نكته اساسی كه قرآن در نزول وحی به پيغمبر بازگو می كند، و متاسفانه كسی توجه نكرده است،اين است كه همه مفسران اسلامی نوشته اند، و در تمام احاديث نيز هست كه در روز بعثت فقط پنج آيه آغاز سوره «اقرا» بر پيغمبر نازل شد.
اين پنج آيه از( اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ ) آغاز می گردد. و به «مالم يعلم» ختم می شود. هيچ كس نگفته است «بسم الله» اين سوره كی نازل شده؟ و آيا نخستين سوره قرآن بسم الله داشته است يا نه؟ اگر داشته است چرا نگفته اند، و اگر نداشته است آيا بعدها آمده است، يا طور ديگر بوده؟ همگی سؤالاتی است كه پاسخی برای آن نمی بينيم.
ما پس از تحقيقا زياد به اين نتيجه رسيده ايم كه جبرئيل از پيغمبر خواست آيه «بسم الله الرحمن الرحيم» را كه در آغاز سوره بود، به زبان آورد.( اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ ) نيز به همين معنا است. باء «بسم » هم به گفته بعضی از مفسرين زائده است يعنی معنا ندارد و فقط برای زينت در كلام است.
درحقيقت جبرئيل پس از قرائت «بسم الله الرحمن الرحيم» از آن حضرت خواست كه نام خدا يعنی بسم الله الرحمن الرحيم را قرائت كند. و آنرا به زبان آورد. ولی چون پيغمبر درآغازكارو اولين برخورد با پيك وحی نمی دانست نحوه قرائت نام خدا كه جبرئيل از وی می خواست چگونه است، پرسيد: ما اقرا؟ يعنی؛ چه بخوانم، و نام خدا كه بايد قرائت كنم چيست و تركيب آن چگونه است؟ جبرئيل بار ديگر تكرار كرد و گفت:«بسم الله الرحمن الرحيم - اقرا بسم ربك الذير خلق -» يعنی نام خدايت را قرائت كن و بگو بسم الله الرحمن الرحيم.
در اين مورد چند حديث معتبر و بسيار جالب در چند منبع مهم اسلامی و شيعه هست كه از هر نظر جالب می باشد. ولی جای كمال تاسف است كه چرا مفسران ما اين دو حديث را در تفسير سوره «اقرا» نياورده اند.
حديث اول دركتاب «كافی » باب (فضل قرآن) است كه امام صادقعليه‌السلام می فرمايد: «نخستين چيزی كه بر پيغمبر نازل شد بسم الله الرحمن الرحيم - اقرا بسم ربك بود!» حديث دوم در «عيون اخلار الرضا» شيخ صدوق از امام هشتم حضرت رضاعليه‌السلام روايت می كند كه فرمود: «اولين بار كه جبرئيل بر پيغمبرصلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نازل شد گفت: «اعوذ بالله من الشيطان الرجيم - بسم الله الرحمن الرحيم - اقرا بسم ربك الذی خلق...»
حديث سوم در «محاسن برقی » ج ١ ص ٤١ ازصفوان جمال روايت می كند كه گفت حضرت صادق (عله السلام) قرمود: هيچ كتابی ازآسمان نازل نشد مگر اينكه در آغاز آن «بسم الله الرحمن الرحيم» بود.(مفاخر اسلام - تاليف نويسنده - ج ١ ص ٣٦٨)
با توجه به اين سه حديث ارزنده و گويا، می گوييم كه پيك وحی الهی سوره اقرا را به عكس آنچه مشهور است نخست هنگام بعثت باشش آيه آورد: آيه اول همان «بسم الله الرحمن الرحيم » بود. و از پيغمبر خواسته بود همان آيه اول يعنی؛ «بسم الله الرحمن الرحيم » را قرائت كند، يعنی قبل از هر چيز «بسم الله» بگويد و سرآغاز كارنبوت خود را با نام خدا آن هم بدان گونه كه خدا خواسته بود، هماهنگ سازد.
پس «اقرا بسم ربك » يعنی؛ نام خدايت را بخوان. مطابق نقل علی بن ابراهيم قمی در تفسيرش، پيغمبر پرسيد چه بخوانم؟ جبرئيل مجددا گفت: «بسم الله الرحمن الرحيم - اقرا بسم ربك الذی خلق». يعنی نام خدا را كه مامور هستی بخوانی، همين «بسم الله الرحمن الرحيم » است، و پيغمبر بار دوم «بسم الله » را برای نخستين بار خواند و با آن آشنا شد. همان كه خود پيغمبر بعدها به ما دستورداده است كه هيچ كاری را آغاز نكنيد مگر اين كه اول بگوييد: «بسم الله الرحمن الرحيم ».
آری، هنگامی كه حقايق اسلامی را برگزيدگان الهی بيان كنند، چنين خواهد بود، كه مردم بی خبر را با آنچه واقعيت دارد آشنا می سازند.
به عبارت روشن تر آنچه خداوند به وسيله جبرئيل در آغاز وحی و اولين لحظه پيغمبری خاتم انبياصلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ازآنحضرت خواسته بود بهزبان آورد و قرائت كند فقط گفتن «بسم الله الرحمن الرحيم » بود! بقيه آيات همان طور كه پيكوحی مخواند مانند مواردبعديدردم در سيهه مقدس آن حضرت نقش می بست و ديگر نيازی به تكرار پيغمبر نداشت تا از حفظ كند. اين بود واقعيت بعثت از زبان ائمه اهل بيت عصمت و طهارتعليهم‌السلام ، و توضيح ما به طور اجمال.