درباره مذمت اشخاص فَحّاش در روایات عباراتی وجود دارد؛ مانند: ۱- شیطان شریک و رفیق شخص فحاش است. ۲- بهشت بر فحاش حرام شده است. ۳- وعده آتش به فحاش داده شده است. و...

 

درباره مذمت از شخص فَحّاش، روایات زیادی آمده و به او وعده آتش داده شده است، مرحوم خوئی ۵ روایت آورده است.

۱. ابی بصیر از امام صادق(علیه السلام) نقل می کند که فرمودند: «مِنْ عَلَامَاتِ شِرکِ الشَّیْطَانِ الَّذِی لَایُشَکُّ فِیهِ اَن یَکُونَ فَحّاشاً لَایُبَالِی بِمَا قَالَ وَ لَا بِمَا قِیلَ لَهُ»؛ (از علامت های حضور و شرک شیطان که شکی در آن نیست، این است که کسی فَحّاش باشد که باکی از آنچه گوید و از آنچه درباره او گویند نداشته باشد [یعنی شیطان در نزد چنین شخصی حاضر و با او شریک است]).

۲. امام صادق(علیه السلام) فرمودند: «رسول اللّه(صلی الله علیه و آله) فرمودند: «اِذَا رَأَیتُمُ الرَّجُلَ لَایُبَالِی مَا قَالَ وَ لَا مَا قِیلَ لَهُ فَاِنَّهُ لِغَیَّةٍ اَو شِرکِ شَیطَانٍ»؛ (هنگامی که مردی را دیدید که باکی ندارد در آنچه می گوید و یا آنچه به او گفته می شود این بواسطه ضلالت یا شرکت شیطان است)».(۱)

۳. سلیم بن قیس از امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) نقل می کند که: «رسول اللّه(صلی الله علیه و آله) می فرمودند: خداوند بهشت را حرام کرده است بر هر فحّاش بی آبرو و کم شرمی که باکی از آنچه گوید و آنچه به او گفته شود ندارد؛ زیرا اگر از حالش بازرسی کنی یا از زنا است یا از شرکت شیطان. به وی عرض شد: ای رسول خدا(صلی الله علیه و آله) در میان مردمان شرکت شیطان هم هست؟ فرمود: گفتار خدای عزوجل را نخوانده ای که به شیطان فرمود: شرکت کن با ایشان در مالها و فرزندان».
همین راوی می گوید: «مردی از فقیهی [مراد یکی از ائمه(علیهم السلام) است] سؤال کرد آیا در بین مردم کسی هست که از آنچه درباره او گفته می شود ناراحت نشود و باکی نداشته باشد؟ فرمود: کسی که متعرّض مردم شود و به آنان دشنام گوید در صورتی که می داند که آنها رهایش نمی کنند و تلافی می کنند، او کسی است که به آنچه می گوید و یا درباره او گفته می شود اهمیت نمی دهد».

۴. سماعه از امام صادق(علیه السلام) نقل می کند که: «رسول اللّه(صلی الله علیه و آله) فرمودند: «اِنّ مِن شَرِّ عِبَادِ اللّهِ مَنْ تَکرَهُ مُجَالَسَتُهُ لِفُحْشِهِ»؛ (از بدترین بندگان خدا کسی است که همنشینی با او به خاطر فحش دادن او ناپسند شمرده می شود)».
۵. ابی عبیده از امام صادق(علیه السلام) نقل می کند که فرمودند: «الْبَذَاءُ مِنَ الْجَفَاءِ وَ الْجَفَاءُ فِی النَّارِ»؛ (بدزبانی از جفاکاری است و جفاکار در آتش است).

امام باقر(علیه السلام) فرمودند: «سِلَاحُ اللِّئَامِ قَبِیحُ الکَلَامِ» (۲)؛ (سلاح انسان های پَست، زشت گوئی است). شاید دیده باشید وقتی دو نفر با هم نزاع می کنند و یکی قدرت مقابله با دیگری را ندارد، شروع به اهانت می کند؛ یعنی فحش، اسلحه انسان های ضعیف است.

خدا به فریاد انسان هائی برسد که به خاطر بددهن بودن آنها، مردم از آنها کناره گیری می کنند، این گونه افراد از بدترین مردم در مکتب رسول اللّه(صلی الله علیه و آله) هستند، رسول گرامی(صلی الله علیه و آله) فرمودند: «اِنّ مِنْ شَرِّ النّاسِ مَنْ تَرَکَهُ النّاسُ اِتِّقَاءَ فُحْشِهِ» (۳)؛ (از بدترین مردم کسی است که مردم به خاطر دوری از بدزبانی او، او را ترک گویند).

