شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

بهار بندگی

(ویژه مبلغان ماه مبارک رمضان)

مولف: آیت الله لطف الله صافی گلپایگانی

این کتاب توسط مؤسسه فرهنگی - اسلامی شبکة الامامین الحسنین عليهما‌السلام بصورت الکترونیکی برای مخاطبین گرامی منتشر شده است.

لازم به ذکر است تصحیح اشتباهات تایپی احتمالی، روی این کتاب انجام نگردیده است.

سخن ناشر

بسم الله الرحمن الرحیم

در زمان غیبت حضرت ولی عصر بقیة الله الاعظم ارواحنا فداه باید به حاملان علوم اهل بیت عليهم‌السلام رجوع و مسائل دینی را از آنان سؤال نمود، بلکه روش و سیره عقلاء در هر علمی پرسش از دانشمندان و کارشناسان همان علم بوده و هست و این روش در عمل، مورد تأیید و امضاء شارع مقدس نیز قرار گرفته است.

مجموعه ای که پیش روی دارید گزیده ای از آثار مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی حاج شیخ لطف الله صافی گلپایگانی مدّظله الشریف است که از کتاب های «رمضان در تاریخ»، «عالی ترین مکتب تربیت و اخلاق یا ماه مبارک رمضان»، «معارف دین جلد 1 و 2» و «پاسخ کوتاه 1 و 2» که همگی از تألیفات معظم له می باشد، گردآوری و به مناسبت ماه مبارک رمضان در اختیار ائمه محترم جمعه و جماعات و مبلّغین عزیز قرار می گیرد. امید است این خدمت ناچیز مورد نظر و قبول قطب عالم امکان حضرت بقیة الله الاعظم ارواحنا فداه قرار گیرد.

رمضان المبارک 1431

مطابق با مرداد ماه 1389

مرکز تنظیم و نشر آثار معظم له

خطبه شعبانیه

عن أبی الحسن الرضا، عن أبیه، عن آبائه، عن أمیرالمؤمنین عليه‌السلام قال: إنَّ رسول الله صلی الله علیه و آله خَطبَنا ذات یوم فقال صلی الله علیه و آله: أیها الناس، إنّه قد أقبلَ الیکم شهرُ اللهِ بالبَرکة وَ الرّحمة وَ المَغفرة، شهرٌ هوَ عندَ اللهِ أفضلُ الشّهورِ، و أیامُهُ أفضلُ الأیامِ، و لیالیهِ أفضلُ اللّیالی، و ساعاتُهُ أفضلُ السّاعات، هوَ شهرٌ دُعِیتُم فیهِ الی ضِیافَةِ الله، وجُعِلتُم فِیهِ مِن أهلِ کرامةِ اللهِ، أنفاسُکُم فِیهِ تسبیحٌ، ونَومُکُم فِیهِ عِبادَةٌ، وَ عَمَلُکُم فِیهِ مَقبولٌ، و دُعاؤُکُم فِیه مُستجابٌ، فَسئلوا اللهَ ربَّکم بِنِیاتٍ صادِقَة، و قلوب طاهِرَة أن یوَفّقکم لِصِیامِهِ، وَ تَلاوة کتابِهِ، فإنّ الشّقی مَن حُرِمَ غفرانُ اللهِ فی هذا الشَّهرِ العَظیم، وأذکُروا بِجُوعِکُم وَ عَطَشِکُم فِیه جوعَ یومِ القِیامَةِ وَ عَطَشَهُ، وَ تَصَدّقوا عَلی فُقَرائِکم وَ مَساکِینِکُم، وَ وَقّروا کِبارَکُم، وأرحَمُوا صِغارَکُم، وَ صِلُوا أرحامَکُم، وَ أحفَظُوا ألسِنَتَکُم، وغَضّوا عَمّا لا یحِلّ النَّظرُ إلیه أبصارَکُم، و عمّا لا یحلّ الإستِماعُ إلیه أسماعَکُم، وَ تَحَنّنوا علی أیتامِ النّاس یتحَنّنُ عَلَی أیتامِکُم، وَ تُوبُوا الی اللهِ مِن ذنوبِکُم، و أرفَعوا إلیه أیدیکم بالدّعاءِ فی أوقاتِ صلواتِکُم، فإنّها أفضلُ السّاعات، ینظُرُ اللهِ عزّوجلّ فِیها بالرّحمةِ الی عِبادِهِ، یحبِبهُم اذا ناجَوه، وَیلبّیهِم اذا نادَوهُ، وَ یستجیبُ لَهُم اذا دَعَوه.

