بسم الله الرحمن الرحیم

استقبال از نوروز و سنت­های آن

تعطیلات نوروز امسال همزمان با ایام شهادت حضرت صدیقه کبری سلام الله علیها است. اولین نکته ای که خدمت آقایان عرض کنم، وقتی به شهرهای خودتان مسافرت می­کنید، هیچ لازم نیست برای مراسم عید به مردم پیله کنید و سخت بگیرید، طبیعی است برای عید لوازم و سنت­هایی مترتب هست که در بین مردم این سنت­ها جا افتاده است که البته سنت­های سیئه­ایی هم نیستند تا با آنها مقابله شود. همیشه مردم سنت­ها و روش­هایی دارند، گاهی از اوقات مبارزه و پیله کردن بیش از اندازه نتیجه عکس دارد. یک جاهایی با مردم نمی­شود مبارزه کرد، مانند چهارشنبه آخر سال و روز سیزده. در طول مدتی که در قم هستم  فقط یکبار دیدم مراسم روز 13 تحت تاثیر قرار گرفت. سالی بود که مرحوم آیت الله العظمی بروجردی فوت شده بود. ایشان دهم فروردین سال 1340 فوت شدند و سیزده، روز سوم ایشان بود، دسته­جات از شهرستان­ها و قم بیرون آمدند و آثار تعطیلی روز 13 و رفتن مردم به صحرا دیده نشد؛ اما در سال­های دیگر حتی اگر سیزده در محرم هم واقع شده بود _ نه روز عاشورا _ مردم جسته گریخته بیرون شهر می­رفتند.

 نکته دوم: چهارشنبه سوری نشان زرتشتی گری نیست، والله اصلا آتش روشن کردن در بین ایرانی­ها مساله پرستش مطرح نیست، بلکه آن را یک رسم و خرافه می­دانند! بچه­ها و جوانان، حتی پیرمردها و پیرزن­ها هم دیده­ایم، این کار را انجام می­دهند، بگذارید مردم به طبع خودشان باشند و حساسیت نشان ندهید. آرام آرام مسیر خودش را طی می­کند و مردم را روی لجبازی نیاندازیم.

آیین نوروز و شرع مقدس اسلام

یکی از نکات مهم قابل ذکر در مورد آیین نوروز: نوروز عیدی نیست که از ناحیه شرع مقدس به ما رسیده باشد، بلکه عید نوروز یک عید طبیعی است؛ یعنی آغاز فصل جدید و روزی است که طبیعت چهره عوض می­کند. در مورد عید نوروز روایات مختلفی داریم: برخی افراد خدمت امام علیه السلام رسیدند و از عید نوروز سوال کردند؟ امام فرمودند: عیب ندارد. یا در برخی روایات دیگر خدمت امام علیه السلام رفتند در مورد مشروعیت و شرعی بودن عید نوروز سوال کردند؟ امام علیه السلام فرمودند: ما در شریعت چنین عیدی نداریم. توجه باشد کسی که این روایات را می­بیند، باید متوجه باشد امام علیه السلام به لحاظ آن ظرف و جهتی که از ایشان سوال شده جواب می­فرمایند. این شخص خواسته برای عید نوروز یک مشروعیت شرعی درست کند، امام علیه السلام آن جهت را نفی می­کند، یا شخص دیگر از محضر حضرت سئوال کرده در عید نوروز مردم، دیدن قوم و خویش و اقوام می­روند، یا لباس نو می­پوشند؟ امام علیه السلام فرموده­اند خیلی خوب است.‌ یا امام علیه السلام در جای دیگر  فرمودند: نوروز و دید و بازدید خویشاوندان خوب است، اما عید واقعی روزی است که انسان گناه نکند، یا امام علیه السلام در جای دیگر می­فرماید: - عید نوروز با غدیر  مصادف بوده است. اصلا لازم نیست که ما نوروز را در مقام مقایسه با شرع قرار دهیم و به آن مشروعیت ببخشیم تا بخواهیم نوروز را به این نحو نفی و اثبات کنیم.  امیرالمومنین در نامه خود به مالک فرمود: جایی که وارد می­شوی مردم سنت­هایی دارند، اگر سنت­های آنان ناپسند نیست لازم نیست با آنها مبارزه کنی[1].

