مشورت ادراک و هشيارى دهد
عقلها مرعقل را يارى دهد
گفت پيغمبر بکن اى رأى زن
مـشورت کالمستشار مؤتمن (1)
مشاوره يعنى «پيوند عقل ها با عقل خود» يک اصطلاح «ژنريک» يا عام است که در برگيرنده فرايندهاى متعددى نظير مصاحبه، اجراى آزمون، راهنمايى، توصيه و ساير موارد مربوط به اين امور است.
هدف مشاوره، يارى رساندن به فرد به منظور حل مشکلات او، طرح و نقشه براى آينده وى، تغيير نگاه و نگرش شخص به حيات و زندگى و کمکهايى فکرى از اين قبيل است.
روان شناس مشاور کسى است که با تخصص خود در زمينه راهنمايى و هدايت رفتارى، مسائل و مشکلات ازدواج، انتخاب شغل و حرفه، امور اجتماعى، مسائل تحصيلى و آموزشى و ساير موارد مربوط به ديگران کمک مى کند. در سيره و سخن پيشوايان پاک انديش : «مشورت» پشتيبان بى مانند در زندگى، (2) پيروزى بخش عرصه هاى ترديد و زمينه ساز برکات گرانسنگ در امروز و فرداى همگان بويژه نسل جوان توصيف شده است. و از آن سو، بى توجهى به آراء و نظريات خالصانه و دلسوزانه ديگران باعث «هلاکت انسان» و «سقوط» از مسير ترقى و تکامل معرفى شده است. (3)
مشاوره براى جوانان، از دو مفهوم مکمل برخوردار است، يکى آنکه ديگران با آنان مشورت کنند و ديگر اينکه آنان بتوانند با اطرافيانشان به مشورت بپردازند.

آثار مشاوره با نسل جوان

آثار مشاوره با نسل جوان براى جوانان عبارتست از:

1. ورزيدگى نيروى فکر و انديشه

مشاوره با جوان نيروى فکر و انديشه او را عميق تر و ورزيده تر مى کند، زيرا اصل مشورت، اتصال عقل ديگران با عقل خويش است و هر موقعيت مشاوره اى، جوان را در برابر پرسشى قرار مى دهد که لازم مى داند به خوبى بينديشد، و پاسخى شايسته ارائه کند و در حقيقت چنين فرصتى، زمينه را براى رشد و پرورش نيروى عقلانى، فراهم مى نمايد و او را از جامع نگرى و پختگى فکرى بيشترى در مقايسه با همسالان خود که در چنين شرايطى نيستند، برخوردار مى سازد.

2. تأييدى بر احساس کفايت و قابليت

پذيرش شخص در خانواده يا جامعه، باعث مراجعه افراد و کسب آراء و نظرات اوست. مشورت با جوان تأييدى بر احساس قابليت فکرى و کفايت عقلانى اوست و هر اقدام مشاوره اى پاسخى به نياز جوان براى پذيرش و مقبوليت نزد ديگران است و حاصل آن، افزايش ميزان اعتماد به نفس فرد خواهد بود.

3. برداشت جديدى از مسئوليت

جوان پس از هر مشورتى که ديگران با وى ترتيب مى دهند، برداشت جديدى از احساس مسئوليت پيدا مى کند. اين امر به ويژه در خانواده بيشتر احساس مى شود، زمانى که والدين با فرزند جوان خود به مشورت مى پردازند، وى اين گونه استنباط مى کند که او در اين زندگى منزوى، غريبه و جدا يا دور افتاده از دل ها و ديده ها نيست، بلکه متعلق به اين زندگى است، چون براى پيشرفت و بهبود همين زندگى از وى نظرخواهى مى نمايند، لذا احساس مسئوليت بيشترى نسبت به خود و اطرافيان پيدا مى کند.

4. کمتر شدن فاصله هاى عاطفى

مشورت نوعى پيوند عاطفى و فکرى است که صورت ظاهرى آن جنبه فکرى داشته و جنبه باطنى آن رنگ و لعاب عاطفى دارد. هر مشورتى که با نسل جوان انجام مى شود، «فاصله هاى عاطفي» کمتر مى شود و احساس انس و محبت بين افراد با جوان بيشتر و بيشتر مى گردد.

5. نوعى آموزش غير مستقيم به نسل جوان

مشورت با نسل جوان نوعى آموزش غير مستقيم محسوب مى شود، زيرا وى از رفتار والدين و اطرافيان مى آموزد که افراد بالغ به مشاوره به وى توجه دارند و چنين همّت مبارکى از سوى اطرافيان نه تنها با غرور و عزّت نفس آنان اصطکاک ندارد بلکه جوان را آماده جمع نگرى به جاى «تکروى در زندگي» و بهره ورى از مصلحت انديشى و تجربيات ديگران در چهره مشاوره مى نمايد.

