Imamejn Hasanejn - Baština pozitivnih misli

Preporuka imamu Husejnu, a.s.

Kada su mu se povećali bolovi i stanje otežalo, pozvao je svog brata Sejjidu-š-Šuheda, prenio mu svoje oporuke i ostavio testament:

هَذَا مَا أَوْصَى بِهِ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ إِلَى أَخِيهِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ- أَوْصَى أَنَّهُ يَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ- وَ أَنَّهُ يَعْبُدُهُ حَقَّ عِبَادَتِهِ لَا شَرِيكَ لَهُ فِي الْمُلْكِ- وَ لَا وَلِيَّ لَهُ مِنَ الذُّلِّ- وَ أَنَّهُ‏ خَلَقَ كُلَّ شَيْ‏ءٍ فَقَدَّرَهُ تَقْدِيراً- وَ أَنَّهُ أَوْلَى مَنْ عُبِدَ وَ أَحَقُّ مَنْ حُمِدَ- مَنْ أَطَاعَهُ رَشَدَ وَ مَنْ عَصَاهُ غَوَى وَ مَنْ تَابَ إِلَيْهِ اهْتَدَى- فَإِنِّي أُوصِيكَ يَا حُسَيْنُ بِمَنْ‏ خَلَّفْتُ‏ مِنْ‏ أَهْلِي‏ وَ وُلْدِي‏- وَ أَهْلِ‏ بَيْتِكَ أَنْ تَصْفَحَ عَنْ‏ مُسِيئِهِمْ- وَ تَقْبَلَ مِنْ مُحْسِنِهِمْ وَ تَكُونَ لَهُمْ خَلَفاً وَ وَالِداً- وَ إِنْ تَدْفِنِّي مَعَ رَسُولِ اللَّهِ، صلى الله عليه و آله، فَإِنِّي أَحَقُّ بِهِ وَ بِبَيْتِهِ فَإِنْ أَبَتْ عَلَيْكَ الِامْرَأَةُ- فَأَنْشُدُكَ اللَّهَ بِالْقَرَابَةِ الَّتِي قَرُبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْكَ- وَ الرَّحِمِ الْمَاسَّةِ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ، صلى الله عليه و آله - أَنْ تُهَرِيقَ فِيَّ مِحْجَمَةً مِنْ دَمٍ- حَتَّى نَلْقَى رَسُولَ اللَّهِ ص فَنَخْتَصِمَ إِلَيْهِ- وَ نُخْبِرَهُ بِمَا كَانَ مِنَ النَّاسِ إِلَيْنَا بَعْدَهُ .

„Ovo je ono što je oporučio Hasan ibn Ali svom bratu Husejnu. Oporučujem da svjedoči da nema božanstva osim Allaha jedinog koji nema premca i da Mu robuje istinskim robovanjem. Nema On sudruga u vlasti niti ima zaštitnika zbog poniženja, stvorio je sva stvorenja pa im odredio mjeru i najpreči je kojem je robovao i najdostojniji kojeg je veličao. Onaj koji se pokorava Njemu – uputio se, onaj koji se ne pokorava Njemu – naišao je na stranputicu, onaj koji Mu se bude vraćao – našao je pravi put. Doista ti oporučujem, Husejne, u vezi s onima koje ostavljam iza sebe, svojom porodicom i djecom i tvojom porodicom, da oprostiš grešnima i prihvatiš dobročinitelje i da im budeš moj namjesnik i njihov otac te da me ukopaš pored Poslanika, jer sam ja preči njemu i njegovoj kući, pa ako budu odbili to, kunem te Allahom i bliskošću kojom nas je Allah približio i izravnim srodstvom s Poslanikom da se zbog mene ne prolije ni kap krvi sve dok se ne susretneš s Poslanikom pa da se parničiš s njima (umejadima) i obavijestiš ga o onome što su ljudi radili s nama.