أیها النّاس، إنّ أنفُسَکم مَرهونَة بِأعمَالِکُم، فَفَکّوها بِاستِغفَارِکُم، وَ ظُهورِکُم ثقیلةٌ مِن أوزارِکُم فَخَفّفوا عَنها بِطولِ سُجُودِکُم، وإعلَمُوا أنّ اللهَ تَعالی ذِکرُه أقسَمَ بِعِزّتِهِ أن لا یعَذّبَ المُصَلّینَ وَ السّاجِدینَ، و أن لا یروعَهُم بالنّار یومَ یقومُ النّاسُ لِرَبّ العالَمِینَ. أیها الناسُ، مَن فَطّرَ مِنکُم صائِماً مُؤمِناً فِی هذا الشّهرِ کانَ لَه بِذلکَ عندَاللهِ عِتقُ رقبَةٍ، وَ مغفرةٌ لِما مَضَی مِن ذُنُوبِهِ، قیلَ: یا رَسولَ اللهِ، وَ لیسَ کُلّنا یقدِرُ عَلَی ذلکَ، فقالَ صلى‌الله‌عليه‌وآله‌ : اتّقوا النّارَ وَ لَو بِشِقّ تَمرَةٍ، اتقوا النّارَ و لَو بِشَربَةٍ مِن ماءٍ، أیها الناسُ، مَن حَسّنَ مِنکم فی هذا الشّهرِ خُلقَه کان له جَوازاً علی الصّراطِ یومَ تَزِلُّ فیه الأقدامُ، و مَن خَفّفَ فی هذاالشّهرِ عمّا مَلَکت یمینُهُ، خَفّفَ اللهُ علیه حِسابَه، و مَن کَفّ فیه شَرّهُ کَفّ اللهُ عنهُ غَضَبَهُ یومَ یلقاهُ، و مَن أکرَمَ فیهِ یتیماً اکرَمَهُ اللهُ یومَ یلقاهُ، و مَن وَصَلَ فیه رَحِمَه وَصَله اللهُ برحمَتِهِ یومَ یلقاه، وَ مَن قَطَعَ فیهِ رَحِمَهُ قَطَعَ اللهُ عَنهُ رَحمَتَه یومَ یلقاهُ، و مَن تَطَوّعَ فِیه بِصَلاةٍ کَتَبَ اللهُ لَه بَرائةً مِن النّارِ، و مَن أدّی فِیهِ فَرضاً کانَ له ثَوابَ مَن أدّی سَبعینَ فَریضةً فِیما سِواهُ مِن الشّهور، و مَن أکثَرَ فِیهِ مِنَ الصّلاةِ علَی ثَقّلَ اللهُ مِیزانَهُ یومَ تَخِفُّ المَوازِینُ، و مَن تَلا فِیه آیةً مِنَ القُرآنِ کانَ لَهُ مِثلَ اجرِ مَن خَتَمَ القرآنَ فِی غَیرهِ مِن الشُّهورِ، أیها النّاسُ، إنّ أبوابَ الجَنانِ فِی هذا الشَّهرِ مُفَتّحَةٌ فاسئَلوا رَبّکُم أن لا یغلِقَها علیکم. و إنّ أبوابَ النّیرانِ مُغلّقةٌ فاسئَلوا ربّکُم أن لا یفتَحُها عَلیکُم، والشّیاطِینُ مَغلولَةٌ، فاسئلوا ربّکم أن لا یسلّطَها عَلیکُم، قالَ امیرالمؤمنین عليه‌السلام : فَقُمتُ وَ قُلتُ: یا رسولَ اللهِ! ما أفضلُ الأعمالِ فِی هذا الشّهرِ؟ فقالَ صلی الله علیه و آله: یا أبالحسنُ، أفضلُ الأعمالِ فی هذا الشّهرِ ألوَرَعُ عن محارمِ اللهِ عزّوجلّ. ثمّ بَکَی، فَقلتُ: یا رسولَ اللهِ ما یبکِیکَ؟ فقالَ یا علی، أبکی لِما یستحلّ مِنک فی هذا الشّهر. کأنّی بِکَ وَ أنتَ تُصلّی لِرَبّکَ وَ قد انبَعَثَ أشقَی الأولینَ شَقیقَ عاقِرِ ناقَهِ ثمود، فَضَرَبَکَ ضربَةً علَی قَرَنِکَ فَخَضّبَ منها لِحیتَکَ، قالَ امیرُالمؤمنینَ عليه‌السلام : فَقلتُ: یا رسولَ اللهِ، و ذلکَ فی سَلامَةٍ مِن دِینی؟ فقال صلی الله علیه و آله: فی سلامة من دینک. ثمّ قالَ صلى‌الله‌عليه‌وآله‌ : یا علی، مَن قَتلکَ فَقد قَتلَنِی، و مَن أبغَضَکَ فَقَد أبغَضَنی، و مَن سَبّکَ فَقَد سَبّنِی، لأنّکَ مِنّی کَنَفسِی، روحُکَ مِن روحی، و طِینتُکَ مِن طینتِی، إنّ الله تبارک و تعالی خَلقنِی و ایاکَ، و إصطَفانِی وَ ایاکَ، و إختارَنی للنبوّة، وَ إختارَکَ لِلإمامَةِ، و مَن أنکَرَ امامَتَکَ فَقَد أنکَرَ نُبُوّتِی [1]

