مقدمه

نام: فاطمه (سلام الله علیها)
نام پدر: محمد رسول الله (ص)
نام مادر: خدیجه کبری (سلام الله علیها)
شهرت: زهرا، صدیقه،‌ زهره،‌ بتول
کنیه: ام الحسین، ‌ ام ابیها، ‌ام الائمه
محل تولد: مکه مکرمه
زمان تولد: جمعه بیست جمادی الثانی،‌ پنج بعثت
تاریخ ازدواج: دوم هجرت
نام همسر: علی مرتضی (علیه السلام)
نام فرزندان: حسن، حسین، زینب، ‌محسن، ‌ام کلثوم
زمان ومحل شهادت: سیزده جمادی الاول یا سوم جمادی الثانی، ‌یازدهم هجری درهجده سالگی درشهر مدینه النبی
مزار آن حضرت : به قولی درکنار قبر پیامبر (ص) یا قبرستان بقیع یا بین منبر وقبرپیامبر (ص) در مسجد النبی
دوران حیات: ا ـ زندگی درکنار پیامبر (ص) وشوهرش علی (علیه السلام)، 2 ـ چند ماه بعد ازفوت پیامبر(ص)

 

دوران کودکی

حضرت فاطمه (سلام الله علیها) روز بیست جمادی الاخر سال پنجم بعثت از بطن مادرش خدیجه درمکه مکرمه بدنیا آمد، حدیثی ازپیامبر درباره دخترش حضرت فاطمه(سلام الله علیها) نقل شده است که فرموده «خلق الله نورفاطمیه ان یخلق الارض والسماء» خداوند نور فاطمه را قبل ازاینکه زمین و آسمان را بیافریند آفریده است، حدیثی ازپیامبر نقل شده است که فرمود چرا رفتار محبت آمیزی که با فاطمه (سلام الله علیها) داری با دیگر فرزندانت نداری ؟ پیامبر فرمود: قبل ازاینکه نطفه فاطمه ایجاد شود جبرئیل برای من سیبی ازبهشت آورد من آن سیب را خوردم وسپس با خدیجه همبستر شدم و بعدازآن فاطمه (سلام الله علیها) بدنیا آمد. به همین جهت است که هرگاه او را می بوسم ومی بویم از وی بوی بهشت را استثشام می کنم درجایی دیگر ازپیامبر(ص) نقل شده است که فرمود : قبل ازاینکه آدم ازبهشت هبوط کند، نور فاطمه (سلام الله علیها) به سیبی تابیدن گرفت وآدم آن را خورد وآن نور بعدها درفرزندش هابیل تجلی نمود سپس ادامه داد برای امت من بگویید که نور فاطمه قبل از آفرینش زمین وآسمان آفریده شده است. درموقع وضع حمل خدیجه گویند فرشتگان ازآسمان به زیر آمدند تا درتولد فاطمه (سلام الله علیها) او را یاری دهند. فرشتگان او را به دنیا آوردند ودرملحفه سفیدی پیچیدند وبه مادرش سپرده وبه آسمان بازگشتند. گویند اولین زنانی که پای به بهشت می گذارند، ‌حضرت فاطمه(سلام الله علیها) وحضرت مریم(علیه السلام) می باشند. آنها پاک ترین زنان عالم وسرور همه ایشان هستند.

 

اسماء و القاب آن حضرت

اسماء مبارک آن حضرت بی شمار است که برخی ازآنها ازاین قرار می باشد :
مرضیه،‌ زهرا، صدیقه،‌ طاهره،‌ راضیه،‌ زکیه،‌ مبارکه،‌ محدثه، ‌و. . .
لقب آن حضرت، سیدة نساء العالمین بود. که وی را بتول نیز نامیده اند. یکی ازمشهورترین کینه های آن حضرت ام ابیها می باشد که پیامبر مکرر آن را به وی می فرمود واو را با این لقب می خواند.
این کنیه ازآن جهت حائز اهمیت می باشد که معنی لغوی آن این است: مادر پدرش و این ازعجایب تاریخ می باشد؛ چگونه می تواند دختری مادر پدرش باشد. البته ام یعنی مادر در نظر اعراب کلمه ای مقدس و پاک می باشد.
ازاین رو درمی یابیم که پیامبر عظیم الشان اسلام والاترین ارزشها را برای دخترش فاطمه (سلام الله علیها) قائل بوده به همین جهت او را مادر خویش نه بلکه مادر همه مسلمانها نامیده، افتخاری که دیگر هیچ کس به آن نائل نشده است. خصوصا درآن ایامی که عربها برای فرزند دختر خویش اهمیتی قائل نبوده واو را باعث ننگ وخفت دانسته وبعضا آنها را زنده به گور می نمودند.

 

 

مقام حضرت فاطمه (سلام الله علیها) درقرآن و حدیث

درقرآن وسوره های مختلف آن ازدیدگاه برخی از مفسران شیعه، ‌سوره های گوناگونی درشأن ومنزلت این بانوی محدثه نازل شده واحادیث فراوانی ازپیامبر نقل شده است که برخی ازآنها به شرح زیر می باشد:
آیه مباهله، آیات الابرار، ‌آیه موعدت اخی لقربی، ‌آیه تطهیر، ‌ازمستحکماتی هستندکه مفسران آن را درباره این بانوی بزرگوار تفسیر می نمایند.
ازعایشه همسر پیامبر (ص) نقل شده است هیچ کس را جز فاطمه (سلام الله علیها) ندیده ام که اخلاق وخصوصیاتش درست مانند پیامبر (ص) باشد او وپدر گرامیش چون دو نیمه یک سیب بودند. بارها خود به چشم خویش دیدم که هرگاه فاطمه به مجلس پیامبر واردمی شد او ازجای برمی خواست. وفاطمه رامشایعت می نمود و درصدر مجلس می نشاند. حدیثی دیگر ازپیامبر نقل شده است که فرمود: ذرات وجود فاطمه (سلام الله علیها) ازایمان به خداوند آکنده است. او هرلحظه درفکر خداست و هیچگاه ازیاد او غافل نمی باشد. ازعایشه نقل شده است که فرمود: هرگاه پیامبر ازسفر بازمی گشت نخست فاطمه رامی بوسید او رانوازش می کردومی گفت: هرگاه ازسفر به خانه بازمی گردم با دیدن فاطمه خستگی راه ازتنم خارج می شود وهرگاه که می خواهم به مسافرت بروم با دیدار او جان تازه درقلبم دررگهایم جریان می یابد وبا قوت قلب بیشتری ازخانه خارج می شوم، فاطمه (سلام الله علیها) اززنان برگزیده وبزرگ عالم است که می توان آن ها را این گونه نگارش نمود.
حضرت مریم (سلام الله علیها)، حضرت فاطمه (سلام الله علیها)، ‌آسیه همسر فرعون وخدیجه مادربزرگوار آن حضرت.

 

 

ازدواج آن حضرت

ازدواج حضرت فاطمه با حضرت علی بزرگترین رویداد زندگی آن دو بزرگوار بود. که دراول ذیحجه، ‌دوم هجرت وبه قولی پنجشنبه بیست و یکم محرم سال سوم هجرت به وقوع پیوست. برخی معتقدند که جبرئیل ومیکائیل خطبه عقد را جاری ساختند و مهریه آن حضرت به قولی پانصد درهم یعنی چهارصد مثقال نقره بود حدیثی درباره خواستگاری آن حضرت مشهور است که یک روز ابوبکر به منزل پیامبر(ص) آمدوفاطمه را خواستگاری نمود، رسول خدا گفت: منتظر نزول وحی دراین باره هستم. بعد ازاو عمر به خواستگاری او رفت. پیامبر (ص) همان جواب رابه وی داد. تااینکه حضرت علی (علیه السلام) به خواستگاری فاطمه رفت. او درحالی که عرق شرم برپیشانی اش نشسته بود درگوشه ای نشست. پیامبرکه او را پریشان احوال ونگران دید فرمود: ای علی چه می خواهی حرف دلت را بزن شاید آمده ای فاطمه را ازمن خواستگاری نمایی. حضرت علی (علیه السلام) با خجالت وشرمساری گفت: آری دراین هنگام جبریئل بررسول الله نازل شد وفرمود : خداوند بااین ازدواج فرخنده موافق است. به همین جهت دخترت را به عقد مرتضی درآور تا خداونداز تو راضی باشد.
پیامبر به دخترش فرمود: مبارک باشد برشمااین پیوند فرخنده ونورانی. سپس ادامه داد ای فاطمه (سلام الله علیها) علی (علیه السلام) را که پسر عموی من است به خوبی می شناسی او تربیت شده من است. درخانه ما رشد ونمو یافته به همین علت به تو اطمینان می دهم که او برای تو بهترین شوهر است. اگر می خواهی او راانتخاب کن.
حضرت فاطمه (سلام الله علیها) کلام روحانی پدرش را پذیرفت وبا ازدواج با علی (علیه السلام) موافقت فرمود. مراسم خواستگاری وازدواج آن دو درنهایت سادگی وبی پیرایگی انجام گرفت. درحقیقت این ازدواج آسان که می توان آن را بهترین نمونه ازدواجهای اسلامی دانست می بایست سرمشق مسلمانان درروزگا ما باشد که متاسفانه به علت مخارج گزاف ومهریه های سنگین بسیاری ازجوانان قادر به انجام آن نمی باشند.
روایت شده است که اگر جوانی به سن بلوغ برسد وازدواج نکند دینش کامل نمی گردد. ازاین رو جوانان ماباید ازدواج علی وفاطمه را الگو قرارداده وازخرج هزینه های گزاف بپرهیزند وخانواده ها با آسان گیری زمینه را برای رسیدن به زوجها به یکدیگر فراهم آورند. همان طوریکه گفته شد پیامبر(ص) جواب قطعی به علی (علیه السلام) نداد. بلکه آن را منوط به عقیده خود فاطمه دانست واین ازنکاتی است که باید مورد توجه مادران وپدرانی باشد که بدون توجه به خواست وعلاقه فرزندانشان آنها را وادار به ازدواج می نمایند.

 

 

جهیزیه حضرت فاطمه (سلام الله علیها)

اشیاء ذیل را جهیزیه حضرت فاطمه (سلام الله علیها) دانسته ودراحادیث وروایات مختلف نام برده اند: تعدادی شیشه عطر، ‌یک مشک آب، ‌پیراهنی ارزان قیمت، ‌یک آفتابه، یک تشت مسی، ‌یک آسیای دستی، ‌پرده ای ازپشم، ‌دو کوزه سفالی، ‌سفره ای چرمی، ‌چادری از پارچه یمنی، ‌یک جفت بالش، ‌دو تشک ازپشم گوسفند ولیف خرما،‌ روبند و یک مقنعه وچیزهای دیگری که برای زندگی ساه و بی پیرایه ضروری است.
ازدواجهای امروزی متاسفانه آن چنان با بریز وبپاشهای فراوان همرا ه است که خانواده عروس و داماد تا مدتها می بایست اقساط اجناسی راکه با زحمت تهیه نموده اند بپردازند.
درحالیکه فاطمه (سلام الله علیها) را برروی شتر پدرش نشانده بودند و زنان پیامبر دراطراف آن هلهه و شادی می کردند و پیامبر (ص) خودبه همراه جوانان بنی هاشم در اطراف شتر حرکت می کردند. فاطمه رابه سوی خانه علی (علیه السلام) بردند.
هنگامی که فاطمه (سلام الله علیها) به خانه علی (علیه السلام) رسید پیامبر داخل شد ودست دخترش را درمیان دستان او گذاشت وازهر دوی آنها تعریف وتمجید کرد وبرایشان آرزوی زندگی خوب وخوشی را نمود وتداوم آن را ازخداوند بزرگ مسئلت نمود وآنها را دعای خیر کرد.
فاطمه درمنزل حضرت علی (علیه السلام) فاطمه بعد ازدومین سال هجرت زندگی مشترک خویش را باعلی (علیه السلام) آغاز نمودکه مدت آن را برخی ازمورخان قریب به 9 سال ذکر کرده اند.
این زن وشوهر شادی ها و سختی های زندگی را با هم تحمل کردند وبدون آن که د رخلال این 9 سال کوچکترین اختلافی باهم داشته باشند به زندگی مشترک خویش ادامه دادند.
ازیک طرف علی (علیه السلام) افتخارمی نمودکه دختر پیامبر(ص) همسر اوست وازطرف دیگر فاطمه (سلام الله علیها) ازداشتن چنین شوهر نمونه ای به خود مباهات می کرد.
ازحضرت علی (علیه السلام) روایت شده است : فاطمه که عزیزترین و محبوبترین کسان پیامبر(ص) بود گاهی آنقدربا مشک آب می آورد که سینه اش مجروح می شد و آنقدربا دستان خود آسیاب می کرد که دستانش پینه بسته وخشن شده بود و آنقدرخانه را جارو می زدکه لباسهایش خاک آلود بود انقدر زیر دیگ را روشن می کرد که جامه هایش سیاه ودود آلودشده ودربعضی از روزها بسیار لاغر وضعیف می نمود.

 

تسبیحات حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها)

یک روز فاطمه (سلام الله علیها) ازپیامبر خواست تا کنیزی به او ببخشاید تا درکارها به وی کمک نماید تا قدری ازبارخستگی اش کاسته شود.
پیامبر گفت : بعد ازآنکه ازنمازفارغ شدی پیش ازآنکه به چپ وراست خود بنگری 34 مرتبه الله اکبر، 33 مرتبه سبحان الله، ‌والحمدلله بگو، ‌آنگاه خواهی دید که خداوند چه نیروی زیادی به تو می دهد که درکارهایت به کنیز نیاز نداشته باشی. فاطمه مسرور شد وازپدربزرگوارش تشکر نمود.
ازهمان هنگام تسبیحات حضرت فاطمه (سلام الله علیها) به عنوان یک فعل مستحبی بعدازهرنماز توسط شیعیان آن حضرت قرائت می شود، ‌بعدها پیامبر (ص) کنیزی به نام «فضه» را برای او فرستادتا درکارهای خانه او رایاری رساند.
رحلت پیامبر(ص) واندوه فاطمه (سلام الله علیها) پیامبر درروز دوشنبه 28 صفر یا اوایل ربیع الاول سال یازدهم هجری درمدینه درا فانی راوداع گفت آخرین کلام او به امت خویش چنین بود :
(الیوم اکملت لکم دینکم ولی الدین) امروز برای شما دینتان را کامل کردم واسلام را برای شما باقی گذاشتم. بعد ازآنکه پیامبر(ص) دربستر بیماری افتاد، ‌هیچکس بیش ازفاطمه (سلام الله علیها) برای او دلسوزی نکرد،‌او بورکه شبانه روز ازپدربزرگوارش پرستاری ومراقبت می نمود.
گویند هنگامی که پیامبر رحلت نمود، ‌فاطمه که ازبیدار خوابیهای خود ازجهت پرستاری ازپدربیمار وضعیق شده بود، ‌روز به روز لاغر و رنجورتر می شد، ‌او چنان ازمرگ پدرخود سوگوارشده بودکه مردم مدینه براو دل می سوزانیدند وبه علی (علیه السلام) می گفتند که همسرت را آرام کن. امافاطمه بیش ازپیش می گریست وزاری می کرد ومی گفت : می خواهم آنقدرگریه کنم تا به پدر ملحق شوم من بدون او لحظه ای نمی توانم زندگی کنم.

 

ماجرای سقیفه

بنی ساعده بعدازفوت پیامبر(ص) همان طوری که گفته شد گروهی ازمهاجرین وانصار درسقیفه بین ساعده گرد هم جمع شدندو بدون آنکه توجهی به جنازه پیامبر داشته باشند برسرانتخاب خلیفه باهم به منازعه پرداختند.
حضرت علی (علیه السلام) وفاطمه (سلام الله علیها) وگروهی ازبزرگان بنی هاشم، پیامبر (ص) راغسل داده وکفن نموده ودفن کردند.
بعد ازپایان مراسم خاکسپاری رسول خدابه حضرت علی (علیه السلام) خبر دادند که درسقیفه بنی ساعده ابوبکر را به خلافت برگزیده اند، ‌با اینکه پیامبر (ص) درغدیرخم حضرت علی (علیه السلام) را به جانشینی خود انتخاب نموده بود وخلافت حق مسلم وی بود به خاطراینکه بین مسلمانان ایجاد اختلاف وتشتت نشود و التهاب جامعه که خود ناشی ازرحلت پیامبر (ص) بو دکاهش یابد ومسلمانان قدرت خویش را حفظ نمایند.

