديشيدن (و عبرت گرفتن) و مرگ براى اندرز دادن كافى است.(۴۸۷)

(۱۳) امام رضاعليه‌السلام مى فرمود: هر چند بندگان گناهان تازه اى را كه سابقه نداشته ايجاد كنند، خدا براى آنها بلاهايى ناشناخته برايشان پديد آورد.(۴۸۸)

توضيح : اين روايت شريف در اجتماع امروز ما به روشنى جلوه گر است، ما در اين زمان گناهان نو ظهورى (خصوصا نسبت به زنان و انواع كلاه برداريها) مى شنويم، كه نسبت به انحرافات گذشته بى سابقه به نظر مى رسد و همچنين از امراض و گرفتاريهاى مردم آنچه مى بينيم، در قاموس معلومات ما تازگى دارد.

(۱۴) حضرت صادقعليه‌السلام مى فرمود: خداى فرمايد: هرگاه كسى كه مرا شناخته نافرمانيم كند، كسى را كه مرا نشناخته بر او مسلط كنم.(۴۸۹)

گناهان بزرگ

(۱) حضرت صادقعليه‌السلام فرمود: گناهان كبيره آنهايى است كه خدا دوزخ را براى آنها واجب ساخته است.(۴۹۰)

(۲) حضرت موسى بن جعفرعليه‌السلام يكى از اصحاب در نامه پرسيده بود گناهان كبيره چندتاست و چيست؟ حضرت نوشت : گناهان كبيره، كسى كه از آنچه خدا بر آن به دوزخ تهديد كرده دورى كند، كردارهاى بد او پوشيده مى شود، اگر مؤمن باشد.(۴۹۱)

(۳) به امام صادقعليه‌السلام عرض شد: آيا در مورد گناهان كبيره استثنايى وجود دارد كه خداوند كسى را كه مرتكب آن شود ببخشايد؟ فرمود: آرى.(۴۹۲)