شرايط مشاوره نسل جوان با ديگران

ويژگى هاى يک مشاور براى جوانان، با ديگر مشاوران در سطح عموم جامعه، به طور ريشه اى و شيوه اى متفاوت است؛ فراهم ساختن اين شرايط باعث ايجاد تفاهم و اعتماد متقابل نسل جوان با اطرافيان است تا به طور سهل و ساده و به دور از هر گونه اضطراب و دلهره اين مهم انجام شود.
بى دليل نيست که در آموزه هاى دينى نخستين ويژگى مشاور «عقل و خردورزي» و سپس «نُصح و دلسوزي» بيان شده و برکات آن «رشد و شکوفايي»، «يُمن و برکات
بسيار» و «توفيق از پروردگار سبحان» معرفى گرديده است. (4)
چنانکه در فرازى ديگر تأکيد بر مشورت با افراد:
«متقى و پرهيزگار»، «عاقل و خردمدار»، «پارسا و احتياط کار» و «صديق و درست کردار» مى نمايد و مخالفت با ديدگاه اينان را ناپسند مى شمرد (5) و از آن سو مشورت با ترسو، بخيل، حريص، کم مقدار، پست و فاجر مکروه دانسته شده است. (6)
کسانى که جوانان آنها را به عنوان مشاور برمى گزينند، بدون ترديد بايد واجد صفاتى برتر از معلّمان و مربيان نسل جوان باشند، همچون مبلغان دينى در دانشگاهها، افزون بر «دانش» موردِ نياز جوانان، با «روش» گفتگو، جذب مخاطب و جلب اعتماد جوانان آشنا باشند و به دور از هر گونه ظاهرسازى، خاضعانه و خالصانه و در عين حال عالمانه و خردمندانه، ريشه هاى درد را بشناسند و پس از پايان سخن مشورت کننده، به شيوه هاى درمان رو کنند تا جوانان در فضايى با تفاهم و مبتنى بر اعتماد متقابل دفتر زندگى خود را بگشايند و سطر سطر مطالب خود را به صورت مشورت مطرح نمايند.

ويژگيهاى مشاور نسل جوان

از مجموع صفات برجسته مشاورِ جوانان، به اين ويژگيهاى والا مى توان اشاره کرد:

1. سرمايه گذارى عاطفى

سطح سرمايه گذارى عاطفى بيشتر از سطح تبادل عاطفى است، در اولى دلجويى مشاور از مراجع مورد نظر مطرح است ولى در دومى، جريان داد و ستد عاطفى در حد تعادل ميان دو شخصيت به ميان مى آيد.
به يقين چنين سرمايه گذارى براى همگان به ويژه نسل جوان با توجه به احساسات پاک و اعتماد ارزشمندى که به انسان هاى وارسته و خالص مى کنند، ضرورتى بيشتر و بهتر خواهد داشت.

2. ثبات عاطفى

فرد در صورت برخوردارى از عواطف با ثبات و يکدست در مراحل مختلف زندگى مى تواند، اعتماد جوان را جلب کند و او را به گفتگو و مشاوره ترغيب نمايد. والدين بيش از ديگران بايد واجد چنين صفتى باشند.

3. تواضع و فروتنى

در مناسبات انسانى، نفوذ اخلاقى و جلب اعتماد ديگران در شرايطى امکان پذير است که ارتباط افقى حاکم باشد. اين امر در روابط متقابل جوانان و ديگران چشمگيرتر و تعيين کننده تر است. زيرا جوانانى که احساس مى کنند، مشاور از موضع برتر و موقعيت اقتدار با آنان مواجه مى شود، دست به مقاومت مى زنند و عکس العمل مخالفى از خود بروز مى دهند.

4. نيازشناسى جوانان

آگاهى و درک کامل اطرافيان به ويژه والدين از نيازهاى مهم سنّى و مشکلات اين دوران، توانايى خاصى به آنان مى بخشد تا بر اساس نيازهاى آنان، روش هايى را اتخاذ نمايند که به نتيجه مطلوب يعنى تفاهم کامل منجر شود.

5. ارزش هاى اخلاقى

پاى بندى به يک نظام اخلاقى استوار، متقن و مستحکم الهى، اعتماد جوانان را به خوبى جلب مى کند. (7) هرگاه نسل جوان ما انسان آگاه و هوشيارى را بنگرند که امواج زندگى و توفان شبهات او را عاجز و ناتوان نمى کند و چونان نخل استوار و تنومندى، سربلند و پر استقامت به اعتقادات دينى و دلبستگى هاى الهى خود معتقد است، در تمامى عرصه ها برتر از نزديکان و اطرافيان به او اعتماد مى کنند و چونان امينى رازدار و پدرى مهربان يا برادرى دلسوز و آگاه، تمامى فرازها و فرودهاى حوادث زندگى خود را با او در ميان مى گذارند و از وى مدد مى گيرند. به راستى چنين کاميابى براى يک مشاور، بهترين موفقيت و سربلندى محسوب نمى شود؟!
آري:

دل را نگاه گرم تو ديوانه مى کند
آيينه را رخ تو پريخانه مى کند
آزادگان به مشورت دل کنند کار
اين عقده کار سبحه صد دانه مى کند (8)
--------------------------------------------
پى نوشت ها :
1. مولوي.
2. (امام على (ع))؛ غررالحکم، ص 441 و 442 و 443.
3. مستدرک الوسائل، ج 8، ص 341.
4. (رسول اکرم (ص))؛ وسائل الشيعه، ج 12، ص 42.
5. وسائل الشيعه، ج 12، ص 39 (باب استحباب مشاورة اصحاب الرأي).
6. همان، ص 46. (باب کراهة مشاورة الجبان و...).
7. جوان و نيروى چهارم زندگى، ص 122-119.
8. صائب.