شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

٨٩- باب كراهت همسايگى با اشخاص بد ١- امام محمّد باقر (ع) فرمود : از بلاهايى كه پشت انسان را مى‏شكند

همسايه بد است كه اگر خوبى ببيند آن را پنهان مى‏كند و اگر كار بدى مشاهده نمايد آن را پخش مى‏كند.

٢- امام جعفر صادق (ع) از پيامبر (ص) نقل فرموده است : به خدا پناه مى‏برم از همسايه بدى كه در خانه‏اى زندگى مى‏كند با چشمانش تو را زير نظر دارد و با دلش به تو توجّه دارد، اگر تو را در خوشى ببيند ناراحت شود و اگر در بدى مشاهده كند خوشحال گردد.

٣- امام جعفر صادق (ع) از پدرانش نقل فرموده است كه : پيامبر (ص) در وصيّتش به على (ع) فرمود : يا على چهار چيز كمر شكن است : ١- پيشوايى كه مردم امرش را اطاعت كنند امّا خود نافرمانى خدا كند. ٢- زنى كه شوهر در عفّت و پاكدامنى او بكوشد ولى به شوهرش خيانت كند. ٣- فقرى كه صاحب آن دستگير و ياورى نيابد. ٤- همسايه بدى كه در خانه‏اى ساكن باشد.

٩٠- باب استحباب رعايت حدّ همسايگى كه از هر طرف چهل خانه است‏ ١- امام باقر (ع) فرمود : حدّ همسايگى چهل خانه است از روبرو و پشت سر و سمت راست و سمت چپ.

٢- امام صادق (ع) از پيامبر (ص) نقل فرموده است : هر چهل خانه از روبرو، و پشت سر و سمت راست و سمت چپ همسايه است.

٣- معاوية بن عمّار گويد : به امام صادق (ع) عرض كردم : فدايت شوم‏

حدود همسايگى چقدر است؟ فرمود : از هر طرف چهل خانه.

٤- امام صادق (ع) از پدرانش نقل كرده است كه امير المؤمنين (ع) فرمود :

حريم مسجد چهل ذراع [تقريبا ٢٠ متر] و حريم همسايگى چهل خانه از چهار جانب است.

٩١- استحباب مدارا كردن با همسفر ١- امام جعفر صادق (ع) از رسول خدا (ص) نقل فرموده است : از جمله حقوق مسافر بر همراهانش اين است كه اگر مريض شود سه روز براى او توقّف كنند.

٢- امام صادق (ع) از رسول خدا (ص) نقل فرموده است : دو نفر كه با يك ديگر معاشرت مى‏كنند آن كه نسبت به دوستش بيشتر مدارا مى‏كند اجرش بيشتر و در نزد خدا گرامى‏تر است.

٣- امام جعفر صادق (ع) از رسول خدا (ص) نقل فرموده است : هر گاه در سفر يكى از همراهان شما مريض شود سه روز بخاطر او توقّف كنيد.

٤- امام صادق (ع) فرمود : رساندن سخن به گوش شخص ناشنوا در حدّى كه باعث ملال و خستگى نگردد صدقه پسنديده‏اى است.

٩٢- باب استحباب بدرقه همسفر هنگام جدا شدن هر چند ذمّى باشد

١- امام صادق (ع) از پدرانش نقل كرده است كه امير المؤمنين (ع) با مردى ذمّى همسفر شد، ذمّى به آن حضرت گفت : قصد كجا دارى؟ حضرت فرمود :

مى‏خواهم به كوفه بروم، چون ذمّى جدا شد و به راه خود رفت امير المؤمنين (ع) نيز با او رفت تا اين كه ذمى پرسيد چرا مسير خود را به جانب من تغيير داديد؟

حضرت گفتند : اين نشانه كمال حسن رفاقت است كه انسان هنگام جدا شدن چند قدمى همراهش را بدرقه كند، اين دستور پيامبر ماست. در دنباله همين مطلب آمده است كه آن ذمى به همين جهت اسلام آورد.

٩٣- باب استحباب نامه نوشتن در سفر و وجوب پاسخ دادن به نامه ‏ ١- امام صادق (ع) فرمود : پاسخ دادن به نامه مانند جواب دادن به سلام واجب است.