با آغاز سال نو و فصل جدید و چهره طبیعت عوض می­کند و همین انگیزه می­شود مردم خانه خود را تمیز و غبارروبی کنند، دیدن قوم و خویش بروند این رسوم در ایرانیان بوده است، به سراغ بزرگترها و پیرمردها و پیرزنهای فامیل بروند از آنها تفقد می­کنند. اینها همه کارهای خوب و پسندیده است، چه ضرورتی دارد با آنها مبارزه شود. این را بدانید هر جا مبارزه کردیم، موفق نبودیم. نه نسبت به روز سیزده و نه چهارشنبه آخر سال. روزگاری در این حوزه در زمان طاغوت گذشت که روز عید نوروز نیز درس خواندیم و تعطیل نبود. مرحوم آیت الله العظمی گلپایگانی در شبستان شماره 3 مسجد اعظم درس می­فرمودند روز تحویل سال صحن­های حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها و مسجد اعظم پر از جمعیت بود، از لای بلای جمعیت با زحمت عبور کردیم و درس شرکت کردیم. چرا که عید نوروز در ماه محرم واقع شده بود، حتی روز 13 هم درس برقرار بود.

برگزاری مراسم سوگواری در عید نوروز

 در سال 1381 که ایام نوروز مصادف با ماه محرم بود، مردم شان و منزلت ماه محرم را حفظ ­کردند. توجه داشته باشید، عزاداری مردم حتی در زمان ساعت تحویل سال نو- که نیمه شب بود- تعطیل نشد و من در جلسات هیئت­های عزاداری حضور داشتم و تا پاسی از شب سوگواری و سینه­زنی و زنجیر زنی داشتند آن هم با نوحه­های مناسب با شب نوروز و تحویل سال. مردم خیلی خوب به وقتش بین آئین عزاداری و مراسم سال نو جمع می­کنند. ما بساط برپایی آئین عزاداری امام حسین را  نگه نداشتیم بلکه مردم نگه داشتند، استاد بزرگوار ما حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی حفظه الله در مراسم برپایی فاطمیه می­فرمودند: «­برگزاری و تجلیل از غدیر را ما علمای شیعه برعهده گرفتیم، نتوانستیم بطور شایسته و خوب آن را حفظ کنیم، اما برپایی مراسم و مجالس سوگواری امام حسین علیه السلام را مردم برعهده گرفتند و شایسته و خوب از عهده آن برآمدند و آن را حفظ کردند.» چراکه در بحث غدیر علمای شیعه رو به بحث­های کلامی در کتاب­ها آوردن و آن گونه می­بایست و شایسته در بین مردم مثل عاشورا جا نیفتاد و این مسائل پیدا شد. حالا ما بخواهیم یا نخواهیم مجبوریم برای برپایی مجالس سوگواری امام حسین علیه السلام خودمان را با مردم تطبیق بدهیم. لذا ایشان می­فرمودند: مناسب است غدیر را هم مردم به عهده بگیرند. چرا که تجلی غدیر در فاطمیه و بزرگداشت فاطمه زهرا سلام الله علیها است. و همچنین اساس و ریشه قصه عاشورا، فاطمیه می­باشد. فریادی که امام حسین علیه السلام در کربلا و ظهر عاشورا بلند کرد، جلوه و تلألو و مظهری از آن حقیقتی است که در مدینه بر فاطمه زهرا سلام الله علیها گذشته است. اگر این نکته اساسی و مطلب مهم برای مردم روشن و واضح گردد؛ مردم خودشان بین فاطمیه و عید نوروز جمع می­کنند. لازم نیست به مردم پیله کنیم، امسال عید نگیرید، فاطمیه است. نه! ‌مردم عیدشان را می­گیرند و شان فاطمیه هم رعایت می­کنند، همانطور که در نوروز 1381 دیدیم، مردم در این مملکت ایام عید برای امام حسین لباس مشکی ­پوشیدند و با لباس عزای امام حسین به دید و بازدید می­رفتند. این برای ما قیمت دارد. پیله کردن بی­مورد عکس العمل سوء ایجاد می­کند. هرچند ممکن است از نظر ما برخی از این سنت­ها سنت­هایی هستند که مورد تایید نباشند؛ اما لازم نیست با آنها مبارزه و همه را نفی کنیم. باید توجه داشت در این شرایط خاص اقتصادی و مالی دشمن بهره­برداری و سوء استفاده می­کند. لازم نیست اینقدر داد و فریاد راه بیندازیم که فاطمیه است و عید نگیرید! نه،‌ مردم مراسم عید را می­گیرند و بزرگداشت فاطمه زهرا سلام الله علیها سر جای خودش خواهد بود؛ مردم این را متوجه می­شوند.