 

ماجرای فدک

فدک دهکده کوچکی ازاراضی یهودیان طایفه بنی قریضه بودکه درنزدیکی قلعه خیبر قرارداشت. وبعد ازتسخیر آنجا توسط مسلمانان واخراج یهودیان ازفدک به تصرف مسلمانان درآمد.
فدک بعداز اینکه به تصرف ایشان درآمد جزء اموال غیرمنقول پیامبر(ص) درآمد واوآن دهکده را که نخلستان بزرگی دراطراف خود داشت به دخترش فاطمه (سلام الله علیها) بخشید. بعد ازماجرای انتخاب خلیفه وخلافت ابوبکر مسلمانان به گروههای مختلف تقسیم شدن واختلافاتی دربین ایشان روی دادکه بزرگترین آنها قیام مسلمیه کذاب بود که در اواخر عمر پیامبر آغازگردید وابوبکر به آن خاتمه داد. بعد ازاین وقایع حضرت فاطمه مشاهده نمود که درآمد حاصله از فدک را برای او نمی آورند. به همین جهت کسانی را نزد خلیفه فرستاد وعلت را ازاو پرسید.
ابو بکر پاسخ داد :مگر نشنیده ای که پیامبر بارها فرموده بود : (نحن معاشر الانبیاء لانورث)؛ یعنی ما جماعت پیامبران را ازخو میراثی باقی نمی گذاریم.
هنگامی که این خبررا به حضرت دادند او که درفراق پدرسوگوار بود، آهی از ته دل کشید و باصدای بلند زار زار گریست به طوری که زنان مهاجر وانصار به گریه افتادند و حضرت فاطمه (سلام الله علیها) سپس خطبه پرشوری خطاب به ابو بکر ایراد نمود.

 

خطبه حضرت زهرا(سلام الله علیها)

خطبه حضرت زهرا به این شرح می باشد :
سپاس وستایش خداوندی راست که زمین وآسمان وهرچه درآن است را آفریده و سپس محمد (ص) را به پیامبری خویش برگزیده است که نور نبوتش جهان ظلمانی را روشن ساخت وبافروغ ملکوتی او بربالهای فرشتگان الهی به آسمانها رفت ومعراج نمود.
شماای انصار وای مهاجرین که با پیامبر خود دست یاری و مساعدت داده اید ومتعهد شدید که او را کمک نمائیدودینش را گسترش بخشید، ‌پس اکنون شمارا چه شده است که برای پیامبر(ص) خود حدیث جعلی می سازید و فرزند اورا ازارث محروم می کنید.
شما در زمان حیات پیامبر (ص) با او بودید چرا اکنون به دوران جاهلیت بازگشتید، ‌چه کسی این روایت نادرست را ازپیامبر نقل نموده که فاطمه (سلام الله علیها) ارارث پدرمحروم گشته است. آن کیست که قرآن وآیات قرآن را به سود خویش تفسیر نموده و برروی نص صریح قرآن خط بطلان کشیده است وکلام الهی را دگرگون نموده است.
پس اگرقرآن را نخوانده اید سوره نمل (مورچه ) را بخوانید که خداوند درقرآن فرموده :(و ورث سلیمان وداوود) وسپس درسوره نسأ به صورت روشن وآشکار مسایل ارث را بیان داشته است. شما چگونه به خود جرأت می دهیدکه یک حکم الهی را بر روایتی مجهول ازیک شخص نامعلوم ترجیح داده وجگر گوشه پیامبر را ازمیراث حقه و مسلم وی محروم سازید.
من ناگزیرم گفتنی ها را به شمابگویم تا شاید ازخواب گران بیدار شوید. این وظیفه من است که امت پدرم را ازخطری که پیش روی آنهاست آگاه سازم.
بیانات هیجان انگیز وقاطع حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) پایه های خلافت تازه تأسیس شده ابوبکر را لرزانید بعد ازآنکه ابوبکر خطبه حضرت راشنید بیمناک شد وبه او پیغام فرستادو گفت :
اگرمن در جایی حدیثی ازپیامبر روایت نمودم وگفتم پیامبران ازخود ارثی به جای نمی گذارند، ‌آن ارث شامل اموال غیر منقول نمی شود،‌ به همین جهت فدک را به شما بازمی گردانم.

 

شهادت حضرت فاطمه (سلام الله علیها)

حضرت فاطمه (سلام الله علیها) که طاقت دوری پدر را نداشت ودرسوگ او زاری بسیار نمود،‌ به طوری که شب و روز خویش را به ماتم واندوه می گذرانید، ‌ازاین رو روز به روز ضعیف تر ولاغرتر می شد تا جایی که اطرافیانش نسبت به سلامتی وی بیمناک شدند. تااینکه حضرت دربستر بیماری افتاد.
خصوصا بلال که بوی پیامبر ازاو استشام می شد ومؤذن بیت الاحزان فاطمه (سلام الله علیها) بود بیش ازپیش نگران سلامتی آن حضرت بود. هنگامی که او اذان می گفت، ‌فاطمه (سلام الله علیها) منقلب می گردید، ‌به طوری که بلال بربستر او حاضر می شد ومی گفت :
ما برجان تو بیمناک هستیم مبادا ناگهان جان به جان آفرین تسلیم نمایی.
و خامت حال حضرت به جایی رسید که بزرگان مهاجر وانصار به عیادت او می رفتند. تا اینکه آن حضرت روزسه شنبه دوم جمادی الاخر درحالیکه به قولی 18 سال و7 ماه ازعمرش می گذشت و71 روز از رحلت پیامبر می گذشت وفات یافت. ( به قولی به شهادت رسید)
بعضی مورخان عمر اورا 28 سال ورحلت او را 13 جمادی الاول نوشته اند وباز به روایتی گروهی ازمفسران وفات آن حضرت را دوشنبه 13 جمادی الاخر سال 11 هجری ذکر کرده اند.
زنان بنی هاشم درخانه او جمع شدندو به گریه وزاری پرداختند حضرت علی (علیه السلام)او را غسل دادوکفن نمود ودرمکان نامعلومی که آن حضرت وصیت نموده بود دفن نمود. مکان دفن آن حضرت بعد ازگذشت چهارده قرن هنوز کشف نشده است با این وجود گروهی ازمورخان عقیده دارندکه مدفن او بین قبر و منبر پیامبر وتعدادی ازایشان آن را دربقیع ویا بین قبر و منبر پیامبر ودسته ای قبر او را درمنزل خودش می دانند. ،‌به هرحال ممکن است که این راز برشیعیان آن حضرت تا ابد مخفی بماند.
درباره شهادت حضرت زهرا سلیم بن قیس درکتاب اسرار آل محمد می نویسد: بعدازماجرای سقیفه ‌؛‌عمر به خانه حضرت علی(علیه السلام) حمله ورشده و درآنرا آتش زد و داخل خانه شد و دراین هنگام حضرت فاطمه سر آسیمه ازخانه بیرون آمد عمر با شمشیربه پهلوی حضرت زد و بازوی او را باتازیانه زخمی کرد به طوریکه طفلی که دربطن آن حضرت(محسن) بود سقط شد. قنفذ غلام عمر آن حضرت وهمسرش فاطمه(سلام الله علیها) را با تازیانه مجروح کرد بطوریکه آن حضرت تا هنگام فوت جای زخم او را بربازویش داشت. بعد ازآن قنفذ فاطمه(سلام الله علیها) را به طرف چهارچوب درخانه کشانید وسپس در را فشار داد تا استخوانی ازپهلویش شکست وطفلش (محسن) را سقط کرد، ‌حضرت زهرا(سلام الله علیها) بعد ازاین ماجرا دائما دربستر بیماری بود تا به شهادت رسید.