حضرت امام رضا عليه‌السلام از پدران بزرگوارش از حضرت امیرالمؤمنین عليه‌السلام روایت کرده است که فرمود: پیغمبر اکرم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم روزی برای ما خطبه خواند و فرمود:

ای مردم! به درستی که ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به شما رو کرده است. ماهی که نزد خدا بهترین ماه ها، روزهایش بهترین روزها، شب هایش بهترین شب ها و ساعاتش بهترین ساعات است. ماهی که در آن به ضیافت خدا خوانده و از اهل کرامت خدا قرار داده شده اید. نفس های شما در آن ثواب تسبیح دارد و خواب شما در آن عبادت و عمل شما در آن مقبول و دعای شما در آن مستجاب است؛ پس با نیت های راست و دل های پاک، از خدا درخواست کنید که شما را برای روزه و تلاوت قرآن توفیق دهد. به درستی که شقی و بد عاقبت، کسی است که از آمرزش خدا در این ماه بزرگ محروم شود و به گرسنگی و تشنگی خود در این ماه، گرسنگی و تشنگی روز قیامت را یاد کنید. و بر فقیران و مسکینان خود صدقه بدهید، سالمندان را احترام نمایید، بر صغار و خُردسالان رحم کنید؛ و صله ارحام نمایید و زبان های خود را [از آن چه نباید گفت و چشم های خود را از آن چه نباید به آن نگاه کرد، نگاه دارید؛ و گوش های خود را از آن چه نباید شنید حفظ کنید، و با یتیمان مردم مهربانی کنید، تا با یتیمان شما مهربانی شود، و از گناهان خود به سوی خدا توبه و بازگشت نمایید و دست های خود را در اوقات نماز به دعا بلند کنید که آن هنگام بهترین ساعت ها است. خدا به رحمت به سوی بندگانش نظر می فرماید و هرگاه ایشان با او مناجات نمایند، جواب می فرماید و هرگاه او را ندا کنند، لبیک می گوید و هرگاه او را بخوانند، مستجاب میکند.