مبارزه رسول اکرم با سنت­های سوء جاهلی

چه ضرورتی دارد که با کتک و ضرب و جرح با شخصی که آتش روشن و یا ترقه ای انداخته مقابله شود، حساسیت بیجا نشان دادن، عکس العمل تند ایجاد می­کند و در ادامه راه را برای کار ما می­بندد. اگر می­خواهید با سنتهای سوء و بد مبارزه کنید، ببینید رسول اکرم چگونه با سنتهای رایج و شایعی که از زمان جاهلیت و قریش در بین مردم جا افتاده بود، برخورد کرد و آنها را برداشت. پیغمبر اکرم آرام آرام با آن سنت­های سوء جاهلی مبارزه کرد نه آنکه با قوه قهریه و رفتار خشن تو سرشان بزند. حتی گاهی از اوقات ایشان در طول مدت رسالت هم نتوانست بعضی از آن سنت­های سوء جاهلی را بردارد.

مبارزه امیر المومنین(ع) با­ نماز تراویح

 یکی از سنت­های سوء و بدعت­های به جا مانده از زمان خلافت خلیفه دوم نماز تراویح است. امیرالمومنین علیه السلام در زمانی که خلیفه مسلمین بود، شب ماه رمضان در مسجد کوفه جمع شدند نماز تراویح بخوانند، حضرت فرمودند نماز تراویح دلیل شرعی ندارد بلکه پیغمبر اکرم  از آن  نهی کرده است،لذا نمی­توان نماز مستحبی را به جماعت خواند، مردم گوش ندادند!! ایشان امام مجتبی علیهما السلام را فرستادند؛ و ایشان به مردمی که در مسجد کوفه جمع شده بودند، فرمودند: خواندن نماز مستحبی به جماعت در زمان پیغمبر اکرم  نهی شده، به همین خاطر خواندن آن بعد از پیغمبر بدعت بود. آنها گفتند: نعم البدعة. مردم گوش ندادند، امیرالمومنین که خلیفه مسلمین است چه کار کرد؟  فرمود، مردم را از مسجد بیرون کنید و در مسجد را ببندید؛ یا فرمود، آنها غافلند و متوجه نیستند. به حال خودشان بگذارید و رهاشان کنید. توجه و دقت به رفتار و برخورد امیرالمؤمنین علیه السلام داشته باشیم.

فرصت شکوفا کردن سرمایه های معنوی

یکی از نکات اساس دیگر این است که شیعه هرکجا هست برای سیدالشهدا می­میرد ، شاید حتی برخی از آنها نماز نمی­خواند اما برای امام حسین می­میرد، یا حتی بیرون از ایران بی حجاب است اما برای سیدالشهدا و حضرت رقیه نذر می­کند. این گونه اعتقادات سرمایه­ها هستند که در نزد آنها باقیمانده و نمی­تواند آنها را از روحانیت شیعه جدا کند. این نحو عقیده­ها به روحانیت شیعه، این فرصت را به ما می­دهد، تا ‌در دلشان ایجاد علاقه کنیم. حتی بعضی از خواننده­های لس آنجلسی در تلویزیون­های چه جوری، این زن لختی در ماه رمضان در مجلس کذایی که افراد مثل خودشان احیاء داشتند، دعای جوشن کبیر و مدح امیرالمومنین می­خواند. چرا؟ بله قبول دارم صدای زن در این گونه مجالس خلاف شرع است و نباید می­خواند، همه اینها درست است؛ اما لوازمش را هم دقت کنید، این کاشف از چه هست؟ کاشف از این است که در آن طبقات هم دین اینقدر نفوذ دارد، ‌کشف می­کند، حتی در این قشرهایی که به خیلی از احکام شرعی ملتزم نیستند، اما هنوز راه نفوذ داریم. چرا جهات مثبت را نمی­بینیم؟ ما این راه­های نفوذ را تقویت کنیم. فراری دادن و بیرون کردن که هنر نیست، ما باید زیر سایه شیعه و اسلام اینها را نگه داریم و حفظ کنیم. ندایی که فاطمه زهرا سلام الله علیها دارد در اینجا ریشه دارد.