در روایتی دارد که عمرو بن نعمان جُعفی می گوید: «امام صادق(علیه السلام) دوستی داشتند که وقتی می خواستند جائی بروند مصاحبت حضرت را ترک نمی کرد و پیوسته همراه حضرت بود. روزی با حضرت در بازار کفاشان راه می رفت و دنبالشان غلام او که اهل سند(۴) بود می آمد، ناگاه آن مرد به پشت سر خود متوجه شد غلام را خواست، او را ندید و تا سه مرتبه به دنبال برگشت او را ندید، در مرتبه چهارم گفت: «یا اِبْنَ الفَاعِلَةَ اَینَ کُنتَ»؛ (ای زنازاده کجایی؟) حضرت وقتی این جمله را شنیدند سر بلند کرده و با دست بر پیشانی خود زدند و فرمود: «سُبحَانَ اللهِ، نسبت ناروا به مادر او می دهی؟ فکر می کردم تو پرهیزکار و انسان باتقوایی هستی و اکنون فهمیدم چنین نیستی!» گفت: فدایت شوم مادر او از اهل سند و مشرک است(مسلمان نیست و عقد ازدواج جاری نمی کنند) حضرت فرمودند: «آیا نمی دانی که برای هر ملتی ازدواج هست، (هر فرقه ای برای خود مراسمی دارد) از من دور شو». راوی می گوید: دیگر او را ندیدم که با آن حضرت راه برود تا آنگاه که مرگ آنها را از هم جدا کرد. (در روایتی دیگر دارد که برای هر امّتی، ازدواجی و مراسمی است که از زنا دوری می کنند)».(۵)

در روایتی نیز از امام صادق(علیه السلام) نقل شده که فرمودند: «در بنی اسرائیل مردی بود که خدا را پیوسته سه سال دعا می کرد که خدا پسری به او عطا کند، وقتی دید خداوند اجابت نکرد، گفت: پروردگارا آیا من از تو دورم سخن مرا نمی شنوی یا تو نزدیک من هستی و اجابت نمی کنی؟ امام صادق(علیه السلام) فرمودند: در خواب دید کسی نزد او آمد و گفت: تو خداوند عزوجل را سه سال است با زبانی فحّاش و قلبی سرکش و غیر متقی و نیّتی غیرصادق می خوانی، خود را از فحاشی دور کن و قلبت را از خداوند بترسان و نیت خود را نیکو گردان. حضرت فرمودند: چنین کرد و خداوند دعای او را مستجاب کرد و فرزند پسری به او عنایت کرد».(۶)

قرآن می فرماید: «ای اهل ایمان هرگز نباید قومی، قوم دیگر را مسخره و استهزاء نمایند، شاید آن قومی که مسخره می کنید بهترین مؤمنان باشند و نیز بین زنان باایمان، قومی قوم دیگر را مسخره نکند، چه بسا آنها بهترین زنانند و هرگز عیب جوئی از همدینان خود نکنید و با نام و لقب های زشت همدیگر را نخوانید که بعد از ایمان آوردن نام فسق [بر مؤمن نهادن] زشت است و کسی که توبه نکند ستمکار است».(۷)

آیا ما همان گونه ایم که قرآن می خواهد؟ من نمی دانم بعضی چه لذتی می برند که برای خنداندن چند نفر هر نسبتی و هر لقب زشتی هست به افراد می دهند، هر عیبی که در ظاهر اندام آنها است با لحنی زشت برای مسخره کردن آن مؤمن می گویند، هر خصلتی را مثل قدکوتاهی، قدبلندی، بی موئی، چاقی، لاغری همه را با حالتی زشت برای کوچک کردن او می گویند، آیا این روش را خداوند به ما توصیه کرد؟ آیا این اعمال مورد رضایت رسول الله(صلی الله علیه و آله) و ائمه اطهار(علیهم السلام) است؟ باشد تا روز جزاء روشن شود و هر کس ببیند چه کسی مسخره است، مسخره شونده در این دنیا یا مسخره کننده در آن دنیا.

