1. معرفة القراء الكبار، ص 42-24.
2. همان، ص 61-43.
3. سجستانى، كتاب المصاحف، ص 39.
4. ر. ك: الاتقان، ج 1، ص 157؛ النشر فى القراءات العشر، ج 1، ص 7.
5. ر. ك: النشر فى القراءات العشر، ج 1 ص 8؛ تاریخ قراءات قرآن كریم، ترجمه سیدمحمد باقر حجتى ص 38-36.
6. ر. ك: فصل چهارم از همین بخش.
7. بنگرید به فصل سوم همین بخش.
8. ر. ك: النشر فى القراءات العشر، ج 1، ص 8 و 9؛ مناهل العرفان، ج 1، ص 415 و 416.
9. مناهل العرفان، ج 1، ص 416؛ معرفة القرّاء الكبار، ص 172.
10. تاریخ قراءات قرآن كریم، ص 40.
11. مناهل العرفان، ج 1، ص 416.
12. مقاله «سیر نگارشهاى قرآنى»، بینات، ص 97.
13. براى توضیح بیشتر ر. ك: فصل چهارم همین بخش.
14. علاوه بر معرفة القرّاء الكبار، ر. ك: مناهل العرفان، ج 1، ص 412 - 416؛ التمهید، ج 2، ص 177 - 224.
15. تاریخ قراءات قرآن كریم، ص 125 و 126.
16. در فصل سوم راجع به این وجوه به تفصیل سخن خواهیم گفت.
17. بقره (2) آیه 259.
18. همان، آیه 271.
19. عنكبوت (39) آیه 58.
20. یونس (10) آیه 92.
21. بقره (2) آیه 259.
22. همان، آیه 119.
23. ر. ك: معجم القراءات القرآنیه، ج 1، ص 7.
24. بقره (2) آیه 7.
25. معجم القراءات القرآنیه، ج 1، 22 - 24.
26. بقره (2) آیه 9.
27. معجم القراءات القرآنیه، ج 1، ص 25.
28. بقره (2) آیه 179.
29. معجم القراءات القرآنیه، ج 1، ص 140.
30. بقره (2) آیه 184.
31. معجم القراءات القرآنیه، ج 1، ص 142.
32. حمد (1) آیه 5.
33. همان، آیه 10.
34. همان، آیه 5.
35. همان، آیه 5.
36. التمهید، ج 2، ص 22.
37. همان، ص 25.
38. براى توضیح بیشتر ر. ك: همان، ص 27 - 30.
39. ر. ك: همان، ص 30 - 34.
40. البیان، ص 123 و 124.
41. اصول كافى، كتاب فضل القرآن، باب النوادر.
42. ر. ك: مجمع البیان، ج 1، ص 79.
43. البرهان، ج 1، ص 465.
44. مباحث فى علوم القرآن، ص 249.
45. از میان دانشمندان شیعى بزرگانى چون آیت الله خوئى 1 در البیان (ص 170 - 193) و آیت الله معرفت در التمهید (ج 2، ص 93 - 116) به تفصیل از این روایات سخن گفته و به نقد آن پرداخته اند.
46. ر. ك: البیان فى تفسیر القرآن، ص 176-171؛ التمهید، ج 2، ص 97-93؛ علوم القرآن عند المفسّرین، ج 2، ص 207-127.
47. ر. ك: حقائق هامّه حول القرآن الكریم، ص 177 و 178.
48. علوم القرآن عندالمفسرین، ج 2، ص 209، به نقل از تبیان، ج 1، ص 7.
49. همان، ج 2، ص 213-211، به نقل از تفسیر صافى، ج 1، ص 59 - 61.
50. البیان، ص 177.
51. التمهید، ج 2، ص 94.
52. علوم القرآن عندالمفسرین، ج 2، ص 219 و 220، به نقل از آلاءالرحمن، ج 1، ص 30 - 32.