 دستگاه امام حسین پذیرای همه افراد

مردم روی امام حسین خیلی سرمایه گذاری می­کنند اما اگر جوان آمد سینه زد و نماز صبح که واجب هم است ترک شد،‌ ما نمی­گوییم وقتی نماز نمی­خوانی برای سینه زدن اینجا نیا.  کسانی هستند که حج نمی­روند، روزه نمی­گیرند و نماز نمی­خوانند؛ اما سراغ امام حسین می­آیند. نگذاریم این رشته ارتباط پاره شود. بعدها همین رشته این شخص را جلو می­آورد. دستگاه امام حسین، دستگاهی است که مشروب خور و بی نماز و ... همه را راه می­دهد. و لذا بزرگان از علما را در قم، تهران و بروجرد دیدم، گاهی از اوقات همین دسته جات از مردمی که فوکلی­اند یا برخی از آنها نماز هم نمی­خواندند و آرایششان چه جور است این عالم بزرگ نود ساله کفش­هایشان را جفت می­کرد. آیت الله العظمی بروجردی که از روی پای یکی از این عزاداران گل بر می­دارد و به چشم­هایش می­مالد و خوب می­شود، مگر آن عزادار نماز شب خوان بوده؟! یا آن عزادار کسی بوده که در تمام عمر گناه نکرده بوده؟! نه، او هم یکی از همین عزادارها بود که ممکن بود در بازار و ... خلاف هم کند. اما علمای شیعه برای این گونه افراد قیمت و ارزش قائل شدند. این ارتباطات باید با سیاست محفوظ بماند. البته مقصود من از سیاست، سیاست مصطلح نیست، یعنی با تدبیر و مدیریت صحیح، این گونه مسائل و مشکلات را مدیریت کنیم، چرا که مردم ذاتاً متدین و علاقه به معنویات دارند، هر وقت شبهه­ای در ذهنتان پیدا شد، ساعت تحویل سال نو ببینید در صحن و حرم مشهد مقدس و قم چه خبر می­شود. شهادت امام رضا علیه السلام جمعیت 7 یا 8 یا10 میلیون در مشهد شرکت می­کنند. اربعین امام حسین جمعیت 15 و20 میلیون شرکت می­کنند. این علائق مردم است و این عقیده­ها و وابستگی­های دینی واقعیاتی است که داریم و اینها سرمایه­های ما هستند. این سرمایه­ها را قدر بدانیم و برای آنها ارزش قائل شویم در مقام تنویر افکار حرکت و فرهنگ سازی کنیم، ما اگر می­خواهیم بهره برداری کنیم باید با مدیریت صحیح هر چقدر این عقاید و علائق در دل مردم جان بگیرد؛ لذا سرمایه­های ما در دل مردم محکم­تر می­شود و نفع آن عائد به مکتب می­شود و ما هم که پرچمداران و سینه­زنان همین مکتب هستیم از آن نفع می­بریم. بنا بر این، لازم نیست مردم را به بهانه های مختلف از خود برانیم.

امیدوارم انشا الله موفق باشید خداوند هر کجا که هستید همراه شما باشد. امسال متاسفانه آغاز سال با مشکلات اقتصادی توام است و همه در مشکل هستیم، البته این شرایط اقتصادی خاص ما نیست، جاهای دیگر هم کمتر از ما نیستند. دعا کنید انشا الله مشکلات مردم این مملکت برطرف شود. شیعه امروز در سرتاسر دنیا در معرض تاخت و تاز و آزار و اذیت است، دعا کنیم خداوند خودش عنایتی کند و ما بتوانیم انشا الله آن طور که شایسته است جوابگوی مردم در همه جهات باشیم. انشا الله خداوند به ما این توفیق را بدهد که در دوران و عصر و نسل ما جوری عمل کنیم که بتوانیم این مکتب را که امروز در دست ما امانت است؛ این امانت را به نسل بعد خودمان با شکوه بیشتر و عظمت بیشتر تحویل دهیم. ان شا لله.

والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته

[1]. نامه امیرالمومنین به مالک اشتر «... هرگز سنت پسندیده‏اى را که پیشوایان این امت‏ به آن عمل کرده‏اند، و ملت ‏اسلام به آن انس و الفت گرفته و امور رعیت ‏بوسیله آن اصلاح مى‏گردد، نقض‏مکن! و نیز سنت و روشى که به سنت­هاى گذشته زیان وارد مى‏سازد احداث نکن.»