پيش درآمد شناسنامه
نام كتاب: باطن و تأويل قرآن
مركز مطالعات و پژوهش هاى فرهنگى حوزه ى علميه
گفتگو با حجت الاسلام والمسلمين على اكبر بابايى و دكتر محمد كاظم شاكر كارشناس و مجرى: حجت الاسلام مصطفى كريمى تهيه كننده و ناشر: مركز مطالعات و پژوهش هاى فرهنگى حوزه ى علميه ويراستاران: جواد شريفى، حميده انصارى حروف چين و صفحه آرا: حسن يوسفى چاپ اول: تابستان ١٣٨١ شمارگان: ٣٠٠٠ نسخه بها: ٥٠٠٠ ريال قم، صندوق پستى ٤٤٦٦/٣٧١٨٥ تلفن: ٧٧٣٧٢١٧ شابك: ١ـ٧ـ٩٣٠٠١ـ٩٦٤ مراكز پخش: قم: مدرسه دارالشفاء، فروشگاه مركز مديريت حوزه علميه، تلفن: ٤ ـ ٧٧٤٠٩٧١ قم: خ شهدا، ك ١٩، پلاك ٤٥، مركز مطالعات و پژوهش هاى فرهنگى حوزه ى علميه، تلفن:٧٧٣٧٢١٧ قم: خ آيت الله مرعشى نجفى، پاساژ قدس، شماره ى ٨٢،انتشارات بنى الزهرا(س)، تلفن:٧٧٣٢٧٣٠ مؤسسه ى فرهنگى دانش و انديشه معاصر، تلفن: ٦٤٩٢٦٩٣ كليه ى حقوق چاپ براى ناشر محفوظ است
پيش درآمد
زبان دين از مهم ترين مسائل جديد كلامى و زبان شناختى است كه مورد توجه فيلسوفان و مفسران گذشته نيز بوده است. مسئله ى زبان دين، از ساحت هاى گوناگون قابل بررسى است; يك ساحت آن به باطن و تأويل قرآن ارتباط دارد. پرسش اصلى در اين ساحت اين است كه آيا آيات قرآن علاوه بر معانى ظاهرى، از معانى باطنى و تأويلى نيز برخوردارند؟ و اصولاً مراد از معانى باطنى و تأويلى چيست؟ و آيا دلايل قرآنى بر معانى باطنى و تأويلى وجود دارد يا خير؟ آيا معانى باطنى و تأويلى از مختصات قرآن است، يا هر متنِ نوشتارى از اين ويژگى برخوردار است؟ معيار تشخيص اين گونه معانى چيست؟ آيا غير از پيشوايان دين و كارشناسان دينى، ديگران نيز مى توانند به معانى باطنى و تأويلى دست يابند؟ مرادِ امامان معصوم از ظاهر و باطن و حد و مطلع و هفت بطن يا هفتاد بطن در روايات چيست؟ چه تفاوتى ميان تفسير و تأويل، وجود دارد؟ آيا معناى باطنى يا تأويلى، الزاماً غير معناى سازگار با قواعد ادبى است؟ اين ها نمونه اى است از پرسش هايى كه در اين نوشتار به آنها پاسخ داده شده است. از برخى آيات قرآن و روايات صحيحه كاملاً به دست مى آيد كه قرآن كريم علاوه بر معانى ظاهرى، داراى معانى باطنى و تأويلى است معانيى كه تنها با تسلّط به معانى لغوى الفاظ و قواعد و ادبيات عربى به دست نمى آيد، بلكه در كسب آنها بايد به مخاطبان اصلى قرآن، يعنى ائمه اطهار(عليهم السلام)مراجعه كرد و معانى فراتر از مدلول هاى عرفى آيات را از آنها دريافت نمود. شايان ذكر است كه منطق فهم قرآن و دريافت مقصود خداوند متعال، به مباحث زبان شناختى و به ويژه، مباحث مربوط به تأويل قرآن بستگى تام دارد; و اين نوشتار، تا حدودى، هدف مذكور را تأمين مى كند.
خوانندگان عزيز و گرامى با مطالعه ى اين اثر، نظرها و پيش نهادهاى خود را به مركز ارسال نمايند، تا در آينده مجموعه اى جامع تر در عرصه ى منطق فهم قرآن و زبان دين ارائه گردد.
در پايان از محققان گران قدر و قرآن پژوهان توانا حجت الاسلام و المسلمين على اكبر بابايى و دكتر محمد كاظم شاكر كه با حوصله و همت والا به پرسش هاى مهمّ باطن و تأويل قرآن پاسخ دادند و ما را مديون خود ساختند تشكر مى كنيم. و هم چنين سپاس گزار همكارانى هستيم كه ظهور تحقيق مذكور مرهون تلاش آنهاست، به ويژه حجت الاسلام آقاى مصطفى كريمى كارشناس و مجرى برنامه، حجج اسلام آقايان حميد كريمى، سيد مصطفى آل غفور، سيد هبت الله صدرالسادات، سيد محمد على داعى نژاد، مديران مركز و نيز حضرت حجت الاسلام و المسلمين سيدهاشم حسينى بوشهرى مسؤول مركز مطالعات و پژوهش هاى فرهنگى حوزه ى علميه و مدير حوزه ى علميه ى قم.
عبدالحسين خسروپناه
جانشين مركز مطالعات و پژوهش هاى
فرهنگى حوزه ى علميه