( مسئله 1196 ) : مشهور بین علماء این است که هر حیوان صحرایی که در خشکی زندگی می کند و از حشرات نباشد ، و از جمله حیواناتی که خون جهنده ندارند نباشد ، آدمی نبوده غیر از سگ و خوک قابل تذکیه است ، و حیوانی که شک در حلال و حرام بودن گوشتش داریم ، اگر قابل تذکیه باشد ، خوردن گوشتش بعد از تذکیه جائز است ، ولی در حیوانی که شک در قبول تذکیه اش داریم ، در حلال بودن گوشتش اشکال است
( مسئله 1197 ) : چنانچه حیوانی حلال گوشت را کسی غیر از مالکش بدون اجازه وی تذکیه شرعی کرد ، بر وی ارش ثابت است ، و جمعی را نظر این است که مالک می تواند حیوان را به ذابح ( کسی که او را تذکیه کرد ) داده و از وی قیمت مطالبه کند و این گفته دور نیست ، و اگر کسی بدون اجازه مالک حیوان حلال گوشت را به غیر از تذکیه تلف نمود ، قیمت روز تلف کردن بر وی لازم
است ، و آیا مالک در این فرض نیز مخیر است که حیوان تالف را به جانی رد کرده و قیمت کل آن را مطالبه نماید و یا آن را خود برداشته و بقیه قیمت را درخواست نماید ؟ ، گفته اند ، بلی ، و این معنی دور نیست
( مسئله 1198 ) : حیوان پاک و حرام گوشت که قابل تذکیه است اگر کسی بدون اجازه مالک او را تذکیه کرد ، ارش بر وی لازم و تخییر مسئله بالا در این جا نیز جاری است
( مسئله 1199 ) : چنانچه بر حیوانی که مال دیگری است ، به بریدن بعض اعضاء یا شکستن استخوانی یا زخمی جنایت کرد ، ارش ( تفاوت قیمت ) را باید بپردازد ، ولی اگر چشم چهارپایی را ( اسب ، گاو ، گوسفند ، شتر استر و مانند اینها ) را کور کرده یا در آورد یک چهارم قیمت آن را باید بدهد
( مسئله 1200 ) : جنایتی که بر حیوان دیگری که دارای قیمت است وارد آورده ، منتهی به انداختن جنین حیوان شد ، 101 قیمت آن حیوان را باید بپردازد و اولی ضمان نقص و آسیبی است که بر خود حیوان نیز وارد آید
خون بهای سگها
( مسئله 1201 ) : سگ گله ، در دیه کشتن سگ گله کسی سه یا چهار قول است : 1 یک قوچ 2 مشهور 20 درهم گفته اند 3 جمعی کشنده را مخیر بین دادن قوچ یا 20 درهم کرده اند 4 اولی قیمت آن است که به صاحبش رد شود
سگ باغ و چهار دیوار
( مسئله 1202 ) : در کشتن سگ باغ و بستان مشهور 20 درهم خون بها گفته اند ، ولی اصح آن است که باید قیمتش را بپردازد
سگ زراعت
( مسئله 1203 ) : مشهور در کشتن سگ زراعت ، قفیزی گندم گفته اند ، ولی مختار همان قیمت سگ است ( قفیز 8 مکوک است و مکوک 3 کیلجه و کیلجه یک من و 87 من است و من دو رطل ) نتیجه قفیز 90 رطل و هر رطلی ظاهراً 130 درهم و هر 10 درهم 7 مثقال شرعی و هر مثقال شرعی 43 مثقال صیرفی است ، و از 28 کیلو قدری بیشتر می شود
سگ شکاری
( مسئله 1204 ) : در کشتن سگ شکاری مشهور 40 درهم گفته اند ، ولی اگر قیمتش از 40 درهم بیشتر باشد ، قیمت را بدهد
( مسئله 1205 ) : اگر کسی یکی از سگ ها را غصب کرد ، به صاحبش برنگرداند قیمت آن را باید بدهد ، گرچه از خون بهای آن بیشتر باشد ، و چنانچه به سبب غصب نقصی یافت ، ارش آن را باید به صاحبش بدهد
( مسئله 1206 ) : چنانچه مسلمی خوک را از ذمی ( یهودی ، نصرانی ، مجوسی ) که در کارهای خلاف اسلام خود ( از جمله شراب خوردن ، گوشت خوک
مصرف کردن ) تظاهر نداشته تستّر دارد ( پنهانی آنها را انجام می دهد ) تلف کرد ، قیمتی که خوک نزد آنها که او را حلال می دانند دارد ، باید به ذمی بدهد
( مسئله 1207 ) : اقسام شراب های مست کننده نیز مانند خوک است ، در موردی که مسلم ضامن قیمت خوک می شود ، ضامن از بین بردن شراب ها نیز می گردد
( مسئله 1208 ) : کسی که خوک یا شراب با آلات لهو و موسیقی یا قمار مانند آلات شطرنج را از ذمی ( یهودی ، نصرانی ، مجوسی ) که تستر ندارد تلف می کند ، چیزی بر وی نیست ( معنی تستّر در مسئله 1206 گذشت )
( مسئله 1209 ) : در مورد مسئله 1206 1207 اگر یکی از آنها را عیبی برساند ، ضامن ارش ( تفاوت قیمت ) است
( مسئله 1210 ) : بعضی از علماء به پیروی روایت(1) بر کشنده سگ اهلی ، زنبیل خاکی را لازم دانسته ، و صاحب سگ باید آن زنبیل خاک را بگیرد
( مسئله 1211 ) : اگر شکاری را با تیر زدن یا به دام انداختن یا گونه ای دیگر مالک شد ، و دیگری شکار را در جایی غیر از حلق تیر زد و از بین برد ، قیمت آن را باید بدهد ، و آن شکار حکم مردار دارد ، و آنچه در مسئله 1197 در مخیّر بودن مالک حیوان گفتیم در اینجا نیز جاری است ، که می تواند شکار تلف شده و تفاوت قیمت آن را دریافت ، یا شکار را واگذار به تلف کننده کرده ، قیمت حال تلف وی را مطالبه نماید
( مسئله 1212 ) : چنانچه تیرانداز دومی آن را با تیر زخمی کرد و زخم
___________________
1- وسائل الشیعه : ج19 ،