٢- امام جعفر صادق (ع) فرمود : پيوند بين دوستان، در حضر به ديدن يك ديگر رفتن و در سفر نامه نوشتن به يك ديگر است.

٣- در كتاب الاخوان از امام صادق (ع) نقل شده است : پيوند بين دوستان، به ديدن يك ديگر رفتن، و در سفر، نامه نوشتن است.

٩٤- باب استحباب شروع نامه با بسم اللّه و نوشتن آن به بهترين خط ١- امام صادق (ع) فرمود : در نوشتن [نامه] «بسم اللّه الرحمن الرحيم» را فراموش مكن اگر چه بعد از آن شعر باشد.

٢- امام جعفر صادق (ع) فرمود :

«بسم اللّه الرّحمن الرّحيم» را (در اوّل نامه) با نيكوترين خط بنويس، و حرف «ب» را كشيده ننويس مگر زمانى كه «سين» را با دندانه نوشته باشى.

٣- علىّ بن موسى الرّضا (ع) از پدرانش در حديثى نقل فرموده است كه از امير المؤمنين (ع) سؤال شد چرا تبع، تبع ناميده شده؟ امام فرمود : او جوانى كاتب بود كه براى ملك قبل از خود نامه مى‏نوشت، و در اوّل نامه‏ها مى‏نوشت به نام خدايى كه رعد و باد را آفريد، ملك به او گفت : در آغاز نامه بنويس بنام فرشته رعد، جوان گفت جز به نام خداى خويش آغاز نمى‏كنم، سپس فرمانهاى تو را مى‏نويسم، خدا بدين جهت از او سپاسگزارى كرد و حكومت آن سرزمين را به او داد، و مردم از او اطاعت كردند، بدين سبب تبّع ناميده شد.

٩٥- باب چگونگى نوشتن عنوان نامه ‏ ١- امام صادق (ع) فرمود : [در مكاتبات] بعد از

بسم اللّه الرّحمن الرّحيم‏

بلافاصله ننويس «براى فلانى» ولى اشكال ندارد كه بر پشت پاكت بنويسى «براى فلانى».

٢- امام جعفر صادق (ع) فرمود : داخل نامه ننويس : «براى ابى فلان» بلكه بنويس «به سوى ابى فلان» و بر پشت نامه بنويس «براى فلان».

٩٦- باب استحباب آغاز نامه به نام كسى كه نامه برايش فرستاده مى‏شود ١- امام صادق (ع) فرمود : اشكال ندارد كه شخص نام دوستش را در آغاز نامه قبل از اسم خود بنويسد.

٢- سماعه گويد : از امام صادق (ع) در باره كسى كه نام شخص را در آغاز نامه بنويسد پرسيدم، فرمود : اشكال ندارد، اين فضيلتى است كه شخص به وسيله آن به دوستش احترام مى‏گذارد.

٩٧- باب استحباب نوشتن «ان شاء اللّه» در نامه هر جا كه مناسب باشد ١- مرازم بن حكيم گويد : امام صادق (ع) دستور داد براى كارى نامه بنويسند، نامه را نوشتند و به نظر آن حضرت رساندند و در آن كلمه «ان شاء اللّه» نبود، امام فرمود : چگونه اميد داريد اين نامه به نتيجه برسددر صورتى كه «ان شاء اللّه» در آن نيست؟ دقّت كنيد هر جا لازم است بنويسيد.

٩٨- باب استحباب خشك كردن خطهاى نامه‏ ١- احمد بن محمّد بن ابى نصر گويد : ابو الحسن علىّ بن موسى الرضا (ع) روى نامه [ براى خشك شدن] خاك مى‏پاشيد، و مى‏فرمود : اشكال ندارد.

٢- علىّ بن عطيّه [از اصحاب امام موسى كاظم (ع)] گويد : نامه‏هايى را از امام كاظم (ع) ديده است كه خاك بر آن پاشيده بوده است.

٣- احمد بن محمّد بن ابى نصر گويد : امام رضا (ع) روى نامه خاك مى‏پاشيد.

٤- امام رضا (ع) از پدرانش نقل كرده است كه رسول خدا (ص) فرمود :

براى حاجات خود صبح زود از خانه بيرون رويد تا آن حاجتها انجام شود، و روى نامه خاك بپاشيد [براى خشك شدن نامه و مخدوش نشدن خطوط آن] كه در برآوردن حاجت مؤثر است، و خير را در نزد خوشرويان جستجو كنيد.