Njegova oporuka Muhammedu ibn Hanefiji

Imam Hasan, a.s., je naredio Kamberu da dovede njegovog brata Muhammeda ibn Hanefiju pa je on brzo otišao po njega. Kada ga je Muhammed vidio, uplašio se i rekao: „Je li se nešto desilo?“, a Kamber mu je tihim glasom odgovorio: „Odazovi se, Ebu Muhammede.“ Muhammed je bio zapanjen i zbunjen i izašao je trčeći, čak nije svezao ni pertle. Ušao je kod svog brata. Lice mu je požutjelo i svi njegovi udovi su se tresli. Imam ga je ugledao i rekao:

اجْلِسْ فَلَيْسَ يَغِيبُ مِثْلُكَ عَنْ سَمَاعِ كَلَامٍ يَحْيَا بِهِ الْأَمْوَاتُ وَ يَمُوتُ بِهِ الْأَحْيَاءُ كُونُوا أَوْعِيَةَ الْعِلْمِ‏ وَ مَصَابِيحَ الدُّجَى فَإِنَّ ضَوْءَ النَّهَارِ بَعْضُهُ أَضْوَأُ مِنْ بَعْضٍ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ وُلْدَ إِبْرَاهِيمَ أَئِمَّةً وَ فَضَّلَ بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ وَ آتَى دَاوُدَ زَبُوراً وَ قَدْ عَلِمْتَ بِمَا اسْتَأْثَرَ اللَّهُ مُحَمَّداً، صلى الله عليه و آله، يَا مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ إِنِّي أَخَافُ عَلَيْكَ الْحَسَدَ وَ إِنَّمَا وَصَفَ اللَّهُ تَعَالَى بِهِ الْكَافِرِينَ فَقَالَ‏ كُفَّارًا حَسَدًا مِّنْ عِندِ أَنفُسِهِم مِّن بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمُ الْحَقُّ وَ لَمْ يَجْعَلِ اللَّهُ لِلشَّيْطَانِ عَلَيْكَ سُلْطَاناً يَا مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ أَ لَا أُخْبِرُكَ بِمَا سَمِعْتُ مِنْ أَبِيكَ، عليه السلام، فِيكَ؟ قَالَ: بَلَى. قَالَ سَمِعْتُ أَبَاكَ يَوْمَ الْبَصْرَةِ يَقُولُ: مَنْ أَحَبَّ أَنْ يَبَرَّنِي فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ فَلْيَبَرَّ مُحَمَّداً وَلَدِي يَا مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ لَوْ شِئْتُ أَنْ أُخْبِرَكَ وَ أَنْتَ نُطْفَةٌ مِنْ ظَهْرِ أَبِيكَ لَأَخْبَرْتُكَ يَا مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ أَمَا عَلِمْتَ أَنَّ الْحُسَيْنَ بْنَ عَلِيٍّ بَعْدَ وَفَاةِ نَفْسِي وَ مُفَارَقَةِ رُوحِي جِسْمِي إِمَامٌ مِنْ بَعْدِي وَ عِنْدَ اللَّهِ فِي الْكِتَابِ الْمَاضِي وِرَاثَةً مِنَ النَّبِيِّ أَضَافَهَا اللَّهُ لَهُ فِي تُرَاثَةِ أَبِيهِ وَ أُمِّهِ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّكُمْ خِيَرَةُ خَلْقِهِ فَاصْطَفَى مِنْكُمْ مُحَمَّداً وَ اخْتَارَ مُحَمَّدٌ عَلِيّاً وَ اخْتَارَنِي عَلِيٌّ لِلْإِمَامَةِ وَ اخْتَرْتُ أَنَا الْحُسَيْن‏ .

„Sjedi, Muhammede. Čovjek poput tebe ne treba da ne čuje riječi kojima se mrtvi oživljavaju i živi umiru. Budite posude za znanje i svjetiljke upute. Doista neke zrake sunca su osvjetljenije od drugih. Zar ne znaš da je Svevišnji Allah učinio Ibrahimovu djecu imamima, i nekima dao prednost nad drugima, i Davudu dao Zebur, a znaš čime je Svevišnji dao prednost Muhammedu. O, Muhammede, Alijev sine, ne bojim se ja doista za tebe iz zavisti, jer je Svevišnji Allah njome opisao nevjernike pa rekao: iz lične zlobe svoje, iako im je Istina poznata (El-Bakere, 109) nije dozvolio šejtanu vlast nad tobom. O, Muhammede Alijev sine, hoćeš li da te obavijestim o onome što sam čuo od tvog oca o tebi?“ Muhammed je rekao: „Dakako.“ Imam je onda nastavio: „Čuo sam tvog oca kako govori na dan Bitke na devi: ‚Ko želi da čini dobro prema meni na ovom i onom svijetu, neka čini dobro Muhammedu.‘ O, Muhammede, sine Alijev, da sam htio da te obavijestim, a ti si bio tekućina u leđima tvoga oca, obavijestio bih te, Muhammede, sine Alijev. Znaš da je Husejn, sin Alijev, nakon moje smrti i odvajanja moje duše od tijela, imam poslije mene, kod Allaha, u Njegovoj Knjizi koja određuje nasljedstvo Poslanika. On je to naslijedio u naslijeđu svog oca i svoje majke. Svevišnji Allah je znao da ste vi najbolja njegova stvorenja pa je od vas odabrao Muahammeda, a Muhammed je odabrao Alija, Ali je mene odabrao za imamet, a ja sam odabrao Husejna.“ Muhammed je planuo u govoru izražavajući pokornost i poslušnost.

Ka Najuzvišenijem Prijatelju

Pogoršalo se stanje Imamu, povećali su se bolovi, počeo je osjećati smrtne boli. Znao je da je od njegovog dragocjenog života ostao još samo koji trenutak. Obratio se porodici: „Izvedite me u dvorište da gledam u carstvo nebesko“ pa su ga iznijeli. Kada su ga smjestili, podigao je glavu prema nebu, počeo šaputati sa svojim Gopodarom i skrušeno moliti:

اَلَّلهُمَّ اِنِّي اَحْتَسِبُ‏ عِندَكَ‏ نَفْسِي‏ فَانَّهَا اَعَزُّ الأَنْفُسِ عَلَيَّ لَمْ اُصَبْ بِمِثْلِها الَّلهُمَّ ارْحَمْ صَرْعَتِي وَ آنِسْ فِي الْقَبْرِ وَحْدَتِي .

„Bože, doista se nadam nagradi za svoju dušu kod Tebe, jer moja duša mi je najdraže nešto čemu nema sličnog. Bože, ljubazno pristupi pri mom padu i pravi društvo u kaburu mojoj samoći.“ Zatim se sjetio Muavijine varke prema njemu, kršenja ugovora i zavjere ubistva pa je rekao: „Doista je djelovao njegov napitak. Tako mi Allaha, nije ispunio ono što je obećao niti je bio iskren u onome što je rekao.“

Počeo je učiti časni ajet, moliti Allaha i šaputati s Njim sve dok njegova časna duša nije uzletjela prema džennetskom boravištu i uzdigla se ka Najuzvijšenijem Prijatelju, ta plemenita duša, kojoj nije stvorena slična, ni u prošlom vremenu niti u vremenu koje dolazi, u pogledu blagosti, darežljivosti, znanja, milostivosti, ljubaznosti i dobročinstva prema svim ljudima.

Doista je na ahiret preselio najblaži čovjek među muslimanima, poglavar mladića stanovnika Dženneta, mirisni cvijet i radost očiju Božijeg Poslanika, pa je dunjaluk ušao u tmine zbog njegovog gubitka, a ahiret postao osvijetljen njegovim dolaskom.

Podigao se krik iz kuća Hašemijada i začuo se plač i naricanje iz medinskih kuća, žurio je Ebu Hurejre, a suze su mu lile iz očiju, zaprepašten je žurio prema Poslanikovoj džamiji vičući najglasnije što je mogao: „O, ljudi, danas je umrla ljubav Allahovog Poslanika pa plačite.“

Njegove riječi su cijepale srca i ostavile tugu koja je zadavala bol u duši. Stanovnici grada su požurili prema kući imama Hasana, neki potišteni, neki vičući, neki zapanjeni, a neki željni, ali svima je tuga bila obuzela srca zbog gubitka velikog putnika koji je bio utočište za njih i mjesto boravka i zaštite kada bi ih zadesila kakva tragedija ili pogodila neka nedaća.

Imamovo opremanje i dženaza

Sejjidu-š-šuheda je počeo opremati svog brata, a pomagali su mu Abdulah ibn Abbas, Abdurrahman ibn Džafer, Ali ibn Abdullah ibn Abbas, njegova dva brata: Muhammed ibn Hanefije i Abu-l-Fadl Abbas, pa ga je ogasulio i umotao u ćefine, namirisao balzamom, sve očiju preplavljenih suzama. Nakon što je završio, naredio je da njegovo časno tijelo bude preneseno u Poslanikovu džamiju radi obavljanja dženaze namaza.

Imamova dženaza je bila tako velika da Poslanikov grad nije vidio sličnu, jer su Beni Hašim poslali u naselja i sela oko Medine ljude da ih obavijeste o preseljenju imama Hasana pa su svi krenuli prema gradu da steknu nagradu učešća na dženazi časnog Imama.

Sealebe ibn Malik je govorio o mnoštvu ljudi na dženazi: „Učestvovao sam na dan kada je Hasan preselio i bio ukopan u Beki'u; da se bacila taj dan u Beki'u igla, ne bi pala, a da ne bi na glavu čovjeka.“

Veličina dženaze je bila tolika da Beki' nije mogao primiti nikoga više zbog mnoštva prisutnih.

Ukop imama Hasana i Aišina smutnja

Mervan i njegovi sljedbenici iz Beni Umejje nisu nimalo sumnjali da će imam Hasan biti ukopan pored Allahovog Poslanika pa su se okupili i naoružali se i, kada je imam Husejn pokrenuo tabut prema mezaru svog djeda, Allahovog Poslanika, da bi obnovio zavjet s njim, prišli u svojoj grupi, a pridružila im se i Aiša jašući na mazgi i govoreći: „Šta ja imam s vama? Želite li uvesti u moju kuću onoga koga ja ne volim?“ Mervan je počeo govoriti: „Koliko li je neki rat bolji od mira? Zar da se Osman ukopa u najdalje mjesto u Medini, a Hasan uz Poslanika? To se neće nikada destiti dok ja mogu nositi sablju!“

Zamalo da izbije sukob između Beni Hašima i Beni Umejje pa je Ibn Abbas istupio i rekao Mervanu: „O, Mervane, vrati se tamo odakle si došao. Mi ne želimo kopati našeg poglavara kod Allahovog Poslanika, već želimo obnoviti zavjet s njim posjećivanjem njegovog mezara, a zatim ćemo ga vratiti pored mezara njegove nane, Fatime bint Esed, pa ga ukopati pored nje po njegovoj preporuci, a da je on bio poručio da bude ukopan pored Allahovog Poslanika, ti bi danas znao da si nemoćan da nas spriječiš. Međutim, Hasan je bio dovoljno učen o Allahu, Njegovom Poslaniku i o svetosti Poslanikovog mezara da dozvoli da se desi kakvo rušenje njegovog mezara, kako su to drugi radili i ušli u njegovu kuću bez njegove dozvole.“

Zatim se okrenuo Aiši i rekao joj: „Uh, kolika je to tragedija! Dan na mazgi, dan na devi! Želiš da ugasiš Božije svjetlo i da se boriš protiv Božijih prijatelja; vrati se, doista si zaštićena od onoga kojeg se bojiš i postigla si ono što voliš, a Allah je pomagatelj Ehli bejta, pa makar nakon nekog vremena.“ Imam Husejn, a.s., je rekao:

وَ اللَّهِ لَوْ لَا عَهْدُ الْحَسَنِ إِلَيَّ بِحَقْنِ الدِّمَاءِ- وَ أَنْ لَا أُهَرِيقَ فِي أَمْرِهِ مِحْجَمَةَ دَمٍ- لَعَلِمْتُمْ كَيْفَ تَأْخُذُ سُيُوفُ اللَّهِ مِنْكُمْ مَأْخَذَهَا- وَ قَدْ نَقَضْتُمُ‏ الْعَهْدَ بَيْنَنَا وَ بَيْنَكُمْ- وَ أَبْطَلْتُمْ مَا اشْتَرَطْنَا عَلَيْكُمْ لِأَنْفُسِنَا .

„Tako mi Allaha, da nije Hasan oporučio da se čuva krv i da se ne prolije za njim niti jedna kap, znali biste kako Božija sablja u vama pronađe svoje mjesto. Prekršili ste zavjete između nas i vas i poništili ste ono što smo mi u našu korist bili uvjetovali vama.“

Odnijeli su časno tijelo imama Hasana u Beki' pa ga ukopali kod njegove nane, Fatime bint Esed ibn Hašim ibn Abdmenaf.

Imam Husejn je stao na rub kabura i počeo hvaliti svog brata: „Neka ti se Allah smiluje, o, Ebu Muhammede! Tako mi Allaha, uvijek si gledao istinu s visoka u njenim izvorima. Odabirao si Allaha prilikom međusobnih neslaganja iz straha svojim lijepim promišljanjima. Opažao si veličinu golemih događaja svijeta ovoga okom koje ih je preziralo i odgurnuo si ih rukom čistih prsta i neokaljanih crta dlanova. Odbijao si prenagljenosti tuđinaca svoga neprijatelja najmanjim naporima. I nije čudo: pa ti si sin potomka poslanstva i dojen si mlijekom mudrosti! Pa idi ka radosti i milosti, ka bašči blagodati. Neka Svevišnji Allah uveća i nama i vama nagradu za njegovo preseljenje i podari nama i vama lijepu sjetu za njim!“

Duhovno naslijeđe imama Hasana

Opći pogled na naslijeđe imama Mudžteba

Imam Mudžteba je, kao i njegov otac Murteda i djed Mustafa, bio principijelan vođa čije dužnosti se mogu sažeti jednom riječju, ali širokog značenja i različitih dimenzija, a to je upućivanje po Božijim zapovijedima zasnovano na Božijoj riječi:

وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْرَاتِ وَإِقَامَ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءَ الزَّكَاةِ ۖ وَكَانُوا لَنَا عَابِدِينَ

i učinismo ih vođama da upućuju po zapovijedi Našoj, i da čine dobra djela, i da molitve obavljaju, i da milostinju udjeljuju, a samo su se Nama klanjali. (El-Enbija, 73)

Upućivanje po Božijoj zapovijedi se očituje u razjašnjavanju šerijata i obrazlaganju detalja općih i sveobuhvatnih propisa koji su izričito navedeni u Časnom Kur'anu i sunnetu velikog Poslanika, kao što se očituje i u tumačenju Časnog Kur'ana i objašnjenju značenja govora plemenitog Poslanika.

Upućivanje se očituje i u primjenjivanju Božijih propisa u muslimanskom ummetu, očuvanju šerijata i Božanskih tekstova od bilo kakve izmjene ili promjene koje pokušavaju uvesti oni koji odvode u zabludu.

Revolucija koju je veliki islam pokrenuo bila je kulturna prije nego društvena ili ekonomska. Zato nije neobično da su se imami iz Ehli bejta posvetili odgoju ummeta i njegovom ukrašavanju, konceptima i vrijednostima Božije poslanice jer su znali da je njihova prva obaveza odgoj i obrazovanje na osnovu izričitog Kur'anskog teksta te u objašnjavanju ciljeva poslanstva i Poslanika jer Imam je sebe vidio kao nastavak tog puta i zaduženog za očuvanje plodova Poslanikovog truda, kao što su poslanice ummeta i vlasti. Svevišnji Allah, objašnjavajući ciljeve poslanstva i dužnosti Poslanika, kaže:

يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ

... da im ajete Njegove kazuje i da ih očisti i da ih Knjizi i mudrosti nauči. (El-Džumu'e, 2)

Ako je imam Hasan, a.s., zbog vjerskih i principijelnih razloga prešao preko hilafeta, on nije napustio pozornicu ni Poslanikovo naslijeđe, da ne bi bili upropašeni u rukama pristalica džahilijeta, već ga vidimo kako preuzima na sebe odgoj jezgre na čijim osnovama se uspostavlja država u kojoj će se primjenjivati propisi šerijata.

Imam Mudžteba je iza sebe ostavio dragocjeno misaono i naučno naslijeđe kroz tekstove kojima se obratio islamskom ummetu u oblicima govora, preporuka, dokazivanja, pisama, i hadisa, koji su nam stigli u različitim granama spoznaje. To ukazuje na raznosvrsnost djelovanja imama Hasana, prostranstvo njegovog znanja i odgovor na sve zahtjeve perioda u kojem je islamski ummet živio opkoljen smutnjama i varkama, u kojima je bilo malo onih koji su mogli proniknuti u prirodu tog perioda i njegove zahtjeve, osim onih koji su bili okruženi Božijom pažnjom i pomoći.

Izložit ćemo neke oblike naučnih djelatnosti imama Hasana i pobrat ćemo pojmove i uzvišene vrijednosti koje su cvale na njegovom jeziku i koje je svojim rječitim jezikom izražavao odgajajući svoje učenike i sljedbenike.

O prostranstvima znanja i razuma

Imam Hasan, a.s., u podsticanju traženja znanja, načinu stjecanja i metodama usavršavanja znanja kaže:

تَعَلَّمُوا العِلْمَ‏ فَإِنَّكُم اِنْ تَكُونُوا صِغَارَ قَومٍ تَكُونُوا كِبَارَهُم غَدًا، فَمَنْ لَمْ يَحْفِظْ فَلْيَكْتُبْ .

„Stičite znanje jer vi ste doista danas mali u narodu, a sutra ste vi njihovi velikani. Onaj ko ne može zapamtiti, neka zapiše.“

-„Lijepo postavljeno pitanje je pola znanja.“

عَلِّمِ النَّاسَ وَ تَعَلَّمْ‏ عِلْمَ‏ غَيْرِكَ‏ فَتَكُونَ قَدْ أَتْقَنْتَ عِلْمَكَ وَ عَلِمْتَ مَا لَمْ تَعْلَمْ .

„Podučavaj ljude i stiči znanje drugih pa si učvrstio svoje znanje i naučio ono što nisi znao.“

قَطَعَ‏ الْعِلْمُ‏ عُذْرَ الْمُتَعَلِّلِينَ .

„Ne treba ti razlog za traženje znanja.“

-„Čvrsto uvjerenje je utočište za zdravlje.“

-„Savjetujem vas da budete svjesni Allaha, dž.š., i da stalno razmišljate. Zaista je razmišljanje i otac i majka svakoga dobra.“

Doista je razum temelj znanja, i zato je imam Hasan, a.s., odredio razum preko njegove neophodnosti, naučnih tragova, nivoa njegove važnosti i njegove uloge u savršenstvu čovjeka:

الْعَقْلُ قَالَ حِفْظُ الْقَلْبِ‏ كُلَّ مَا اسْتَوْدَعْتَهُ

„Razum je da ti srce čuva sve ono što mu daš na čuvanje.“

لَا أَدَبَ‏ لِمَنْ‏ لَا عَقْلَ‏ لَهُ‏ وَ لَا مَوَدَّةَ لِمَنْ لَا هِمَّةَ لَهُ وَ لَا حَيَاءَ لِمَنْ لَا دِينَ لَهُ وَ رَأْسُ الْعَقْلِ مُعَاشَرَةُ النَّاسِ بِالْجَمِيلِ وَ بِالْعَقْلِ تُدْرَكُ الدَّارَانِ جَمِيعاً وَ مَنْ حُرِمَ مِنَ الْعَقْلِ حُرِمَهُمَا جَمِيعاً .

„Nema učtivosti onaj ko nema razuma.

Nema prijateljstva onaj ko nema ambicije.

Nema stida onaj ko nema vjere.

Vrhunac razuma je lijepo druženje s ljudima. Razumom se postiže sreća oba svijeta, a onaj ko je uskraćen za razum, uskraćen je za sreću na oba svijeta.“

وَ لَا يَغُشُ‏ الْعَقْلُ‏ مَنِ اسْتَنْصَحَه‏

„Razum neće varati onoga ko se posavjetuje s njim.“