روزه عامل باز دارنده از گناه

تقوي و پرهيزکاري در تربيت و اخلاق اسلامي يک مسلمان نقش بسيار مهمي دارد، و براي رسيدن به اين صفت شايسته است که بهترين عبادت در ماه صيام مبتني بر آن است که خداوند مي فرمايد :
«لعلکم تتقون»
که نتيجه و علت غائي روزه، تقوي از محارم الله است.

 

 

 

بهترين اعمال در ماه رمضان چيست؟

وقتي پيامبر (صلي الله عليه و آله) در خطبه شعبانيه فضائل ماه رمضان و روزه را برشمرد، امير المؤمنين علي (عليه السلام) پرسيد : بهترين اعمال در اين ماه چيست؟ در پاسخ پيامبر (صلي الله عليه و آله) فرمود : «الورع عن محارم الله» يعني پرهيز و اجتناب از معاصي و گناهان است، بنابر اين روزه عامل بازدارنده از گناه و عامل سرکوب کننده نفس عصيان گر است، که روزه دار با انجام اين دستور الهي به نحو احسن که از شرائط کمال روزه است، روح تقوي و پرهيزکاري را در خويش زنده مي کند، زيرا که با روزه و در ماه مبارک رمضان، اصلاح نفس و تربيت آن و تقوي پيشه کردن به مراتب آسانتر است، زيرا گرسنگي و تشنگي و ديگر محروميتهاي روزه، شعله هاي سرکش غرائز حيواني و هواهاي نفساني را خاموش مي سازد.
مولانا مولوي گويد :
هست روزه ظاهر، امساک طعام
روزه معني، توجه دان تمام
اين دهان بستي، دهاني، باز شد
که خورنده، دانه هاي راز شد
جوع مر خاصان حق را داده اند
تا شود از جوع شير زورمند

 

 

 

تفسير الصوم جنة از امام صادق (ع)

امام صادق (عليه السلام) فرمود : که پيامبر (صلي الله عليه و آله) فرموده است :
«الصوم جنة، اي سترة من آفات الدنيا، و حجاب من عذاب الاخرة فاذا صمت فانولصومک کف النفس عن الشهوات، و قطع الهمة عن خطوات الشيطان، و انزل نفسک منزلة المرضي لا تشتهي طعاما و لا شرابا، متوقعا في کل لحظة شفاءک من مرض الذنوب و طهر باطنک من کل کدر، و غفلة و ظلمة يقطعک عن معني الاخلاص لوجه الله تعالي»
امام عليه السلام در تفسير اين بيان رسول الله (صلي الله عليه و آله) مي فرمايد : يعني روزه ستر و حجاب است روزه دار را از آفات دنيا و حجاب و مانع است عذاب آخرت را از او، پس هر گاه خواستي روزه باشي از روزه داريت قصد کن نگهداري و بازداشتن نفست را از کل شهوات و خواهشهاي نفساني (مثل فحش گفتن و مجادله و قسم دروغ و. . .) زيرا ارتکاب اين گناهان در روزه موجب نقصان ثواب روزه و باعث حرمان از قبول آن است.
(در حديث است، که زني روزه دار، به کسي ناسزا مي گفت، پيامبر (صلي الله عليه و آله) فرمود : که به اين زن طعام دهيد تا بخورد، زن به حضرت عرض کرد که من روزه ام، حضرت فرمودند چگونه روزه اي که فحاشي مي کني؟ روزه تنها همين نيست که کسي آب و غذا نخورد، بلکه روزه دار بايد ساير اعضاء و جوارح را نيز با خود به روزه بدارد، و از گفتار و کردار بد احتراز نمايد) . و قطع کن راههاي پر حزن و اندوه شيطاني را (که اگر پيمودن راههاي شيطانها را اراده کني دچار اندوه فراوان خواهي شد) و در روزه قياس کن نفس خود را که به سبب ارتکاب منهيات بيمارست، که بيمار جسماني را رغبت و ميل به طعام نيست و به اميد شفا از ماکولات و مشروبات اجتناب مي کند و تو نيز به سبب عصيان و نافرماني مولاي حقيقي بيمار روحاني هستي، و حکيم علي الاطلاق از فرط شفقت و مهرباني و از براي محو گناهان ترا فرموده که : مثل بيمار جسماني از خوردنيها و آشاميدنيها دوري جوئي و روزه بداري، تا به برکت اين عمل و عدم توجه به شهوات نفساني از مرض روحاني شفا يابي و به وسيله او تقصيرات تو محو شود، همچنان که در روزه ظاهر خود را از آلايش اکل و شرب باز مي داري باطن خود را نيز از عيب و تيرگي و غفلت و ظلمت ميل به باطل بايد پاکيزه داري تا روزه تو از معني اخلاص خالي نباشد.
قال رسول الله صلي الله عليه و آله : قال الله تعالي :
«الصوم لي و انا اجزي به »
حضرت از ذات احديت نقل مي فرمايد که : حقتعالي فرموده که : روزه از براي منست و مختص به من است و من ثواب او را چنان که لايق به من است به او خواهم داد.

 

 

 

تحمل درد طاعت آسان تر از عذاب آخرت است

يکي را گفتند همانا تو ضعيف و ناتواني و با اين حال روزه تو را ضعيف تر و ناتوانتر مي کند گفت : من ثواب روزه را براي جلوگيري و دفع بدي و سختي روز رستاخير آماده مي کنم و شکيبائي بر طاعت و فرمانبرداري خدا آسانتر است، از شکيبائي بر عذاب او.
«فالصوم يميت هوي النفس و شهوة الطبع و فيه حيوة القلب و طهارة الجوارح و عمارة الظاهر و الباطن و الشکر علي النعم و الاحسان الي الفقراء و زيادة التضرع و الخشوع و البکاء و حبل الالتجاء الي الله و سبب انکسار الشهوة و تخفيف الحساب و تضعيف الحسنات و فيه من الفوائد ما لا يحصي و کفي ما ذکرنا منه لمن عقل و وفق لاستعماله». (1)

 

 

 

فوائد و خصوصيات روزه، از امام صادق (ع)