٩٩- باب عدم جواز سوزاندن كاغذهايى كه در آن آيات قرآن يا نام خدا باشد ١- عبد الملك بن عتبه گويد : از ابو الحسن اوّل امام موسى كاظم (ع) در باره‏

كاغذهايى كه جمع مى‏شود و در آن نام خدا هست پرسيدم كه آيا مى‏شود آنها را سوزاند؟

امام فرمود : نه، اوّل آنها را با آب بشوييد سپس بسوزانيد.

٢- عبد اللّه بن سنان گويد : از امام صادق (ع) شنيدم كه مى‏فرمود : كاغذها را نسوزانيد بلكه خطوط آنها را محو و سپس پاره كنيد.

٣- زراره گويد : از امام صادق (ع) در باره نامى از نامهاى خدا كه به وسيله آب دهان محو شود سؤال شد، امام فرمود : با پاكترين چيزى كه به آن دسترسى داريد از بين ببريد.

٤- محمّد بن اسحاق بن عمّار گويد : از ابو الحسن، موسى بن جعفر (ع) در باره نامه‏هايى كه در آن نام خداى عزّ و جلّ نوشته شده است سؤال شد، امام فرمود :

آنها را بشوييد.

٥- امام صادق (ع) از رسول خدا (ص) نقل فرموده است : آيات قرآن و نام خدا را با پاكترين چيزى كه دسترسى داريد محو كنيد، (و نيز فرمود) پيامبر مسلمانان را از سوزاندن و از بين بردن آنها با لگدمال كردن يا قلم كشيدن روى آنها نهى فرموده است.

٦- جعفر بن محمد (ع) از پدرانش نقل كرده است كه پيامبر (ص) [مسلمانان را] از محو كردن يا نوشتن آيات قرآن با آب دهان نهى فرموده است.

٧- حسن بن علىّ وشّاء گويد : عبّاس بن جعفر بن اشعث از من خواست كه از امام رضا (ع) در باره سوختن نامه‏هايش بعد از اين كه آنها را مى‏خواند از ترس اين كه به دست ديگران نيفتد سؤال كنم، وشّاء گويد : قبل از اين كه بپرسم حضرت نامه‏اى به من نوشت و فرمود : به دوست خود بگو : من وقتى كه نامه‏هايش را مى‏خوانم آنها را مى‏سوزانم. (شيخ حرّ عاملى فرمايد : اين حمل بر جواز يا

ضرورت است، يا به نامه‏هائى مربوط مى‏شود كه [آيات] قرآن يا نام خدا در آن نيست) ٨- علىّ بن جعفر گويد : از برادرم امام موسى كاظم (ع) در باره سوزاندن كاغذى كه در آن چيزى نوشته باشد سؤال كردم، امام فرمود : اگر بترسى كه در آن چيزى باشد [و به دست دشمن بيفتد] سوزاندنش اشكال ندارد.

١٠٠- استحباب تقسيم وقت بين دوستان به طور مساوى ‏ ١- امام صادق (ع) فرمود : رسول خدا (ص) وقتش را بين دوستانش تقسيم مى‏كرد، و به اين و آن به يك چشم نگاه مى‏كرد، و نيز فرمود : پيامبر (ص) هرگز پاهايش را در مقابل يارانش دراز نمى‏كرد، و وقتى مصافحه مى‏نمود دستش را از دست طرف نمى‏كشيد تا او دست پيامبر را رها نمايد، چون اصحاب اين مطلب را دانستند وقتى كه به آن حضرت دست مى‏دادند آنها دستشان را مى‏كشيدند.

٢- امام جعفر صادق (ع) فرمود : از زمانى كه خدا پيامبر (ص) را مبعوث كرد تا آخر عمر در حال تكيه كردن غذا نخورد، و هرگز پيش همنشين خويش پا روى پا نمى‏انداخت، و در موقع مصافحه هرگز دستش را پس نمى‏كشيد تا طرف دستش را پس بكشد، و هيچ وقت سائل را رد نمى‏كرد اگر چيزى داشت به او مى‏داد و اگر نمى‏داشت مى‏فرمود : خدا مى‏دهد.

٣- امام باقر (ع) فرمود : وقتى كه شخص با دوستش مصافحه مى‏كند آن كه دست دادن را ادامه مى‏دهد اجرش بيشتر است و گناهان آنها آمرزيده مى‏شود تا حدّى كه هيچ گناهى باقى نمى‏ماند.

٤- امام صادق (ع) فرمود : هرگز رسول خدا با كسى مصافحه نكرد كه دستش را از دست آن شخص بكشد تا اين كه شخص دستش را از دست پيامبر (ص) مى‏كشيد.

١٠١- باب استحباب سؤال كردن از نام و نام خانوادگى و نسب و حال دوست و همنشين‏

١- علىّ بن الحسين (ع) نقل كرده است كه رسول خدا (ص) روزى به دوستانش فرمود : مى‏دانيد ناتوانى چيست؟ گفتند : خدا و رسولش داناترند، فرمود :

سه چيز نشانه ناتوانى است : اوّل اين كه كسى دوستش را دعوت كند، غذايى تهيّه نمايد امّا آن دوست خلف وعده كند و نيايد، دوّم اين كه : يكى دوست يا همنشين كسى باشد و علاقمند باشد بداند او كيست و از كجاست، امّا از وى جدا شود و سؤال نكند، سوّم : در باره زنهاست كه كسى به زن خود نزديك شود و از وى لذت برد امّا زن بهره‏اش را از همسرش نبرد. عبد الله پسر عمر و عاص عرض كرد : چه بايد كرد؟ فرمود : يك ديگر را تحريك نمايند تا هر دو لذّت ببرند.

٢- علىّ بن الحسين (ع) از رسول خدا (ص) نقل فرموده است : ناتوانترين افراد كسى است كه شخصى را ملاقات كند و از رفتار او خوشش آيد امّا از نام و نسب و محلّ زندگى او نپرسد.

٣- امام صادق (ع) از پيامبر (ص) نقل فرموده است : اگر كسى از شما برادر

مسلمانش را دوست دارد از نام او و نام پدر و نام قبيله و خاندانش سؤال كند، اين از حقوق واجب و صدق و صفاى در دوستى است، و الّا شناختى نادرست مى‏باشد.

٤- امام جعفر صادق (ع) از پدرش نقل كرده است كه رسول خدا (ص) فرمود : سه چيز جور و ستم است : ١- شخصى با كسى معاشرت كند و از نام و نام خانوادگى او نپرسد. ٢- كسى او را براى صرف غذا دعوت كند و او نپذيرد يا دعوت را بپذيرد ولى غذا نخورد ٣- قبل از اين كه با همسرش شوخى و بازى كند جماع نمايد.

١٠٢- باب كراهت از بين رفتن شرم و حيا بين دوستان‏

١- امام جعفر صادق (ع) فرمود : به برادر مسلمانت كاملا اطمينان مكن، زيرا به زمين خوردن در اثر اطمينان و انس زياد جبران پذير نيست.

٢- سماعه گويد : از ابو الحسن امام موسى (ع) شنيدم كه مى‏فرمود : از بين تو و برادر مسلمانت احترام برداشته نشود، احترام يك ديگر را نگه داريد زيرا رعايت نكردن احترام حيا را از بين مى‏برد.

٣- امام جعفر صادق (ع) فرمود : دوستى داراى شرايطى است هر كس آن شرايط را رعايت نكند او را دوست كامل به حساب نياورد، و هر كس هيچ كدام از آن شرايط را ندارد دوستش مخوان. (آن شرايط عبارتند از) ١- نهان و آشكارش يكى باشد. ٢- خوبى تو را خوبى خود و بدى تو را بدى خود بداند. ٣- دارايى و پست و مقام او را نسبت به تو دگرگون نسازد. ٤- هر چه در توان و قدرت اوست از تو

باز ندارد. ٥- در گرفتاريها تو را رها نكند.

٤- امام صادق (ع) به بعضى از يارانش فرمود : به دوست خود اطمينان كامل نداشته باشيد زيرا به زمين خوردن از راه اطمينان و زياد انس گرفتن جبران پذير نيست.

٥- و نيز امام صادق (ع) به بعضى از دوستانش فرمود : هر كس سه مرتبه از تو خشمگين شود و در باره تو بدى نگويد او را براى خود دوست انتخاب كن.

٦- امام صادق (ع) فرمود : دوستت را از راز خود آگاه مكن مگر تا حدّى كه اگر دشمن تو بر آن راز آگاه شود نتواند به تو زيان رساند، چون ممكن است دوست روزى دشمن گردد.

٧- علىّ بن موسى الرضا (ع) از پدرانش از امير المؤمنين (ع) نقل فرموده است : با دوست خويش در دوستى زياده روى مكن، زيرا شايد روزى دشمن تو شود و با دشمنت در دشمنى ميانه روى كن چون ممكن است روزى دوست تو گردد.

٨- طبرسى در تفسير مجمع البيان در باره قول خداى متعال : «در محفلتان ناپسند وارد مى‏شويد» فرموده است : در آن وجوهى است، يكى اين است كه اعراب وقتى دور هم مى‏نشستند بدون اين كه از يك ديگر شرم كنند از خود باد خارج مى‏كردند.

١٠٣- باب انتخاب دوستانى كه نمازشان را بموقع مى‏خوانند و نسبت به دوستان نيكى مى‏كنند

  ١- امام صادق (ع) فرمود : دوستانتان را به دو خصلت آزمايش كنيد، اگر داراى آن دو خصلت نباشند از آنها دورى گزينيد، دورى گزينيد، دورى گزينيد، آن دو خصلت عبارتند از : خواندن نماز در وقتش، و نيكى به دوستان در سختى و رفاه.

١٠٤- باب استحباب خوشخويى با مردم‏

  ١- امام محمّد باقر (ع) فرمود : باايمانترين مردم خوشخوترين آنهاست.

٢- امام صادق (ع) فرمود : چهار چيز در هر كس باشد ايمانش كامل است و اگر از سر تا پا گناه باشد آسيبى به او نرساند، آنها عبارتند از : راستگويى، اداى امانت، شرم، و خوشخويى.

٣- امام صادق از رسول خدا (ص) نقل فرموده است : براى شخص خوشخو اجرى مانند اجر روزه‏دار شب زنده‏دار است.

٤- امام صادق (ع) فرمود : خوشخويى به صاحبش اجر روزه‏دار شب زنده‏دار را مى‏رساند.

٥- از امام صادق (ع) نقل شده است : نيكى و خوشخويى باعث آبادى‏

خانه‏ها و زيادى عمر مى‏شود. ٦- امام صادق (ع) فرمود : خوشخويى گناهان را ذوب مى‏كند همچنان كه آفتاب يخ را آب مى‏كند.

٧- امام صادق (ع) فرمود : تا مى‏توانى با كسانى معاشرت كن كه نفع تو به آنها برسد، زيرا گاهى بنده در عبادت كوتاهى مى‏كند ولى اخلاقش نيكوست و خدا به سبب حسن خلقش او را به درجه روزه‏دار شب زنده‏دار مى‏رساند.

٨- امام صادق (ع) از رسول خدا (ص) نقل فرموده است : بيشترين چيزى كه امّت مرا وارد بهشت مى‏كند تقواى الهى و خوشخويى است.

٩- امام جعفر صادق (ع) فرمود : عاقلترين مردم خوشخوترين آنهاست.

١٠- عنبسه عابد گويد : امام صادق (ع) به من فرمود : مؤمن بعد از انجام واجبات پيش خداى عزّ و جلّ چيزى محبوبتر از اين ندارد كه مردم را از لحاظ خلقش در وسعت گذارد.

١١- بحر (بن كثير) سقّاء گويد : امام صادق (ع) به من فرمود : اى بحر سقّاء خوش خلقى مايه آسانى امور است. سپس حضرت حديثى نقل فرمود كه : پيامبر (ص) خوش خلق بود. ١٢- امام صادق (ع) فرمود : خداى تبارك و تعالى به بعضى از پيامبرانش وحى فرمود : خوى نيكو خطاها را از بين مى‏برد همان طور كه آفتاب يخ را ذوب مى‏كند.

١٣- علىّ بن الحسين (ع) از رسول خدا (ص) نقل فرموده است : در روز قيامت چيزى بهتر از خوشخويى در ميزان اعمال انسان گذاشته نمى‏شود.

