مطمئناً براى شما هم پيش آمده، افرادى را ديده ايد که خيلى راحت با همه ارتباط برقرار مى کنند، دوستان زيادى دارند و در روابط اجتماعى شان بسيار موفق اند و گاهى اين موفقيت، راه را براى پيشرفت بيشتر در عرصه هاى مختلف باز مى کند.
تصوّر کنيد توى ايستگاه اتوبوس نشسته ايد، کسى که کنارتان نشسته، خيلى زود سر صحبت را باز مى کند، مثلاً با اين سؤال: «خيلى مونده اتوبوس از راه برسه؟» و يا «چند دقيقه است شما منتظر اتوبوس هستيد؟». تا اين اندازه، شايد خيلى طبيعى باشد، امّا اگر شخص با جمله ديگرى مثل اين: «واى . . . امروز هوا خيلى گرمه!»، ادامه بدهد، دو ذهنيت متفاوت برايتان پيش مى آيد: اين که او از اعتماد به نفس بالايى برخوردار است يا به دنبال مقدمه اى براى يک ارتباط اجتماعى است.
اگر شما، بين دوستانتان کسى را داريد که وى نيز دوستان زيادى دارد، هر جا که برويد، پيش بينى ديدن چهره اى آشنا، کاملاً طبيعى است. فراموش نکنيم که ما در عصرى زندگى مى کنيم که ارتباطات، تأثير زيادى دارد و داشتن نفوذ در ميان مردم، به ما کمک زيادى مى کند.
حال، جاى اين سؤال است که: چه چيزهايى مى تواند در ارتباطات ما مؤثر باشند؟
به راستى در اوّلين برخورد، چه چيزهايى موجب جذب افراد مورد مخاطب و چه چيزهايى موجب دفع آنان مى شود؟ در اين نوشتار، سعى مى شود، تا آنچه را که در جذب مخاطب، مؤثّر است، برشماريم و به شما توصيه کنيم که حتماً آنها را رعايت کنيد.

1. به ظاهرتان توجّه کنيد!

