در فرهنگ اسلامی، احترام به والدین نه‌تنها یک وظیفه اخلاقی بلکه یک فرمان الهی است. قرآن کریم با بیانی روشن و تأکید فراوان، نیکی به پدر و مادر را در کنار توحید قرار داده است؛ گویی که بندگی خداوند بدون تکریم والدین ناقص است. این جایگاه والا نشان‌دهنده عمق ارتباط میان ایمان، اخلاق، و خانواده در نگاه قرآن است.

 جایگاه والدین در آیات قرآن
در سوره اسراء، آیه ۲۳ آمده است:  
«وَقَضَیٰ رَبُّکَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِیَّاهُ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا»  
یعنی: پروردگارت فرمان داد که جز او را نپرستید و به پدر و مادر نیکی کنید.  
این آیه، نیکی به والدین را بلافاصله پس از توحید ذکر می‌کند؛ نشانه‌ای از عظمت این وظیفه در نظام ارزشی اسلام.

در سوره لقمان، آیه ۱۴ نیز آمده:  
«وَوَصَّیْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَیْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلَیٰ وَهْنٍ...»  
در این آیه، به سختی‌های مادر در دوران بارداری و شیردهی اشاره شده و انسان به شکرگزاری از والدین و خداوند دعوت می‌شود. این پیوند میان شکر والدین و شکر خدا، نشان‌دهنده وحدت معنوی این دو رابطه است.

ابعاد اخلاقی و رفتاری احترام به والدین
قرآن تنها به توصیه‌های کلی بسنده نمی‌کند، بلکه رفتارهای جزئی را نیز مورد توجه قرار می‌دهد. در ادامه آیه سوره اسراء آمده است:  
«فَلَا تَقُلْ لَهُمَا أُفٍّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُلْ لَهُمَا قَوْلًا کَرِیمًا»  
یعنی: به آنان حتی «اُف» نگویید، و با آنان با احترام سخن بگویید.  
این سطح از دقت در توصیه‌ها، نشان‌دهنده اهمیت زبان، لحن، و رفتار در تعامل با والدین است. حتی آهی از سر بی‌حوصلگی، در منطق قرآن، نوعی بی‌احترامی تلقی می‌شود.

 احترام در دوران پیری والدین
یکی از حساس‌ترین مراحل زندگی، دوران پیری والدین است؛ زمانی که آنان نیازمند محبت، صبر، و همراهی فرزندان‌اند. قرآن در ادامه آیه سوره اسراء می‌فرماید:  
«وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ»  
یعنی: بال فروتنی را از روی رحمت برای آنان بگشای.  
این تعبیر شاعرانه، دعوتی است به فروتنی عاشقانه؛ نه از روی اجبار، بلکه از سر رحمت و محبت. فرزند در این مرحله، باید همچون پرنده‌ای مهربان، والدین را در آغوش آرامش خود بگیرد.

آثار احترام به والدین 
احترام به والدین، آثار فردی و اجتماعی فراوانی دارد:

- رضایت خداوند: در روایات آمده است که رضایت والدین، رضایت خداوند را در پی دارد.
- برکت در زندگی: نیکی به والدین، موجب گشایش در رزق و آرامش در دل می‌شود.
- استحکام خانواده: احترام به والدین، الگویی برای فرزندان و نسل‌های بعدی است.
- رشد معنوی: این رفتار، انسان را به تواضع، صبر، و محبت عمیق‌تر سوق می‌ده
تکریم والدین در قرآن، تنها یک توصیه اخلاقی نیست؛ بلکه بخشی از مسیر بندگی و رشد روحی انسان است. این احترام، پلی است میان زمین و آسمان، میان عشق انسانی و رضایت الهی. در دنیایی که گاه روابط خانوادگی دچار سردی و فاصله می‌شود، بازگشت به آموزه‌های قرآنی درباره والدین، می‌تواند گرمایی دوباره به دل‌ها ببخشد و مسیر زندگی را روشن‌تر کند.

دکتر محمد و دعای پدر

دکتر محمد، متخصص قلب و عروق، در یکی از بیمارستان‌های تهران مشغول به کار است. اما مسیر زندگی‌اش همیشه هموار نبوده. در نوجوانی، خانواده‌اش در روستایی کوچک زندگی می‌کردند. پدرش کشاورز بود، مردی آرام با دستانی پینه‌بسته و قلبی پر از ایمان.

محمد همیشه درس‌خوان بود، اما امکانات نداشت. شب‌ها با نور چراغ نفتی درس می‌خواند و صبح‌ها به پدرش در مزرعه کمک می‌کرد. روزی، وقتی برای امتحان ورودی دانشگاه آماده می‌شد، پدرش به او گفت:  
«پسرم، من سواد ندارم، اما هر شب برایت دعا می‌کنم. خدا صدای دل را بهتر از صدای زبان می‌شنود.»

محمد با رتبه عالی وارد دانشگاه شد. سال‌ها گذشت. او بورسیه گرفت، تخصص گرفت، و به یکی از پزشکان برجسته تبدیل شد. اما هر بار که موفقیتی به دست می‌آورد، اولین کاری که می‌کرد این بود: تماس با پدرش، یا سفر به روستا برای بوسیدن دستانش.

در مصاحبه‌ای تلویزیونی، وقتی از او پرسیدند رمز موفقیتش چیست، گفت:  
«من فقط تلاش کردم، اما دعای پدرم بود که راه را باز کرد. احترام به او، برکت زندگی من شد.»

این داستان، برگرفته از زندگی واقعی دکتر محمد مهدی پیغمبری، نه‌تنها الهام‌بخش است، بلکه نشان می‌دهد چگونه فروتنی و احترام به والدین، می‌تواند درهای بسته را بگشاید و مسیرهای دور را هموار کند