ای مردم! به درستی که جان های شما در گرو عمل های شما است؛ پس با استغفار، از گرو بیرون آورید، و پشت های شما از گناهانتان سنگین است. پس به طول دادن سجود، آن را سبک سازید. و بدانید که خدا به عزّت خود سوگند یاد کرده است که نمازگذاران و سجده کنندگان را عذاب نکند و آن ها را به آتش جهنّم در روز قیامت نترساند. ای مردم! هر کس از شما مؤمن روزه داری را در این ماه افطار دهد، برای او نزد خدا ثواب یک بنده آزاد کردن و آمرزش گناهان گذشته خواهد بود. پس گفته شد: یا رسول الله! همه ما قدرت بر آن نداریم؛ فرمود: با افطار دادن به روزه دار اگر چه به نصف دانه خرما باشد- از آتش بپرهیزید. اگر چه به شربتی آب باشد.

ای مردم! هر کس از شما خلق خود را در این ماه نیکو سازد، گذشتن از صراط در روزی که قدم ها بر آن بلغزد، برای او است.

ای مردم! کسی که در این ماه خدمت غلام و کنیز خود را سبک گرداند، خدا در قیامت حساب او را آسان سازد. و هر کس در این ماه شرّ خود را باز دارد، خدا خشم خود را از او در روز قیامت باز دارد. و کسی که یتیمی را در این ماه گرامی بدارد، خدا او را در روز قیامت گرامی دارد. و کسی که در این ماه با خویشاوند خود صله نماید، خدا او را در قیامت به رحمت خود وصل کند. و کسی که در این ماه قطع رحم کند، خدا در روز قیامت رحمت خود را از او قطع فرماید. و هر کس در این ماه نماز مستحبّی به جای آورد، برای او برائت از آتش نوشته می شود. و کسی که نماز واجب به جای آورد، مثل کسی است که در ماه های دیگر هفتاد نماز واجب به جا آورد. و کسی که در این ماه بسیار بر من صلوات بفرستد، خدا در روزی که میزان ها سبک باشد، میزان او را سنگین سازد. و هر کس در این ماه تلاوت آیه ای از قرآن کند، ثواب ختم قرآن در ماه های دیگر را دارد.

ای مردم! درهای بهشت در این ماه گشوده است؛ از خدا بخواهید که [این درها را] به روی شما نبندد و درهای آتش، بسته است؛ از پروردگار خود بخواهید که آن ها را به روی شما باز نگرداند. و شیاطین دربند هستند؛ از خدا درخواست کنید که آن ها را بر شما مسلّط نسازد.

امیرالمؤمنین عليه‌السلام فرمود: پس من برخاستم و عرض کردم: یا رسول الله! بهترین اعمال در این ماه چیست؟ فرمود: یا اباالحسن! فاضل ترین اعمال در این ماه پارسایی است از آن چه خدا حرام کرده است.

سپس رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم گریست. عرض کردم: یا رسول الله! چه چیز شما را به گریه درآورد؟ فرمود: گریه می کنم برای آن چه در این ماه به تو می رسد. گویا تو را می بینم که برای پروردگارت نماز می گزاری. و برخواسته است شقی ترینِ اوّلین و آخرین جفت پی کننده ناقه ثمود و بر فرقت ضربتی زده است که با آن ریش تو خضاب شده است. پس، من عرض کردم: این در سلامت دین من است. فرمود: در سلامت دین تو است! سپس فرمود: یا علی! هر کس تو را بکشد، مرا کشته و هر کس تو را دشمن بدارد، مرا دشمن داشته؛ برای این که تو از من، مثل جان منی و طینت تو از طینت من است و تو وصی من و خلیفه من بر امّتم هستی!

پیام معظم له به مناسبت حلول ماه مبارک رمضان

بسم الله الرّحمن الرّحیم

قال الله تعالی ( یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیکُمُ الصّیامُ کَمَا کُتِبَ عَلَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ )

مسلمانان، امت اسلام، ماه مبارک رمضان عید اولیاءالله و میعاد اصفیاء الله و بهار قرائت قرآن کریم و موسم حضور در مساجد و ضیافت و میهمانی خدا و بازگشایی یکی از بزرگترین مدرسه های عام آموزشی و تربیتی اسلامی را که شامل همگان از پیر و جوان و مرد و زن و عوام و خواص و دانشجو و استاد و کارگر و کارفرما و لشکری و کشوری و شهری و روستایی است، به همه تبریک و تهنیت عرض می نمایم.