53. سیوطى پس از نقل 35 قول، كه بسیارى از آنها، عجیب و غریبند، به نقل از ابن حبان مى گوید: بعضى از این اقوال شبیه یكدیگرند و محتمل است همگى صحیح باشند! در نقلى از «مرسى» صحّت این اقوال مورد تردید و اشكال قرار مى گیرد. (ر. ك: الاتقان، ج 1، نوع 16، مسأله سوم)
54. مؤمنون (23) آیه 54.
55. ر. ك: الاتقان، ج 1، نوع 16، مسأله سوم.
56. سیدمحمد باقر حجتى، تاریخ قرآن كریم، ص 257 و 258.
57. ر. ك: الاتقان، ج 1، نوع 16، مسأله سوم.
58. هود (11) آیه 78.
59. سبأ (34) آیه 19.
60. یوسف (12) آیه 45.
61. «اُمّةٍ» به معناى حین و زمان است و «اَمَهٍ» به معناى نسیان.
62. بقره (2) آیه 259.
63. یس (36) آیه 29.
64. قارعه (101) آیه 5.
65. واقعه (56) آیه 29.
66. یس (36) آیه 35.
67. براءة (9) آیه 100.
68. النشر فى القراءات العشر، ج 1، ص 27 و 28؛ التمهید، ج 2، ص 106 - 108.
69. یونس (10) آیه 92.
70. بقره (2) آیه 247.
71. در اصطلاح قرائت، به قواعدى كه بیان كننده احكامى در قرائت تمام كلمات قرآن مى باشند، به گونه اى كه در هرجا بتوان آن قواعد را اجرا نمود، «اصول» گفته مى شود. اصول در قراءات در مواد زیر مطرح است: 1. وقف و ابتدا. 2. ادغام و اظهار. 3. مدّ و قصر. 4. تحقیق و تسهیل. 5. اماله و فتح. 6. تفخیم و ترقیق (احكام راءات و لامات) 7. ابدال و نقل. 8. احكام هاءات. 9. احكام یاءات. 10. وصل میم جمع و هاء ضمیر.
در مقابل اصطلاح «اصول»، اصطلاح «فرش» وجود دارد كه مراد از آن موارد جزئى از اختلاف قراءات در كلمات قرآنى است كه ضابطه مند نیستند؛ مثلاً قرائت كلمه «یخْدَعون» در سوره بقره به قرائت «یخدعونَ» در سوره نساء قیاس نمى شود. در كتب مربوط به اختلاف قراءات رسم بر این است كه ابتدا، «اصول قراءات» مطرح مى شوند و سپس به ترتیب از ابتداى قرآن اختلاف در فرش قرائت، كلمه به كلمه بررسى مى گردد. شاطبى در كتاب حزرالامانى و وجه التّهانى (معروف به شاطبیه) پس از ذكر اصول قراءات و قواعد ادغام، هاء كنایه، مد و قصر، تسهیل همزه، اظهار، حروف قریب المخرج، اماله و وقف ها از بیت 445 در زمینه «فرش الحروف» از سوره بقره اختلاف قراءات را آغاز مى كند. ر. ك: حرز الامانى و وجه التّهانى، ص 68 به بعد. بعضى گفته اند علّت نامگذارى اختلافات جزئى و موردى قراءات به «فرش» این است كه چون بر خلاف اصول قرائت، مثل ادغام یا اماله كه در هر جاى قرآن و در هر سوره، اصول اجرا مى گردند، قرائت هایى كه تحت ضوابط و اصول قرار نمى گیرند فقط در همان موضع خودشان از سوره بحث مى گردند و همان جا قرار گرفته و گسترده شده اند به آنها «فرش الحروف» گفته شده است.
72. النشرفى القراءات العشر، ج 1، ص 26 و 27؛ الاتقان، ج 1، نوع 16، مسأله سوم؛ و ر. ك: التمهید، ج 2، ص 110 و 111؛ مناهل العرفان، ج 1، ص 159 و 160.
73. النشر فى القراءات العشر، ج 1، ص 27؛ و ر. ك: مناهل العرفان، ج 1، ص 155؛ مباحث فى علوم القرآن، ص 116.
74. مناهل العرفان، ج 1، ص 157.
75. ر. ك: مباحث فى علوم القرآن، ص 109 - 116.