١٤- امام صادق (ع) فرمود : خلق و خوى بخششى است كه خدا به مخلوقش عطا مى‏كند، برخى از آن فطرى و برخى مربوط به نيّت وارده مى‏باشد [شخص از

راه اراده و قصد مى‏تواند آن را به دست آورد ،] عرض كردم : كدام بهتر است؟

فرمود : آنچه فطرى است انسان بر آن سرشته شده و جز آن نمى‏تواند انجام دهد و آنچه مربوط به نيّت و اراده مى‏باشد بايد براى تحقّق آن صبر و سختى را تحمّل كند، پس اين بهتر است. ١٥- امام صادق (ع) فرمود : خداى تبارك و تعالى مانند ثواب كسى را كه صبح و شام در راه خدا جهاد كند به بنده خوش خلق مى‏بخشد.

١٦- امام رضا (ع) از پدرانش نقل كرده است كه پيامبر (ص) فرمود : جبرئيل از جانب پروردگار عالم بر من نازل شد و گفت : اى محمّد بر تو باد به خوشخويى، چون باعث خير دنيا و آخرت مى‏شود، آگاه باشيد شبيه‏ترين شما به من خوشخوترين شماست.

١٧- امام رضا (ع) نقل كرده است كه رسول خدا (ص) فرمود : بر شما باد به خوشخويى، زيرا خوشخو ناگزير جايش در بهشت است، و بپرهيزيد از بد خويى چون بدخو ناگزير در آتش است.

١٨- امام رضا (ع) از رسول خدا (ص) نقل فرموده است : خوى بد عمل را فاسد مى‏كند همچنان كه سركه عسل را فاسد مى‏نمايد.

١٩- امام رضا (ع) از پيامبر (ص) نقل فرموده است : بنده به واسطه خوشخويى پاداش روزه‏دار شب زنده‏دار را دريافت مى‏كند.

٢٠- امام رضا (ع) از رسول خدا (ص) نقل فرموده است : در ميزان اعمال هيچ چيز سنگين‏تر از خوشخويى نيست.

٢١- امام رضا (ع) از حضرت علىّ (ع) نقل فرموده است : كاملترين شما از حيث ايمان خوشخوترين شماست.

٢٢- حضرت رضا (ع) از علىّ بن ابى طالب نقل فرموده است : خوشخويى بهترين همنشين است.

٢٣- حضرت رضا (ع) از حضرت على (ع) نقل فرموده است : از رسول خدا (ص) سؤال شد : بهترين وسيله براى ورود به بهشت چيست؟ فرمود :

پرهيزگارى و خوشخويى.

٢٤- امام رضا (ع) از رسول خدا (ص) نقل كرده است كه آن حضرت فرمود :

در روز قيامت نزديكترين شما به من خوشخوترين و مهربانترين شما نسبت به خانواده‏اش مى‏باشد.

٢٥- نيز آن حضرت از پيامبر (ص) نقل فرموده است : بهترين مردم از لحاظ ايمان خوشخوترين آنها، و مهربانترين‏شان به خانواده خويش مى‏باشد، و من مهربانترين شما به خانواده‏ام هستم.

٢٦- امام حسن (ع) فرمود : بهترين خوبيها خوى نيكو است.

٢٧- پيامبر (ص) فرمود : خوشخويى نصف دين است.

٢٨- زياد بن علاقه بن شريك گويد : از رسول خدا (ص) سؤال شد : بهترين چيزى كه به مسلمان عطا شده چيست؟ فرمود : خوش خلقى. ٢٩- امام جعفر صادق (ع) فرمود : خدا اسلام را به عنوان دين شما پسنديد، شما با سخاوت و خوشخويى آن را زينت بخشيد.

٣٠- امّ سلمه به پيامبر (ص) عرض كرد : پدر و مادرم فداى تو، اگر زنى دو

شوهر داشته باشد كه هر دو اهل بهشت باشند، زن در بهشت به كدام يك تعلق خواهد داشت؟ پيامبر فرمود : آن را كه خوشخوتر و براى خانواده‏اش بهتر است انتخاب كند، اى امّ سلمه خوشخويى باعث خير دنيا و آخرت است.

٣١- موسى بن ابراهيم گويد : از ابو الحسن اول [امام موسى كاظم (ع)] شنيدم كه مى‏فرمود : خدا بنده‏اش را به بهترين صورت و بهترين خلق و خوى آفريده است و حيا مى‏كند از اين كه گوشت او را در روز قيامت طعمه آتش قرار دهد. ٣٢- علىّ بن ميمون صائغ گويد : از امام صادق (ع) شنيدم كه مى‏فرمود : هر كس مى‏خواهد رحمت خدا شامل حال او شود و او را در بهشت ساكن گرداند بايد خلقش را نيكو، و عدالت را رعايت كند، و به يتيم رحم، و به ضعيف كمك، و به بندگان خدا تواضع نمايد.