مدرسه ای که کلاس های بزرگ آن مساجد و نماز جماعت ها و مجالس موعظه و تبلیغ معارف و احکام و هدایت همگان است و همه در هر درجه از علم و معرفت باشند، در آن شرف شرکت می یابند و در رأس همه قطب عالم امکان و عدل یگانه قرآن، حضرت صاحب الزمان مولانا المهدی ارواح العالمین له الفدا در آن حضور دارند و بیشتر از هر کس از رحمت ها و عنایات الهی که در این ماه نازل و متواتر است بهره مند می باشند.

مدرسه ای که کلاس های کوچک آن خانه های شخصی و اطاق های فردی است، کتاب های درسی آن قرآن مجید و نهج البلاغه و احادیث شریفه و صحیفه کامله و دعای افتتاح و دعای جامع و معرفت بخش و سازنده ابوحمزه است. راستی این ماه بزرگ چه ماه جامعی است، ما مسلمانان باید خدا را از این برنامه ها و فرصت های خوب و سازنده ای که به امت اسلام موهبت شده است سپاسگزار باشیم.

باید قدر این هدایت ها را بشناسیم و در حقایق آن تفکر و اندیشه داشته باشیم، در معانی دعاها تأمل کنیم، پیام هایی را که روزه و این دعاها به جامعه ما، به مسؤلین امور، به افراد و اشخاص، به مقامات و به لشکری و کشوری و به توانگران و به فقرا و به علماء و دانشمندان و نویسندگان و همه اقشار دارند به گوش جان بشنویم.

عزیزان، برادران و خواهران، خدا می داند اکنون که این سطور را برای آن که تقدیم خدمت شما بنمایم می نویسم، جمال ماه رمضان را چنان زیبا و عالم آرا می بینم و از آن بقدری احساس لذت و ایمان می نمایم که خود را از توصیف آن عاجز می یابم من باید بگویم اگر امثال این بنده حقیر ناچیز این ماه شریف را به این جمال می بینیم، اهل الله و کسانی که بیشتر و بیشتر به معانی این ماه و آداب و برنامه های آن آگاهی دارند آن را در چه جمالی می بینند.

حضرت رسول اکرم صلوات الله علیه و آله، و ائمه طاهرین عليهم‌السلام این ماه عزیز را در چه جمالی دیده و می بینند که در عین حال بخشی و جلوه ای از جمال اسلام است.

برادران و خواهران به این دین و به این افتخارات، به اسلام، به قرآن به هویت اسلامی، به عزت اسلامی خود، به ماه رمضان، به ولایت اهل بیت عليهم‌السلام ، ببالید. در این ماه مبارک با اسلام، با قرآن با احکام خدا تجدید عهد نمایید؛ «العزة لله و لرسوله و للمؤمنین» عزت اسلامی، دین خدا و اخلاق و سنت های اسلامی را عزیز و گرامی بدارید. در مساجد و مراسم این ماه شرکت نمایید و شکوه التزام خود را به دین و شعائر اسلام نشان بدهید؛ در هر کجا و در هر شهر و روستا هر مسجدی را اهلش خالی بگذارند، آن مسجد به خدا از اهلش شکایت می نماید.

فاضل ترین اعمال در این ماه و در همه ماه ها ترک گناه، ترک حرام، ترک معصیت است، مواظب و مراقب خود باشید، دشمنان اسلام برای ضربه زدن به حیثیت اسلامی ما کمین گرفته و دائماً در توطئه هستند؛ به اسم آزادی، به اسم حقوق بشر، به اسم تساوی زن و مرد و به اسم های دیگر می خواهند ما را از اسلام جدا کنند و به شخصیت اسلامی ما ضربه بزنند، با ایادی خود، با قلم های مسموم، با تبلیغات، با اختلاط زن و مرد، با زیر سؤال بردن احکام خدا معروف را منکر و منکررا معروف جلوه می دهند، به هوش باشید، در جای خود بایستید، سنت های اسلامی را محکم نگاه دارید، دشمن موسیقی را به اسم هنر، بی بند و باری و بی اعتنایی به احکام و آداب را به اسم آزادی ترویج می نماید.

