شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

فهرست مطالب

سوره بقره آيه 40: (يبنى اسرئيل اذكروا نعمتى التى أنعمت عليكم و اؤ فوا بعهدى أوف بعهدكم و ايى فارهبون) 17

گزيده تفسير 17

تفسير 18

تناسب آيات 20

دعوت به اصول سه گانه دين 20

خطاب تشريفى يا بنى اسرائيل 21

گستره نعمت هاى خدا بر بنى اسرائيل 23

عهد و موارد آن 24

وفاى خدا و وفاى انسان 26

اطلاق و تقييد فيض الهى 26

توحيد در رهبت 27

پيوند عناصر محورى آيه 29

لطايف و اشارات 30

1- ترغيب به شكر و تحذير از كفران نعمت 30

2- عنايت ويژه به برخى نعمت ها 32

3- تبديل نعمت به نقمت 33

4- لزوم اسناد همه نعمت ها به خدا 34

5- بركات ياد نعمت خدا 35

6- احتفاف هر توفيق به دو لطف الهى 35

7- ياد خدا در نشاط و هراس 36

8- مراتب ذكر و ياد خدا 37

9- مبناى معاهده خدا با انسان 37

10- دو گونه اخذ ميثاق از بنى اسرائيل 38

11- مهم ترين عهد خدا با بنى اسرائيل 39

12- پيامد نقض عهد خدا 40

13- تجارتى پرسود 41

نكاتى درباره كيفر الهى 42

14- گستردگى عهد با خدا 44

15- اقسام خوف از خدا 45

بحث روايى 46

1- معناى اسرائيل و يعقوب 46

2- شرط حتميت وفاى خدا 47

3- مصاديق عهد الهى 48

4- نعمت واجب الذكر 48

(و ءامنوا بما أنزلت مصدقا لما معكم و لاتكونواأول كافر به و لاتشتروا بايتى ثمنا قليلا و ايّى فاتقون (41) و لاتلبسوا الحقبالبطل و تكتموا الحق و أنتم تعلمون (42) 50

گزيده تفسير 50

تفسير 51

تناسب آيات 52

دعوت به ايمان به قرآن 53

ترغيب اهل كتاب به پذيرش قرآن 54

تصديق كتب آسمانى پيشين 55

محدوده تصديق 57

اولين كافران به قرآن 57

دعوت به اولين ايمان 59

خريد و فروش دين 60

بهاى ناچيز 62

توحيد در تقوا 62

رابطه تقوا و رهبت 63

جامه باطل بر اندام حق 63

نمونه اى از تلبيس اهل كتاب 65

معلوم اهل كتاب 66

لطايف و اشارات 66

1- گناه مشترك و گناه خاص 66

2- تجارت خانه دنيا 67

3- فرق تعليم دين با دين فروشى 68

4- متاع قليل 69

5- تقوا تنها ره توشه 71

6- كتمان علمى و عملى اهل كتاب 71

7- سرانجام تحريف كنندگان و اهل كتمان 73

8- منشأ كتمان حق 75

بحث روايى 75

1- جعل سنّت و بدعت 75

2- ثمن قليل دين فروشى 76

3- اقسام تلبيس اهل كتاب 77

(وَأَقِيمُواْ الصَّلَوةَ وَ ءَاتُواْ الزَّكَوةَ وَ ارْكَعُواْ الرَّكِعِينَ) (43) 78

گزيده تفسير 78

تفسير 79

تناسب آيات 79

برپاداشتن نماز 80

مراد از الصلوة 82

پرداخت زكات 83

ترغيب به نماز جماعت 84

لطايف و اشارات 86

1- دو فرمان فراگير 86

2- مهم ترين هدف از دستور زكات 86

3- دو ركن مهم نماز 88

بحث روايى 89

1- مراد از الصلوة 89

2- راز تشريع نماز 89

3- اهميت زكات 90

4- راز تشريع زكات 91

5- مصاديق زكات و حكم آن 92

6- يهود و لزوم همراهى با مؤ منان 93

7- نخستين ركوع كنندگان 94

(أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَ تَنسَوْنَ أَنفُسَكُمْ وَ أَنتُمْ تَتْلُونَ الْكِتَبَ أَفَلَا تَعْقِلُونَ) (44) 95