٣٣- در كتاب معانى الاخبار نقل شده كه : لقمان به پسرش گفت : پسر عزيزم با صد نفر دوست باش و با يك نفر دشمن مباش، پسرم هر چه هست خلاق و خلق توست، خلاق تو همان دينت و خلق تو همان خوى و نحوه برخورد تو با مردم است، مردم را با خود دشمن نكن، و اخلاق پسنديده را بياموز، پسرم بنده نيكان باش و فرزند بدان مباش، پسرم امانت را به صاحبانش برگردان تا دنيا و آخرت تو سالم باشد، امين باش تا بى‏نياز گردى.

٣٤- امام جعفر صادق (ع) از رسول خدا (ص) نقل فرموده است : كاملترين مؤمنين از لحاظ ايمان خوشخوترين آنهاست.

٣٥- پيامبر (ص) فرمود : كاملترين مؤمنين از جهت ايمان خوشخوترين‏

آنهاست، و بهترين شما كسى است كه با همسرش بهترين رفتار را داشته باشد.

٣٦- امام جعفر صادق (ع) از پدرانش نقل كرده است كه رسول خدا (ص) فرمود : در روز قيامت اوّلين چيزى كه در ميزان اعمال بنده گذاشته مى‏شود حسن خلق است.

١٠٥- باب استحباب انس و الفت با مردم‏

١- امام صادق (ع) فرمود كه پيغمبر (ص) فرموده است برترين شما خوشخوترين و بخشنده‏ترين شماست و آنان كه با مردم انس مى‏گيرند، و ديگران با آنان مأنوس مى‏شوند و با مردم رفت و آمد دارند (كنايه از مردم دارى و خوشرويى با مردم است).

٢- امام صادق (ع) فرمود : مؤمن انس پذير است. كسى كه با ديگران انس نگيرد، و ديگران با او مأنوس نشوند خيرى ندارد.

٣- على (ع) فرمود : دلهاى مردم رمنده است هر كه به آنها محبّت كند، به او رو آورند.

١٠٦- باب استحباب خوشرفتارى با مردم‏

  ١- امام صادق (ع) فرمود كه پيغمبر (ص) فرموده است آيا خبر ندهم شما را از كسى كه فردا (روز قيامت) آتش دوزخ بر او حرام مى‏شود؟ گفتند چرا يا

رسول الله، فرمود : كسى كه خوشخو و خوشرفتار باشد.

٢- ابو البخترى در حديث مرفوعه‏اى گويد : از امام صادق (ع) شنيدم كه فرمود : مؤمنان خوشرفتار، و نرمخويند. همچون شتر رام، اگر مهار شود فرمان بردار است، و اگر بر روى سنگ خوابانده شود مى‏خوابد.

٣- امام صادق (ع) فرمود : از نشانه‏هاى ايمان آگاهى در دين است، و از علايم آگاهى در دين بردبارى، و از نشانه‏هاى بردبارى مدارا نمودن با مردم است، و از نشانه‏هاى مردم داراى نرمخويى، و از نشانه‏هاى نرمخويى آسان‏گيرى و ملايمت است.

٤- امام رضا (ع) از پدرانش نقل مى‏كند، كه على (ع) فرمود كه پيغمبر (ص) فرموده است : مؤمن نرمخو، خوشرفتار، با سخاوت، و خوش اخلاق است. و كافر خشن، تندخو، بد اخلاق و متكبّر است.

١٠٧- باب استحباب خوشرويى و خوش برخوردى

‏ ١- امام صادق (ع) فرمود : نيكى به ديگران، و خوشرويى محبت مى‏آورد و آدمى را به بهشت داخل مى‏كند بخل و ترشرويى انسان را از خدا دور وارد دوزخ مى‏نمايد.

٢- امام باقر (ع) فرمود : شخصى نزد پيغمبر (ص) آمد و عرض كرد يا رسول الله مرا سفارشى فرماييد. از جمله سفارشات حضرت به آن شخص اين بود :

برادرت را با چهره باز ديدار و ملاقات كن.