دیگران اگر در تکنیک و صنعت و زور و استیلا و استکبار قدرت یافته اند و با این زور و قلدری می خواهند فرهنگ منحط و فاسد خود را بر دنیا حاکم کنند، در اخلاق، در انسانیت در حیا و شرافت و وجدان و کرامت بشری بسیار پست و پوچ و بی محتوا و مصداق ( یعْلَمُونَ ظَاهِرًا مِنَ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَهُمْ عَنِ الآخِرَةِ هُمْ غَافِلُونَ ) و ( ... أُولَئِکَ کَالأنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ... ) ، می باشند، ارزش هایشان ضد ارزش و هنرهایشان عیب است، در برابر چشم میلیاردها انسان مظالمی که در تاریخ بشریت بی سابقه است، مرتکب می شوند و از کسی حیا نمی کنند و خود را متمدن می شمارند.

در چنین دنیایی مؤمنان به اسلام و احکام اسلام بیندیشند و در حفظ مواقف و مواضع اسلامی سستی نکنند. این وعده خداست باید هشیار باشند، هم بر خود واجب بدانند که در برابر این زورگویی ها آماده دفاع باشند و به هر سلاح لازم مسلح باشند و هم خطر هجوم های به اصطلاح فرهنگی آنها را به اسلام و به اخلاق و آداب و سنن اسلامی کم نگیرند و استقلال اسلامی خود را در برابر دشمنان حتی در ظاهر لباس و عادات متعارف حفظ نمایند و فقط به اسلام و احکام اسلام بیندیشند و در حفظ مواقف و مواضع اسلامی سستی نکنند، این وعده خداست: ( وَلا تَهِنُوا وَلا تَحْزَنُوا وَأَنْتُمُ الأعْلَوْنَ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ ) . [2]

روزشمار تاریخی ماه مبارک رمضان [3]

بیعت با ولایتعهدی امام رضا عليه‌السلام

از حوادث و اتّفاقات تاریخی که در ماه مبارک رمضان به وقوع پیوست، بیعت با ولایتعهدی حضرت امام علی بن موسی الرّضا عليه‌السلام بود که بنا به نقل «شیخ مفید» و دیگران، در روز اوّل ماه رمضان سال 201 هجری صورت گرفت.

واقعه واگذاری ولایتعهدی به حضرت رضا عليه‌السلام از جانب مأمون یک نقشه سیاسی بود. به این ترتیب که مأمون برای فرونشاندن آتش انقلابات داخلی و تظاهر به حسن نیت و ارادت خود به خاندان پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌ این عمل را انجام داد.

وفات جناب ابوطالب عليه‌السلام

یکی دیگر از اتّفاقات تاریخی ماه مبارک رمضان، وفات حضرت ابوطالب است. بنا به قول شیخ مفید قدّس سرّه در هفتم ماه رمضان سال دهم بعثت، سه سال قبل از هجرت، ابوطالب یگانه حامی و کفیل پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌ وسلّم وفات نمود.

همان بزرگمرد ارجمندی که از اجتماع قریش و نقشه ها و تهدیدات و قطع روابط و آزار و اذیت ایشان بیم نداشت و تا زنده بود، با خلوص نیت، از پیامبر اسلام صلى‌الله‌عليه‌وآله‌ حمایت کرد و به او گفت: اذْهَبْ یابْنَ اخی فَقُلْ ما احْبَبْتَ فَوَ اللهِ لا اسَلِّمُکَ لِشَیی ء ابَداً

ای پسر برادرم! برو و هر چه دوست داری بگو؛ به خدا سوگند تو را در هیچ پیش آمدی تنها نمی گذارم.

از حضرت باقر عليه‌السلام روایت شده است:

اگر ایمان ابیطالب را در یک کفه ترازو و ایمان این خلق را در کفه دیگر گذارند، ایمان او سنگین تر خواهد بود.

مقام آن حضرت چنان رفیع بود که پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم در مصیبتش گریان شد و بسیار اندوهناک گردید.

