قالَ الاِمام عَلی‌عليه‌السلام:
الْغُشُوشُ لِسانُهُ حُلْوٌ وَ قَلْبُهُ مُرٌّ.
غررالحکم 1575.
ترجمه حدیث
حضرت علی‌عليه‌السلام فرمودند: متقلّب زبانش شیرین امّا دلش تلخ است!
* چرب‌زبانی و شیرین‌بیانی یکی از علائم افراد متقلب دغل‌باز است که سعی می‌کنند با بکار گرفتن حرف‌های گرم و گیرا وعده‌های دور و نزدیک طرف مقابل را فریب بدهند. اتفاقاً این حربه مؤثر واقع می‌شود، و معمولاً مردم به ظاهر افراد نگاه می‌کنند و سخنان آن‌ها را ملاک قرار می‌دهند. خدای متعال بصیرت و آگاهی نصیب فرماید تا بدانیم که دل‌های افراد متقلب چقدر تلخ و زشت است.
قالَ رسول اللَّه‌صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :
مَنْ غَشَّ أَخاهُ الْمُسْلِمَ نَزَعَ اللَّهُ عَنْهُ بَرِکَةَ رِزْقِهِ وَ أَفْسَدَ عَلَیْهِ مَعِیشَتَهُ وَ وَکَلَهُ إِلی نَفْسِهِ.
بحار 76/365/20.
ترجمه حدیث
رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: هر که نسبت به برادر مسلمان خود خیانت و تقلّب کند خدا برکتِ روزیش را از او برمی‌دارد و زندگیش را تباه می‌کند و او را به خودش واگذار می‌کند.
* در این حدیث آقا رسول اللَّه‌صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرموده‌اند: افراد متقلّب که به برادران مسلمان خود احترام نمی‌کنند و حق آن‌ها را رعایت نمی‌کنند خدای متعال که بر هر کار قادر و از احوال همه آگاه و نسبت به مؤمنین مهربان است، چنین افرادی را به خودشان واگذار نموده و برکت را از روزی‌شان برداشته و زندگی‌شان را بر هم می‌زند.
بسیاری از اوقات که گرفتاری‌ها ما را محاصره می‌کنند! نمی‌دانیم علّت چیست؟
قرآن می‌فرماید:«ما اصابکم من مصیبة فبما کسبت ایدکم و یعفو عن کثیر».
یعنی هر چه مصیبت به شما می‌رسد به خاطر کارهایی است که انجام می‌دهید (گناهانی که از شما صادر می‌شود) در حالی که خدای متعال بسیاری از آن‌ها را نادیده گرفته و می‌بخشد!!
قالَ الاِمام عَلی‌عليه‌السلام :
مِنْ عَلامَةِ الْشِّقاءِ غَشُّ الْصَّدیقِ.
غررالحکم 9297.
ترجمه حدیث
حضرت علی‌عليه‌السلام فرمودند: یکی از علایم بدبختی تقلّب کردن در حق دوست و رفیق است.
* صدیق به دوست صمیمی گفته می‌شود، وای بر کسی که آن قدر فریب دنیا را خورده که حتی به نزدیک‌ترین دوستانش که صددرصد به او اطمینان کرده‌اند نیز رحم نمی‌کند و در مقام داد و ستد و رفت و آمدها یک رنگ و یک‌دل نیست. حضرت می‌فرماید: این علامت سیه روزی و بدبختی است.
قالَ الکاظِمُ‌عليه‌السلام :
إِنَّ الْبَیْعَ فِی الْضِلالِ غِشٌ وَ الْغِشَّ لا یَحِلُّ.
من لا یحضره الفقیه، ج 3، ص 271.
ترجمه حدیث
حضرت امام کاظم‌عليه‌السلام فرمودند: یعنی معامله کردن در سایه تقلب است چون باعث می‌شود مشتری جنس را خوب نبیند و معامله تقلبی حلال نمی‌باشد.
* آن قدر مسأله حساس است که در مقام خرید و فروش اجناس امام‌عليه‌السلام می‌فرماید: در تاریکی معامله صحیح نیست چرا که خریدار نمی‌تواند زشت و زیبایی و عیب و کمال جنس را تشخیص بدهد و این نوعی غِش در معامله می‌شود و باطل و حرام است.
متأسفانه گاهی ما به دست خودمان سایه و سرپوشی درست کرده و نمی‌گذاریم مشتری با اطلاع کافی خرید کند و گاه با روغن‌کاری و ظاهرسازی و چراغ‌های رنگارنگ اجناس کم‌ارزش را جلوه می‌دهیم تا مشتریان فریفته شده و آن‌ها را خریداری کنند! خیلی فاصله است بین این حدیث با عمل‌کرد ما!
قالَ اللَّهِ تَعالی
یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَخُونُوا اللَّهَ وَ الْرَّسُولَ وَ تَخُونَوا أَماناتِکُم وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ.
الأنفال 27.