در اين بيانيه امام صادق (عليه السلام) به فوائد و خصوصيات روزه از نظر مادي و روحاني و معنوي پرداخته و چنين مي فرمايد : از جمله فوائد روزه آن است که خواهشهاي نفس را مي ميراند، چرا که منبع همه فتنه ها و مصدر همه شرها شکم است، و هر گاه شکم پر شد از حرام و شبهه، فرج به حرکت مي آيد و خواهشهاي باطل و تخيلات عاطل در نفس خطور مي کند، چنان که در حديث است که : اني اخاف عليکم من البطن و الفرج، و شهوت فرج از شهوت بطن ناشي مي شود، اگر بطن عفيف باشد و به قدر ضرورت اکتفاء کند و از حرام و شبهه اجتناب نمايد بلا شک فرج نيز عفيف مي شود، و هر گاه هر دو عفيف شد حيات دل که عبارت از صفا و جلاي باطن است حاصل خواهد شد، و ممکن است که ضمير مجرور راجع بصوم باشد يعني صوم موجب حيات دل است و اين معني نيز نزديک به معني اول است.
و فايده ديگر، پاکي اعضاء و جوارح است چرا که روزه کامل چنان که مذکور شد مشتمل است بر حفظ جوارح و اعضاء از ديدن ناملايم و شنيدن نامناسب و تناول ناموافق.
و فايده ديگر تعمير ظاهر و باطن است اما اشتمال روزه بر تعمير ظاهر يا به واسطه اشتمال روزه کامل است بر حفظ اعضاء و جوارح از حرکات ناملايم، چنان که دانستي، و يا به واسطه آنکه تعمير ظاهر عبارت از مشغول بودن به ذکر باري تعالي است و به ياد او بودن، و اما اشتمال روزه بر تعمير باطن ظاهر است، چرا که هر گاه روزه دار با وصاف مذکوره موصوف شد و از مخلات و منافيات احتراز نمود به عمارت دل که عبارت از پاکي او است از لوث افکار باطله و مخاطرات زائفه موصوف خواهد شد.
و فايده ديگر، شکر گزاري نعمتهاي الهي است چرا که به سبب روزه و گرسنگي قدر تنعمات وافيه بر او ظاهر خواهد شد و شکر او را به جا خواهد آورد.
و فايده ديگر، احسان نمودن است به فقرا و ارباب حاجت، چرا که به سبب روزه و ادراک گرسنگي حال فقراء و اهل مسکنت بر او ظاهر مي شود، و مي داند که ايشان چه مي کشيده اند و چه مي کشند و اين باعث رقت قلب و احسان نمودن به ايشان مي شود.
و فايده ديگر، زياد شدن تضرع و خشوع است، چرا که روزه باعث قلت کدورت و تخفيف تيرگي دل است، و جلاي دل موجب تضرع و خشوع است، و تضرع و خشوع موجب قرب الهي است، و نيز باعث زيادتي رسوخ التجاء است به جناب عزت، چرا که روزه موجب صفا و حلاي دل است و جلاي دل موجب انس بباري و قطع از مخلوق است، چنان که مي فرمايد : روزه باعث زيادتي التجاء است به باري تعالي، چنان که معلوم شد و نيز روزه سبب شکستن شهوات و خواهشهاي نفساني است. و موجب سبکي حساب روز قيامت و دو چندان شدن حسنات مي باشد.
و در روزه آنقدر فوائد هست که به حيطه ضبط در نمي آيد و آنچه بيان شد کافي است از براي هر که صاحب عقل و هوش است و توفيق عمل دارد. (2)

 

 

 

چه کسي جز صائم مخلص تحمل تشنگي در تابستان را دارد؟

امام صادق (عليه السلام) فرمود :
«من صام يوما في الحر فاصاب ظما وکل الله به الف ملک يمسحون وجهه، و يبشرونه حتي اذا افطر قال الله عز و جل ما اطيب ريحک و روحک يا ملائکتي اشهدوا اني غفرت له» (3)
اگر کسي يک روز در هواي گرم روزه باشد، و تشنگي بر او اصابت کند، خداوند هزار ملک بر او موکل مي گرداند که او را نوازش دهند و همچنان تا وقت افطار او را بشارت (به رحمت خدا و بهشت) مي دهند، (در اينحال) خداوند عز و جل مي فرمايد : چه معطر و زيبا است، بوي خوش تو و روح پاک تو، اي ملائکه من شما شاهد باشيد که من او را آمرزيده ام.
و اين روزه اگر براي خدا باشد که هست زيرا نمي تواند براي غير خدا باشد، چونکه مي تواند شخص به هر نحو مخفيانه بخورد و بياشامد، بنابر اين کسي که روزه مي گيرد حتما براي خدا مي گيرد بنابر اين روزه دار مورد عنايت خاصه حضرت پروردگار است که خدا فرشتگان را براي نوازش و محبت به او و نويد و بشارت به زمين مي فرستد و فرشتگان را شاهد مي گيرد که از تقصير روزه داران گذشته و آنان را مورد عفو و آمرزش خويش قرار داده است.

 

 

 

بهترين جهاد، روزه داري در فصل گرما است

امام صادق (عليه السلام) در اهميت روزه آنهم در فصل گرما مي فرمايد :
«افضل الجهاد الصوم في الحر» (4)
بهترين و عاليترين جهاد (در راه خدا) روزه در فصل گرما است.
يعني همچنان که مجاهدين در حين جنگ و جهاد با دشمن مرارت آتش دشمن و در حين عمل احساس عطش و شدت نياز به آب مي نمايند و موفق نمي گردند که آب بنوشند روزه دار نيز تحمل شديد تشنگي را مي نمايد، و بلکه با دسترسي به آب روزه اش را افطار نمي نمايد، افضل و بهتر از مجاهد في سبيل الله خواهد بود.

 

 

 

دو چيز موجب کنترل نفس سرکش است

پيامبر عظيم الشان اسلام در راه تعديل غرائز جنسي و کنترل شهوات، به جوانان يک دستور العمل بسيار ارزشمند مي دهد، و نسل جوان را از هرزگيها و افسار گسيختگی ها جدا بر حذر مي دارد، و نظام عادله طبيعت را از هرج و مرج و فساد جوانان حفظ و حراست مي نمايد، و در سخنان بسيار حکيمانه خويش چنين مي فرمايد : «معاشر الشباب عليکم بالبائة فمن لم بستطع فعليه بالصوم فان الصوم له و جاء» .
اي جوانان بر شما باد ازدواج، و نکاح، (که براي اجراي اين سنت نبوي (صلي الله عليه و آله) بشتابيد) و هر گاه بعضي از شما قدرت بر ازدواج ندارد، پس روزه بگيرد، زيرا روزه کنترل کننده و مهار کننده است (که بايد با روزه نفس سرکش را از طغيان و تجاوز و به گناه افتادن حفظ نمود) ، که حضرت صادق (عليه السلام) فرمود : «الصوم و جاء المؤمن» .
روزه کنترل مي کند مؤمن را از شهوترانيها و مهارش مي نمايد از تجاوز به نواميس مردم.

 

 

 

با روزه شيطان را رو سياه و کمرش را بشکنيد

در اينکه روزه شيطان را از انسان دور نموده و از ارتکاب گناه باز مي دارد پيامبر اسلام فرمود :
«الا اخبرکم بشي ء ان انتم فعلتموه تباعد الشيطان منکم کما تباعد المشرق من المغرب قالوا بلي، قال : الصوم يسود وجهه و الصدقة تکسر ظهره و الحب في الله و الموازرة علي العمل الصالح يقطعان دابره و الاستغفار يقطع وتينه و لکل شي ء زکوة و زکوة الابدان الصيام» (5)
پيامبر خدا (صلي الله عليه و آله) به اصحاب خويش (خطاب کرد) آيا آگاه نکنم شما را به چيزي که اگر شما آن را انجام دهيد شيطان از شما دور مي گردد، همچون بعد و فاصله مشرق از مغرب؟ عرض کردند بلي يا رسول الله (صلي الله عليه و آله) حضرت فرمود : روزه صورت شيطان را سياه و صدقه (بر مساکين و مستمندان) کمرش را مي شکند، و حب و دوستي در راه خدا و مبادرت به عمل صالح دنباله اش و نسلش را قطع مي نمايد، و طلب آمرزش از خداوند، رگ وتينش را قطع مي گرداند و از براي هر چيزي زکات است و زکات (تزکيه) بدن، روزه است.

 

 

 

استقامت و ثبات روزه دار

امام صادق عليه السلام فرمود :
«ما من صائم يحضر قوما يطعمون الا سبحت اعضاؤه و کانت صلوات الملائکة عليه و کانت صلواتهم له استغفارا» (6)
هيچ روزه داري حاضر نمي شود در محضر جمعيتي که مشغول خوردن غذا هستند، (و او روزه خويش را حفظ نمايد) مگر اعضاء و جوارح او تسبيح خدا مي کنند (و او فيض بزرگ ثواب تسبيح خدا را درک مي نمايد) و فرشتگان خدا او را درود و سلام مي دهند، و درود فرشتگان خدا براي او آمرزش و استغفار است.

 

 

 

هر گاه روزه مي گيريد از کل فساد و آفات حفظش کنيد

در اينکه مؤمن هر عمل نيکي انجام مي دهد بايد به احسن وجه انجام دهد تا به اجر مضاعف نائل گردد، راوي گويد شنيدم از امام صادق (عليه السلام) «يقول اذا احسن المؤمن عمله ضاعف الله عمله لکل حسنة سبعماة و ذلک قول الله تبارک و تعالي و الله يضاعف لمن يشاء» (7)
«فاحسنوا اعمالکم التي تعملونها لثواب الله فقلت له : و ما الاحسان؟ قال : فقال : اذا صليت فاحسن رکوعک و سجودک، و اذا صمت فتوق کل ما فيه فساد صومک، و اذا حججت فتوق ما يحرم عليک في حجک و عمرتک، قال : و کل عمل تعمله فليکن نقيا من الدنس» (8)
حضرت امام فرمود : هنگامي که مؤمن عمل خويش را نيکو انجام داد خداوند اعمال او را مضاعف مي گرداند و هر عمل نيکي را (تا) به هفتصد برابر اجر و ثواب مرحمت مي فرمايد. و اين قول خدا در قرآن است که مي فرمايد : و خدا براي کسي که بخواهد اضافه تر و بيشتر از هفتصد برابر مي گرداند. (آنجا که مثال مي زند :
«مثل الذين ينفقون اموالهم في سبيل الله کمثل حبة انبتت سبع سنابل في کل سنبلة ماة حبة و الله يضاعف لمن يشاء و الله واسع عليم» (9) .

 

 

 

عمل نيک و خالص تا هفتصد برابر بلکه بيشتر پاداش داده مي شود

پس نيکو کنيد اعمال خويش را آن اعمالي که براي ثواب انجام مي دهيد، وي گفت عرض کردم به امام، که احسان چيست؟ گفت، امام فرمودند : هر گاه نماز مي خوانيد رکوع و سجودش را نيک انجام دهيد، و هر گاه روزه مي گيريد پس خويشتن داري کنيد از هر چيزي که باعث فساد روزه شما مي گردد، و هر گاه حج مي کنيد پس از هر چيزي در حج و عمره (مانند تهيه مال حرام و خرج در حج نمودن و. . .) پرهيز نمائيد و فرمود : هر عملي که انجام مي دهيد پس بايد از هر ناپاکي منزه باشد.

 

 

 

عاليترين عامل بازدارنده از معصيت الله، روزه است

فوائد و خصوصيات روزه، تزکيه و خويشتن داري و سالم نگهداشتن نفس از هردنس و ناپاکي و ستر و حجاب از آتش جهنم است، امام رضا (عليه السلام) مي فرمايد : «اعلم يرحمک الله ان الصوم حجاب ضربه الله جل و عز علي الالسن و الاسماع و الابصار و سائر الجوارح. . .» (10) «و قد جعل الله علي کل جارحة حقا للصيام فمن ادي حقها کان صائما و من ترک شيئا منها نقص من فضل صومه بحسب ما ترک منها» . (11)
(اي روزه دار) خداي رحمتت کند، همانا روزه حجابيست که خداوند قرار داده آن را بر زبانها و گوشها، و چشمها و سائر جوارح و اعضاء. . . و براستي، خداوند بر تمامي اعضاء و جوارح بدن حقي براي روزه مقرر فرموده است، پس هر کس حقوق اعضاء بدن را در روزه داري خويش ادا کند هر آينه صائم و روزه دار است و حق روزه خويش را ادا نموده، و آناني که به هر اندازه اين حقوق را ناديده گرفته باشند به همان اندازه از فضل و ثواب روزه آنان کاسته مي گردد، يعني روزه اينان داراي ثواب کامل و ابعاد وسيع معنوي نمي باشد.

 

 

 

توصيف روزه کامل و روزه دار واقعي از امام صادق (ع)

سخنان درربار حضرت جعفر صادق پيشوا و رئيس مذهب تشيع در بازداشتن نفس از معاصي و کنترل اعضاء و جوارح بدن از گناه و معصيت الله هنگام روزه داري به شدت مؤثر و مفيد است که بدل مي نشيند که اگر به دقت بنگريم دگرگون و متحولمان مي سازد، جراح مدايني مي گويد : حضرت صادق (عليه السلام) فرمود : «اذا اصبحت صائما فليصم سمعک و بصرک من الحرام، و جارحتک و جميع اعضاءک من القبيح ودع عنک الهذي واذي الخادم، و ليکن عليک وقار الصيام، و الزم ما استطعت من الصمت و السکوت الا عن ذکر الله و لا تجعل يوم صومک کيوم فطرک، و اياک و المباشرة و القبلة و القهقهة بالضحک، فان الله مقت ذلک» .
هر گاه روز کردي در حالي که صائم هستي، پس بايد گوش و چشم تو از حرام حتما صائم باشد (زيرا صوم به معناي نگهداشتن و امساک نفس و اعضاء و جوارح از ماکولات و مشروبات و هر مبطل ديگر خاصه از دروغ و غيبت و فحاشي و غيره مي باشد، و لذا امام مي فرمايد : ) بايد جوارح و جميع اعضاي تو (از زبان و دست و پا و قلب و غيره) از قبيحات و زشتيها پاک باشد، و از خود دور کني و برهاني کارهاي بيهوده و لغو، و اذيت خدمتگزارانت را، البته لازم است بر تو حلم و وقار و خشوع روزه واقعي، (زيرا روزه دار واقعي آن کسي است که کاملا مراقب و مواظب تمامي شؤون زندگيش باشد که کوچکترين نواقص شرعي و عرفي و اخلاقي از او مشاهده نگردد) و ملزم کن نفست را در حد امکان به سکوت و خاموشي، مگر از ذکر خدا (و کلماتي در حد ضرورت براي رفع نيازمنديهاي زندگي) و روز روزه ات، با روز افطارت را يکسان قرار نده، (يعني در حال روزه بيشتر به ياد خدا باش، بلکه براي هميشه خود را بساز) و بپرهيز در حال روزه از قبله و تمتعات ديگر زنان و مباشرت با آنان و از خنده هاي قهقهه و بلند بلند بپرهيزيد، زيرا خدا از خنده هاي قهقهه خشم دارد، که در قرآن مي فرمايد :
فليضحکوا قليلا و ليبکوا کثيرا جزاء بما کانوا يکسبون (12)
پس بايد که اندک بخندند و بايد زياد بگريند که تا پاداشي باشد به آنچه که کسب مي کردند.

 

 

 

روزه فقط امساک از طعام و شراب نيست

مدايني مي گويد امام (عليه السلام) سپس فرمود :
«ان الصيام ليس من الطعام و الشراب وحده انما للصوم شرط يحتاج ان يحفظ حتي يتم الصوم، و هو صمت الداخل اما تسمع ما قالت مريم بنت عمران :
«اني نذرت للرحمان صوما فلن اکلم اليوم انسيا» (13)
يعني صمتا.
همانا روزه فقط امساک از طعام و شراب به تنهائي نيست، بلکه هر آينه از براي روزه شرطي است که مي بايستي آن را حفظ کني (از آنچه که باعث نقص است) تا آنکه به کمال برسد، و صوم کامل همانا صوم داخل است (يعني از تمام آلايش دروني منزه باشد که او فقط با صمت و سکوت و دوري از خلق الله تحقق پيدا مي نمايد) .
امام عليه السلام به جراح مدايني فرمود : آيا نشنيدي آنچه که مريم بنت عمران فرمود : براستي من نذر کرده ام براي پروردگار رحمان روزه (سکوت بگيرم) پس امروز با هيچ کسي سخن نمي گويم امام فرمود : حضرت مريم نذر روزه سکوت داشته است.

 

 

 

وقتي روزه مي گيريد چشم و زبان و گوش و. . . خود را نيز حفظ کنيد

«فاذا صمتم فاحفظوا السنتکم عن الکذب، و غضوا ابصارکم، و لا تنازعوا و لا تحاسدوا و لا تغتابوا و لا تماروا و لا تکذبوا و لا تباشروا و لا تخالفوا و لا تغاضبوا و لا تسابوا و لا تشاتموا و لا تفاتروا و لا تجادلوا و لا تتاذوا و لا تظلموا و لا تسافهوا و لا تضاجروا و لا تغفلوا عن ذکر الله و عن الصلاة» .
در اين فراز از سخنان در ربار خويش حضرت فرمود : (اي مدايني) هر گاه روزه گرفتيد، پس حفظ و کنترل نمائيد زبانتان را از دروغ، و چشمانتان را از (هر چه ديدنش بر او حرام است) بپوشانيد، (و در حال روزه) منازعه و دعوا (که لازمه اش بد گوئي و فحاشي است) ننمائيد و به همديگر حسادت نورزيد و غيبت نکنيد و ترش رو و غضبناک نباشيد و با يکديگر دشمني نکنيد و دروغ نگوئيد، (و با زنان) مباشرت ننمائيد، و مخالفت همديگر ننمائيد (آنجا که مخالفت جائز نيست) و نسبت به همديگر خشم و غضب ننمائيد، و همديگر را لعن و ناسزا نگوئيد، و شماتت و ملامت نکنيد، (و در کارهاي خير مثل قرائت قرآن و نماز و ذکر) سستي و بيحالي به خود راه ندهيد، و مجادله نکنيد، اذيت و ظلم (به زير دستان و خدمتگزاران و افراد تحت سرپرستي) ننمائيد، و سفاهت و خود را به حماقت زدن بخود راه ندهيد (حليم و با وقار باشيد) کسي را ضجر و شکنجه ندهيد، و از ياد خدا غافل نشويد و نماز را فراموش ننمائيد، (مراد نمازهاي مستحبي و نوافل يوميه مخصوصا نافله شب را از ياد نبريد)

 

 

 

هنگام روزه سکوت و وقار و صبر و صدق خود را حفظ کنيد

«و الزموا الصمت و السکوت و الحلم و الصبر و الصدق، و مجانبة اهل الشر و اجتنبوا قول الزور و الکذب و الفري و الخصومة و ظن السوء و الغيبة و النميمة» .
نفس خويش را الزام کنيد به سکوت و خاموشي، و حلم و بردباري، و صبر و استقامت، و صدق و راستي، و از اهل شر و فساد دوري گزينيد، و از قول زور لهويات و موسيقي بنيانکن اخلاق، و دروغ، و فريفتن و گول زدن، و خصومت و دشمني با همديگر، و سوء ظن و بدگماني نسبت به يکديگر و غيبت و نمامي و فتنه انگيزي از کل اين اوصاف ضد اخلاق پرهيز نمائيد و اجتناب کنيد.

 

 

 

چون عبد خائف از مولاي خويش به پيشگاه خدا خاضع و خاشع باشيد

«و کونوا مشرفين علي الآخرة منتظرين لايامکم منتظرين لما وعدکم الله متزودين للقاء الله، و عليکم السکينة و الوقار و الخشوع و الخضوع و ذل العبيد الخيف من مولاه خيرين خائفين راحين مرعوبين مرهوبين راغبين راهبين قد طهرت القلب من العيوب و تقدست سرائرکم من الخبث، و نظفت الجسم من القاذورات و تبرات الي الله من عداه و واليت الله في صومک بالصمت من جميع الجهات مما قد نهاک الله عنه في السر و العلانية، و خشيت الله حق خشيته في سرک و علانيتک و وهبت نفسک لله في ايام صومک و فرقت قلبک له، و نصبت نفسک له فيما امرک و دعاک اليه فاذا فعلت ذلک کله فانت صائم لله بحقيقة صومه، صانع له لما امرک و کلما نقصت منها شيئا فيما بينت لک فقد نقص من صومک بمقدار ذلک» .
و (در حال روزه داري) خود را مشرف بر آخرت کنيد و منتظر ايامي (که در پيش داريد) و منتظر وعده هاي الهي باشيد، و زاد و توشه خويش را براي ملاقات ذات اقدس الهي فراهم سازيد، و بر شما باد (در حال روزه) به سکينه و وقار، و خشوع و خضوع به پيشگاه حضرت احديت چون بنده ذليل خائف که از مولايش به شدت مي هراسد، در حالي که آزادند و با اختيار خويش به پيشگاه مولا و آقاي خود احساس خوف و رجا مي نمايند، و خود را در ترس و رعب فرو برده و در عين حال عشق به مولا و ترس از او آنان را بخود مشغول ساخته است، و به حق قلوبتان را از عيبها تطهير و باطنتان را از خبائث پاک مي نمايد، و جسمتان را از تمامي قاذورات و کثافات تميز نموده، و شما را از غير خداوند، بري و بيزار مي کند، و شما را در روزه داريتان به وسيله سکوت به تمام جهات (از دروغ و غيبت و فتنه انگيزي و. . .) متکي و نزديک به خدا مي گرداند از هر چيزي که در پنهان و آشکار نهي شده، و در نهان و آشکار شما را به خوف و خشيت پروردگار مفتخر مي سازد، و نفست را در حال روزه داريت به خدا بخشيده و دلت را براي او فارغ البال و خالي از هر چه که غير او است مستعد و مهيا مي سازد و تو را براي خدا در آنچه به تو امر کرده و خوانده است منصوب مي گرداند، (يعني کاملا مطيع و منقاد حضرت حق مي شوي) .
«فاذا فعلت ذلک کله فانت صائم لله بحقيقة صومه، صانع لما امرک و کلما نقصت منها شيئا فيما بينت لک، فقد نقص من صومک بمقدار ذلک» .
پس هر گاه تمامي اين اوصاف مذکوره را به جاي آوردي و خود را متصف به آن ساختي پس توبه حقيقت براي خدا روزه گرفتي و حق روزه را ادا نمودي، و انجام بده آنچه را که در (باره روزه) به تو فرموده است که هر چه را ناقص کني و به جاي نياوري از اوصاف روزه و روزه داريت از آنچه که برايت روشن و آشکار است، پس به مقدار آنچه از اوصاف و فضائل روزه را کم کرده باشي از اجر و پاداش آن نيز کم مي گردد.
و در آخرين بيان و توضيحات خويش حضرت صادق (عليه السلام) از قول پدر بزرگوارش نقل مي نمايد که فرمود : «پيامبر (صلي الله عليه و آله) از آن زني که بجاريه اش سب و ناسزا مي گفت (داستانش در همين بخش آمده) آنگاه پيامبر (صلي الله عليه و آله) فرمود :
«ان الصوم ليس من الطعام و الشراب و انما جعل الله ذلک حجابا عن سواهما من الفواحش من الفعل و القول يفطر الصوم ما اقل الصوام و اکثر الجواع؟ » (14)

 

 

 

چه کمند روزه داران واقعي و چه زيادند گرسنگان؟

همانا روزه فقط پرهيز از طعام و شراب نيست، هر آينه خداوند خوردنيها و آشاميدنيها را حجاب و حايل از غير اين دو از فواحش و گناهاني چون دروغ و غيبت و زنا و ظلم از افعال و اقوال که باعث افطار روزه يا تقليل کمال روزه مي شود قرار داده است آنگاه پيامبر (صلي الله عليه و آله) فرمود : چه کمند روزه داران واقعي، و چه زيادند گرسنگان روزه دار، که حظي جز گرسنگي نمي برند و اين است آداب و شرائط و فوائد و خصوصيات روزه و اوصاف روزه دار، خداوند به ما نيز اين توفيق را عطا فرمايد.

 

 

 

کثيري از مردم از قيام ليل جز تعب بيداري و از روزه نهار جز گرسنگي و تشنگي حظي ندارند

پيامبر بزرگ اسلام در اين باره مي فرمايد :
«الا رب قائم ليس له من القيام الا السهر و رب صائم ليس له من صيامه الا الجوع و العطش» (15)
اي مسلمانان آگاه باشيد، چه بسيار کسانند که نماز شب مي گزارند و قيام ليل مي نمايند در حالي که از اين شب زنده داري جز رنج بيداري حظي ديگر ندارند، و چه بسيارند کساني که روزه مي گيرند، ولي از روزه داري بهره اي جز گرسنگي و تشنگي نمي برند.
معني و مفهوم اين حديث اين است که کميت عبادت و مقدار عبادت کردن شخص نمي تواند ارزش وجودي او و ثمره زحماتش را نشان دهد، بلکه کيفيت و چگونه عبادت نمودن او نمودار فضيلت او و ارزش معنوي او مي باشد.

 

 

 

نقش روزه در اخلاق اسلامي

اگر به متون اخبار و روايات در رابطه با مسائل روزه گذري نمائيم بيشتر به سخنان دلنشين امامان معصوم خاصه سفير الهي حضرت ختمي مرتبت عليهم صلوات المصلين برخورد مي نمائيم، چه مستقيما از اخلاق و تزکيه و اصلاح نفس سخن دارند و چه بطور جنبي و ضمني، اينک کلمات نبوي (ص) را به گوش دل مي شنويم و مي خوانيم :

 

 

 

رمضان ماه تزکيه و اخلاق

«ايها الناس!من حس منکم في هذا الشهر خلقه کان له جوار علي الصراط يوم تزل فيه الاقدام، . . . ، و من اکرم فيه يتيما اکرمه الله يوم يلقاه، و من وصل فيه رحمه و صله الله برحمته يوم يلقاه، و من قطع فيه رحمه قطع الله عنه رحمته يوم يلقاه و من تطوع فيه بصلاة کتب الله له براءة من النار، و من ادي فيه فرضا کان له ثواب من ادي سبعين فريضة فيما سواه من الشهور، و من اکثر من الصلاة علي ثقل الله ميزانه يوم تخف الموازين، و من تلافيه آية من القرآن کان له مثل اجر من ختم القرآن في غيره من الشهور» (16)
اي مردم هر کس در اين ماه اخلاق خود را نيکو سازد، براي او نيکو گذري از صراط خواهد بود در روزي که قدمها در آن مي لرزد، . . . ، و هر کس در اين ماه يتيمي را گرامي بدارد خداوند او را در روز ملاقات گرامي مي دارد، و کسي که در اين ماه با رحم خود صله کند (به نزد او برود و به او خدمتي نمايد) خداوند در روز ملاقات او را به رحمت خويش مي پيوندد، و کسي که در اين ماه قطع رحم نمايد خداوند رحمت خويش را در روز ملاقات از او قطع خواهد کرد.
و هر کسي يک نماز مستحبي بخواند خداوند برائت و آزادي از آتش را براي او خواهد نوشت، و اگر کسي در اين ماه فريضه اي را به جاي آورد، از براي او است ثواب هفتاد فريضه در غير ماه مبارک رمضان، و هر کسي زياد درود و صلوات بر من فرستد خداوند روز قيامت کفه ميزان عملش را سنگين خواهد نمود در روزي که کفه ميزان اعمال «ديگران» سبک است، و هر کسي يک آيه از قرآن در اينماه تلاوت کند، براي او است اجر کسي که يک ختم قرآن در غير ماه رمضان نموده است.

 

 

 

همه با هم بپاي درس اخلاق ابوذر غفاري

اينک به پاي درس اخلاق و موعظه حضرت ابوذر يار با وفاي پيامبر بزرگ اسلام مي نشينيم، ششمين اختر تابناک آسمان ولايت حضرت صادق (عليه السلام) مي فرمايد :
«وقف ابوذر رحمه الله عند باب الکعبة، فقال : ايها الناس انا جندب ابن السکن الغفاري، اني لکم ناصح شفيق، فهلموا! فاکتنفه الناس»
ابوذر بر درب کعبه ايستاد، پس فرمود : آي مردم، من جندب فرزند سکن از قبيله بني غفارم، من براي شما ناصح مهرباني هستم، پس بشتابيد براي موعظه و نصيحتم، مردم از هر طرف دور او را گرفتند (و آماده استماع نصايح او شدند) .
فقال :
«ان احدکم لو اراد سفرا لاتخذ من الزاد ما يصلحه و لا بد منه، فطريق يوم القيامة احق ما تزودتم له»
پس فرمود : براستي اگر يکي از شما اراده سفر کند هر آينه از زاد و توشه سفر به قدر لازم (که رفاه و آسايش و سلامت او را در آن تضمين نمايد) فراهم مي کند، که ناچار از تهيه آن است (زيرا آدم عاقل مسافرتي کوتاه يا بلند را بدون تهيه مرکب و وسيله و اسباب رفاه و پول به قدر کافي و رفيق و مصاحب و غيره شروع نمي نمايد و حرکت نمي کند) .
بنابر اين راه طولاني و پر خطر قيامت (و عظمت و اهميت حساب و کتاب آن) سزاوارتر است از آنچه که براي سفر دنيا تهيه مي نمائيد.

 

 

 

برنامه هاي ارشادي و سازنده ابوذر

پس مردي برخاست، گفت :
«فارشدنا يا اباذر، فقال : حج حجة لعظائم الامور، و صم يوما لزجرة النشور، و صل رکعتين في سواد الليل لوحشة القبور، و کلمة حق تقولها او کلمة سوء تسکت عنها صدقة منک علي مسکين فلعلک تنجو من يوم عسير، اجعل الدنيا کلمة في طلب الحلال، و کلمة في طلب الآخرة، و انظر کلمة تضر و لا تنفع فدعها، اجعل المال درهمين : درهما قدمته لآخرتک و درهما انفقته علي عيالک کل يوم صدقة» (17) .
اي اباذر، ما را ارشاد و هدايت فرما، سپس فرمود : براي اهميت و عظمت اموري (که در قيامت در پيش داريد) حج خانه خدا کنيد (که آثار معنوي حج مشکلات امور اخروي را آسان مي نمايد) و جهت سختيها و دشواريهاي قيامت و حساب و کتاب دقيقش روزه بگيريد، و جهت وحشت قبر در دل شب دو رکعتي بخوانيد، و سخن حق بگوئيد، و از سخنان زشت پرهيز نمائيد (اين دو عمل) و اعطاء صدقه اي بر مسکين، شايد شما را از فشار و سختي روز و انفساي قيامت نجات بخشد، و دنيا را در دو کلمه خلاصه کنيد، يک کلمه، طلب حلال (تهيه روزي حلال) و کلمه ديگر طلب آخرت (تهيه زاد و توشه براي آخرت) بنگريد و دقت کنيد، هر سخن مضر و غير نافع را رها سازيد، دور بريزيد، و مالتان را هم هميشه به دو درهم تقسيم نمائيد درهمي (يعني نصفش را) براي ذخيره آخرتتان و درهمي (يعني نصف ديگر) را صرف نفقه عائله خود نمائيد، که اين در هر روز براي شما ثواب صدقه در راه خدا را دارد.

 

 

 

اشعار منسوب به علي (ع) در مکارم اخلاق

در مکارم اخلاق حضرت امير عليه السلام در اشعاري که به حضرتش نسبت مي دهند چنين مي فرمايد :
ان المکارم اخلاق مطهرة
فالدين اولها و العقل ثانيها
و العلم ثالثها، و الحلم رابعها
و الجود خامسها و الفضل سادسها
و البر سابعها و الصبر ثامنها
و الشکر تاسعها و اللين باقيها
و النفس تعلم اني لا اصادقها
و لست ارشد الا حين اعصيها (18)
همانا مکارم و اوصاف شايسته اخلاق پاکيزه اي است که دين اولين آن است، و عقل و خرد صفت دوم، و علم و دانش «دين، که انسان را به خدا مي رساند و از بديها پاک مي گرداند» سومين، و حلم و وقار چهارمين، وجود و سخاوت و بزرگواري پنجمين، و فضيلت ششمين، و نيکيها هفتمين و صبر و مقاومت (در دينداري و تحمل مشکلات در راه خدا) هشتمين، و شکر و سپاسگزاري نهمين، و لينت و نرمش کلام و خوي و اخلاق بقيه آن از مکرمتهاي اخلاقي است (که تمامي اينها از مکارم اخلاق است) و نفس مي داند که همانا او را تصديق و تاييد نخواهم نمود، و ارشاد و هدايتش نخواهم کرد، مگر وقتي که طغيان کند و مرا به عصيان وا دارد.