گزيده تفسير 95

تفسير 96

تناسب آيات 96

تقبيح خود فراموشى 97

گستره خطاب در آيه 98

تهديد به سفاهت و رسوايى 98

عقل نظرى و عملى در آيه 100

هماهنگى عقل و نقل در تقبيح خود فراموشى 101

لطايف و اشارات 103

1- خودسازى رهبران دينى و دولت مردان 103

2- خود فراموشى و منشأ آن 104

3- پيامد خود فراموشى 106

4- عدالت آمر و ناهى 106

5- اطلاق وجوب امربه معروف 109

بحث روايى 111

1- نكوهش عالم بى عمل و واعظ غيرمتّعظ 111

2- كيفر واعظان بى اتّعاظ 112

3- برخى از صفات آمران به معروف 113

4- عقل و انسان 114

(وَاسْتَعِينُواْ بِاالصَّبْرِ وَ الصَّلَوةِ وَ إِنَّهَا لَكَبِيَرةٌ إِ لَّا عَلَى الْخَشِعِينَ)⁽⁴⁵⁾ (الَّذِينَيَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلَقُواْ رَبِّهِمْ وَ أَنَّهُمْ إِلَيْهِ رِجِعُونَ)⁽⁴⁶⁾ 115

گزيده تفسير 115

تفسير 116

تناسب آيات 117

اطلاق استعانت 118

مفهوم و مصداق صبر 119

جايگاه ويژه صبر 119

سنگينى نماز بر سركشان 120

زمينه تحمّل نماز 121

سرچشمه خشوع 122

نقش يقين به لقاى پروردگار 123

لقأ و رجوع 125

لطايف و اشارات 127

1- مستعان كيست و استعانت براى چيست؟ 127

2- ولايت، نه نصرت و اعانت 128

3- نقش شكيبايى در دست يابى به هدف 129

4- ويژگى هاى نماز 131

بحث روايى 134

1- مصاديق صبر و صلوة 134

2- اهميت صبر و پاداش صبر 135

3- استعانت از نماز 136

4- خشوع خاشعان 137

5- معناى ظنّ درقرآن 137

6- لقأاللّه و مؤ منان به آن 138

گزيده تفسير 139

تفسير 141

تناسب آيات 142

نعمت ويژه برترى بر جهانيان 143

پندارهاى باطل بنى اسرائيل 146

معناى پروا از خدا 147

هركس مسؤول خويش است 148

ماهيّت شفاعت و اقسام آن 148

شفاعت فقهى و كلامى 150

شفاعت تكوينى و تشريعى 151

اطلاق و تقييد در آيات شفاعت 155

فرق عدل و شفاعت 155

گسيختگى روابط اجتماعى در قيامت 157

لطايف و اشارات 159

1- تفضيل و فضيلت 159

2- نقد توهّم فخررازى 160

3- ويژگى هاى عذاب در قيامت 160

4- تنها راه نجات از عذاب قيامت 167

5- شافعان دنيا و آخرت 170

6- شفاعت شوندگان 180

7- شبهات شفاعت 184

شبهه يكم 186

شبهه دوم 186

شبهه سوم 187

شبهه چهارم 189

شبهه پنجم 191

شبهه ششم 192

9- نفى نظام اعتبارى دنيا 194

بحث روايى 196

1- لزوم ايمان به شفاعت 196

2- صفات شفاعت شوندگان 197

3- شفيعان قيامت 200

4- نخستين لواى شهادت 222

5- تفسير لايقبل منها شفاعة 223

6- مراد ازعدل 223

(واذ نجّينكم مّن ءال فرعون يسومونكم سوء العذاب يذبّحون ابنأكم و يستحيون نسأكم وفى ذلكم بلأ من ربكم عظيم) (49) 224

گزيده تفسير 224

تفسير 225

تناسب آيات 232

نعمت آزادى و استقلال 232

مقصود از نجات از آل فرعون 233

راز خطاب به يهود عصر نزول 234

اسناد ظلم به كارگزاران فرعون 234

قبح و شدت عذاب 235

بارزترين مصداق سوء العذاب 236

سرّ قتل نوزادن پسر 237

استحياى زنان 238

آزمون الهى در نعمت و نقمت 238

لطايف و اشارات 239

1- رابطه تفسير با علم تاريخ 239

2- راز انديشناكى آل فرعون 240

3- مبارزه با دوگانه پرستى 242

4- سرانجام حق و فرجام باطل 243

5- همه نعمت ها براى امتحان است 246

6- ابتلا و امتحان به وسيله شرّ 247

بحث روايى 249

عامل نجات بنى اسرائيل 249

(و اذفرقنابكم البحر فانجينكم و اغرقنا ال فرعون و انتم تنظرون)⁽⁵⁰⁾ 251

گزيده تفسير 251

تفسير 251

تناسب آيات: 253

نجات يافتگان و غرق شدگان: 253

مراد ازآلفرعون 253

مشاهده نابودى دشمن 254

لطايف و اشارات 255

1- تنها كليددار نظام هستى 255

2- زمامدارى نظام جمع و فرق 256

3- تكرار نعمت نجات از دريا 257

4- ويژگى هاى شكافته شدن دريا 258

5- اِسراى موسوى و اِسراى محمدى صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم 259

6- نظر حسّى و نگاه شاهدانه 260

7- هشدار به سركشان و جبّاران 260

8- دفع يك توّهم 262

بحث روايى 263

1- دعايى كه با آن دريا شكافته شد 263

2- روزى كه دريا شكافته شد 263

(واذ وعدنا موسى اربعين ليلة ثم اتخدتم العجل من بعده و انتم ظلمون (51) ثم عفونا عنكممن بعد ذلك لعلكم تشكرون) (52) 265

گزيده تفسير 265

تفسير 266

تناسب آيات 268

مواعده 268

نكاتى درباره اربعين 270

گوساله پرستى بنى اسرائيل 271

بدترين ستم 272

عفو نبى اسرائيل 273

شكر نعمت 274

لطايف و اشارات 275

1- ويژگى عدد اربعين 275

2- فرصتى براى تطهير درون 276

3- اتّخاذ ممدوح و مذموم 277

4- ريشه گوساله پرستى 278

5- ارزش نظرى راه هاى معرفت 279

6- گوساله سامرى 282

7- عجل مداران امامت ستيز سقيفه 283

8- حرمان سران كفر از عفو الهى 284

9- شكر و كمال آن 284

بحث روايى 289

1 تبديل ثلاثين به اربعين و پيام آن 289

2 اثر گوساله پرستى 290

3 سبب خذلان گوساله پرستان و پيام آن 291

4 سبب عفو خداوند 291

(و اذْ ءَاتَيْنا موسى الْكِتَبَ و الْفُرْقان لَعَلَّكُمْ تَهْتَدونَ) (53) 293

گزيده تفسير 293

تفسير 293

تناسب آيات 293

مراد از كتاب و فرقان 294

ناسازگارى فرقان با جعل و تحريف 296

عامل هدايت 297

لطايف و اشارات 297

1 اوصاف و اسامى كتب آسمانى 297

2 آثار و بركات نعمت كتاب 297

بحث روايى 299

مراد از فرقان 299

(و اذ قَالَ مُوسى لِقَوْمِهِ يقَوْمِ انكُمْ ظَلَمْتُمْ انفُسَكُمْ بِاتِّخَاذِكُمُ الْعِجْلَ فَتوبُوا الَىبارِئِكُمْ فَاقْتُلُوا انفُسَكُمْ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ عِنْدَ بارِئِكُمْ فَتَابَ عَلَيْكُم انهُ هُوَ التَّوَّابُالرَّحيمُ) 301