خداوند در زمره صفات منافقین و گم گشتگان از راه حقیقت می فرماید: «عُتُلٍّ بَعدَ ذَلِکَ زَنِیمٍ» (۸)؛ ‌ (با این همه [عیب باز] بدگوی و خشن بی اصل و نسبند). در روایتی از رسول گرامی در ذیل این آیه آمده که: «هُوَ الفَاحِشُ اللَّئِیمُ» (۹)؛ (مراد، فحش دهنده پَست است).(۱۰)

راه درمان فحاشی 
 
برای درمان هر رفتار، ابتدا باید دلیل بروز آن را شناخت. فحاشی معمولاً در اثر عوامل زیر شکل می‌گیرد

کنترل‌نشدن خشم و هیجانات: هنگامی که فرد نتواند احساسات خود را مدیریت کند، واژه‌های تند به‌سرعت از زبان او خارج می‌شوند.

الگوبرداری از محیط: کودکی در خانواده یا محیطی که فحاشی رایج است، احتمالاً این رفتار را به‌عنوان یک روش عادی بیان احساسات یاد می‌گیرد.

عادت زبانی: با تکرار زیاد، حتی بدون خشم هم ممکن است فرد ناخودآگاه از کلمات نامناسب استفاده کند.

جلب توجه یا نمایش قدرت: برخی افراد از فحش به‌عنوان ابزاری برای نشان دادن اقتدار یا جلب توجه استفاده می‌کنند.

 پیامدهای منفی فحاشی

الف)کاهش احترام و اعتبار اجتماعی

ب)ایجاد تنش و درگیری در روابط

ج)آسیب به سلامت روان خود و اطرافیان

د)الگوسازی منفی برای فرزندان یا اطرافیان جوان

راهکارهای عملی برای ترک فحاشی

1. شناسایی موقعیت‌های محرک
یک دفترچه کوچک یا یادداشت موبایل داشته باشید و هر بار که فحش دادید، موقعیت، فرد مقابل و احساستان را ثبت کنید. این کار به شما کمک می‌کند نقاط ضعف خود را پیدا کنید.

2. تکنیک مکث سه‌ثانیه‌ای
وقتی حس کردید می‌خواهید فحش بدهید، سه نفس عمیق بکشید و به خودتان بگویید: «صبر کن، الان می‌توانی بهتر بگویی». این مکث کوتاه جلوی بسیاری از لغزش‌ها را می‌گیرد.

3. جایگزین کردن واژه‌ها
به‌جای کلمات زشت، از اصطلاحات خنده‌دار، ضرب‌المثل یا حتی صداهای بی‌معنی استفاده کنید. این تغییر هم بار منفی را کاهش می‌دهد و هم به عادت مثبت تبدیل می‌شود.

4. مدیریت خشم
فعالیت‌های آرام‌بخش مانند مدیتیشن، یوگا، ورزش هوازی یا نوشتن احساسات در کاهش خشم بسیار مؤثرند. هرچه خشم کمتر فوران کند، احتمال فحاشی هم کاهش می‌یابد.

5. کم کردن محرک‌های محیطی
تماشای فیلم‌ها یا حضور در جمع‌هایی که فحاشی در آن رایج است، ناخودآگاه این رفتار را در شما تقویت می‌کند. انتخاب محیط سالم، نقش مهمی در ترک این عادت دارد.

6. پاداش دادن به خود
برای روزهایی که موفق شدید بدون فحش سپری کنید، پاداش‌های کوچک در نظر بگیرید؛ مثلاً خرید یک خوراکی موردعلاقه یا یک استراحت ویژه.

تمرین ۲۱ روزه ترک فحاشی
تحقیقات نشان می‌دهد که تغییر عادات به‌طور میانگین حدود ۲۱ روز زمان می‌برد. در این دوره:

روزانه پیشرفت خود را ثبت کنید.

در صورت لغزش، خود را سرزنش نکنید، بلکه علت را تحلیل کنید.

از دوستان یا خانواده بخواهید در این مسیر حمایتان کنند.

 

نتیجه‌گیری
فحاشی، اگرچه ممکن است در لحظه نوعی تخلیه هیجانی به نظر برسد، اما در بلندمدت آسیب‌های زیادی به روابط و شخصیت فرد وارد می‌کند. با شناخت ریشه‌ها، استفاده از تکنیک‌های کنترل هیجان و ایجاد عادات گفتاری مثبت، می‌توان این رفتار را به‌طور پایدار ترک کرد. تغییر شاید زمان‌بر باشد، اما نتیجه آن، ارتقای شخصیت و بهبود روابط انسانی است