 

 

 

نقش روزه در صبر و مقاومت

صبر از اوصافي است، که در اخلاق اسلامي بسيار تاکيد شده است، شخص مسلمان در خلال زندگي که با نشيب و فرازها و با مشکلات و ناهمواريها، محروميتها و نقايص فردي و اجتماعي و با داغ و فراقها مواجه بوده و دست و پنجه نرم مي کند بايد به خصلت گرامي صبر متصف باشد که تا از پاي در نيايد و قدرت تحمل در مقابل شدائد را دارا باشد و تنها صبر و مقاومت است که مي توان در پيکار با دشمنان اسلام و ابر جنايتکاران عالم فائق آمد و از پاي در نيامده و دست ستمگران عالم را کوتاه نمود، لذا خداوند در کتابش قرآن براي صبر و صابران اميتازي فوق العاده قائل است، در آيه 10 سوره زمر مي فرمايد :
«انما يوفي الصابرون اجرهم بغير حساب»
جز اين نيست که پاداش صابران بي حد و حساب داده مي شود.

 

 

 

تعريف لغوي صبر

در مجمع البحرين در لغت صبر مي گويد :
«الصبر حبس النفس علي المکروه امتثالا لامر الله تعالي» .
که صبر نگهداشتن نفس بر مکروه يعني چيزي که نفس از آن خوشش نمي آيد و براي امتثال و اطاعت اوامر پروردگار عالم است.

 

 

 

آيا شما مؤمن هستيد؟

روايت است از ابن عباس :
«لما دخل رسول الله صلي الله عليه و آله علي الانصار، فقال امؤمنون انتم؟ فسکتوا فقال رجل نعم يا رسول الله فقال و ما علامة ايمانکم، قالوا نشکر علي الرخاء و نصبر علي البلاء و نرضي بالقضاء فقال صلي الله عليه و آله (انتم) مؤمنون و رب الکعبة»
هنگامي که پيامبر خدا بر انصار وارد شد، ضمن سخنانش فرمود آيا شما مؤمن هستيد؟ ياران ساکت ماندند، يک نفر از آنان گفت بلي يا رسول الله (ما مؤمنيم) حضرت فرمود : علائم ايمان شما چيست؟ عرض کرد : بر رخاء و گشايش نعم الهي سپاس مي گزاريم، و بر بلايا و مشکلات صبر مي نمائيم، و بقضاء الهي رضايت مي دهيم، پيامبر فرمود به پروردگار کعبه شما مؤمنيد و ايمان داريد. (19)

 

 

 

کجايند صابرون؟ که بي حساب به بهشت روند؟

و حضرت زين العابدين عليه السلام فرمود :
«اذا جمع الله الاولين و الآخرين ينادي مناد اين الصابرون ليدخلوا الجنة بغير حساب قال فيقوم عنق من الناس فتتلقا هم الملائکة فيقولون الي اين؟ يا بني آدم فيقولون الي الجنة، فيقولون و قبل الحساب، فقالوا نعم قالوا، و من انتم؟ قالوا الصابرون، قالوا و ما کان صبرکم، قالوا صبرنا علي طاعة الله و صبرنا عن معصية. الله حتي توفانا الله عز و جل قالوا انتم، کما قلتم ادخلوا الجنة، فنعم اجر العاملين» (20)
روز قيامت که تمامي مردم از اولين و آخرين در آن جمع مي آيند، منادي ندا مي دهد کجايند صابرون؟ که تا بدون حساب وارد بهشت گردند، امام سجاد عليه السلام فرمود : پس گروهي از مردم برمي خيزند و حرکت مي نمايند و راهي بهشت مي گردند، فرشتگان مي گويند به آنان کجا مي رويد؟ اي فرزندان آدم، مي گويند به سوي بهشت مي رويم، قبل از حساب مي رويد؟ !گويند بلي، مگر شما کيستيد؟ مي گويند ما از صابرين هستيم، گويند صبرتان بر چه بود؟ مي گويند : بر طاعات خدا صبر مي کرديم، و از عصيت خدا صبر مي کرديم «از لذائذ گناه چشم مي پوشيديم از حرام خدا صرفنظر مي کرديم آنقدر تحمل مي کرديم بر عبادت و سختيهاي آن، مثل روزه و نماز و حج و ساير عبادات و از لذتهاي آني گناهان و معاصي پروردگار» ، تا خداوند ما را به لقاي خويش دعوت کند، فرشتگان گويند آري آنچه که گفتيد کرديد، داخل بهشت گرديد «گوارا باد بر شما» و چه نيک است اجر و پاداش عمل کنندگان و صابرين.

 

 

 

اشعار عربي و فارسي در صبر

بني الله للاخيار بيتا سماؤه
هموم و احزان و حيطانه الصبر
و ادخلهم فيه و اغلق بابه
و قال لهم مفتاح بابکم الصبر
اين دو بيت عربي به دو بيت فارسي ترجمه و برگردانده شده است.
کليد در گنج مقصود صبر است
در بسته آن کس که بگشود صبر است
چه خاراي کوه و چه ديباي گردون
لباسي که هرگز نفرسود صبر است
«و لنجزين الذين صبروا اجرهم باحسن ما کانوا يعملون» (21)
هر آينه پاداش دهيم آنان را که صبر ورزيدند اجر و مزدشان را به نيکوترين چيزي، که به آن عمل مي کردند.

 

 

 

استغفار ملائکه براي صائمين

امام صادق (عليه السلام) مي فرمايد : «ما من صائم يحضر قوما يطعمون الا سبحت اعضائه و کانت صلاة الملئکة عليه، و کانت صلوتهم له استغفارا» (22)
هيچ روزه داري نيست که حاضر گردد بر قومي که مشغول روزه خواري هستند مگر اينکه اعضاء و جوارحش به تسبيح پروردگار مشغول است و حال آنکه ملائکه بر او درود و رحمت مي فرستند و صلوات و درود ملائکه هم براي آنان استغفار و تقاضاي بخشش از خداوند مي باشد.
آري مقاومت و بردباري روزه دار که خوردن و آشاميدني هاي ديگران او را از تسبيح پروردگار باز نمي دارد، و بر ارزش وجود و معنويت و روحانيت او مي افزايد. و البته روزه دار متعهد و مسؤول، نبايد از کنار مردمي که هتک حرمت ماه رمضان و مسلمين روزه دار مي نمايند بي تفاوت بگذرد و مساله امر به معروف و نهي از منکرات را ناديده گرفته و در پي اصلاح جامعه نباشد.

 

 

 

شيعيان ما از ما بردبارترند

امام صادق عليه السلام فرمود :
«انا صبر و شيعتنا اصبر منا، قلت : جعلت فداک کيف صار شيعتکم اصبر منکم، قال لانا نصبر علي ما نعلم و شيعتنا يصبرون علي ما لا يعلمون» (23)
ما بسيار بردباريم و شيعيان ما از ما بردبارترند، راوي گويد : فدايت گردم چگونه شيعيان شما از شما بردبارترند؟ فرمود : زيرا ما بر آنچه مي دانيم صبر مي نمائيم، و شيعيان ما بر آنچه نمي دانند صبر مي نمايند. (يعني امام هر بلاء و مصيبتي را پيش از بروز آن مي داند و ميزان اجر و پاداش صبر آن مصائب را هم آگاه است و از درجات صابرين بخوبي مطلع هست، که کسي با علم به ميزان ثواب روزه، اين فريضه الهي را گردن مي نهد و يا ثواب جهاد در راه خدا را به خوبي مي داند و جهاد مي نمايد، با کسي که به يقين اجر و پاداش روزه و عبادات ديگر و ثواب مجاهده در راه خدا و يا جهاد با نفس را نمي داند به وضوح روشن است که در اجراي اين عبادات به اميد اجر و ثواب مالا يعلم، صبر و مقاومتي بيشتر از خود نشان داده است، و شايد به همين جهت امام مي فرمايد : شيعيان ما از ما بردبارترند) .

 

 

 

زمين پر از طلا در پاداش صائم نا چيز است

پيامبر (صلي الله عليه و آله) فرمود :
«من صام يوما تطوعا فلو اعطي مل ء الارض ذهبا ما وفي اجره دون يوم الحساب» (24)
اگر کسي يک روز روزه مستحبي بگيرد، پس اگر زمين را پر از طلا نموده به او دهند حق او را اداء نکرده اند و اجر او را نداده اند که فقط روز قيامت حقش اداء مي گردد (و اداء حق او فقط بهشت است) علامه مجلسي در بحار ذيل حديث شريف مي فرمايد : همانا ثواب روزه مقدر نشده آنچنان که ثواب حسنات به ده برابر مقدر شده.
پيامبر (صلي الله عليه و آله) مي فرمايد :
«قال الله عز و جل : کل اعمال بني آدم بعشرة اضعافها الي سبعماة ضعف الا الصبر فانه لي و انا اجزي به، فثواب الصبر مخزون في علم الله عز و جل و الصبر الصوم» .
خداوند فرمود : تمامي اعمال بني آدم از ده برابر الي هفتصد برابر پاداش دارد مگر صبر زيرا صبر براي من است و جزاي صبر را من مي دهم، پس ثواب صبر در گنجينه علم خدا است و صبر همانا روزه است.
در مورد صبر و استقامت و اينکه انسان بايستي در حوادث زندگي، نشيب و فرازها و مشکلات و ناگواريهاي تلخ زندگي همواره بردبار و صبور باشد و به اندک نارسائي گرسنگي و تشنگي و حتي از سختيهاي طاقت فرساي زندگي نهراسد و از کوره بدر نرود، و همواره به زينت صبر و استقامت مزين و مفتخر باشد و از رحمت پروردگار رحيم و رووف مايوس و نا اميد نگردد، در اين رابطه بنده خدا مردي پيلتن در مقابل دشمن و در جهاد و جنگ و عبادات و طاعتهاي الهي همواره مستقيم و پا بر جا مي باشد، اشعاري منسوب به امير مؤمنان علي بن ابي طالب (عليهما السلام) را در اين باره مي خوانيم :

 

 

 

اشعار منسوب به امير مؤمنان (ع) در صبر

الا فاصبر علي الحدث الجليل
وداو جورک بالصبر الجميل
و لا تجزع و ان اعسرت يوما
فقد ايسرت في الزمن الطويل
و لا تياس فان الياس کفر
لعل الله يغني من قليل
و لا تظنن بربک غير خير
فان الله اولي بالجميل
و ان العسر يتبعه يسار
و قول الله اصدق کل قيل
فلو ان العقول تجر رزقا
لکان الرزق عند ذوي العقول
و کم من مؤمن قد جاع يوما
سيروي من رحيق سلسبيل
اي مؤمنان، آگاه باشيد، بر حوادث صبور و شکيبا بوده و دردهاي خويش را به مقاومت و صبر جميل مداوا نمائيد، هر گاه در اندک زماني فشار و سختي زندگي بر شما وارد شد جزع و ناله نکنيد، زيرا در ازمنه طولاني در سهولت و گشايش و آسايش بسر مي بردي و خواهي برد، در هنگام مشکلات و سختيها، مايوس نباش به خيال اينکه ديگر درهاي رحمت به سويت بسته شده بلکه بزودي در گشايش و رحمت باز خواهد شد و بدان که ياس از رحمت خدا کفر است، چه بسا خداوند حکيم به اندک زماني بنده اش را مستغني مي نمايد، و يا زندگي محدود و کم درآمدت را به غنا و دارائي تبديل مي نمايد، و به پروردگارت جز خير و سعادت گمان مبر، زيرا خداوند بخوبي و شايستگي سزاوارتر است، همانا هر سختي سهولت و آساني هم به دنبال دارد، و قول خداوند راست ترين قولها است زيرا فرمود :
«فان مع العسر يسرا، ان مع العسر يسرا» (25)

 

 

 

با هر مشکل يک آساني نيز هست

که با هر دشواري گشايش و آساني است پس اگر رزق و روزي فراوان را عقلها مي توانستند به جريان اندازند، همانا تمامي ثروتها و ارزاق در نزد صاحبان عقل بود، در حالي که رزق دست خدا است و چه بسا ابلهان کم عقل و فکر داراي ثروت و مال فراوانند.


پي نوشت ها :
1- مصباح الشريعة تاليف عبد الرزاق گيلاني (ره) ص 137 مترجم.
2- مصباح الشريعه مترجم، ص 133- بحار، جلد 96، ص 254.
3- سفينة البحار، محدث قمي، کلمه صوم.
4- سفينة البحار، کلمه صوم.
5- سفينة البحار، کلمه صوم.
6- سفينة البحار، کلمه صوم.
7- سوره بقره، آيه 261.
8- بحار، ج 96، ص 291.
9- سوره بقره، آيه 261.
10- به علت مغلق بودن عبارت و اختلاف روايات از ثبت آن انصراف حاصل شد.
11- فقه الرضا (عليه السلام) ، چاپ سنگي، 1274 قمري، ص 23.
12- سوره توبه، آيه 84.
13- سوره مريم، آيه 28.
14- بحار، جلد 96، ص 292- و وسائل الشيعه، شماره 13135.
15- نهج الفصاحه، حديث 474.
16- عيون الاخبار الرضا (عليه السلام) ، ج 1، ص 295.
17- بحار الانوار، ج 96، ص 258.
18- ديوان امام علي (عليه السلام) ، ص 128.
19- وقايع الايام خياباني تبريزي، ص 13.
20- وقايع الايام تبريزي.
21- سوره نحل، آيه 96.
22- سفينة البحار، ج 2، ص 64.
23- کافي، جلد 3، ص 148.
24- بحار، جلد 96 ص 252.
25- سوره انشراح، آيه 7- 6.