٣- يكى از ياران امام صادق (ع) نقل مى‏كند كه به آن حضرت عرض كردم :

ميزان و معيار خوش اخلاقى چيست؟ فرمود : اين كه فروتنى نشان دهى، خوش سخن باشى، و با برادرت با چهره باز برخورد كنى.

٤- حسن بن حسين گويد : از امام صادق (ع) شنيدم كه مى‏فرمود :

پيغمبر (ص) خطاب به فرزندان عبد المطلب فرمود : اى فرزندان عبد المطلب، شما هرگز نمى‏توانيد يا اموالتان در زندگى مردم گشايشى حاصل كنيد. پس با چهره باز و خوشرويى با آنها برخورد كنيد (حديث ٥ مانند حديث ٤ است).

٥- امام صادق (ع) فرمود : سه چيز است كه اگر كسى براى خدا يكى از آنها را انجام دهد خداوند بهشت را بر او واجب گرداند :

١- انفاق در حال فقر و تنگدستى، ٢- خوشرويى با همه مردم، ٣- رعايت انصاف نسبت به ديگران.

٦- موسى بن جعفر (ع) فرمود : كه پيغمبر (ص) فرموده است : خوشرويى كينه را از بين مى‏برد.

٧- امام جواد (ع) از پدرانش نقل مى‏كند : كه حضرت على (ع) فرمود : شما كه نمى‏توانيد با مالتان به مردم كمك كنيد پس با چهره باز و ديدار خوش آنان را خشنود سازيد، زيرا از پيغمبر (ص) شنيدم كه مى‏فرمود : شما كه هرگز نمى‏توانيد در زندگى مردم با اموالتان گشايشى حاصل كنيد، پس با اخلاقتان آنان را خوشنود سازيد.

١٠٨- باب وجوب راستگويى‏

١- امام صادق (ع) فرمود : مردم را به نيكى دعوت كنيد به غير زبانتان (يعنى با عمل و كردارتان) تا اين كه آنان كوشش در عبادت، و راستگويى و پرهيزكارى را از شما ببينند.

٢- امام صادق (ع) فرمود : هر كه زبانش راست باشد عملش پاك است.

٣- ابو بصير گويد : از امام صادق (ع) شنيدم كه مى‏فرمود : بنده خدا راست مى‏گويد تا اين كه نزد خداوند جزء راستگويان محسوب گردد، و دروغ مى‏گويد تا اين كه نزد خدا از دروغگويان نوشته شود، پس هر گاه راست گويد خداى عزّ و جلّ فرمايد : اين بنده راست گفت و نيكوكار است، و هنگامى كه دروغ بگويد خداوند مى‏فرمايد : اين بنده دروغ گفت، و بدكار است.

٤- امام صادق (ع) فرمود : هر كه زبانش راست باشد عملش پاك است، و هر كه نيّتش خوب باشد روزى‏اش زياد شود، و هر كه به خانواده‏اش نيكى كند عمرش طولانى گردد.

٥- عمرو بن ابى مقدام گويد : نخستين بار كه خدمت امام باقر (ع) رسيدم آن حضرت فرمود : پيش از سخن گفتن راستگويى بياموزيد.

٦- امام صادق (ع) فرمود : اى فضيل نخستين كسى كه راستگو را تصديق‏

مى‏كند خداى عزّ و جلّ است، كه مى‏داند او راستگو است. و خود شخص نيز خويشتن را تصديق مى‏كند، زيرا مى‏داند كه صادق است. ٧- ربيع بن سعد گويد : كه امام باقر (ع) به من فرمود : اى ربيع شخص راست مى‏گويد، تا آن جا كه خداوند او را صدّيق (بسيار راستگو) مى‏نويسد ٨- پيغمبر (ص) فرمود : فرداى قيامت آن كه از همه شما به من نزديكتر، و شفاعتش بر من واجبتر است، كسى است كه در سخنانش راستگوتر و در ردّ امانت درستكارتر و خوش اخلاق‏تر، و به مردم نزديكتر باشد.

٩- در حديث مرفوعه‏اى امام صادق (ع) : از پيغمبر (ص) روايت كرده كه فرمود : اى على تو را به چند خصلت سفارش مى‏كنم، خداوندا على را در داشتن اين خصال يارى ده، نخستين آنها راستگويى است، هرگز از دهانت دروغى خارج نشود.