همانگونه که در تأمين سلامت جسمي [1] افراد جامعه، اولويت با پيشگيري و ايمنسازي افراد است، در تأمين سلامت فکري و اعتقادي جامعه نيز بايد پاکسازي محيط از آلودگيهاي فکري، رواني و اعتقادي و پيشگيري از گسترش آن را در اولويت قرار داد. به همين دليل سياستگذاريهاي فرهنگي بايد به گونهاي باشد که محيط خوب و سالمي براي جوانان و نوجوانان فراهم آيد.
لازم است کارگزاران تربيتي، نهادهاي فرهنگي و خانوادهها با برنامهريزي منظم، افراد آسيبپذير را شناسايي و براي ايمنسازي آنان اقدام کنند. همچنين افرادي که مورد تهاجم فرهنگي بيگانه قرار گرفته اند، بايد شناسايي شوند تا با استفاده از روشهاي پيشگيرانه، آنان و ديگران از آلودگي بيشتر برحذر باشند. گفتني است در ارايه راهکارهاي پيشگيري از فريب خوردن جوانان و نوجوانان و افتادن آنان در دام افراد و جريانهاي منحرف، بايد به شرايط سني، تفاوتهاي فردي، شرايط زماني و مکاني و پايگاه فرهنگي و اجتماعي جوانان و نوجوانان توجه کرد. اينک شماري از اين روشها را بر ميشماريم :
1. نهادينه کردن شناخت و باورهاي ديني : بنياديترين روش براي پيشگيري از فريب خوردن جوانان، گسترش زمينه هاي شناخت معارف الهي و دروني سازي باورهاي مذهبي است. از آنجا که «مذهب» و «خداپرستي» در آيينه فطرت انسان، نقش بسته و «کمال جويي» در نهاد انسان نهفته است، (روم،29) کافي است پدران و مادران و کارگزاران فرهنگي با برنامه هاي تبليغي و هدايتي، فطرت خداجوي جوانان و نوجوانان را شکوفا سازند. افزايش آگاهي ها به همراه دستيابي به معرفت و باورهاي ديني بايد به گونه اي باشد که جوانان در برابر تبليغات دشمنان، ايمن شوند.
2. بسترسازي براي حضور جوانان در مکانهاي مذهبي : فراهم آوردن زمينه حضور جوانان و نوجوانان در مساجد، نماز جمعه و بهره گيري آنان از برنامه هاي سازنده و روحبخش مذهبي، جوانان را با خدا مأنوس مي سازد [2] و به زيور خوبي ها و زيبايي ها آراسته ميگرداند. [3]
3. تشويق جوانان و نوجوانان به مطالعه کتابهاي سازنده : ممکن است برخي جوانان به دليل تبليغات رسانه هاي گروهي، نسبت به آگاهي از مسايل ديني احساس بي نيازي کنند و انگيزه اي براي مطالعه نداشته باشند. در اين صورت، بايد بکوشيم اين احساس کاذب از ميان برود و انگيزه مطالعه در جوانان ايجاد شود.
4. تشکيل جلسه هاي مذهبي و سرگرمي مناسب : با تشکيل جلسه هاي آموزش مسايل ديني، سياسي و اجتماعي، گردشهاي دسته جمعي و جلسه هاي دعا و نيايش که از هدفهاي رفتاري مشخص و دراز مدت برخوردارند، ميتوان علاقه هاي جوانان را به اين امور جلب کرد. در اين زمينه از هنر و ادبيات نيز در انتقال باورهاي ديني بايد بهره برد. نمايش فيلمهاي سودمند با درون مايه مذهبي، گزارشهاي مستند جنگ تحميلي و بازديد از مناطق جنگي در تقويت دين باوري نسل جوان مؤثر هستند. [4]
5. تشکيل جلسه هاي پرسش و پاسخ و گفت وگو : با بهره گيري از آموزگاران و مربيان علاقه مند و با تجربه مي توان بحثهاي آزاد عقيدتي و سياسي درباره مسايل روز و مورد علاقه جوانان برپا کرد.
6. فراهم آوردن محيط گرم و خانوادگي و برخورد دوستانه با جوانان : نوجوانان در سن بلوغ بيش از حد حساس هستند و به همين دليل، نبايد با آنان با سختي و خشونت برخورد کرد. اگر افراد خانواده به ويژه پدر و مادر، به نيازهاي عاطفي و روانشناختي جوانان و نوجوانان در محيط خانواده توجه داشته باشند، آنان ديگر انگيزه اي نخواهند داشت که با افراد ناباب، رفت و آمد و دوستي کنند. پس پدران و مادران بايد بکوشند محيطي آرام و سرشار از محبت و احترام براي جوانانشان فراهم آورند. [5]
7. انتخاب دوستان خوب و شايسته : گاه ديده شده است که همه عوامل تربيتي براي يک فرد فراهم بوده، ولي رفت و آمد با دوستان ناباب، او را منحرف کرده و از هدايت و رشد بازداشته است. [6] ممکن است چنين تصور شود که چه بسا جوان، فردي را خوب و شايسته تشخيص دهد، در حالي که وي، فردي مشکلدار و وابسته به جريانهاي ضدمذهبي باشد. پدر و مادر نيز نمي توانند براي فرزند جوانشان، دوستان خوب و شايسته برگزينند. پس مراد از اين موضوع چيست؟ در اين زمينه بايد گفت پدر و مادر ميتوانند از همان دوران کودکي فرزندانشان، دوستاني خوب و شايسته براي آنان انتخاب کنند; چون تجربه نشان داده است که معمولاً جوانان و بزرگسالان دوستي خود را با افرادي ادامه مي دهند که در دوران کودکي با آنان دوست بوده اند.
نتيجه
خانواده، مدرسه، کارگزاران تربيتي و سياستگذاران فرهنگي، هرکدام به سهم خود مي توانند در پيشگيري از فريب خوردن جوانان و افتادن آنان در دام افراد و جريانهاي ضدمذهبي، نقش مؤثر ايفا کنند.
نقش خانواده در تربيت، از همان دوران کودکي پديدار مي شود که به ايجاد فضاي گرم و صميمي در خانواده بر مي گردد. همچنين مدرسه با ارايه برنامه هاي سالم و تقويت باورهاي ديني دانش آموزان مي تواند نسلي مذهبي و غير وابسته به جريانهاي ضدمذهبي، به جامعه تحويل دهد. سياستگذاران فرهنگي نيز مي توانند با ايجاد فضاي مناسب و ساخت مراکز فرهنگي، ورزشي و تفريحي، اوقات فراغت جوانان را پر سازند و از انحراف آنان پيشگيري کنند.

--------------------------------------------
پي نوشت ها :
[1] صباح > پاييز و زمستان 1381، شماره 5 و 6 > (حفظ فرهنگ و ارزشهاي ديني)
[2] عنکبوت، 45.
[3] آموزش نماز، ويژه نوجوانان و جوانان، محسن قرائتي.
[4] مسايل نوجوانان و جوانان، محمدخداياري فرد، تهران، انتشارات انجمن اولياء و مربيان، 1372، فصل 4، مذهب و جوانان و نوجوانان.
[5] خانواده و مسايل نوجوان و جوان، علي قائمي، شفق، 1370، صص 207-204.
[6] ميزان الحکمة، محمد محمدي ريشهري، ج1، صص51 - 43; ج 2، ص 61; با جوانان در ساحل خوشبختي، سيدحميد فتاحي، نشر الهادي، 1377، صص281 314.