وفات حضرت خدیجه عليها‌السلام

در سال دهم بعثت، سه سال قبل از هجرت، در ماه مبارک رمضان، امُّ المؤمنین خدیجه، بانوی مؤمنه و فداکار پس از سپری شدن شصت و پنج سال از عمر پر برکتش، در گذشت و بنا به قول «مفید»، این واقعه دردناک، در روز دهم ماه رمضان اتّفاق افتاد، و رسول خدا او را به دست خویش، در حجون مکّه مکرّمه دفن کرد، و حزن و اندوه آن حضرت، در مصیبت او به حدّی زیاد شد که آن سال را «عامُ الْحُزْن» نام نهاد.

خاندان خدیجه، از جانب پدر و مادر و اجداد پدری و مادری از اصیل ترین خانواده های «جزیرة العرب» و صاحب شرافت و سیادت بودند.

خدا خواست که این بانوی بی همتای حرم نبوّت و مادرِ یازده اخترِ برج امامت و ولایت، در عقل و ادب و حکمت و بصیرت و معرفت، نابغه و ممتاز باشد. او نمونه برجسته کمال و نبوغ و فهم و بینش بود که همانند آن را در میان مردان و زنان، کمتر می توان یافت و عفّت، نجابت، طهارت، سخاوت، حسن معاشرت و صمیمیت و مهر وفا از جمله صفات برجسته او بود.

اجرای عقد اخوّت

بنا به نقل «مفید» در روز دوازدهم ماه رمضان، پیامبر اکرم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بین اصحاب، عقد اخوّت قرارداد و بین خود و علی عليهما‌السلام نیز پیوند برادری برقرار کرد.

موضوعی که در این صحنه مودّت ساز و محبّت آفرین، جالب و با اهمّیت بود، انتخاب حضرت علی عليه‌السلام توسّط پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به برادری خود بود.

پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم همه را با هم برادر کرد و به گفته بسیاری از مورّخان و محدّثان، افرادی را که هم طراز و هم رتبه بودند، برادر قرار داد.

بر این اساس، برای خود نیز باید برادری انتخاب می کرد. به راستی آن کس که لایق و شایسته این مکرمت باشد، کیست؟ و آن کس که بتواند، قرین و هم طراز پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم باشد (جز در مقام نبوّت) چه شخصیتی است؟

این انتخاب، یک انتخاب ساده نبود. یقیناً پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم کسی را برای خود انتخاب می کرد که از هر جهت شایسته باشد. برادری که همفکر و هماهنگ و همزبان با او باشد؛ و نسبت به جان و مال و هر چه دارد فداکار باشد و بتواند حقّ برادری رسول خدا را ادا کند. آری، به غیر از علی، کسی لایق چنین مقامی نبود که پیامبر در حقّش فرمود: «انْتَ مِنّی بِمَنْزِلَةِ هارُونَ مِنْ مُوسی الّا انَّهُ لا نَبِی بَعْدی»

ولادت امام حسن مجتبی عليه‌السلام

بنا به اختیار «مفید» قدس سّره در «مسارالشیعه» و «شیخ بهایی» رحمه الله در «توضیح المقاصد» سبط اکبر، حضرت امام حسن عليه‌السلام در پانزدهم ماه رمضان سال سوم هجرت متولّد شد. پس از آن رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله‌ در گوش راستش اذان، و در گوش چپش اقامه را قرائت فرمود و بدین گونه نخستین صدایی که گوش نوزاد با آن آشنا شد، صدای آشنای جدّش، خاتم الانبیاء صلى‌الله‌عليه‌وآله‌ بود؛ صدایی که ندا دهنده توحید، تکبیر، تهلیل و نبوّت بود.

پیامبر گرامی صلى‌الله‌عليه‌وآله‌ به حضرت علی عليه‌السلام فرمود: آیا این نوزاد مبارک را نام گذارده ای؟

حضرت علی عليه‌السلام فرمود: من بر شما سبقت نمی گیرم!

هنوز لحظاتی نگذشته بود که بشیر وحی جبرییل نازل شد و فرمان خدا را به پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم رساند: «سمّه حسناً»: او را حسن نام گذار.

ولادت حضرت جواد عليه‌السلام

بنا به قول «شیخ مفید» رضوان الله علیه در «مسار الشیعه» ولادت با سعادت حضرت امام محمّد تقی عليه‌السلام در پانزدهم ماه مبارک رمضان سال 195 هجری اتّفاق افتاد.

در اخلاق کریمه و صفات پسندیده و علم و معرفت و دانش و زهد و تقوا، وارث اجداد بزرگوار و در عظمت و جلالت زبانزد خاّص و عام بود و شخصیت های بزرگ علمی و دینی در برابر او خاضع و فروتن بودند.

غزوه بدر

در هفدهم یا نوزدهم ماه مبارک رمضانِ سال دوّم هجرت، غزوه بدر اتّفاق افتاد.

این غزوه، نخستین مقابله سپاه اسلام با کفر و نبرد اهل توحید با اهل شرک بود. مشرکان در این جنگ، از جنبه ساز و برگ و اسلحه و مهمّات بر مسلمانان برتری داشتند و نفرات و افراد آنها تقریباً، سه برابر سپاه اسلام بود. پیروزی سپاه اسلام در این جنگ، برای آینده اسلام، از ارزش و اهمیت ویژه ای برخوردار بود. و در تعیین مسیر تاریخ اسلام، به حسب ظاهر تأثیر فراوان داشت.

قهرمان و یگانه مجاهد و فداکارِ این غزوه و غزواتِ دیگر، امیرالمؤمنین عليه‌السلام بود. با این که هنوز سنّ آن حضرت به بیست نرسیده و پیش از این غزوه در جنگ و نبرد دیگری شرکت نکرده بود، مردانگی ها و شجاعت هایی که از او ظاهر شد، از افراد با سابقه و رزمندگان و مردان سالخورده ظاهر نگشت.

فتح مکّه

( إِنّا فَتَحْنَا لَکَ فَتْحاً مُبیناً )

ما تو را پیروزی بخشیدیم [چه پیروزی درخشانی!

یکی از بزرگترین فتوحات اسلام و دین توحید، «فتح مکّه» بود که بر حسب کتب معتبره، در بیستم ماه مبارک رمضانِ سالِ هشتم هجرت اتّفاق افتاد.

تا هشتم هجرت فتوحات و پیروزی های فراوانی نصیب اسلام شده بود؛ امّا شهر مکّه، همچنان در تصرّف بت پرستان و مشرکان باقی مانده، و بت پرستی، فساد و انحطاط اخلاقی، استثمار و استعباد انسان ها در آنجا رایج بود.

پیامبر گرامی اسلام صلى‌الله‌عليه‌وآله‌ به امر خدا با ده هزار نفر از مسلمانان آهنگ شهر مکّه فرمود.

ابوسفیان وگروه او از مخالفت و مقاومت نا امید شده و مکّه بدون هیچ مقاومتِ قابل توجّهی آزاد شد، و به دین خدا و آیین جدید و قوانین آزادیبخش اسلام گروید.

شهادت مولای متقیان، امیرمؤمنان عليه‌السلام

یکی از حوادث بزرگ ماه رمضان که سیر تاریخ اسلام را تغییر داد، شهادت مولای متقیان، امیر مؤمنان، علی عليه‌السلام بود. علی عليه‌السلام همان کسی است که پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌ او را از کودکی با آواز دلنواز و ملکوتی خود می خوابانید و نوازش می کرد و پرورش می داد؛ همان کسی که در غار حرا هنگامی که پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌ به پرستش و عبادت خدا و تفکّر مشغول بود، او را همراهی می کرد. علی عليه‌السلام همان کسی است که پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌ تمام علوم خویش را به او آموخت تا نسخه ای از اصل باشد.

او که موحّد به دنیا آمد، موحّد از این جهان گذشت، و به پرستش بت ها آلوده نگردید. هرگز در اسلام کسی به سابقه او نمی رسد و هیچگاه از پیامبر و دین و روش او جدا نشد و حتّی هفت سال بیش از دیگران با پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌ نماز خواند.