هدف این مقاله، تبیین مبانی مدیریت علوی و نشان دادن جایگاه عدالت و اخلاق در ساختار حکومت اسلامی است.

۱. حکومت به مثابه امانت الهی

در نگاه امام علی(ع)، حکومت نه هدف بلکه وسیله‌ای برای اقامه حق است. آن حضرت در خطبه‌ای فرمودند:
إِنَّهَا أَمَانَةٌ، وَمَنْ جَعَلَهَا غَنِیمَةً غَلَبَتْهُ الشَّهْوَةُ.
«حکومت امانت است و هرکس آن را غنیمت بداند، شهوت بر او چیره می‌شود.» (۱)

مدیر در نظام اسلامی باید خود را امانت‌دار مردم بداند، نه مالک آنان.

۲. عدالت؛ ستون حکومت دینی

قرآن کریم می‌فرماید:
إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ...
«خداوند به عدالت و نیکوکاری فرمان می‌دهد.» (۲)

امام علی(ع) این آیه را مبنای سیاست خود قرار داد و در نامه به مالک اشتر فرمود:
أَشْعِرْ قَلْبَکَ الرَّحْمَةَ لِلرَّعِیَّةِ.
«قلبت را سرشار از رحمت به مردم کن.» (۳)

عدالت در نگاه علوی، تنها توزیع منصفانه مال نیست، بلکه عدالت در احساس و رفتار حاکم با مردم است.

۳. اخلاق و ساده‌زیستی مدیران

امام علی(ع) خود نمونه‌ای بی‌نظیر از زهد و عدالت بود. غذای ساده می‌خورد، لباس خشن می‌پوشید، و در برابر بیت‌المال حساس بود. فرمود:
وَاللَّهِ لَوْ أُعْطِیتُ الْأَقَالِیمَ السَّبْعَ بِمَا تَحْتَ أَفْلَاکِهَا عَلَی أَنْ أَعْصِیَ اللَّهَ فِی نَمْلَةٍ أَسْلُبُهَا جِلْبَ شَعِیرَةٍ مَا فَعَلْتُهُ.
«به خدا سوگند، اگر هفت اقلیم جهان را به من دهند تا با سلب پوست جوی از مورچه‌ای خدا را نافرمانی کنم، چنین نخواهم کرد.» (۴)

این سخن، اوج پاکی و تعهد را در مدیریت اسلامی نشان می‌دهد.

۴. مردم‌داری؛ جوهره رهبری علوی

در نگاه علوی، مدیر باید از میان مردم باشد و با آنان زندگی کند. آن حضرت فرمود:
لَا تَکُونَنَّ عَلَیْهِمْ سَبُعًا ضَارِیًا تَغْتَنِمُ أَکْلَهُمْ.
«چونان درنده‌ای نباش که خوردن آنان را غنیمت دانی.» (۵)

مدیریت علوی یعنی حکومت بر دل‌ها، نه بر گردن‌ها.

نتیجه‌گیری

مدیریت علوی، الگوی کامل سبک زندگی اسلامی در حوزه اداره جامعه است. حاکمی که با تقوا و عدالت حکومت کند، مردم را به کرامت بازمی‌گرداند و نظامی می‌سازد که در آن قانون و اخلاق هم‌پیمان‌اند.

---

منابع

۱.نهج‌البلاغه، خطبه ۳۴

۲.قرآن کریم، سوره نحل، آیه ۹۰

۳.نهج‌البلاغه، نامه ۵۳

۴.نهج‌البلاغه، خطبه ۲۲۴

۵. همان