ظاهر شما در ارتباط با ديگران، بى نهايت مؤثّر است. شما هم بارها نظير اين جملات را به کار برده ايد: «از ظاهرش معلومه که . . . »، «به تيپش مى خوره که . . . »، «ظاهراً آدمِ . . . ».
اين جملات (که شما هم در مکالمات روزمره، از آن استفاده مى کنيد)، نشان دهنده اين است که ظاهر افراد، در برقرارى ارتباط با ديگران، فوق العاده مؤثّر است. البته من هم با اين جمله موافق هستم که نمى شود باطن انسان ها را از ظاهرشان فهميد و گاهى نيّت انسان ها در قالب هيچ چيزى قرار نمى گيرد؛ امّا فراموش نکنيد که بخصوص در اوّلين ارتباط ها، شما نمى توانيد به ذات آدم ها پى ببريد؛ پس مهم ترين، ابتدايى ترين و ساده ترين وسيله اى که براى شناخت به کار مى رود و خيلى وقت ها هم کاملاً درست از آب درمى آيد، ظاهر افراد است.
مينا مهندس عمران است. او براى يک همکارى در پروژه اى با يکى از افرادى که به او معرفى شده بود، قرارى گذاشت؛ امّا مينا به محض ديدن ظاهر طرف مقابلش، ناخودآگاه، حس بدى در مورد او پيدا کرد و اين، باعث شد که اين همکارى آغاز نشود. شايد طرف مقابل از توانايى و مهارت زيادى برخوردار بوده است، امّا ظاهر نامناسب او، باعث شده است که مينا او را فاقد اين خصوصيات تشخيص دهد.
فکر نکنيد که داشتن ظاهر آراسته، هميشه محتاج وضع مالى خوب است؛ نياز نيست براى يک ظاهر خوب، خرج زيادى کنيد. حتى شما با داشتن يک دست لباس مناسب، مى توانيد ظاهر آراسته اى داشته باشيد. کشيدن يک اتو به لباس ها و شستن و تميز نگاه داشتن آنها، نياز به هزينه چندانى ندارد و وقت زيادى هم از شما طلب نمى کند؛ امّا مى تواند معجزه اى در ارتباطتان با ديگران به وجود بياورد.
به کفش هايتان هم توجه زيادى کنيد، کشيدن يک دستمال خيس يا زدن واکس به کفش ها هم وقت زيادى از شما نمى گيرد؛ امّا در آراسته بودن ظاهرتان کمک زيادى مى کند.
آخرين نتايج تحقيقات دانشمندان، نشان مى دهد، افرادى که ظاهرشان برايشان مهم است، در اجتماع نيز از موفقيت بيشترى برخوردارند و بهتر مى توانند به اهدافشان دست بيابند.
فراموش نکنيد که ما مسلمان هستيم و در تمامى روايات از ساده پوشى و در عين حال زيباپوشى و تميزى لباس پيامبر، سخنان زيادى گفته شده است. انتخاب زيباى پيامبر اکرم (ص) در رنگ هاى آرام بخش و در عين حال، شاد، پاکيزگى و تأکيدشان بر تميزى، مى تواند الگوى مناسبى براى همه افراد جامعه اسلامى بخصوص جوانان باشد.
به ياد داشته باشيد که منظور از ظاهر آراسته، اين نيست که شما به دنبال «مد روز» باشيد؛ متأسفانه مشکلى که اين روزها جوانان را به شدت، مشغول خود کرده است. گاهى اوقات، زدن مدهاى عجيب و غريب، نه تنها شما را براى رسيدن به هدفتان يارى نمى کند، بلکه از آن دور مى کند.
ساناز يک نوجوانان 17 ساله است، او مى گويد: «نمى توان به دنبال مُد نرفت؛ چرا که دوستان و اطرافيان آن قدر فشار مى آورند که آدم فکر مى کند اگر از مد استفاده نکند، حسابى عقب مانده است. . . ».
در جواب ساناز بايد گفت که چه نوع ارتباطى براى تو مهم است؟ و به راستى به دنبال دوستى با چه اشخاصى هستي؟
تصوّر کنيد که از شما براى مصاحبه دعوت شده است، اين مصاحبه، بى نهايت حياتى است؛ چرا که سرنوشت شغل مورد علاقه شما که علاوه برخوردارى از حقوق و مزاياى خوب، موقعيت اجتماعى مناسبى داشته و شما را نيز از نظر روانى ارضا مى کند، در گرو آن است. حال اگر با لباس نامناسب، نوع مدل موهاى عجيب و غريب مد روز، ظاهر شويد، چند درصد احتمال موفقيت را خواهيد داد؟
على عضو هيئت مديره يک شرکت بزرگ است که همواره کار مصاحبه با نيروهاى جديد را انجام مى دهد. او مى گويد: «اغلب جوانان نمى دانند که چگونه ظاهر شوند، مثلاً خانم ها فکر مى کنند هر چه ظاهرشان بيشتر جلب توجه کند، مؤثرتر است؛ در حالى که ما چنين ظاهرهايى را نمى پسنديم و خيلى زود رد مى کنيم. وقار و متانت ظاهر، در عين آراستگى و پاکيزگى براى ما خيلى مهم است».
هيچ گاه نمى توان با ظاهر يک مراسم جشن، در اداره، حاضر شد و يا بالعکس. اين نکته که بدانيد چه موقع، چگونه ظاهر شويد، اهميت فوق العاده اى دارد.
مطمئناً مردان موفق در عرصه هاى مختلف مانند سياست، تجارت و . . . را ديده ايد. آنها هميشه ظاهرى کاملاً آراسته و رسمى دارند، هيچ گاه سلاطين بى منازع تجارت را در لباس هاى تنگ يا شلوارهاى جين نديده ايد، پس فراموش نکنيد که در همه جاى دنيا، ظاهرى باوقار و آراسته و پاکيزه، خريدارانِ بى شمارى دارد!

2. صداى شما در ارتباطتان با ديگران مؤثر است

صدا، ابتدايى ترين وسيله براى برقرارى ارتباط با ديگران است. تاکنون به لحن صداى خود توجه کرده ايد؟ صداى شما از ديد ديگران چگونه است؟
وقتى با ديگران به طور حضورى و يا پاى تلفن صحبت مى کنيد و يا حتى هنگامى که در يک نشست گروهى حضور داريد، ياد بگيريد از صدايتان به عنوان وسيله اى غنى و پُر طنين استفاده نماييد. همچنين بياموزيد تا با صدايتان توجه آنها را جلب کنيد و نگذاريد، صدايتان سدى بر اعمالتان شود. صداى شما اصلى ترين وسيله براى ارسال پيام شما به حساب مى آيد و مانند وسيله نقليه عمل مى کند.
تحقيقات نشان داده است، هنگامى که ديده نمى شويد، مثلاً وقتى با تلفن صحبت مى کنيد، 84 درصد از اعتبارى که شما در گفتگو کسب مى کنيد، ناشى از تُن صدا، زير و بم صدا و طنين صداست. ظرفيت انتقالى صدا خيلى بيش از آنچه که مى پنداريم است. ما از تُن صداى افرادى که از پشت تلفن مى شنويم، در همان چند لحظه اوّل، مى توانيم مسائل زيادى را استخراج کنيم. به افرادى که خوب آنها را مى شناسيد، تلفن زده، به طرز اَلو گفتن آنها توجه کنيد. به احتمال قوى، با شنيدن همان يک کلمه مى توانيد حالت هاى آنها را حدس بزنيد.
چهار بخش اصلى صدا عبارت اند از: آرامش، تنفّس، بلندى و طنين صدا. هر يک از اين اجزا را مى توان به وسيله تمرين به گونه اى تغيير داد که بر اثر بخشى صدا افزوده شود. توجه داشته باشيد که همه اين اصول با يکديگر در رابطه هستند، تا به صدا ويژگى خاصى بدهند. تنوّع صوتى، روش مؤثّرى براى علاقه مند کردن و درگير شدن مخاطب به حساب مى آيد.
صداى شما، بايد بسته به نوع کلامى که مى خواهيد استفاده کنيد، آهنگ مخصوص خود را داشته باشد. اگر تاکنون به سخنرانى هاى بزرگ توجه کرده باشيد، مى بينيد که آهنگ صدا و کلام، بسته به موضوع سخنى که گفته مى شود تغيير مى کند. مثلاً در يک سخنرانى، کلمات، محکم، قاطع و بلند اَدا مى شوند؛ چرا که مثلاً مى خواهد تا تأثير شعارى که داده مى شود به خوبى نمايان باشد. از سويى ديگر، نمى توان يک شعر يا قطعه لطيف ادبى را با همان لحن سخن قرائت نمود؛ چرا که آرامش در اداى کلمات را مى طلبد.
کلمات را درست ادا کنيد! فارسى، زبان شيرينى است که تلفظ کلمات آن، چندان مشکل نيست. اين موضوع را به خاطر بسپاريد که هر کلمه، ارزش خاص خود را دارد؛ پس سعى کنيد که تمامى آنها را درست ادا کنيد. تلفظ اشتباه يک کلمه در جمع، ممکن است اسباب استهزا و ناراحتى شما را فراهم کند.
نيمه بُريده و تند، صحبت نکنيد! تند صحبت کردن، اثر کلام شما را از بين مى برد. کسى به دنبال شما نيست. با آرامش تمام، آنچه را که مى خواهيد، به مخاطب انتقال دهيد؛ حتى اگر کمبود وقت داشته باشد. اَداى پنج کلمه تأثيرگذار، بهتر از پانزده کلمه بدون تأثير است (البته تند صحبت نکردن، به معناى کُند صحبت کردن، تا جايى که حوصله مخاطب را سر ببريد نيست!).
به هر کلام، آهنگ مخصوص خود را ببخشيد. تصوّر کنيد قاضى يک دادگاه هستيد و بايد حکمى را قرائت کنيد. حکم اين است: «اعدام لازم نيست بخشش» نوع آهنگى که شما به اين جمله مى بخشيد، مى تواند در پيام، تغييرى اساسى ايجاد کند. اگر شما کلمه «اعدام» را محکم تلفظ کنيد و پس از آن مکث کوتاهى کنيد، حاصل مجله اين خواهد شد «اعدام، لازم نيست بخشش» و با اين احتساب متهم بخت برگشته را به پاى چوبه اعدام خواهيد کشاند؛ امّا اگر اعدام را آهسته تلفظ کنيد و پس از «نيست» مکث کنيد و «بخشش» را محکم ادا کنيد «اعدام لازم نيست، بخشش»، به متهّم، حيات دوباره بخشيده ايد.
کلمات، روحى دارند که نوع بيان شما، آنها را آزاد مى کند. الفاظ، شکل ظاهرى اين کلمات اند؛ پس سعى کنيد تا به روح کلمات نيز توجه شود.

3. لبخند بزن

فقط يک روز
در خيابان لبخند بزن!
شايد کسى در انتظار
معجزه اى از جانب خدا باشد!
در دنياى متمدّن و پر از هياهوى امروز، داشتن چهره اى بشّاش و لبخندى زيبا بر لب، مى تواند تأثير معجزه آسايى داشته باشد. مطمئناً ديگران ترجيح مى دهند تا با افرادى خوش برخورد، معاشرت داشته باشند. چهره اى گرفته و عبوس، علاوه بر آن که روحيه خود شما را به شدت افسرده مى کند، ديگران را از اطراف شما گريزان مى نمايد. يک لبخند ساده، هزينه چندانى ندارد، امّا مى تواند دوستان بسيار خوبى را براى شما پيدا کند.
تحسين واقعى و صادقانه براى روحيه دادن به افراد، ارزش بسيار بالايى دارد. لبخند مى تواند اوّلين گام براى رسيدن به اين تحسين باشد و مهربانى و صميميت شما را به ديگران انتقال دهد.
دين مبين اسلام و ائمه اطهار نيز بر اين مورد، تأکيد کرده اند و احاديثى نيز در اين مورد وجود دارد. امام صادق (ع) مى فرمايد: «هر که به روى برادرش لبخند بزند، برايش حسنه اى خواهد بود». 1
امام کاظم (ع) نيز در حديث ديگرى مى فرمايد: «مهرورزى با مردم، نيمى از عقل است». 2
در برخوردهايتان همواره گشاده رو باشيد. حتى لبخند مى تواند روز خوبى را براى شما به ارمغان بياورد. به ديگران ثابت کنيد که هر جا احتياج به کمک دارند، حضور داريد. بدين ترتيب، به طور حتم، افراد مورد نظر، پذيراى شما خواهند شد.

4. وارد دنياى ديگران شويد

انسان ها در عين مشابهت هاى فراوانى که در عادت ها، رفتار و گفتارهايشان دارند، دنيايى کاملاً بيگانه و مختص خود را نيز در اختيار دارند. گاهى اوقات، ورود به اين دنيا براى کسانى که از بيرون نظاره گرند، بسيار مشکل است. يکى ديگر از رمزهاى ارتباط، ورود به اين دنيا و چگونگى ورود به آن است.
مطمئناً شما نيز نظرات و ديدگاه هاى خاص خود را داريد؛ امّا فراموش نکنيد که اين، اجازه نمى دهد تا ساير ديدگاه ها را از ياد ببريد. با در نظر گرفتن ديدگاه ها و نظرات شخصى ديگران، شرايط آنها را درک نماييد، علايق شخصى خود را کنار بگذاريد و تمام فکر خود را متمرکز آنها کنيد. تصوّر کنيد که اگر جاى آنها بوديد، چه کارى انجام مى داديد و يا اين که عقيده شما چه بود؟ پس کار درست را که به سود آنهاست انجام دهيد.
محدود کردن دنياى ارتباطتان به آنچه تنها شما مى پسنديد، به سودتان نخواهد بود. براى مثال اگر شما از سبک کلاسيک در هنر، لذّت مى بريد، نمى توانيد ساير افراد را به دليل اين که مثلاً سبک مورد علاقه شما را دوست ندارند، طرد کنيد. اگر به علايق و انتظارات ديگران احترام بگذاريد، اشتياق آنها براى نزديک شدن به شما بيشتر مى شود.
هميشه به خاطر داشته باشيد که مهم ترين عامل براى جذب ديگران، اين نيست که چه قدر به اشخاص، نزديک هستيد و يا مثلاً رابطه خونى داريد، و يا اين که کارهاى چشمگيرى انجام مى دهيد و چه کسى هستيد. اگر رفتار شما براى ديگران، رضايت بخش نباشد، مسلّماً مؤمن نخواهيد بود.
امام على (ع) مى فرمايد: «بر شما باد، ارتباط و بخشش بهبه يکديگر و دورى گزيدن از جدايى و پشت کردن به يکديگر!». 3

--------------------------------------------
پى نوشت ها :
1. الکافى، ج2، ص205.
2. تحف العقول، ص403.
3. نهج البلاغه، نامه 47.