اشاره

شب هاى قدر، اوج پر گشودن در فضاى نيايش و بندگى، و نهايت شکوفايى رحمت الهى بر بندگان است. شب قدر، ساعت پذيرايى از مهمانانِ بزم حضور است. در شب قدر، رو به آينه محاسبه مى نشينيم و چهره جان را بى غبار مى بينيم و با باران اشک، دل را در سحر رحمت و مغفرت، شست وشوى مى دهيم. شب قدر، شب گشودنِ سفره دل و ريختن اشک نياز و فصل گريستن در آستان آفريدگار بخشاينده است. شب قدر، شب احياى خويش، با دم مسيحايى دعاست؛ شبى است که بايد قدر خويش را بشناسى، تقدير خويش را رقم بزنى و خويشتنِ جديد را با قلم توبه و جوهر اشک ترسيم کني.

باران رحمت

قدر، باران رحمتى است که در جويبارِ هر فرد و هر جمع، به اندازه او جارى مى شود. شخصيت افراد به گونه اى شکل گرفته که بعضى از آنان، توان پذيرش جريان رودى بيکران از رحمت و برکتِ قدر را دارند و برخى ديگر، اين زمينه را ندارند. حقيقت شب قدر، از نوع حقايق قرآنى است و همان طور که قرآن شفا و درمان است، شب قدر نيز اين گونه است:
«و از قرآن، نازل کرديم آنچه را مايه شفا و رحمت براى مؤمنان است، و البته به ستمگران چيزى جز خسارت و زيان اضافه نمى کند».

فضيلت شب قدر

شب قدر، از شب هاى مقدس و با برکت اسلامى است. خداوند در قرآن مجيد از آن به بزرگى ياد کرده و سوره اى نيز به نام «قدر» نازل فرموده است. در تمام سال، شبى به خوبى و فضيلت شب قدر نمى رسد. اين شب، شب نزول قرآن و شب فرود آمدن ملائکه به همراه برترين و مقرب ترين فرشتگان است که «روح» ناميده مى شود. عبادت در شب قدر، برتر از عبادتِ هزار ماه است. در اين شب، مقدرات يک سال انسان ها و روزى ها، عمرها و امور ديگر مشخص مى شود. ملائکه در اين شب بر زمين فرود مى آيند، به پيشگاه امام زمان (عج) مى روند و آنچه را براى بندگان مقدر شده است بر ايشان عرضه مى دارند.

قدر و امت هاى پيشين

يکى از موهبت هايى که بر امت پيامبر بزرگ اسلام صلى الله عليه و آله وسلم بخشيده شده، شب قدر است؛ چنان که در حديثى از پيغمبر اکرم صلى الله عليه و آله وسلم مى خوانيم:
«خداوند به امت من شب قدر را بخشيده و هيچ يک از امت هاى پيشين، از اين موهبت برخوردار نبوده اند».

تقدير و مسئله اختيار

در روايات متعددى آمده است که در شب قدر، مقدرات يک سال انسان ها تعيين مى گردد. اين امر هيچ گونه تضادى با آزادى اراده انسان و مسئله اختيار ندارد؛ چرا که تقدير الهى بر اساس شايستگى ها و لياقت هاى افراد و نيز ميزان ايمان، تقوا، پاکى نيّت مقدّر مى شود؛ يعنى براى هر کس، آن مقدّر مى کنند که لايق آن است و زمينه هايش، پيش تر از طرف خود او فراهم آمده، و اين نه تنها با اختيار منافات ندارد، بلکه تأييدى بر آن است.

نمايى از شب قدر

شب قدر، شب جدايى ميان اولياى خدا و اولياى شيطان است. شب دعا و ندبه، و شب نزول رحمت عام و کَرَم خداوند است. شب آشتى بنده با خداوند، و شست وشوى تيرگى هاى دل است. شب خودسازى و نزديک شدن به پروردگار است. شب تقسيم سهم است و بندگان به اندازه تلاششان در عبادت، پاداشى در خور مى برند. شب يادآورى نعمت هاى مادى و معنوى خداوند است. شب عروج انسان، از خاک به افلاک است. شب بيدار ماندن، بيدار کردن و آگاه شدن از مکتب است.

شب انديشه

شب قدر، مهلتى است براى همه آنان که عمر خود را به بيراهه رفته اند، تا لحظه اى به خود آيند و انديشه کنند در اينکه چيستند، کيستند، از کجا آمده اند و به کجا مى روند، و تا فرصت باقى است، به جبران گذشته ها بپردازند و با توبه، از سقوط حتمى رهايى يابند. شب قدر، شبى است که بار ديگر انسان فرصت مى يابد شيرينى معرفت را بچشد و با تقويت درجات ايمان و يقين، در راه سير الهى و عروج به عالم بالا حرکت کند.

شب عاشقى

شب قدر، شبى است که بايد در عاشقى ثابت قدم بود. در طلب کوشيد و بيدار ماند و ديدار جُست و به نيايش پرداخت. شب قدر، شبى است که بايد به نيازمندان رسيد و دانايى طلبيد. شب قدر، شبى است که بايد به ياد روى آن محبوب عزيز، آن يار پنهان رخسار، عاشقانه ناليد و ديدار روى او را از خدا طلبيد.