گزيده تفسير 301

تفسير 303

تناسب آيات 306

تعبير عاطفه انگيز 308

ظلم به خويش 309

پرستش بارى ء يا گوساله پرستى 309

راه تحقيق توبه 312

ويژگى هاى قتل بنى اسرائيل 313

راز خير بودن قتل بنى اسرائيل 314

عصاره معارف آيه 316

لطايف و اشارات 317

1 منشأ ستم و عدالت 317

2 توبه نصوح و خالص 319

3 سازگارى فرمان قتل با عفو 320

4 تفسير انفسى آيه 328

بحث روايى 329

1 چگونگى و جزئيات قصه قتل در روايات 329

(و اذ قُلتُمْ يموسى لَنْ نّومنَ لَكَ حتّى نَرَى اللّه جَهْرَةً فَأخذَتْكُمُ الصّعقَةُ و انتُمْتَنْظُرونَ(55)ثمّ بَعَثنَكُمْ مّن بَعْدِ مَوتِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشكرونَ) (56) 332

گزيده تفسير 332

تفسير 333

تناسب آيات 334

ترتيب دو پديده 334

منشأ اشتراك در خطاب 335

نحوه تعبير بنى اسرائيل از موسى عليه‌السلام 336

ايمان مشروط 336

جهر و اخفاف مبصر 337

گرفتار شدگان به صاعقه 338

صاعقه مرگ بار 338

راز نزولصاعقه 340

نگاه يا انتظار؟ 341

زندگى نوين 341

مراد از موت 342

امكان و تحقق رجعت 344

متعلّق شكر 345

لطايف و اشارات 345

1 اتحاد فكرى و تشابه قلبى 345

2 تعبيرهاى بنى اسرائيل درباره مسائل دينى 348

3 توحيد موسوى و توهم شرك آلود اسرائيلى 349

4 راه ورودى خانه خدا شناسى 350

5 حس گرايى بنى اسرائيل 352

6 صاعقه و صعقه، بى هوشى و مدهوشى 354

7 هشدار و تسليت 357

بحث روايى 357

1 امكان رجعت 357

2 تعيين امام به دست بشر نيست 358

3 عصمت پيامبران 359

4 مشهود بنى اسرائيل پس از هلاكت كيفرى 361

5 برخى از درجات بارز شكر 362

(و ظَللَّنا عَلَيكُمْ الغَمامَ و انزَلنا عَلَيكُمْ الْمَنَّ و السَّلوى كُلُوا من طَيّبتِ ما رَزَقنكُم و مَاظَلَمونا ولكن كانوا انفُسَهُمْ يَظْلِمونَ) (57) 362

گزيده تفسير 362

تفسير 364

تناسب آيات 367

ويژگى هاى سايبان بنى اسرائيل 368

نكاتى درباره منّ و سلوى 368

التفات از خطاب به غيبت 370

بازگشت ظلم به ظالم 370

لطايف و اشارات 371

1 عبور از دريا، تحيّر در صحرا! 371

3 هر ستمى ستم در حق خويش است 372

4 معناى ظلم به خود 374

5 نكته نفى ظلم از خداوند 374

بحث روايى 378

1 تطبيق آيه بر ولايت اهل بيت عليه‌السلام 378

2 برترى آنچه بر رسول اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نازل شد 378

3 برخى از مصاديق منّ و سلوى 379

4 زمان نزول منّ و سلوى 380

5 ضمير جمع در ما ظلمونا و مراد از ظلم به انفس 380

(و اذْ قُلْنا ادْخُلُوا هَذهِ الْقَرْيَةَ فَكُلوا منْها حَيثُ شِئتُمْ رَغَدا و ادْخُلُوا البَابَ سُجَّدا و قُولواحِطَّةٌ نّغفر لَكُمْ خَطَيكُمْ و سَنَزيدُ الْمُحسِنينَ (58) فَبَدَّلَ الَّذينَ ظَلَموا قَولا غَيْرَ الّذى قيلَلَهُمْ فَانزَلنا عَلَى الَّذينَ ظَلَموا رجزا مّنَ السَّمأِ بِما كانوا يَفْسُقونَ) (59) 382

گزيده تفسير 382

تفسير 383

تناسب آيات 385

مراد از القرية 386

مقصود از الباب 389

ورود خاضعانه و شاكرانه 390

درخواست ريزش گناهان 391

معناى جامع احسان 392

افزايش ثواب و احسان محسنان 394

دشوارى تعبد بر ستمگران متمرّد 394

تبديل ظالمانه سخن حق 396

مصداق رجز نازل شده بر بنى اسرائيل 397

هشدارى به فاسقان 397

لطايف و اشارات 399

1 سرزمين فلسطين و ناسپاسى هاى بنى اسرائيل 399

2 رفاه گرايى بنى اسرائيل 400

3 اوصاف محسنان در قرآن كريم 401

بحث روايى 403

1 تطبيق آيه بر ولايت محمد و آل محمد صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم 403

2 مراد از قرية، باب و حطّة 405

3 مراد از تبديل و رجز 406

(و اذ اسْتَسْقى موسى لِقومِهِ فَقُلنا اضرِبْ بِّعصَاكَ الحَجَرَ فَانفَجَرَت منهُ اثْتَتاعَشْرَةَ عَينا قَدْ عَلِمَ كُلُّ اناسٍ مَّشْرَبَهُمْ كُلُوا و اشْرَبوا مِنْ رزقِ اللّه ولا تَعْثَوا فىالارضِ مُفْسِدينَ) (60) 408

گزيده تفسير 408

تفسير 409

تناسب آيات 412

انفجار صخره و جوشش چشمه ها 413

نمونه اى از ايجاز قرآن 417

مراد از رزق اللّه 417

التفات از متكلم به غايب 418

مصداق فساد و طغيان در آيه 418

لطايف و اشارات 420

1 استقساى بنى اسرائيل و موسى عليه‌السلام 420

2 اظهار فقر در پيشگاه خدا 421

3 احكام جزمى در آيات ناظر به تكوين 422

4- پرهيز از احساس فراغت 422

5 زمينه پذيرش معجزه 423

6 راه هاى دست يابى به آب و حس گرايى بنى اسرائيل 424

7 بركات اعجاز موساى كليم 426

8 اختلاف بعد از علم و قبل از علم 427

9 نفى سرمايه دارى و اشتراكيّت 429

10 تربيت نسلى نو براى زندگى و حكومتى نو 430

بحث روايى 431

1 برترى معجزه پيامبر اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم 431

2 چگونگى سنگى كه شكافته شد 432

3 تطبيق آيه بر ولايت اهل بيت عليه‌السلام 432

(و اذْ قُلْتُم يموسى لَن نَّصبرَ عَلَى طَعامٍ واحد فادعُ لَنا ربِّكَ يُخرجْ لَنا مِمّا تُنْبِتُالارضُ من بقلِها و قِثّآئها و فومها و عَدَسِها و بَصَلِها قالَ أتسْتَبدِلونَ الّذى هُوَ أدنىبالَّذى هُوَ خَيرٌ اهْبِطوا مصرا فان لَكُم مّا سَألتُم و ضُرِبَت عَلَيهم الذّلّة و الْمَسْكَنَةُ وبآءُ و بغضبٍ مّنَ اللّه ذلك بانهم كانوا يَكْفرونَ بايتِ اللّه و يقتِلونَ النّبينَ بغيرِ الحَقِّذلكَ بِما عَصَوا وَّ كانوا يَعتَدونَ) (61) 435

گزيده تفسير 435

تفسير 437

تناسب آيات 439

عنصر محورى و پيام آيه 440

بى صبرى و تنوع طلبى بنى اسرائيل 440

تصويرى از تبديل خير به ادنى 443

فرمان هبوط 445

مراد از مصر 447

فرجام ذلّت بار 448

ذلّت پذيرى بنى اسرائيل 449

غضب متراكم الهى 449

راز ذلّت اسرائيليان 450

مشار اليه ذلك 451

سنّت منحوس پيامبر كشى 451

قتل با واسطه و بى واسطه 453

جنايت بى توجيه اسرائيلى ها 454

لطايف و اشارات 455

1 عزّت و ذلّت از ديدگاه قرآم كريم 455

2 مسكنت ممدوح و مذموم 458

3 ناسازگارى عزّت با رفاه همه جانبه 460

4 عزّت خيالى يا ناپايدار 461

5 عاقبت اصرار بر گناه و استمرار آن 462

بحث روايى 464

1 برخى مصاديق استبدال خير به دانى 464

2 معناى فوم 465

3 زمينه ساز قتل انبيا 466

4 راضى بودن به رضاى خدا 466