ترجمه آیه
خدای متعال در قرآن فرموده: ای کسانی که ایمان آورده‌اید به خدا و رسول خدا خیانت نکنید (احکام خدا و رسولش را رعایت کنید) و در امانت‌هایتان خیانت نکنید در حالی که می‌دانید.
* خیانت در امانت بر خلاف دین خدا و رسول خدا و گناه بزرگی است، گاهی مال مردم، گاهی آبروی مردم، گاهی اسرار مردم، گاه عیوب مردم، گاه نوامیس مردم و گاه دین مردم نزد ما امانت است!
دستور صریح و روشن خداست که به امانت‌ها نباید خیانت شود.
تمام ادیان آسمانی، تمام پیامبران الهی، تمام اولیاء و خوبان خدا بلکه تمام عقل‌های سالم همه انسان‌ها می‌گویند خیانت در امانت محکوم است.
خیانت در امانت‌های مردم خیانت به خدا و رسول خداست.
چرا؟ زیرا که تمام افرادی که به ما اعتماد کرده‌اند و نزد ما امانتی دارند به اعتبار این که ما رعایت خدا و دین خدا را می‌کنیم، رعایت فرمان رسول خدا را می‌کنیم و به آن‌ها خیانت نمی‌کنیم اطمینان کرده‌اند، با خیانت در امانت‌ها معلوم می‌شود ما پنهان از صاحبان امانت امّا در محضر خدا و رسول خدا که پیوسته شاهد ما هستند به آنان خیانت کرده و حرمت خدا و رسول خدا و حق بندگان خدا را رعایت نکرده‌ایم، پناه بر خدا از چنین گناه بزرگی!!
قالَ الاِمام عَلی‌عليه‌السلام :
إذا ظَهَرَتِ الْخِیاناتُ إرْتَفَعَتِ الْبَرَکاتُ.
غررالحکم.
ترجمه حدیث
حضرت علی‌عليه‌السلام فرمودند: زمانی که خیانت زیاد و علنی می‌شود برکت‌ها از بین می‌روند.
* برکت یعنی فایده‌های زیادی که اموال می‌توان داشته باشند و کارهای دنیایی و آخرتی انسان را به خوبی اداره کنند و به اصطلاح استفاده بهینه داشته باشند و آفت و خطر و ضایعات برای آن‌ها پیش نیاید!
و در زمین و آسمان خدای متعال نیز نعمت‌هایی قرار داده که می‌توانند مایه خیر و سعادت و خوشبختی باشند و می‌توانند خطرآفرین و حادثه‌ساز و مرگبار باشند، مثلاً باران تبدیل به سیل شود، باد تبدیل به توفان گردد، تگرگ‌های درشت ببارد و همه محصولات را از بین ببرد! زمین رانش و زلزله پیدا کند و خشک و کویر و نمکزار شود. این‌ها وقتی می‌شوند که ما خیانت‌ها و ظلم و ستم در حق یکدیگر را رواج بدهیم و از اجحاف و گران‌فروشی و غش در معامله پرهیز نکنیم، آن وقت هم اموال‌مان استفاده لازم را به ما نمی‌رسانند و هم آفت‌ها و خطرهای زمینی و آسمانی نعمت‌ها را تبدیل به نقمت و عذاب می‌کنند!!
قالَ الاِمام عَلی‌عليه‌السلام :
رَأسُ الْنِّفاقِ الْخِیانَةُ، رَأسُ الْکُفْرِ الخِیانَةُ.
غررالحکم 5227 - 5260.
ترجمه حدیث
حضرت علی‌عليه‌السلام فرمودند: سرآمد نفاق و دورویی خیانت است و سرآمد کُفر نیز خیانت است!!
* خیانت ممکن است گاهی در حق مال و جان و آبرو یا نوامیس مردم باشد گاهی در حق خدا و رسول و اولیاء خدا و گاهی در حق دین خدا و احکام الهی.
در این روایت می‌فرماید که ریشه نفاق یعنی دو رویی و بی‌ایمانی خیانت است و ریشه کفر و انکار خدا و دین خدا نیز خیانت است.
و می‌توان گفت که خیانت به دیگران بزرگ‌ترین جلوه کفر و نفاق است!
قالَ رسول اللَّه‌صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :
أَرْبَعٌ لا تَدْخُلُ بَیْتاً واحِدَةٌ مِنْهُنَّ إِلاَّ خَرِبَ وَ لَمْ یَعْمُرْ بِالْبَرَکَةِ: اَلْخِیانَةُ، وَ الْسِّرْقَةُ، وَ شُرْبُ الْخَمْرِ، وَ الْزِّنا.
امالی الصدوق 325/13.
ترجمه حدیث
رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: چهار چیز است که هر کدام از آن‌ها وارد خانه‌ای شود آن را خراب می‌کند، و هیچ برکتی در آن نمی‌باشد، خیانت، دزدی، شراب نوشیدن و زنا کردن.
* آبادی و صفای هر خانه‌ای به برکت‌ها و الطاف الهی است. خانه‌ای که در آن خیانت باشد، یعنی اهل آن خانه به یکدیگر و یا در حق مردم و در حق خدا و دین خدا خیانت بکنند خراب می‌شود یعنی آن لطف و رحمت‌هاقطع می‌شود و آسایش و آرامش از دست می‌رود.