شب سلامت

در آيه آخر سوره قدر آمده است: «شب قدر، شبى است سراسر سلامت و خير و رحمت تا طلوع صبح». شب قدر، شبى است که از آغاز تا پايان سلامت است؛ هم قرآن در آن نازل شده، هم عبادت در آن معادل هزار ماه است، هم برکات الهى در آن شب نازل مى شود، هم رحمت خاص خدا شامل حال بندگان مى گردد و هم فرشتگان و روح ـ بزرگِ فرشتگان ـ در آن شب نازل مى گردند. حتى بر پايه بعضى روايات، شيطان در آن شب در زنجير است و از اين نظر، شب قدر، شبى همراه با سلامت است.

کيفيت نزول قرآن

بر اساس روايات، مجموع قرآن کريم، اين معجزه جاويد رسول اعظم صلى الله عليه و آله وسلم ، در شب قدر به يک باره بر قلب حضرت محمد صلى الله عليه و آله وسلم نازل شد. به اين نوع نزول، در اصطلاح، نزول دفعى (يک باره) و نزول اجمالى قرآن مى گويند. اما قرآن نزول تدريجى و تفصيلى هم دارد که در 23 سال بر آن حضرت نازل گرديد. چه لذت بخش است در شب نزول قرآن، کنار چشمه سار زلال وحى، فروتنانه بنشينيم و دل و جان تشنه را از آن سيراب کنيم.

فرصت طلايى

شب هاى قدر، فرصتى است طلايى براى برقرارى ارتباط مستقيم با پروردگار و راز و نياز با او. اين شب ها، بهترين فرصت و بهانه براى ترک هميشگى گناهان، دورى از بدى ها و پاک کردن زنگار از دل هاست. به اعتقاد بزرگان، شب هاى قدر، اوقات پر رمز و رازى است که در آن، خداوند وعده داده دعاهاى بندگان خود را اجابت کند.

شب برگزيده

شب قدر، شبى است که خداوند آن را از ميان شب ها برگزيده است ؛ چنان که از بين موجودات، انسان، از جمع پيامبران، حضرت محمد صلى الله عليه و آله وسلم ، از ميان مکاتب، اسلام، از بين خانه هاى روى زمين، کعبه، از جمع سنگ ها، حَجَر الأسود، از ميان کتاب هاى آسمانى، قرآن، از راه ها، صراط مستقيم، از سوره هاى قرآن، يس، از روزهاى هفته، جمعه، و از ماه هاى سال، رمضان را انتخاب کرده است.

شياطين در شب قدر

شب قدر، شبى است که شياطين در بندند و زمينه براى کارهاى خداپسندانه و مفيد به حال فرد و جامعه، فراهم است. از اين رو، در آن شب، مؤمنان از شر وسوسه هاى شياطين ايمن هستند. از رسول خدا صلى الله عليه و آله وسلم روايت است که: «شيطان در اين شب، تا صبح بيرون نمى آيد و قدرت ندارد به کسى آسيب برساند. همچنين سِحْر هيچ ساحرى در اين شب اثر نمى کند».

مناجات موسى عليه السلام

روايت است که حضرت موسى عليه السلام به خداوند عرض کرد: خداوندا! مى خواهم به تو نزديک شوم. فرمود: قرب من از آنِ کسى است که شب قدر بيدار شود. گفت: خداوندا! رحمتت را مى خواهم. فرمود: رحمتم از آنِ کسى است که در شب قدر به نيازمندان رحمت آورد. گفت: خداوندا! جواز گذشتن از صراط را از تو مى خواهم. فرمود: از آنِ کسى است که در شب قدر صدقه اى بدهد. گفت: خداوندا! از درختان بهشت و از ميوه هايش مى خواهم. فرمود: از آنِ کسى است که در شب قدر تسبيح من گويد. گفت: خداوندا! رهايى از جهنم را مى خواهم. فرمود: از آنِ کسى است که در شب قدر بخشايش بخواهد. گفت: خداوندا! خشنودى تو را مى خواهم. فرمود: خشنودى من از آنِ کسى است که در شب قدر دو رکعت نماز بگزارد.

مقام معظم رهبرى و شب قدر

مقام معظم رهبرى درباره فضيلت شب قدر فرمود:
«ليلة القدر، شب ولايت است؛ هم شب نزول قرآن است، هم شب نزول ملائکه بر امام زمان (عج) است و همه شب قرآن و اهل بيت عليهم السلام است. از اين رو، سوره مبارکه قدر هم، سوره ولايت است. شب قدر خيلى ارزش دارد. همه ماه رمضان، شب ها و روزهايش ارزش دارد؛ البته ليله القدر در مقايسه با روزها و شب هاى ماه رمضان، خيلى فاخرتر است.... بايد قدر بدانيم. در اين روزها و در اين شب ها، همه بر سر سفره انعام الهى حاضريد؛ استفاده کنيد».

نيايش

الهي! ماه مبارک را حرام کردم؛ که نه قدر روزه را دانستم و نه قدرِ قدر را، نه قرآن خواندم و نه سحر داشتم و نه سهر. در ليلة الجوائز، جز شرمسارى چه برم. بارالها! آهم جهنم سوز است. الهي! واى بر آنکه در شب قدر، فرشته بر او فرود نيامده، با ديو همدم و هم نشين گردد. الهي! به حرمت راز و نياز اهل راز و نيازت، اين نااهل را سوز و گداز ده.