هم چنین اگر در خانه‌ای دزدی باشد و یا شراب‌خواری و یا زنا و اعمال منافی عفت باشد این خانه خراب خواهد شد.
آسایش و راحتی، رشد و کمال، همه و همه می‌روند و به جای آن‌ها کینه‌توزی، داد و فریاد، درد و رنج، غم و غصّه، فراق و جدایی، فلاکت و بدبختی همه و همه می‌آیند.
قالَ الصادق‌عليه‌السلام :
ثَلاثَةٌ لا عُذْرَ لِأَحَدٍ فیها، أَداءُ الأَمانَةِ إلَی الْبِرِّ وَ الْفاجِرِ وَ الْوَفاءُ بِالْعَهْدِ لِلْبِرِّ وَ الْفاجِرِ، وَ بِرُّ الْوالِدَیْنِ بَرَّیْنِ کانا اَوْ فاجِرَیْنِ.
کافی 5 / 132.
ترجمه حدیث
حضرت امام جعفر صادق‌عليه‌السلام فرمودند: سه مطلب است که هیچ کس در ترک آن‌ها رخصتی ندارد، اداء امانت به خوب و بد مردم، وفاء به عهد نسبت به خوب و بد مردم، و خوبی نسبت به پدر و مادر خواه آن‌ها خوب باشند یا بد باشند!
* بعضی از دستورات از جامعیّت خاصّی برخوردارند و در هر مکان و زمان و شرایطی نافذ، و راه گریز ندارند مانند این سه قانون:
1 - اداء امانت، یعنی سالم و سروقت و کامل بازگرداندن امانت‌ها هر چه باشد و به هر که باشد.
2 - وفاء به عهد و پیمان به طور کامل و دقیق هر چه باشد با هر که باشد.
3 - احسان و خوبی بر پدر و مادر، چه پدر و مادر خوب یا پدر و مادر بدی باشند.
تنها چیزی که می‌شود از این سه قانون منها کرد کارهایی است که بر خلاف شرع مقدس باشد واِلاّ هیچ راه گریز دیگری ندارند.
قالَ رسول اللَّه‌صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :
أَقْرَبُکُمْ غَدَاً مِنِّی فِی الْمَوْقِفِ أَصْدَقُکُمْ لِلْحَدیثِ وَ أدّاکُمْ لِلأمانَةِ وَ أَوفاکُمْ بِالْعَهْدِ وَ أحْسَنُکُمّ خُلقاً وَ أقْرَبُکُمْ مِنَ الْنَّاسِ.
بحار ج 75/94.
ترجمه حدیث
رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: فردای قیامت در ایستگاه قیامت نزدیک‌ترین شما به من راستگوترین شماست و آنان که از همه در اداء امانت و وفاء به عهد و پیمان پیشتازترند و آنان که خوش‌اخلاق‌تر، و نزدیک‌ترین شما به مردم‌اند!
* چه قدر حدیث زیبا و دلربایی است. آقا رسول اللَّه‌صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم وعده داده که در قیامت هر که می‌خواهد از همه به من نزدیک‌تر باشد.
1 - در راستگویی باید سرآمد همگان باشد مانند حضرت اباذر(ره).
2 - در امانت‌داری بر دیگران سبقت گیرد.
امام سجّادعليه‌السلام فرمودند: اگر شمشیری که با آن پدرم را شهید کردند نزد من به امانت بگذارند سالم به صاحبش باز می‌گردانم.
3 - از دیگران نسبت به عهد و پیمان وفادارتر باشد
4 - از همگان در همه جا خوش‌اخلاق‌تر باشد، یعنی صفات نیکو، کردار نیکو داشته باشد.
5 - نسبت به مردم از همه مهربان‌تر و خیرخواه‌تر باشد، از آن‌ها دل‌جویی و تفقد و همدردی داشته باشد.
قالَ الصادق‌عليه‌السلام :
مَنْ إِسْتَوْجَرَ عَلی عَمَلٍ فَأَفْسَدَهُ وَ اسْتَهْلَکَهُ ضَمِنَ.
مستدرک الوسایل 14/37/16039.
ترجمه حدیث
حضرت امام جعفر صادق‌عليه‌السلام فرمودند: هر که اجیر شود برای کاری و آن کار را خراب کند و از بین ببرد، ضامن است (و باید خسارت بدهد).
* از این حدیث معلوم می‌شود اگر کسی در انجام وظیفه‌ای که به عهده گرفته کوتاهی کند و در نتیجه خسارتی وارد شود، مدیون و مسؤول خواهد بود و کم توجّهی و غفلت کردن در انجام کارها بهانه پذیرفته‌ای نیست.
البته اگر کسی فراموش کند یا مطلبی را متوجّه نباشد و نداند و خسارتی خود به خود وارد شود آن گاه می‌شود گفت که مدیون و مسؤول نیست.
قالَ رسول اللَّه‌صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :